|
2000
|
|
|
eta horiek beren ahaleginetatik ateratzen dira, nonbaitetik atera behar direlako. Bizipenak, amorruak, gogoak eta abarrekoak
|
adierazteko
ezin duzu militantziaz bakarrik hitz egiten duzun hizkuntza batekin jardun. Halako saioak egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Azentua eta intonazioari dagokion atalean berriz, eibarrerak dituen ezaugarri bereizgarriak azaleratzen ditu batez ere. Gaia lantzerako orduan, eibarreraren ezaugarriak
|
adierazteko
«Eibarko euskariaren 15 entonaziño arau» ematen ditu, eta honek, neurri batean, antzeko beste saiakera batzuekiko berezi egiten du lan hau.
|
|
|
Baina Espainia bertako enpresa askok ere nazioartekoen jokaera bera du. Gallina Blanca Purinak adibidez, hamar hizkuntza erabiltzen ditu pentsuen osagaiak eta elikagarritasun balioak
|
adierazteko
. Lantegia Bartzelonan dago, baina hamar hizkuntza horien artean ez dago ez katalana, ez euskara ezta galiziera ere.
|
|
|
Espainiar eta frantses bakea, funtsean, Euskal Herria projektuaren heriotza baizik ez da. Izan gogoan kantak dioena, zinez zuzena baita pentsatzen duguna
|
adierazteko
: Herri hau saltzeko ez guri egin dei.
|
|
|
Hala ere, arazo gehiago baziren munduan, Aita Saindua zeharo kezkatua egoteko modukoak," Indarkeria" letra larriz idatzia zeukan editorialak ohartarazten zuenez. " Arro dago itsasoa", jakinarazten zuen editorialgileak, jarraian bere metaforaren nondik norakoa
|
adierazteko
: " Indarkerizko olatu aundi batek gal zorian dauka gizadia".
|
|
|
Gaztetan, lagunen arteko elkarrizketetan, maiz egiten genion barre jende helduak, ustegabeko topaketetan (autobusean, igogailuan, medikuaren itxaron gelan...) eguraldiaz mintzatzeko agertzen zuen joerari. Gure iritzi adoleszente murritzean, zerbait
|
adierazteko
hitz egin behar zen. Zer esanik ez bazegoen, horrelako berriketak denbora alferrik galtzea besterik ez ziren.
|
|
|
Norbait gizaseme edo emakume dala adierazteko" pertsona eta kristaua" itzak erabiltzen ditugu. Au da, alako ez dala gauza soil edo abere uts bat bakarrik,
|
adierazteko
pertsona dala, kristau dala esan oi dugu. Pertsona eta kristaua ez dira biak berdin, baiña berdin balira bezela erabilli oi ditu erriak.
|
|
|
Norbait gizaseme edo emakume dala
|
adierazteko
" pertsona eta kristaua" itzak erabiltzen ditugu. Au da, alako ez dala gauza soil edo abere uts bat bakarrik, adierazteko pertsona dala, kristau dala esan oi dugu.
|
|
|
" Irakasle handien eredutik aldentzen hasi dira (oraingo artistak); sentiberagoak dira hizkuntza unibertsalizatuaren aurrean, eta ez dute arima edo euskal nortasuna
|
adierazteko
hainbesteko grina(...) Oraingo gazteak askoz ere hizkuntza unibertsal eta esperantistagoak bereganatzen ari dira".
|
|
|
Izan ere, askotan aipatu izan den bezala, bizitzea hiltzen joatea baino ez denez, heriotzerantz doan bidaia horretan, antza denez, bizitzea dugu heriotzari aurre egiteko bide bakarra. Ondorioz, heriotz horrek gure bizitzan duen pisua
|
adierazteko
etengabeak dira leit-motiv hau gogora ekarriko diguten elementuak: gaua, iluntasuna, kolore beltza...
|
|
|
Honela, barne fokalizazio iraunkorra hautsi eta fokalizazio aldakorrari bidea irekitzen dio. Antza denez, amaierako fokalizazio aldaketa hau egin ahal izateko aukeratu du egileak hirugarren pertsonako kontalari orojakilea, eta ez sentimenduak
|
adierazteko
ohikoagoa den lehen pertsona.
|
|
|
Hau da, bidaia bikoitza islatzen da: batetik, bidaia fisikoa, W.ra (Viena omen dena
|
adierazteko
erabilia); bestetik, barne bidaia, ilusioaren bilaketa. Honela mintzatu zen Felipe Juaristi gai honen inguruan:
|
|
|
Estiloari dagokionez, oso tonu subjektiboan idatziriko ipuinak dira. Nahi duena
|
adierazteko
estilo zuzena, hizkera lotsagabea, gordina erabiliz. " Idazkera laua da, hau da, gauzak modu errealean daude idatzita.
|
|
|
Idazlearen ustez, liburu osoan zehar uraren inguruko sinbologiak garrantzia handia baitu: " Ohartu nintzen uraren erreferentziak biziki inportantzia handia zuela denboraren sinbolizatzeko edo alferkeria edo soberakeria
|
adierazteko
." (Fourcade, Lutxi: Egunkaria)
|
|
|
Casablanca, Hamlet,... baina, filme askoren aipamenak egitean ere, hauek ere desitxuratuko ditu, kontrastearen bidez sentsazio ezberdinak iradokiz, eta gogoetara bultzatuz. Izan ere, batzuetan gauzak zuzenki
|
adierazteko
joera nabaria den arren, beste zenbaitetan iradoki besterik ez dira egiten. Bestalde, zentzugabekeriaren zantzuak han hemenka tartekatzen dira, askotan pertsonaiak errealitate eta fantasiaren mugetan murgilduz.
|
|
|
Bestalde, narratzailea narratario estradiegetiko zehazgabe bati zuzentzen zaio, kontatu behar duena benetan gertaturiko istorio bat dela
|
adierazteko
.
|
|
|
Esanen litzateke egileak apostua egin duela, han hemen, euskararen ahalbide espresiboak zenbait alorretan garatzeko. Ikustekoa da ahalegin horretan, adibidez, autoreak alde formal zenbait
|
adierazteko
azaldu duen abilezia. Garapen hori nabari, batez ere, sentsualismoaren alorrean.
|
|
|
...tanbaitaeginbeharraere: eguiquizuna= egitekoa; artuquizuna= hartzekoa; juanquizunacompesaquizuntzat= joanbeharra;= konfesatubeharrekotzat... Halaere, zenbaitkasutan, atzizkieiemanahaldutena bainogehiagoeskatzendieladirudi.Horrela, hitzbakanbatzukosaerabitxiadute etaezhainerrazonartzekoa.Horrelakoakdira, esaterako, goianageridirengaixo cortzia, illcortzia, gaztelaniazko, enfermedad, eta, mortandad?
|
adierazteko
, ziur aski.Oraingoeuskaldunontzatirenstenzailagodirenakerebaditubatedobeste: adilla= adimena (adi/ aditu+ la)/ naillaacien diarengainianerabaguijaemotera doianguizonac, adillaedoentendimentu arguija tazurra, vorondateedo naillaartezataondrauba= borondatea, nahimena (nai+ la):. Aldaerakerebadituzte formahauek:, adilari, eta, nailaari?: Gueurearimiataarimacoadilarija edoentendimentuba, ta nailaarija edoborondatia, ta gorputzabere sentiduguztiaquin Jaungoicuacgueuriduaricemonacdira.
|
|
|
oi, ei, ete, al. Bartolomek, aditzaren ohikotasuna
|
adierazteko
oipartikula darabil. Hau, gure
|
|
|
Ezecenahizecesoilikdarabil,, nosolo... sinotambién?
|
adierazteko
:
|
|
|
eraikitzenditubestebatzuk; etaazkenez, orducodarabildenborazkoperpausak
|
adierazteko
, bizkaierazosohartuadena.Orducohorrek, perpausnagusiarekikoiragananahiz segidakodenbora adierazdezake, testuinguruaren arabera.Oraingo bizkaieranerehalada.FormahauetanagertzendaBartolomerengan: PARTIZIPIOA+ ORDUCO/ TERA+ ORDUCO.
|
|
|
...enelementuekinberdintasunezkokonparazio perpausakeraikitzeko; gauregunbizkaierazohikoadenbesteezduguaurkitubehinerehauenartean.Zenbakarriakezdirenean, baixenerabilikodu.Modua konparatzenduenean, berriz, leguez, moduban... Berezisamarrakdiraez... ceinda egiturazeraikitzendituenak.Superlatiboabsolutuakizenondoanahizaditzondoa errepikatuznahizmaila adberbioakerabilizeginohiditu.Superlatibo erlatiboak
|
adierazteko
ezdugu aurkitualic/ aalic en (a)...; albait... en (a) bezalakorik; horienordezaimbat en (a)... darabil, etabaitadanic... en (a) formazosatutakoakere.Bainahorrelakoetanezdusekulaereetatarteansartzen.
|
|
|
damu: zerbaiteginaren, ezeginaren nahizgaizkieginaren samina; (amodiozcodamubaetabildurrezcodamubabereiztenditu, gaztelaniazko, contrición? eta, atrición?
|
adierazteko
);. Batariesatenjaco contricinoia.Tabestiariatricinoia. Edo batari esatenjaco, amodijozcodamuba.Tabestiari, bildurrezcodamuba. Icas III, (121).
|
|
|
Baina, mapa politikoak munduaren egitate kontsumatua eta kontsagratua irudikatzeaz gain, zenbait kasutan, esangura etereoagoa ere har dezake, kolektibitateek bizidituzten esparruak irudikatu eta beren antolamentu politiko idealak
|
adierazteko
.
|
|
|
Norvegian, Suedian, Finlandian eta Errusian. Esan gura baita, laponiarrek ez dituztela beren markak eta mugarriak jarri beren lurraldearen nondiketa norakoak
|
adierazteko
eta errespetarazteko; eta, jarri izan badituzte, norbaitek lekuzaldatu ez eze, kendu ere egin dizkiela, nonbait. Kontuak kontu, mapan ez dagoena, ezdago, ez da existitzen nazioarteko komunitatearen aurrean.
|
|
|
Euskal Herrian zabaltzeko argitalpenean, Madrilgo egunkari honek bere egiten duZazpiak bateko leloaren zentralitate grafiko integratzailea. El Mundok, kontuan hartzen du Euskal Herria bere osotasunean, eguraldiari buruzko mapa marraztean, Frantziak eta Espainiak administraturiko euskal lurraldeen arteko estatu muga
|
adierazteko
marka berezirik gabe.
|
|
|
Alegia, Bordeletik Santander rainoko kostaldea eta gure itsaso hurbila irudikatzendituen mapa bat erakusten da, putzuan zer nolako eguraldia izango den
|
adierazteko
: haizeak, olatuak eta abar.
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, juridikoki definizioz desberdinak badira ere, sarritan elkarren sinonimo gisa erabili ohi dira, bai eguneroko jardueran, eta baitatestu akademikoetan ere, frantses eta ingeles testuinguruetan gertatu ohi den bezala, estatu baten kide denaren kualitate legala
|
adierazteko
. Brubaker ek berak ere, auziari beste ñabardura bat gehituz,, hiritartasun nazionala?
|
|
|
Ezta estatua nolabait kolokan jartzen duten ekimenak ere. Arestian, estatuareneskumenari muzin eginez, nortasun formal propioa
|
adierazteko
tresna eta baliabideak zertan diren ikusi ahal izan dugu. Paper hutsak baino zerbait gehiago dira, baiberen nortasuna adierazteko erabili eta aldarrikatu nahi dutenentzat, eta bai estatuarentzat ere.
|
|
|
Arestian, estatuareneskumenari muzin eginez, nortasun formal propioa adierazteko tresna eta baliabideak zertan diren ikusi ahal izan dugu. Paper hutsak baino zerbait gehiago dira, baiberen nortasuna
|
adierazteko
erabili eta aldarrikatu nahi dutenentzat, eta bai estatuarentzat ere. Alta, eta azken atalak honela erakusten du, balio sinbolikoaz gain, erabilera praktikoa ere sustatu eta bideratzeko tresna gisa ulertu eta erabiltzen dira.Frantzian azken hamarkada honetan burutu den nazionalitatearen erreformareninguruan, batez ere magrebiar jatorrizko populazio eta inmigrazioari begira, nahizeta beste jatorriko etorkinengan eragin zuzena duen?, nazionalitate frantsesa izateko eskubidea murrizteko eskatuz, eskuineko erreakzio sutsu batek honako hauzioen:
|
|
|
Transferitutako fantasiak taldeko bozeramale batek edota gehiagok adieraztendituzte. Taldekideen jarreraren,
|
adierazteko
moduaren edo adierazpen berarekikoerreakziotik edota taldeko gainerakoen erreakzioetatik ateratako zantzuen araberaemango dute bozeramaleek talde funtzio horiei buruzko ideia.
|
|
|
Zergatik tamainako tema? Hipotesiak egin ditzakegu.* Teofilori buruzko susmoak eta harekin biziriko esperientziak nahiko durduzagarri etabortitzak ziratekeen auzoentzat, sinbolo azkar baten bidez
|
adierazteko
beharra sentizezaten. Mitoak eskaintzen zuen bidea baliatu ahal izateko egin behar ziren aldaketekez diote irudiari eraginkortasuna galarazten, kasu hartan bederen.
|
|
|
Izendapen hauez gain, bada itsas haize ere. Iparraldetik datorrena
|
adierazteko
, nagusiki Hegoaldean agertzen da, eta mendebaldetik datorrena adierazteko Iparraldean (5na aldiz Lapurdi eta Zuberoan, eta 10 aldiz Nafarroa Beherean; gainontzeko hirurakHegoaldean).
|
|
|
Izendapen hauez gain, bada itsas haize ere. Iparraldetik datorrena adierazteko, nagusiki Hegoaldean agertzen da, eta mendebaldetik datorrena
|
adierazteko
Iparraldean (5na aldiz Lapurdi eta Zuberoan, eta 10 aldiz Nafarroa Beherean; gainontzeko hirurakHegoaldean).
|
|
|
Kopurutan desberdintasunanabaria da: 5 aldiz izen gehiago bildu dira mendebaldekoa
|
adierazteko
iparraldekoaizendatzeko baino.
|
|
|
Garizumari loturik dauden hitzak dira batzuk: garisuna haize (garisuna aize, gaizume, gaizemaize) 3 aldiz eta hirurak Gipuzkoan, eta erramu aize Nafarroan.Denak ekialdeko haizea
|
adierazteko
.
|
|
|
Bakar batzuk dira, hala ere; ez asko: iparraldekoa
|
adierazteko
eguzki haize; hegokoa adierazteko eguzki haize; ekialdeko haizea izendatzeko eguzki haize (52herritan, behin ere ez Bizkaian), osots haize eta izar haize. Guztira 56 izendapen lortudira, bat bakarra ere ez mendebaldeko haizerako eta bi izan ezik beste guztiakekialdeko haizea deitzeko.
|
|
|
Bakar batzuk dira, hala ere; ez asko: iparraldekoa adierazteko eguzki haize; hegokoa
|
adierazteko
eguzki haize; ekialdeko haizea izendatzeko eguzki haize (52herritan, behin ere ez Bizkaian), osots haize eta izar haize. Guztira 56 izendapen lortudira, bat bakarra ere ez mendebaldeko haizerako eta bi izan ezik beste guztiakekialdeko haizea deitzeko.
|
|
|
Jaso diren izen apurrak ondokoak dira: iparraldetiko haizea
|
adierazteko
hiru izenjaso dira: kallerna haize, kharrun aide eta txingor aize; hegoaldekoa adierazteko ezdago mota honetako izendapenik; ekialdekoa adierazteko izen bi jaso dira:
|
|
|
iparraldetiko haizea adierazteko hiru izenjaso dira: kallerna haize, kharrun aide eta txingor aize; hegoaldekoa
|
adierazteko
ezdago mota honetako izendapenik; ekialdekoa adierazteko izen bi jaso dira: orma haize (4) eta kharru haize; eta mendebaldekoa adierazteko, 4 hitz:
|
|
|
iparraldetiko haizea adierazteko hiru izenjaso dira: kallerna haize, kharrun aide eta txingor aize; hegoaldekoa adierazteko ezdago mota honetako izendapenik; ekialdekoa
|
adierazteko
izen bi jaso dira: orma haize (4) eta kharru haize; eta mendebaldekoa adierazteko, 4 hitz:
|
|
|
kallerna haize, kharrun aide eta txingor aize; hegoaldekoa adierazteko ezdago mota honetako izendapenik; ekialdekoa adierazteko izen bi jaso dira: orma haize (4) eta kharru haize; eta mendebaldekoa
|
adierazteko
, 4 hitz: enbata (5 aldiz), euri aize (3 aldiz), galerna eta tenpesta haize.
|
|
|
Gehienetan,, haize? hitzari lagunduz adjektibo edo izenondo bat agertzen da, beronen nolakotasuna
|
adierazteko
. Ikus ditzagun izenak:
|
|
|
Maiztasunaren aldetik gehien agertzen den haize izena zeihar aize da (23 aldiz); batean ekialdekoa
|
adierazteko
, beste guztietan mendebaldekoa. Ondoren 15 aldizagertzen da haize gorri eta 13tan haize beltz; lehena da haize motak ugarien biltzendituena, hiru haize motatan agertzen delarik:
|
|
|
Jakina da, munduan gabiltzangizonezkoek, gero eta gutxiago dauden zuhaitzen adarretan urri dirauten beste tximuekin konpartitzen ditugula giza kromosometako gehienak. Baina genoma norbanakoaren kodea izanik (milaka datuz osatutako kodea), Herri baten nortasunak nolakokonplexitatea duen (eta, halaber, datu konkretuetan datzala)
|
adierazteko
baliagarriazaigulakoan nago. Bide batez, Herria ote garen eztabaidatzen ari diren haientzat, kodegenetikoa osatzeko adina datu ditugula geure kulturan, erantzun zuzena proposatzekoasmoz.
|
|
|
Eusko Kultur Gaiak planeta gisa irudikatuz, Euskal Kulturaren gaia izar sistemapropio modura azaldu nuen duela bost urte (Uztaro 13), eta uste dut baliagarria izanzela UEUko ikastaroak antolatzeko, gure kulturaren altxorra eta euskararena bat berazirela egiaztatzeko, euskal kulturaren baitan zegoen gai aniztasuna
|
adierazteko
etakulturaren arlo bakoitzean zientifikoki,, asmoz eta jakitez, aritu behar genuela serioskihartzeko.
|
|
|
Kanpoko aurrerapenaren beldur handiz izan garela
|
adierazteko
, gure arbasonazionalisten adibide bat aipatu zen: Zinema tradiziozko bizimodurako kaltegarribezala hartu zutela, sortu zenean, eta erabaki zutela filmen kronikak ere ez zituztelaegin behar; bestela, morboa berpiztuz, jendea ikustera joango omen zen.
|
|
|
Pertsona bakoitzak ezagupenaren bidez lortutako jakintza meta du bere kultura.Herri bati dagokionez, gizarte mailan ere, herri baten kultura nolabait aipa daitekeherri horren herritarrek batera duten kultura komuna
|
adierazteko
.
|
|
|
Pertsonarena izanik, norberaren nortasuna
|
adierazteko
moldea da. Esana da, ezagutzen duguna garela?.
|
|
|
Nik nahiago dut nortasun hitza mantentzea, identitatearenean kloniko baten itxura gehiago agertzen delako, nortasunaren aurkakoa hainzuzen. Herri baten kultur aberastasunari, bat izanik ere, barneko aniztasuna
|
adierazteko
, nortasuna hitza hobeki dagokio. Euskal Herriaren nortasuna, Euskal Herriarenkultura nola bizkortu?
|
|
|
Uztaro aldizkarian eta UEUko ikastaroak antolatzeko abiapuntu gisa hartutako behinbehineko gaien sailkapena dakart berriro hona, gure kulturaren osagai nagusiakzeintzuk
|
diren
adierazteko. Hitz gutxitan biltzen da oso zabala den datuen meta.
|
|
|
Gizakiak betidanik izan du natura edo irudimenaren irudiak
|
adierazteko
gaitasuna. Egilearen nortasuna islatzen da beti edozein iruditan.
|
|
|
Hizkuntza,
|
adierazteko
egitura mentala izanik, bizitzarekin doa lotuta. Literaturan, berriz, bizitza horren adierazpenak, fisikoki mugatuta geratzen dira.
|
|
|
Ikerketahorretan, Norvegiako biztanle hauek alternantzia elkarrizketan lortu nahi zuten eraginaren arabera egiten zutela frogatu zuten (kasu honetan, hizkuntza bereko aldaeradesberdinen artekoa zen alternantzia). Honela, adiskidetasuna
|
adierazteko
, hiztunhauek eredu kolokialaz baliatzen ziren; aldiz, urruntasuna edo seriotasuna adierazteko, eredu formalaz. Bi egile hauen lanak agerian utzi zuen, alternantzia komunikazioatestuinguratzeko tresna indartsua dela.
|
|
|
Ikerketahorretan, Norvegiako biztanle hauek alternantzia elkarrizketan lortu nahi zuten eraginaren arabera egiten zutela frogatu zuten (kasu honetan, hizkuntza bereko aldaeradesberdinen artekoa zen alternantzia). Honela, adiskidetasuna adierazteko, hiztunhauek eredu kolokialaz baliatzen ziren; aldiz, urruntasuna edo seriotasuna
|
adierazteko
, eredu formalaz. Bi egile hauen lanak agerian utzi zuen, alternantzia komunikazioatestuinguratzeko tresna indartsua dela.
|
|
|
Esaterako,, beraz?: perpaus amaierandagoenean, pausaldi baten ondoren, aurretik esandakoak ondorioak direla adieraz tekoedo solaskideari hitz egiten hasteko bere txanda dela
|
adierazteko
balio dezake:
|
|
|
Omenaldi honetako kontesturako, dimentsio batzuk aukeratuko ditut, adibidemoduan, horretarako hizkuntzarekin oro har, eta euskararekin bereziki gure kasuan, ondoeta erraz lotzen direlako. Hau
|
adierazteko
, egokia iruditzen zait, komunikazio makroteorian, oinarritzea, asmo honetarako halako eszenario edo topagune moduan kontsideratuz.Hau da,, hizkuntza?
|
|
|
halaere, nork eta nola zauritu nauen galdegiten dit. Ahaleginak egiten ditut
|
adierazteko
ezdela derrigorrezko ni neu izatea zauritua, aski dela gure ingurumarian gertatzen denaentzuten jartzea... ala. Zalantza izpiren bat sumatu diodanez, jarraitu dut esanez, horrenzaila al da, bada, geure askatasunari, sormenari, jakituriari, geuregaintasunari, etaabarri bidea emanez elkarguneak aurkitzea?
|
|
|
Berbak silaba bi baino gehiago dauzkanean, bigarren silaban gertatzen den tonugorakada
|
adierazteko
, Jun i eta Elordieta-ri (1997) jarraikirik, H sintagma tonuaproposa dezakegu. Silaba kopuru nahikoa dagoen kasuetan, H honetatik azken H*+ Ltonuraino tonu hedapena geneukake; adibidez:
|
|
|
Hala ere, komentura itzultzean, kronikariak errepika zaharra kantatu duostera, gauzen egoera ez dela pastoralean normaltasunera itzuli
|
adierazteko
(Cronica: 497, 499, 510):
|
|
|
Asko baitira usainak, baina batzuk bakarrikaxola dutenak. Axola ez dutenak, arriskua edo jana
|
adierazteko
balio ez dutenak, esaterako, horiek ere bereizten al ditu satorrak. Ala, bizitzen ikasi ahala, ahaztu egiten al ditu?
|
|
|
Baina haurrengan legez, zinemak adinekoen artean ere izan zuen eraginik. Begiradak, keinuak, esamoldeak, gauzak azaltzeko eta
|
adierazteko
moduak... imitagarribilakatu ziren. 1967rako, pelikuletan ahapeka aldarrikatutako hizkuntz eta kultur, uniformizazio, ak egina zuen ibilbide zatirik handiena, beraz.
|
|
|
Eufemismoen parekoak ohi dira beti gerren hondamendia eta giza triskantzak
|
adierazteko
erabiltzen diren kalifikatiboak, eta eufemismo ahulen pareko lirateke, halaber, euskal gizarteak 1936ko gerran eta gerra ondoren jasan izan zituenak definitzeko erabili genituzkeenak oro, zeharo zapuzturik utzi baitzuten Euskal Herria sarraskiek eta pentsaezinezko errepresioak. Eta horrela, hiru urte lehenago. Errepublikagaraian, hain zuzen?
|
|
|
Bukatzeko, Espainian konkistaren kultura gaurdaino heldu dela
|
adierazteko
, haraduela 63 urte Jose Ma de Areilzak, Bilboko frankismoaren lehen alkateak, ColiseoAlbia aretoan 1937ko uztailaren 8an eginiko hitzaldia. Hierro egunkariak (9) argitaratua eta IPESetik, 18, 1995an jasoa.
|
|
|
hortik induzitzen da ezen a ondasuna 100 moneta unitateko baliokideadela. Baliokidetza hori irudiaren bidez
|
adierazteko
, esan daiteke ezen 100 moneta unitateko zirkuitua a ondasunaren gainean eratu eta itxi egiten dela; horrela a ondasuna100 moneta unitateetan bilduta dago, kartazal baten barruan bezala. Azken analisian, egiaztatzen da ezen L ren alokairuaren eraketak langileari berari bere produktuaematen diela, baina beraren era nominalean:
|
|
|
Irrati albisteetan, ingelesdunek, gossip? hitza darabilte hori
|
adierazteko
, objektibotasunari eta zuzentasunari traba ipintzen diena. Eta hizkimizkia, hein batez, Europako juduek yiddishez esan ohi duten bezala, arrazismoaren parekoa da.
|
|
|
Euskal hizkuntzan hitz bat baino gehiago erabili behar ditugu gaztelaniazko edo frantsesezko audiencia/ audience hitzen bidez adieraz daitezkeen esangurak geure egiteko. Alde batetik, entzule indizea edo entzuleria berbak darabiltzagu euskaraz honako hau
|
adierazteko
: hedabideen mezuak jasotzen dituen entzule kopurua.
|
|
|
Bi horiez gain, entzule kopuru hitz elkartua ere balia dezakegu kontzeptu hori aditzen emateko. Baina, batzuetan audiencia/ audience hitza beste hau
|
adierazteko
ere erabili ohi da erdaraz: –difusión o impacto de un mensaje?
|
|
|
Kasu horretan, euskaraz audientzia hitza erabiltzen dugu. Beraz, dela egintza, dela kopuru edo indizea, euskaraz ez dugu zertan beti hitz berbera (audientzia) erabili, erdaraz ele bakarraz erabiltzen diren kontzeptuak
|
adierazteko
.
|
|
|
Mezu denotatiboa (esaten dena) eta mezu konnotatiboa (esaten den era) elkarrekin datoz iturrietarik heltzen zaizkigun informazio guztietan. Alde semantikoaz eta alde estetikoaz ari naiz; adieren alorrean murgiltzen den errealitatea alde batetik, eta
|
adierazteko
moduekin eta estetikarekin erlazionaturiko alorra bestetik. Bi errealitate edo alor hauek aintzakotzat hartzekoak dira albistea sortzen denetik uhineratu edo papereratu arteko komunikazio prozesu osoan zehar.
|
|
|
erabaki zentroak, hezkuntza zentroak, bidaiak, kirol esparruak, sektore baztertuak? Gogora dezagun David Dary k ondokoa
|
adierazteko
darabilela news beathitza: –a beat is the news source or sources for which a certain newsman is responsible, and in a large community there may be several new beats?.
|
|
|
Emili Prado-k (1985, 25) ondo esaten duen bezala,, puntuazioak azalduriko ideia bere soinu unitatearekin erlazionatzeko balio du; beraz, unitate fonikoak
|
adierazteko
eta ez unitate gramatikalak adierazteko, kultura inpresoan egin ohi den bezala?. Aipaturiko irakasle honen ustez, irratian aski izan behar genuke kakotx eta puntuarekin.
|
|
|
Emili Prado-k (1985, 25) ondo esaten duen bezala,, puntuazioak azalduriko ideia bere soinu unitatearekin erlazionatzeko balio du; beraz, unitate fonikoak adierazteko eta ez unitate gramatikalak
|
adierazteko
, kultura inpresoan egin ohi den bezala?. Aipaturiko irakasle honen ustez, irratian aski izan behar genuke kakotx eta puntuarekin.
|
|
|
Adjektiboekin gertatzen den bezala, aditzondoak, zerbait argitzeko edo
|
adierazteko
edo albistea hobeto ulertzeko balio badute, orduan bai, erabil daitezke; bestela, ez.
|
|
|
Interjekzioa, gramatikak dioskunez, berak bakarrik esaldi eliptikoa osatzen duen hitza da (edo hitzak, pluralean), gogoratzen, desiratzen, sentitzen, usaintzen edo entzuten dugunak gure gogoan eragiten diguna supituki
|
adierazteko
erabilia dena. Interjekzioak apelatiboak (iup, ixo?), adierazkorrak (ai, kontxo, ene?) eta errepresentatiboak izan daitezke (pum, zas, zaplast?).
|
|
|
dezibel. Fisikan soinu intentsitatea
|
adierazteko
erabiltzen den unitatea).
|
|
|
Soinuaren intentsitatea neurtzeko, soinu horren gogortasun edo ahulezi maila neurtu behar da; intentsitatea audio energiaren jarioaldiaren araberakoa da, hots, molekulen desplazamenduaren anplitudearen araberakoa, zeina aire presioaren bariazioarekin erlazionaturik baitago. Soinu baten tonua
|
adierazteko
, grabea (baxua) edo zorrotza (altua) dela esan ohi dugu; tonua, audio oszilazioen maiztasun edo frekuentziek xedatzen dute: behe frekuentzia izanez gero, soinu baxuak ditugu; aitzitik, goi frekuentziei soinu zorrotzak dagozkie; frekuentzia entzungarrien multzoa 20 Hz eta 20 kHz artean mugatzen da.
|
|
|
ahots energiko eta maiestuosoa. Norberak duen konfidantza
|
adierazteko
erabili ohi da. Abenturazale eta jende ibiltari jakintsuendako erabiltzen da.3) Ahots argentinarra:
|
|
|
aurrekoarekin nahas daiteke. Honek, ordea, lotsa, ingenuitatea eta maitasuna
|
adierazteko
balio du. Suabea da, erregutzen duen pertsonarena bezalakoa.
|
|
|
Ez nuen horrelakorik espero eta barkatzeko esan nion, banindoala. Baina lurretik altxatu eta eskuarekin ezezko keinu bat egin zidan, ez zuela inporta
|
adierazteko
, edo bera zela joan beharra zuena esateko, ez dakit.
|
|
|
" Izan ere, nik ere ez diat komunionean sinesten... zeren komunionean sinetsiko banu, antropofagoa bainintzateke", eta, haren jarraikian, nola ikusi baitzuen ez niola hitz hotsez bete hura ulertu, azaldu zidan ezen bai Afrikan, bai Indietan eta bai mundu osoan tribu batzuk zeudela, zeinetan gizonek elkar jaten baitzuten, eta katolikoak ere halakoak zirela, komunione bakoitzean Kristoren gorputza jaten zutelako eta haren odola edaten. Eta oroitzen dut irri egin niola, neure esker onaren
|
adierazteko
: izu eta ikara iragan berriek ez zidaten irri egiteko ahala agortu bederen!
|
|
|
Baina erraiten ari nintzaizun ezen osabak maiz galdetzen zigula ea zer irakasten zigun jaun Marcelek goizetik... eta, guk ihardetsiaren arabera akort zegoela edo ez zegoela
|
adierazteko
, burua goiti beheiti higitzen zuen edo muturra okertzen. Eta orduan ere —uste dut ezen arratsalde hartan ere Mattin jaun administratzailearekin joan zela, ez dakit etxeko kontuen ikasterat edo zaldiz ibiltzerat eta ezpatarekin trebatzerat—, osaba Joanikotek ohiko galdera egin zidan:
|
|
|
Eta burua goitik behera higitu nuen,
|
adierazteko
ezen ulertzen niola... eta sosegatzerat ere egin nuen, baina ez gehiegi, zeren eta egun osoan ezin kendu izan bainuen burutik bertze galdegite hura: " Eta, baldin kasualitatez gertatuko balitz, orduan zer...?"
|
|
|
Eta Alessandroren etxean lau egun eginez gero, xuxen jo genuen, lehenik, Bolognako komarka eta terminoetarat, non hiru eguneko geldialdia egin baikenuen, geratzeko asmorik ez genuen arren... zeren, harat iritsi ginelarik, hasi zen osaba galdetzen leku batean eta bertzean Collège de France n berarekin ikasi zuen kide haren berri, zeinari Marco Conti baitzeritzan, eta galdetzearen galdetzeaz aurkitu ere genuen azkenean, eta hala eman genuen haren etxean egun pare bat... eta hala izan genuen, haren bidez, Annibale Carracciren ritratti ridicoli ak miresteko parada: erretratu haiek, exagerazioaren eta soberaniaren lengoaian mintzo zirenak eta liburuan aipatu eta erabili ere ditudanak, Villagrandeko dukesak eta Mantillanako kondesak jarri zituzten aurpegi lekuz kanpokoen
|
adierazteko
, noiz eta aitak prestaturikako festa handi hartan sugegorria erakutsi bainien.
|
|
|
Ordea, zer irri suerte zen hura? Aitak osabari bere estimua
|
adierazteko
modu bat ote zen, erakusten ari zen injenioarengatik, edo bertze zerbait ote zen. Baina, galdegite horri lotu aitzin, jakinen al nuke erraiten noraino eta zer puntutaraino estimatzen zuen aitak osaba Joanikot?
|
|
|
Zeren, ez ote doaz irriak eta bertze keinu guztiak, anitzetan, hitzak baino haratago? Eta ez ote dira artezagoak eta xuxenagoak, baita erranahitsuagoak ere, hainbatetan, zeren eta keinuak, hitzak jaso ezin dituen ñabardurak izan baititzake, pertsonaren historiarekin eta haren izatasunarekin lotuak, pertsona bakoitzak bere keinuak dituelako eta bere keinuen
|
adierazteko
modua eta manera. Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten duenak ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere bat batean deskorapilatu balira bezala?
|
|
|
Marlowe, Milton eta Shakespearerena, konparazione. Jende guti ezagutu dut ingeles hura bezain zorrotza eta hura bezain buru argia, jaun André, halako moldez, non harenak baizik ez baitira ene liburu honetan aurki ditzakezun gizonaren arimari buruzko hainbat interpretazione, zeren eta harenganik ikasi bainuen, orobat, hainbat arrazoin —Huar te Garazikoak gizon emaztekien tenperamentuen
|
adierazteko
erabili zituenak baino hagitzez ere molde garbiagoan eta gardenagoan, Hipo kratesek eta Galenok erabili zituztèn hotzaren eta beroaren, hezearen eta lehorraren teorietarik haratago—, arimaren estalkien desestaltzeko baliatzen zituenak, eta bulkatzen zutenak erraiterat ezen ezin bereiz zitezkeela bertuteak eta bizioak, zeren berdin edan baitzezakeen nola bizioak bertutearen errapeetarik hala... Eta Sir Charlesekin ikasi nuen, halaber, dakidan ingeles apurra.
|
|
|
Izan ere, haren erretzeko modu hura ez zen soil ke hartze eta ke jaurtikitze bat, mintzatzeko modu bat ere bazen. Zeren, noiz eta haserre baitzegoen, hodei tipi zurrunbilotsu bat egozten baitzuen ahotik, bere nahigabearen
|
adierazteko
; edo, aitzinean zuenari aurpegirat xuxen egozten zion, baldin hark haserrarazi bazuen, ke artean estali nahi balu bezala eta bere baitarik desagerrarazi; aldiz, noiz eta bertzeen arreta piztu nahi baitzuen, kokotsa jaso, ezpainak bildu, eta kezko eraztunak biribiltzen zituen, gero eta zabalago egiten zirenak beren gorako bidean.
|
|
|
skribatzaile gisa, munduan izan diren erretorika maisurik ederzaleenen pareko, etorri eta hitz jario handikoa, baina baita doia eta zuzena ere, ugaria bezain zehatza; pentsalari gisa, Trentoko kontzilioaren jarraitzaile ezin fidelagoa eta leialagoa, halako suertez, non beldurrik gabe afirma baitaiteke ezen deus guti berririk eransten eta eratxikitzen diela Trentotik hedatu ziren ideiei eta arau moralei... nahiz eta ezin zaion kendu, bertzalde, ezen, haien janzteko eta indartzeko, ezin hobeki erabili zituela bai bihotzaren eta arimaren jaidurei buruz zuen jakintasuna, zuhurra eta zorrotza, eta bai antzinateko eta elizako doktoreen aipu kontaezinak ere, guztiak ongi lotuak eta maisuki josiak, skribatzaile handien eredurat. Aineza nik ere haren trebezia, nahi dudana edo nahiko nukeena behar bezala
|
adierazteko
, eta neure burutazio eta ideiei gorputz emaiteko, gorputz sendo bat, zeinak harria den hitza eta hitza den harria bailituzke oin eta zimendu!
|
|
|
Eta denbora hori ez da, ez, urrun, zeren eta fortunaren arroda udaberriaz mintzo baitzait! Eta fortunaren arroda arkanoen arkanoa da gure kasuan..." Eta damatxoak hori erran zidak, eta damak burua gora eta beherat mugitu dik,
|
adierazteko
ezen damatxoak arrazoin zuela...
|
|
|
Ene bozkarioa istant hartan, jaun André, oihu hura entzun nuenean, osaba eta biok libertatearen
|
adierazteko
erabiltzen genuena eta libertatearen azken portutzat genuena! Ene atsegintasuna eta ene alegrantzia!
|
|
|
Amak begiak hertsi, eta ezker eskuin higitu zuen burua, keinu nagi batean,
|
adierazteko
ezen ez zela hura beharrezko.
|
|
|
Togas ez zen nire itzuleraren esperoan gelditu. Zenbat karaktere idatzi behar nuen
|
adierazteko
oharra ene mahai gainean utzirik, ni agertu baino lehen alde egin zuen, Ana berarekin zeramala. Azken xehetasun hori Itxierako erredaktoreak jakinarazi zidan, nik galdetu gabe; arrunt ohiz kanpoko gauza, Juanillo Moxolo morroi ezkibel eta hitz gutikoa baitzen.
|
|
|
Edo inor ez, berdin berdin. Hori zuen neska bere ondotik bidali zuela
|
adierazteko
manera. Elkarri boxeolari plantak egitea bezala, zeharka mintzatzeko molde hori ere gutarteko klabea zen.
|
|
|
—Ez dut elkarrizketarik onartzen —hitza kendu zidan, bere tabakofobia
|
adierazteko
arestiko begirada berrituz.
|
|
|
Ximurrarekin erreta egoteko arrazoien saskia mukuru neukan. Hala
|
adierazteko
asmotan atzapartu nuen entzungailua. —Orain bederen jarri haiz.
|
|
|
Bortzak —haur nahiz heldu— dolu janzkera akatsgabeaz apainduak zeuden. Atso agure saldo batek inguraturik zeuzkan, nork doluminik sentikorrena
|
adierazteko
lehian.
|
|
|
Bidali, ohildu, bota, iraitzi, egotzi... Joan den larunbatekoa zuzen eta egoki
|
adierazteko
aditzak soberan izan, eta hark" lekutu" hautatu!
|
|
|
Egoerak agintzen zuelakoan, poza
|
adierazteko
hitz edo esaldiren baten bila abiatu nintzen. Lortu baino lehen, mutikoak berak moztu zidan.
|
|
|
Nire sudurrek adostasuna
|
adierazteko
soinu bat atera zuten. Gogoko nuen mutilaren lotsagabekeria espantu gabea, baina ez nuen adierazkorragoa gertatu nahi:
|