|
2006
|
|
|
Ez ditut
|
orain
aipatuko soziolinguistika arloan, unibertsitate mailan, irakaskuntzarekin batera egiten diren beste zenbait ekintza: ikerkuntza, materialak sortzea, adituen inplikazioa, adituen arteko guneak irekitzea (informatika teknologiak aprobetxatuz), INGUMA datu basea eguneratzea, eta abar.
|
|
|
Honen arabera ezer gutxi egin bada ere
|
orain
artean, itaunetatik erator daitekeen sailkapena honako hau da: Euskal hiztuna: etxean maizen euskara erabiltzen dutenak (etxeko euskaldunak) Hiztun elebiduna:
|
|
|
Tipologia estatistikoari atxikiturik, behingoz badugu behintzat gutxienezko hiztunen sailkapena, 39 hain zuzen ere, baina ez da hemen amaitzen,
|
orain
hiztun mota horiek udalerri jakin batean nola banatzen diren aztertzen badugu, orduan udalerrien sailkapen bat (edo hamaika) egin dezakegu.
|
|
|
Aurreko ekuazioan, hain zuzen ere behin oinarriak ezarrita,
|
orain
hazkuntzaren osagaien azterketari lotuko gatzaizkio. Has gaitezen 1981 epealditik:
|
|
|
Zuzenean eta zeharka euskararen etorkizuna, hiztunen eskuetan dagoela esan ohi da, euskaldunengan batik bat. Egia esan,
|
orain
arte horrela izan da, urteroko matrikulazio kanpainak, helduen euskalduntze alfabetatzea, euskararen aldeko mugimenduak, udalerri askotako elkarte berriak, euskal aldizkariak, egunkaria, laburbilduz euskaltzaleen militantziak prozesuaren jarraikortasuna euskararen alde jarri du. Horiek gabe prozesuaren norabidea bestelakoa izan zitezkeen.
|
|
|
Okerrena, ostera, ez da eredu ezberdinetan lor daitezkeen emaitzak,
|
orain
artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, genion, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?
|
|
|
Okerrena, ostera, ez da eredu ezberdinetan lor daitezkeen emaitzak, orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, genion, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da,
|
orain
arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik. A ereduaren berpiztea egun hipotesi hutsa baino zeozer gehiago denean prozesuaren jarraikortasuna oso hauskorra dela antzeman daiteke.
|
|
|
Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna. Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten dute euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako.
|
orain
artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?"
|
|
|
Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten dute euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako. orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da
|
orain
arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?"
|
|
2007
|
|
|
Aipatu beharrekoa da ere, gizarteak berak,
|
orain
arte eduki ez ditugun aukera ugari ematen dizkigula, teknologiarekin lotutakoak (Internetek berak aukera asko eman dizkugu: auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...).
|
|
|
Hortaz,
|
orain
arte azaldutako testuinguru horretan ulertu behar da gure lana: euskararen normalizazio prozesuan gizarteari eskaintzen diogun zerbitzu bezala.
|
|
|
Behin gaur egungo argazkia erakutsi ondoren, HEA alfabetatzea indartsu dagoela esan daiteke inolako zalantza barik. Baina baikortasunak ez gaitu itsutu behar, aurrera begira jarri behar gara,
|
orain
arte ondo egindakoetatik ikasi eta hobetu behar direnak hobekuntza bidean jarriz. Goazen, bada, etorkizunari begira gure erronkak zeintzuk diren aipatzera.
|
|
|
Eskualdeetako eskaintzaren garapenean autoikaskuntzaren eredua halabeharrez gauzatu behar izan dugu, nahiz eta askotan ikasleen benetako nahia ohiko ikastalde bidez ikastea izan. Hala ere, onartu beharra dugu metodo honek emaitza txukunak eman izan dituela
|
orain
artekoan eta hasieran izan genituen mamu asko uxatu ditugula. Birmatrikulazio tasa ohiko ikastaldeetan baino makurragoa izan arren, emaitzak ez dira alde batera uztekoak.
|
|
|
Urteak aurrera joan ahala, eta AEKn bertan izandako pentsamolde ezberdinen harira, banatu egin zen erakundea, eta hortik abiatuz sortu ziren
|
orain
AEK eta IKA moduan ezagutzen ditugun bi erakundeak. Egun bi erakundeok dira Nafarroan lurralde osoan euskara ikastea posible egiten duten euskaltegien sareak, euskaltegi sare publikoak ez baitu horretarako biderik ematen.
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik
|
orain
, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
Horrek askotan prekarietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik
|
orain
ere ordaintzen dugu. Irakasle aldaketa handiak izan ohi ditugu; gogorra da dinamika honetan urteetan aurrera egitea, eta, hori, egoera honek ordaintzera behartzen gaituen bidesari bidegabekoa da.
|
|
|
Azken bost urteetan jaitsiera pixkanaka gertatzen ari bada ere aipagarria da 1998ko urrian 1600 ikaslek eman zutela izena geurean eta,
|
orain
, urte guztiko datuak kontuan izanda ere, ez gara kopuru horietara ailegatzen.
|
|
|
Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea. Inguru naturalean murgilduta dagoen euskara ikasleari errazagoa zaio euskaldunen sarea osatzea, inguru naturaletik kanpora atera eta eguneroko bere inguru hurbilekoa ez duen jendearekin osatzea baino. go, bizirik dagoen hizkuntza da, oraindik
|
orain
erabiltzen den komunikatzeko tresna da.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara
|
orain
arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara
|
orain
arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Lehenik, herri ekimenaz ari gara oroz gainetik. Alabaina,
|
orain
arte esperientzia puntual eta isolatu batzuk kenduta, elkarteak dira helduei euskarazko kurtsoak proposatzen dizkieten bakarrak. Salbuespen gisa aipa daitezke GRETA formakuntza organismoak eta Baionako komertzio Ganbarako hizkuntzen irakaskuntza zentroak (CEL) noizbait emandako ikastaro batzuk edota Departamenduko administrazioak bere langileentzat antolaturiko barne formakuntzak.
|
|
|
Euskara irakasleria aski talde egonkorra da, gero eta esperientzia handiagokoa. Ulertzekoa denez, euskaltegietan lehenengo aldiz irakasten hasten direnak oso gutxi dira
|
orain
dela 15 urte hasten ziren irakasle andana haiekin alderatuta.
|
|
|
Esan genezake hasita gaudela, zorionez, hainbat galdera egiten euskalduntze alfabetatzean, hainbat arazo ikusten... halako arloetan non
|
orain
dela hogeita bost urte ezta arlorik ere ez baikeneukan.❚
|
|
|
HABEren HEOKek arlo ezberdinetan eragin nahi du: " euskaltegien autonomian, zentro nahiz irakasleen programazioetan, ikasleen partaidetzan, mailaketan, metodologian, ebaluazioan..." Esan dezakegu, aplikazioan asmatuz gero,
|
orain
arteko egoerari iraulketa sakona emateko gutxieneko irizpide batzuk ematen zaizkigula, orain arteko euskalduntze alfabetatzearen eragina handitzeko eta bere eragin esparrua zabaltzeko. Baina horretarako, derrigorrean ebaluazio sistema egokitu litzateke.
|
|
|
HABEren HEOKek arlo ezberdinetan eragin nahi du: " euskaltegien autonomian, zentro nahiz irakasleen programazioetan, ikasleen partaidetzan, mailaketan, metodologian, ebaluazioan..." Esan dezakegu, aplikazioan asmatuz gero, orain arteko egoerari iraulketa sakona emateko gutxieneko irizpide batzuk ematen zaizkigula,
|
orain
arteko euskalduntze alfabetatzearen eragina handitzeko eta bere eragin esparrua zabaltzeko. Baina horretarako, derrigorrean ebaluazio sistema egokitu litzateke.
|
|
|
Hizkuntzari dagokionean, ikasleak ikasten duena definitzeaz gain,
|
orain
arteko irakasteko moduen egokitzapen bat planteatzen du. Orain arteko ereduen akatsak aipatu eta modu egokiak planteatzen ditu.
|
|
|
Gizarte esparru guztietan sustatu behar da euskaren erabilera, hala legez arautu daitekeen horietan nola erabilera askeko guneetan. Biak dira garrantzizkoak baina
|
orain
arte gure ustez erabilera askeko guneetan egin beharreko lanari ez zaio duen garrantzia aitortu.
|
|
|
Zer esanik ez helduen euskalduntzeak ere bere egin behar duela ildo hori, emaitza akademikoei begira baino ez balitz ere. Ez dugu
|
orain
emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri. Era batera edo bestera eta arrakasta gehiago edo gutxiagorekin, ahalegina egin da betidanik jarduera didaktikoa hobetzeko, azken ekarpenak integratzeko eta, azken baten, emaitzak hobetzen lagun dezaketen bideak bilatzeko.
|
|
|
— Herrialdeka,
|
orain
arteko hobekuntza ildoak mantenduko direla iruditzen zait. Gipuzkoan eta Bizkaian puntu batetik gorako hobekuntzamaila lortzea aurreikusten dut.
|
|
|
•" Ikerketa honen berezitasuna inon egotekotan metodologian dago. Izan ere, behaketa bidezko datu bilketa da; alegia,
|
orain
artean erabilerari buruzko datuak inkesta bidez jaso badira ere (eta hala egiten da Euskal Herrian administrazioak burutzen dituen datu bilketa guztietan, zentsuan zein Inkesta Soziolinguistikoan), ikerketa honetan zuzeneko behaketa erabiltzen dugu. Beste modu batera esanda, inkesta bidez, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi dena.
|
|
|
Erabaki hori hartzean eragina izan du, orobat, aurreko urteetako esperientziatik ikasitakoak aukera eman digula neurketaren dimentsioa sinplifikatzeko. Beraz, Euskal Herriko datuak eta herrialdeetakoak lortu ahal izateko,
|
orain
arteko metodoaren oinarriei eutsiz, herrien aukeraketarako diseinu berri bat egin behar izan da. Udalerrien kopurua murriztearen ondorioz, ez dugu jaso nahiko daturik eskualde mailako balorazioak egin ahal izateko.
|
|
|
Hipotesia: " Herrialdeka,
|
orain
arteko hobekuntza ildoak mantenduko direla iruditzen zait. Gipuzkoan eta Bizkaian puntu batetik gorako hobekuntza maila lortzea aurreikusten dut.
|
|
|
Izan ere, azken urteotan adineko kategoriara iristen ari den belaunaldia aurrekoak baino erdaldunagoa da Arabako eskualde batzuetan (Hego Euskal Herrian bezala, oro har), ordura artekoa baino. Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen joan da belaunaldiz belaunaldi,
|
orain
adineko kategoriara iristen ari den belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte. Horregatik gertatuko zen erabileraren jaitsiera adinekoen artean, aztertu den hamazazpi urteko tartean.
|
|
|
Bukatzeko esan, Araba eta Gasteizko datuak itxaropentsuagoak direla, 2006an. Gure hizkuntza berreskuratzeak kezkarako motibo ugari ematen digu oraindik
|
orain
, baina egindako ahaleginen emaitzak hasi dira antzematen. Balantzea hitz gutxitan egiteko, zera esango genuke:
|
|
|
Hegoaldean nagusitu den kezka, hain zuzen. Horren haritik, haurrei euskaraz egin behar zaiela belaunaldi batzuen leloa izan da,
|
orain
arte. Aurrera begirako zalantza dugu, hala ere, lelo hori egungo gazte jende gehienena ere ote den. enean baino (%3).
|
|
|
azken hamarkadetan, euskara ondorengotaratzeko Hegoaldean nagusitu den kezka, hain zuzen. Horren haritik, haurrei euskaraz egin behar zaiela belaunaldi batzuen leloa izan da,
|
orain
arte. Aurrera begirako zalantza dugu, hala ere, lelo hori egungo gazte jende gehienena ere ote den.
|
|
|
Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago. rren hizkuntza zen, haurrek eurek edo haurrekin erabiltzekoa, alegia.
|
Orain
ere horrela da, baina orduan gehiago. Geroztik asko hazi da euskara lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen).
|
|
|
Horixe da, nire iritziz,
|
orain
arte egindako neurketetako ondoriorik baikorrena. Izan ere, %43 hazi da (hamar puntuko hazkundea izan du) euskararen kale erabilera Gipuzkoan 1989tik hona.
|
|
|
Dakusagun
|
orain
Iruñerria, hiriburuaz gain bertze udalerriak ere hartuta. Iruñerrian neurtutakoen artean Berriozar ez bertze guztiak 10.000 25.000 biztanle tarteko tipologiako udalerriak dira:
|
|
|
Erabileraren etengabeko jaitsiera hori helduen eta adinekoen taldeetan agertzen da. Alderantziz, haurren eta gazteen taldeetan beherakada gutxi gorabehera gelditua da
|
orain
, nahiz eta azken neurketaren arabera haurren taldean erabilera berriz jaisten den (2 taula).
|
|
|
Erabileraren etengabeko jaitsiera hori helduen eta adinekoen taldeetan agertzen da. Alderantziz, haurren eta gazteen taldeetan beherakada gutxi gorabehera gelditua da
|
orain
, nahiz eta azken neurketaren arabera haurren taldean erabilera berriz jaisten den
|
|
|
Hala ere,
|
orain
arte aipatutako sozializazio prozesuan euskarak duen etenaren arrazoiaz gain, gure ustez, eremu euskaldunenetan gazteen adin taldeak izandako garapena dibergentziarako joerak ere azal dezake neurri handi batean, eta baita inguruak eskaintzen dizkien baliabide eta tresnek ere.
|
|
|
Gure ustez, zentzu horretan oso garrantzitsua da
|
orain
arte guraso elkarte, euskara elkarte eta bestelako erakundeek egindako lana, baina aisialdiko guneen, hizkera askatasunez erabiltzeko guneei euskararen erabileraren sustapenerako duten garrantzia aitortu eta behar den bezala planifikatzeko garaia heldu da.
|
|
|
2006ko urrian egindako V. Kale Erabileraren Neurketako datuek irakurketa gazi gozoa eragin digute. Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita
|
orain
arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko bidea abiatu duela ematen duelako ere. Halaber, Nafarroa egonkor mantendu da oraingoan ere, Gobernuaren aldetik izan dituen laguntza eza eta traben gainetik.
|
|
|
2006ko urrian egindako V. Kale Erabileraren Neurketako datuek irakurketa gazi gozoa eragin digute. Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita
|
orain
arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko bidea abiatu duela ematen duelako ere. Halaber, Nafarroa egonkor mantendu da oraingoan ere, Gobernuaren aldetik izan dituen laguntza eza eta traben gainetik.
|
|
|
Adinen araberako sailkapenean haurren euskara mintzatzeko joera motelduz doala ematen du, gazteen joera aldiz goranzkoa da, baina tarte honetan esaten ahal dugu %8, 5 izan baldin bada haurren artean heldu zaigun datua, %6, 9ra jaisten dela gazteen kasuan. Dena dela aipatu beharra dugu datuak nahiko eskasak direla oraindik
|
orain
eta urrun gaudela Gipuzkoako %49, 6az. Baina datu honek irakurketa bera izaten ahal du Euskal Herri mailan ere Haurren euskara erabilera %20, 8 den garaian gazteena %13, 8ra jaisten da.
|
|
|
Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean – Erramun Baxok familian ezin bada ikastetxean.
|
orain
beretik ikusten dugu euskarazko kulturaren garapena bertso saioetan, atseginezko irakurketa eta idazketa ekintzetan. euskara eta kulturaren arteko lotura josten ari da belaunaldi arteko urraspide batean. euSKal KulTuRaRen TRanSmiSiO nORmalizaTua y
|
|
|
Musika, kantua eta dantzaren eremua biziki zabala da eta aspaldiko tradizio hau belaunaldiz belaunaldi jarraitzen da familietan eta bereziki herriko bestak antolatzerakoan. Lehen etxekoz etxeko egiten zen transmisioa
|
orain
ikastetxeetan egiten da edo ikasgune berezietan nola musika eskoletan hala dantza konpainietan eta abesbatzetan.
|
|
|
Antzerkiaren ohitura parropia inguruko taldeetan abiatu zen, antzerki egileak apaizak baitziren adibidez piarres Larzabal. 1980ko hamarkadan Landart edo Monzon bezalako autore laikoak agertu ziren gai sozialak eta politikoak lantzen zituztelarik.
|
orain
antzerkigintza eskolan sartu da, bereziki guraso elkarteen eraginez. 2008an eta 2009an 46 ikastetxetan antzerki tailerrak, topaketak, ikusketak antolatu ziren kasik mila ikasleentzat, irakasle, animatzaile eta batzuetan gurasoen parte hartzearekin.
|
|
|
Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza bezala urtetan zehar. Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da.
|
orain
arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun. Gaur egun kasu berean, haurretan %44k euskara dute ama hizkuntza euskararekin batera.
|
|
|
1994an, hirugarren jardunaldiak bildu ziren eta erakundeek norabide berri bat hartu zuten. kulturgintzaren geroa segurtatua zenaz geroz
|
orain
euskarari buruz indar berri bat egin behar zen. egin behar zen. Euskararen agiria finkatu zen europako kontseiluak proposatu zuen Euskalde eta gutxiengoen eurokarta (1992) eredutzat hartuz:
|
|
|
umeek norekin dituzte harremanak? Izan ere,
|
orain
berrogei bat urte arte euren harremanak gertatzen ziren gunerik hurbilenean: auzoko beste umeekin, eta eurek etxetik zekartena eta besteek zeroatena elkarri trukatzen zizkioten.
|
|
|
Horregatik, hemen esan nahi dut horixe dela modurik onena euskaltasuna hiltzeko. Inork uste al du gaur egun dantzak egiten direla
|
orain
mende bi egiten ziren moduan. Baten bati burutik igaro ote zaio gaur egungo euskara orain ehun urtekoa bezalakoa dela?
|
|
|
Inork uste al du gaur egun dantzak egiten direla orain mende bi egiten ziren moduan? Baten bati burutik igaro ote zaio gaur egungo euskara
|
orain
ehun urtekoa bezalakoa dela. Bizi gaitezen errealitatean.
|
|
|
Prestakuntzaren alorra landu dugu gutxien
|
orain
arte, sorkuntza eta zabalkundean eman ditugulako ordu gehien. Bi alor hauetan dugun egitekoa oraindik handia dela jakinda ere, prestakuntza beharrezkoa da iparra galdu gabe, kultur sorkuntzaren bitartez eta kulturgintzaren esparruan nora joan nahi dugun, zergatik eta zertarako jakiteko.
|
|
2008
|
|
|
Adibidez, Windows sistema eragilearen euskarazko azken interfaze paketea XPrena da, ez dago euskarazko Windows Vistarik. Euskarazko Mandrake Linux 10 da dagoen azkena, baina geroztik hainbat bertsio atera dira(
|
orain
Mandriva izenarekin), euskarazko Debian Linux 2005ekoa da, baina geroztik 2007an beste bertsio bat atera zuten eta hori ez dago, nik dakidala, euskaraz, etab.
|
|
|
Eta horren ostean euskara ingelesa eta euskara frantsesa. Euskaraz
|
orain
arte egindako saioak gaztelaniatik euskarara egin dira, kontuan izanda abiapuntu hizkuntza garatuta egotea garrantzitsua dela.
|
|
|
Teknologia horien erabiltzaileek badakite, oraingoz, ez direla perfektuak eta hainbat kasutan (oso desberdinak diren hizkuntzen arteko itzulpena, esaterako) emaitzak ez direla onak. Kalitatearen kontzeptua, ordea, aldatzen ari da eta
|
orain
beste bi kontzeptuekin batera ulertu behar da: " kantitatea, kalitatea eta prezioa" (quantity, quality, price).
|
|
|
Praktikak esaten du oso antzekoak diren hizkuntzen arteko itzulpenaren emaitzak oso onak direla (%95); oso desberdinak diren hizkuntzen artean, berriz, emaitzak, oraingoz, ez dira onak (%65 gehienez ere). Dena den, arestian esan bezala, kalitatearen kontzeptua aldatzen ari da eta,
|
orain
, beste parametro batzuekin batera neurtu behar da, hau da, kantitatearekin eta prezioarekin. Itzulpen automatikoaren kontsumitzaileek ez dute perfekzioa bilatzen; bereziki, ulertzen ez duten testu baten inguruko gutxi gorabeherako informazioa nahi izaten dute lortu.
|
|
|
Horrela, metodoak kontsolidatzeaz gain, roadmap bat egingo litzateke eta ebaluatzeko protokoloak ere finkatuko lirateke. Europako Batasunak
|
orain
gutxi liberatu du bere itzulpen corpusa (itzulpen memoriak), 6 milioi dokumentu, nahi duenak erabil dezan.
|
|
|
" Informazioaren gizartea" kontzeptua entzun genuen, lehenengo aldiz,
|
orain
urte batzuk eta, horrekin batera," Teknologia Berriei" buruz hitz egiten hasi ginen. Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu:
|
|
|
" Informazioaren gizartea" kontzeptua entzun genuen, lehenengo aldiz,
|
orain
urte batzuk eta, horrekin batera," Teknologia Berriei" buruz hitz egiten hasi ginen. Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu...
|
|
|
Eritzi gaur egunean ez da euskara batuaren forma estandarra. Euskaltzaindiak" iritzi" erabaki zuen
|
orain
dela urte batzuk. Bilatzaileak aldaera horren berri duenez, forma estandarrarekin bilatzeko aukera ematen du (klik bakarra eginez)
|
|
|
Euskararen Softwarearen Katalogoan (www.ueu.org/softkat) hizkuntzaren prozesamenduarekin lotuta dauden aplikazioak 44 dira; honela daude sailkatuta: ...lBar...), hizketaren tratamendua (Bizkaieraren Fonoteka eta AhoTTS Testu Ahots Bihurgailua, Fonatari), Euskara ikasteko metodoak (Bai & Bye, BOGA eta HEZINET), Lematizatzailea eta informazioa bilatzeko tresna, datu base dokumentala (Kapsula), corpus (XX. mendekoa), eta 20 baliabide lexikal (hiztegiak, esamoldeak,...). Eusko Jaurlaritza" Euskararen IKTen inbentarioa" prestatzen ari da
|
orain
eta beste produktu batzuk ere hasi dira ikusten gune berri horretan14, baina oraindik ez dago guztiz osatuta. Bi gune horietan bilduta dagoena aztertuta, eta kontuan hartuta beste produktu batzuk gune bi horietan jasota ez daudenak, esan dezakegu, beraz, ez gaudela basamortuan, hori ez dela hutsaren hurrengoa, baina bai oso gutxi gaztelaniarako, frantseserako edo, batez ere, ingeleserako eskuragarri dauden ehunka programa eta baliabiderekin alderatzen badugu.
|
|
|
Orokorrean aztertuta, ez hizkuntzaren prozesamenduarekin lotuta dauden aplikazioak bakarrik, euskarak
|
orain
informatikaren munduan duen egoera ere ez da guztiz txarra; badira hainbat aplikazio, baina honetan ere oraindik zeregin handia dago egoera normalizatu batera iristeko. Jotzen badugu berriro Euskararen Softwarearen Katalogora aplikazio motaren arabera honako zenbaki hauek aurkituko ditugu:
|
|
|
Hasieran lau partaide baginen ere,
|
orain
28 informatikari, 13 hizkuntzalari eta 2 teknikari gara; Euskal Herriko zazpi enpresekin lankidetzan gabiltza eta atzerriko beste bostekin. Spin off erako bi enpresen sorkuntzan parte hartu dugu (Usurbilgo Eleka eta Alacanteko Prompsit).
|
|
|
Ikaragarria da era digitalean eskura dugun testu masaren tamaina; Interneten ingelesez bilioi bat hitz edo dagoela estimatzen da (miloi bat miloi hitz!). Euskaraz, ingelesez baino mila aldiz edo hamar mila aldiz gutxiago omen dagoenez1, gutxi gora behera mila miloi hitz izango dira sarean
|
orain
. Tamaina horiek zein handi diren erakusteko nahiko da jakitea liburu normal batean 100.000 hitz inguru sartzen direla, pertsona kultu batek egunean 10.000 hitz edo irakurtzen duela, urtean 3,65 milioi hitz, eta 300 milioi soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain bere bizitza osoan.
|
|
|
Euskaraz, ingelesez baino mila aldiz edo hamar mila aldiz gutxiago omen dagoenez, gutxi gora behera mila miloi hitz izango dira sarean
|
orain
. Tamaina horiek zein handi diren erakusteko nahiko da jakitea liburu normal batean 100.000 hitz inguru sartzen direla, pertsona kultu batek egunean 10.000 hitz edo irakurtzen duela.
|
|
|
Morfologia guztiz definituta dago
|
orain
, baina lexikoa oraindik ez. Eta euskara batua da irakaskuntzan eta komunikabideetan erabiltzen dena.
|
|
|
Hasieran zenbait produktu aurkeztuko ditugu bide horretan lagungarri suertatu direnak. Gero euskarak
|
orain
informatikaren munduan duen egoera ikusiko dugu. Hirugarren puntuan hizkuntza teknologia lantzeko IXA taldean dugun estrategiaren lehentasunak azalduko ditugu.
|
|
|
Hasieran zenbait produktu aurkeztuko ditugu bide horretan lagungarri suertatu direnak. Gero euskarak
|
orain
informatikaren munduan duen egoera ikusiko dugu. Hirugarren puntuan hizkuntza teknologia lantzeko IXA taldean dugun estrategiaren lehentasunak azalduko ditugu.
|
|
|
Bere erabilera orokortuz doala erakusteko esan daiteke gune horretatik 20.000 erabiltzailek jaso duela honezkero. Gainera azken urtean atera diren egokitzapen berriei esker XUXEN eskuragarriago dago; lehen Word editorearekin bakarrik erabil zitekeen,
|
orain
erraz jar dezakegu martxan Mozilla Thunderbird ekin Interneten bidez edozein mezu edo inprimaki betetzen ari garela, Openoffice ekin edo beste edozein aplikaziorekin testua zuzentzeko www.xuxen.com zerbitzarira jotzen badugu.
|
|
|
Oraindik lexiko eta morfologiako erroreak baino ez ditu harrapatzen, baina hitz maila horretan oso praktikoa da. Sintaxiko edo estiloko zenbait errore harrapatzeko ikerketak egiten ari gara
|
orain
, eta epe motzean lehenengo bertsio bat zabalduko da.
|
|
|
Web aren sorrerak aukera berriak eskaini dizkio corpusgintzari eta corpushizkuntzalaritzari, baina
|
orain
arte ez bezalako erantzunak eskatzen dituzten galdera berriak ere eginarazi dizkigu. keta daitezke. Etiketatzea txertatua (dokumentuan bertan) edo banatua (dokumentuaz aparteko fitxategi batean) izan daiteke.
|
|
|
Web aren sorrerak aukera berriak eskaini dizkio corpusgintzari eta corpus hizkuntzalaritzari, baina
|
orain
arte ez bezalako erantzunak eskatzen dituzten galdera berriak ere eginarazi dizkigu. Aukerak bistakoak dira:
|
|
|
Sorkuntza fasea ere konplexua da, eta anbiguotasunak ebaztea arazo larria izan daiteke. Zoritxarrez hurbilpen honen ildotik
|
orain
arte sortu diren tresnak ez dira doitasun handikoak izan, eta ikergai gisa duen interesa handia bada ere, sistema komertzialak eraikitzeko orduan baztertuta dago egun.
|
|
|
hizketa teknologien eskaria oso da urria, eta, horren ondorioz, teknologia prest egonik ere, ez dira aplikazioak behar bezala garatzen. Bertako telefono operadoreak ere, esaterako, ez du benetako apusturik egin,
|
orain
artean behinik behin, hizketa teknologietan oinarritutako sistemak garatzeko. Euskararako teknologien ikerketalerroak oso sendoak izanagatik, enpresek bideratutako edo enpresen eta ikerketa taldeen arteko lankidetzaz bideratutako proiektuak dira aplikazioen garapena sustatu ohi dutenak, eta, teknologia sustatzeko bide bat badira ere, interes komertziala duten proiektuen mende izaten dira ikerketa taldeak nahiz haien helburuak.
|
|
|
Aipatutako guztiak hasieran genituen helburuak gainditzera eraman gaitu eta balorazioa guztiz baikorra da. Halere, ezin dugu ahaztu hemendik aurrera
|
orain
arte baino abiada biziagoan aldatuko direla gauzak. Hortaz, erronka berriei aurre egingo badiegu, gure jarrera ere aldatu dugu.
|
|
|
Trebakuntzari eta buruz ikasi behar diren jarduerei erantzun egokia emateko,
|
orain
arte irtenbide desberdinak eskaini eta erabili dira: ikasliburuez eta jarduera liburuez baliatuz erantzun zaie askotan, eta irakasleak berak prestatutako fitxetako ariketez eta sakontze jarduerez baliatuz eta horiek eginez beste askotan.
|
|
|
Hala ere, baliabide horiek erabiltzeak zailtasun batzuk sortzen ditu: alde batetik,
|
orain
arte, ikasleek erantzun beharreko ariketa tipologiak eta ariketa kopuruak denentzat berdinak izan dira, eta, bestetik, irakaslearentzat beste era bateko ezintasunak ere agerian geratzen dira, esate baterako oso zaila da ikasleari behar bezalako arreta eskaintzea eta lanak zorrotz eta egoki zuzentzea: nola zuzendu ikasleen lanak, nola identifikatu ikasle bakoitzaren hutsak eta buruhausteak, nola lagundu ikasleari ariketak burutzen ari den bitartean sortzen zaizkion zalantzak argitzen, nola ebaluatu edo nola diseinatu aurrerantzean egin beharreko lanak?
|
|
|
Egoera horrelakoa izanda eta
|
orain
arte esandako guztia kontuan hartuta, IKASYS proiektuaren aplikazioaren bidez, IKTek eskaintzen dituzten baliabideak, ikasgelan testuinguru egokian kokatuz eta modu naturalean integratuz, ikasleei eta irakasleei sortzen zaizkien zailtasunak gainditzeko benetako tresnak izan daitezkeela frogatu nahi da. Ezin da ahaztu gaur egun gure gazteek teknologia berriak erabiltzerakoan erakusten duten trebezia.
|
|
|
Egoera horrelakoa izanda eta
|
orain
arte esandako guztia kontuan hartuta, IKASYS proiektuaren aplikazioaren bidez, IKTek eskaintzen dituzten baliabideak, ikasgelan testuinguru egokian kokatuz eta modu naturalean integratuz, ikasleei eta irakasleei sortzen zaizkien zailtasunak gainditzeko benetako tresnak izan daitezkeela frogatu nahi da. garatzeko bidea ere eskaintzen baitiote ikasleari. Eta ez da ahaztu behar, jakina, proiektuaren aplikazioa ahalik eta gehiena heda dadin, behar beharrezkoa dela baliabide teknologiko horiek hainbat baldintza betetzea:
|
|
|
Lehenago esan den bezala, IKASYS sistema hiru osagaiak uztartzetik dator. Horrekin lotuta, esan beharra dago, IKASYS Proiektuaren benetako arrakasta hortik datorrela;
|
orain
baino lehenago ekimen eta saio gehiago egin badira ere, ez da orain arte inoiz aurkeztu tresna informatikoak, aplikazio informatikoak eta edukiak, hirurak batera, uztartzen dituen proiekturik, eta hau da, hain zuzen ere, IKASYS Proiektuak eskaintzen duena: eskola jardueretara egokitzen den hardwarea; jarduerak sortzeko, horiei erantzuteko eta horien jarraipena egiteko software egokia; edukien esparruan, ikasleari hainbat konpetentzia garatzen lagunduko dion arloka eta zailtasunen arabera mailakatutako tipologia askotariko jarduera multzoa.
|
|
|
Lehenago esan den bezala, IKASYS sistema hiru osagaiak uztartzetik dator. Horrekin lotuta, esan beharra dago, IKASYS Proiektuaren benetako arrakasta hortik datorrela; orain baino lehenago ekimen eta saio gehiago egin badira ere, ez da
|
orain
arte inoiz aurkeztu tresna informatikoak, aplikazio informatikoak eta edukiak, hirurak batera, uztartzen dituen proiekturik, eta hau da, hain zuzen ere, IKASYS Proiektuak eskaintzen duena: eskola jardueretara egokitzen den hardwarea; jarduerak sortzeko, horiei erantzuteko eta horien jarraipena egiteko software egokia; edukien esparruan, ikasleari hainbat konpetentzia garatzen lagunduko dion arloka eta zailtasunen arabera mailakatutako tipologia askotariko jarduera multzoa.
|
|
|
Bestalde, ez da ahaztu behar
|
orain
momentuon Lehen Hezkuntzara bideratuko den proiektu honek jarraipena izango duela Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, hor ere, gerorako utzi gabe, epe laburrean jarriko baita abian, eta, jakina, aurretiaz egindako ebaluazioetatik ondorioztatutako datuak baliagarriak izango dira.
|
|
|
kontuan izan behar da proiektua behar didaktiko eta teknologiko konkretu batzuei erantzuna emateko sortu dela eta ikasgelan egiten den guztiari aplikatzea ez dela zilegi. Esan behar da, gainera, proiektu honek ez dituela baztertzen gaur egun erabiltzen diren eta benetan etekina ateratzen zaien bestelako baliabideak; puntu horretan ez da ezeren beldurrik izan behar, aurrerantzean egingo dena
|
orain
artekoaren osagarri izango baita. Orain arte egindakoak bere lekua izango du gero ere, baina ziur asko, baliabide berri horiek ikasgelan egoki integratzen badira, hezkuntza mailan gaur egun ditugun ezin askori egoki eta taxuz erantzuteko moduan izango gara.❚
|
|
|
Ez gara arituko
|
orain
E. Baxoken biografiari iruzkina egiten. Iparraldeko euskalduntasunaren azken hamarkadetako bilakaerari bere bizitzaren historia nola lotzen zaion ikusteko hor ditugu hainbat datu:
|
|
|
Harrigarria dirudi, lehen momentuan behintzat, Quebeceko frankofonoak eta Espainiako katalanak egoera eredu berdinean kokatzea. Quebecek, oro har, lurralde frantses elebakarra izatea lortu du
|
orain
ia lau hamarkada, eta Kataluniaren egoera oso bestelakoa da. Interpreta al daiteke Quebecen egoera alda daitekeela?, kontrolaren arabera ulertu ordez babesaren arabera ulertu behar dela?
|
|
|
Orduko egiak! Eta gaurkoak ere bai, ordukoak bezain gordin, nahiz eta hogeita sei urte joanak izan eta
|
orain
pasaporterik gabe ibil gaitezkeen batetik bestera. kian ditugu bi: " Elebitasuna Canadan" eta" Canadako elebiduntze programa".
|
|
|
Orduko egiak! Eta gaurkoak ere bai, ordukoak bezain gordin, nahiz eta hogeita sei urte joanak izan eta
|
orain
pasaporterik gabe ibil gaitezkeen batetik bestera.
|
|
|
Baina, Erramunen artikulu horiek ez ezik, bi argazki ere baditut
|
orain
begien aurrean. Bata HABEren 7 zenbakikoa da (1982ko ekainekoa).
|
|
|
Gaizki hartu zuen erretorak eta erran zuen garbiki toberetan zikindu ziren dantzarien jauntziak ez zirela gehiago elizan sartuko. Beraz ez zen gehiago Besta Berririk egin Baigorrin lehen bezala,
|
orain
Iholdin edo Heletan ospatzen diren bezala eta ene gaztaroan ez dut holakorik ikusi.
|
|
|
Aitormenean sartu baino lehen, nire zorion beroenak eman nahi dizkizuet, zuri eta emazteari ere, Euskararen eta Euskal Herriaren alde
|
orain
arte bete duzuen ibilbide luze, aberatsa eta etengabekoagatik, zu Erramun aurten 80 urte betetzen dituzula aprobetxatuz.
|
|
|
Baina aipagarriena, eta
|
orain
interesgarriena, zure bizitza aberatsa aipatzea da. Nik azpimarratuko nuke zure euskaltzale ibilbide luzea, aberatsa eta aipagarria, zure biografian adierazten dena kontuan hartuz:
|
|
|
Baina aipagarriena, eta
|
orain
interesgarriena, zure bizitza aberatsa aipatzea da. Nik azpimarratuko nuke zure euskaltzale ibilbide luzea, aberatsa eta aipagarria, zure biografian adierazten dena kontuan hartuz. mintzatzea?:
|
|
|
Zer gertatu da? Lehen belaunaldiko etorkinak elkarrekin jatorrizko hizkuntzan; heien haurrak nolazbait elebidun eta beren gurasoentzat itzultzaile; eta
|
orain
haurren haurrak, 101 legearen eraginez, frantsesez bakarrik, jatorrizko hizkuntza" ulertzen" dutelarik.
|
|
|
Lehen belaunaldiko etorkinak elkarrekin jatorrizko hizkuntzan; heien haurrak nolazbait elebidun eta beren gurasoentzat itzultzaile; eta
|
orain
haurren haurrak, 101 legearen eraginez, frantsesez bakarrik, jatorrizko hizkuntza" ulertzen" dutelarik.
|
|
|
Garrantzizko aldaketa da, dirulaguntzatik elkarlanera iragaiten baikara eta elkarte harremanetarik erakunde harremanetara. Lehenago ere gertatu dira harreman instituzionalak, bainan lehen salbuespena zena
|
orain
norma bilakatu da.
|
|
|
Zenbakien arabera bost urtez 13.000 euskaldun gutiago kondatzen zirela.
|
Orain
badakigu katastrofe hori metodologikoa zela eta ez demolinguistikoa. Bainan orduan ezin ukatuzko argumentua izan zen hizkuntza antolaketaren alde:
|
|
|
Beraz urte luzeetan zehar, elebitasuna izan da alienazioaren tresna bat. Hasieratik eta
|
orain
ere hitz bortitzak entzuten dira elebitasunaren aurka politikarien aldetik. Quebecen elebakartasuna subiranotasunaren ikurra da, historian zehar elebitasuna frantsesaren kaltetan izan baita.
|