|
2015
|
|
|
...Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskolarekin amaitu nuenekoa, Maialen
|
ikusi
bainuen diferituan udako ikastaroen irekiera ekitaldian, bataren eta bestearen arteko konnotazioetan galdu gabe, eta zuzenean Eako poesia egunetan, esaten bertsolariek eraiki dutela eurei zegokien zubiaren puska bat, esan nahi baita, hizkuntz errekaren bertso aldetik hasita literatura bestalderaino, eta nire zalantza bazen ea literaturlari naizen aldetik, eta hizkuntza erreminta duten adierazpide...
|
|
|
Poliziaren argien dirdira. Sierrak aurrera nola alde egiten zuen
|
ikusi
nuen, abiadura txikitzen nuen bitartean. Segituan, polizia txiki bat gerturatu zen leihatilara, eta bizkor galdetu zidan ea ba al nekien zein abiaduratan nindoan.
|
|
|
“Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara zu,
zeruko birjina? ”. Benetan diotsuet ez niola bertsotan kontatu gure milia eta kilometroen arteko nahasmena, baina, nonbait, polizia txiki hari grazia egin zion euskaldun talde bat alai eta pozik kantari
|
ikusteak
, eta, espero ez zitekeen moduan, isuna barkatu zigun.
|
|
|
|
Ikusi
duzue inoiz aterki txikia gorantz seinalatzen duela garrasi egiten duen gidarik. Ba hala sentitzen nintzen, aterkirik gabe.
|
|
|
Las Vegaseko ajeen ostean bisitatu genituen Grand Canyon eta Yosemiteko paraje ikusgarriak. Urak egin dezakeena ezin da imajinatu Canyongo zuloa
|
ikusi gabe
. Bertigo sentsazioa handia bezain lasaigarria da, nahiz eta Sierrak ia ia zikindu zituen galtzak, edo hala kontatu zigun behintzat.
|
|
|
bizikletak. Oso gomendagarria den ibilbidea egin genuen, tartean Golden Gate eta Sausalito
|
ikusi
eta gero, ferryz itzuli ginen Alcatraz kartzela albo batera utzita. Kilometro mordoa egin eta gero, kaleetan barna murgildu ginen, eta aldapa izugarriez gozatu genuen.
|
|
|
Michael Jacksonen izarra ere bidali zidaten whatsappetik, baina nik banuen Laida Rock eta Jackson handiak ez zizkidan barruak eragiten.
|
Ikusi
omen zuten bista itzelak zituen Griffith Observatoryko miradorea ere; nonbait, hiriaren handitasuna bistaratzen duena, eta Los Angeleseko kale infinituak erakusten dituena. Roman ere egon zen Universal Studiosen, eta argazki bikainak atera omen zituen, baina nik, hoteleko gelan pasa nuen denbora Laida Rockekin akorde berriak asmatuz, Xalbadorren heriotzari bizia ematen, eta Lucky Lukeri kutsu erromantikoa ateratzen.
|
|
|
Ezagutu genituen euskal diasporako belaunaldiak eta euren kezkak. Batzuek etorkizun iluna
|
ikusten
zioten euskaltasunaren jarraipenari, eta beste batzuek, gazteenek akaso, argi utzi ziguten gogoz eusten zietela gure kulturaren sustraiei. Ezagutu genuen Jaialdi handia, eta baita tamainaz hain handia ez den baina akaso edukiz josita dagoen beste bat ere.
|
|
|
Ezagutu genuen Jaialdi handia, eta baita tamainaz hain handia ez den baina akaso edukiz josita dagoen beste bat ere.
|
Ikusi
genituen guretzat arrotzak zaizkigun parajeak eta baita gozatu haietaz ere. Ezagutu genuen beroa, benetakoa, eguzkiak ematen duena eta arbasoen hutsunea bete nahian pertsona batek begirada batez eman dezakeena.
|
|
|
Halako batean, anabasa iritsi zen. Ilara bukaera ezin
|
ikusi
nuen horretan, jendearen mugimendu eroek aztoratu zuten giroa. Maletak zerutik jausten ziren, eta, bat batean, dena zen presazko, dena zen larri.
|
|
|
Ezer ulertu ezinik, egoera larria zela ohartu nintzen segituan. Burua altxatu eta lagun guztiak
|
ikusten
nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari.
|
|
|
Urduritasunaren ajeak eta barruen pisuak apenas utzi zidan lo egiten, baina bigarren egunaren garrantziak goiz esnatu ninduen. Taxi horian gerturatu ginen kotxeak alokatzera, eta, derrepente, Los Angelesetik urruntzen
|
ikusi
nuen nire burua. Chevrolet eta Ford markako kotxe eta furgoneta aukeratu genituen.
|
|
|
Zaila da deskribatzen Jaialdian euskaldun batek aurki dezakeen koadroa. Zailtasuna ez datza elementu ezezagunen presentzian, ezta urrik eman ere; Ameriketako pelikula pare bat
|
ikusi
duen euskal herritar peto petoak aise identifikatuko ditu Jaialdian koloreztatzen diren postalak.
|
|
|
Kondairak dio ba omen dela bertsolari bat ingelesez ere bertsoak egiten dituena. Ausartenek esaten omen dute kantuan
|
ikusi
zutela behin, Londresko plaza batean edo Boiseko Jaialdian.
|
|
|
bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak. Auskalo zer ez ote duten egin eta ikasi atzerrian… eta ez naiz ni hasiko atzerrira joatearen aurka, baina “kanpo mugikortasunari” soilik onurak
|
ikusten
dizkietenei galdetuko nieke zergatik ez zuten gauza bera egin urrunen ezkonbidaian Parisera joandako gure aitona amonek.
|
|
|
Agirrek duela gutxi aurkitu berri du: “Duela hilabete ama hil zaigu, eta nire harridurarako nire inguruan
|
ikusi
dituen argazki, artikulu, zutabe eta elkarrizketa denak gordeta eta txukun artxibatuta topatu dizkiot, eta hori dena eramateko asmoa daukat Xenpelarrera”. Goikoetxeak zalantza dauka:
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroaren lan tresna nagusia Bertsolaritzaren Datu Basea (BDB) da gaur egun. Hori elikatu ahala, edonork kontsulta dezake azkenekoz jasotako informazioa internet bidez bdb.bertsozale.eus atarian. BDBn
|
ikus
daiteke besteak beste bertsolaritzaren agenda, plazaz plazako bertso saioei buruzko informazioa, 3.000 bertsolari, bertso jartzaile, gai jartzaile, epaile, ikerlari, eragile nahiz erakunderen biografiak, nahiz 12.000 bat bateko bertsoaldi eta idatzizko sorta.
|
|
|
Egun Joanito bera dabil bertso doinu berriak biltzen, aztertzen, partiturak sortzen eta berarekin batera, lan-talde batek datu basea eguneratu eta datuak txukuntzen ditu. Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean
|
ikus
daiteke, jasotako egunkari, aldizkari eta herri aldizkarien hustuketa egiten da datu basean. 2012tik aurrerakoak internetek kontsultatu daitezke eta 1991tik ordura artekoak Xenpelarreko egoitzan bertan.
|
|
|
Bestalde, informazio fitxak elkarren artean estekatu eta dokumentuz lotzea da Xenpelarren helburua: “Digitalizazio planei esker, Interneteko katalogo honetan bat bateko bertsoak entzun eta idatzizko bertsoak
|
ikusi
ahal izateko fitxategiz hornitu nahi ditugu, eskaintzen diren katalogo/ fitxa bakoitzak dagokion fitxategia izateko”.
|
|
|
Nafarroan ere sarri
|
ikusiko
dugu Julen Zelaieta oholtza azpian, grabagailua utziz. “Orain lauzpabost urte hasi nintzen saioak grabatzen.
|
|
|
Ondoren, emozio horiek logikoki kokatzen dituzte euren bizitzetan”. Psikologoak “euren hipopotamoa”
|
ikusten
laguntzen die, eta jabearazten die nondik somatizatzen duten. Behin jabetuta, euren bizitzan kokatzen dute, euren biografian, eta emozio horiek guztiak nondik datozkien identifikatzen dute, emozio horien lagun egin arte.
|
|
|
Nire ustez horiek askotan biluzten dira. Nik askotan
|
ikusi
egiten ditut. Uste dut oso oso erabaki kontzientea egin dutela”, jarraituko zuen.
|
|
|
Uste dut oso oso erabaki kontzientea egin dutela”, jarraituko zuen. “Uste dut bertsolari batzuk liberatu egin direla eurek sentitzen dutena adierazi dezaketela
|
ikusi
dutenean”, biribilduko zuen Vazquezek. Emakumezkoetan, berriz, alderantzizko joera ikusi du Agirrek:
|
|
|
“Uste dut bertsolari batzuk liberatu egin direla eurek sentitzen dutena adierazi dezaketela ikusi dutenean”, biribilduko zuen Vazquezek. Emakumezkoetan, berriz, alderantzizko joera
|
ikusi
du Agirrek: “Gure ezintasun eta ahultasunak ezkutatzen gehiago ibili garela ikusi dut, eta gizonezkoak alderantziz.
|
|
|
Emakumezkoetan, berriz, alderantzizko joera ikusi du Agirrek: “Gure ezintasun eta ahultasunak ezkutatzen gehiago ibili garela
|
ikusi
dut, eta gizonezkoak alderantziz. Irudipena daukat neskak ibili direla gehiago hori estaltzen, eta mutil batzuk kontzienteki kontrakoan”.
|
|
|
Ez daude. Nik hartzen ditut nik miresten ditudan gizonezko bertsolari horiek, eta oso oso gutxitan
|
ikusi
ditut benetan tripetatik kantatzen. Eta ez nabil hasierako eta azken agurrari buruz.
|
|
|
Adierazitakoak eztabaida eragin dezakeela jakitun egiten du aurreko irakurketa. Euskal Herria alaitzen
|
ikusten
du, baina “prozesu bezala” sumatzen du hori. “Sumatu dut herri hau tristea izan dela.
|
|
|
Adibideen bidez segitu zuen: “Adibidez, oso gaizki
|
ikusi
izan da, pertsona bati nola dagoen galdetuta, ‘oso ondo’ dagoela erantzutea. Inoiz ezin izan dugu aldarrikatu pozik dagoela bat, gustura dagoela.
|
|
|
Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”. Euskal gizarteari
|
ikusten
dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere: “Euskaldunok ere negar egin behar dugu.
|
|
|
“Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du
|
ikusi
bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”.
|
|
|
Odei Barroso eta Amaia Agirre bertsolariak gaztetxoekin jarduten dira bertso irakasle. “Hor
|
ikusten
dut zein garrantzitsua den inteligentzia emozionalaren lanketa adin horretan, gerora beste tresna batzuk izan ditzaten”, ikusia du Barrosok. Agirre saiatzen da lantzen, baina ez du lan erraza.
|
|
|
Bere burua Onintza Enbeita bertsolariarengandik “800 kilometrora” askotan
|
ikusten
duen arren: “Beti ez, baina askotan sentitzen naiz mundua jateko kapaz.
|
|
|
“Ahultasuna ez dut azaldu izan, baina ez azaldu nahi ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez zelako biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta
|
ikusten
dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak. Orain alde horretatik lasaiago joaten naiz:
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola
|
ikusten
zuen. “Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen.
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola ikusten zuen. “Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori
|
ikusten
du”, arrazoitu zuen. “Pertsona bezala banaiz horrelakoa —lotsagabe samarra izan naiz, ausarta baino—, baina oholtzan harantzago eraman dut hori.
|
|
|
“ [Andoni] Egañaren belaunaldiak emozioarekin gehiago jolasten zuten burutik. Zuk emozioaz kantatu dezakezu ezer sentitu gabe, eta hori bertsolaritzan
|
ikusi
dugu: burutik kantatzen zen”, osatu zuen.
|
|
|
Emozio batetik gehiegi denean, norbera ez da “errealitate batean” Barrosorentzat. Bere burua ez du prest
|
ikusten
emozio guztiak kaleratzeko. “Nire borroka psikologiko batzuk ez ditut kaleratzen; nahiz eta horiei lotutako emozio batzuk bizi, beste zerbait kaleratzen saiatzen naiz batzuetan.
|
|
|
Delikatua da, norberarentzat ere oso gogorra izan daiteke”, bizi du Barrosok. Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez
|
ikusten
anitz hunkitzen bada ere, ez luke bere burua hala ikusi nahi: “Nik ez nuke nahi bertso bat negarrez kantatu, ahal banu.
|
|
|
Delikatua da, norberarentzat ere oso gogorra izan daiteke”, bizi du Barrosok. Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez ikusten anitz hunkitzen bada ere, ez luke bere burua hala
|
ikusi
nahi: “Nik ez nuke nahi bertso bat negarrez kantatu, ahal banu.
|
|
|
Zergatik ez naiz irtengo eta kantatuko: ‘Hemen zaudeten %70ek
|
ikusten
duzue neska lodi bat, %20k neska bat eta %10ek neska erakargarri bat? ’ Zuk hori benetan pentsatzen duzu, baina pentsamendu horiek ekidin egiten dituzu”.
|
|
2016
|
|
|
Ni umetan desiatzen egoten nintzen gaixotzeko, aitite etortzeko ni zaintzera, bere kontuak kontatzen zizkidalako. Kirikiñoko bataloian egon zen, Kalamua, Intxorta, Gernika bondardatzen
|
ikusi
zuen… Beste aitite, berriz, Bilbo eta Zalla inguruan ibili zen gerran, eta duela gutxi arte ez dut jakin. Etxe askotan gertatu da hori.
|
|
|
Beraz, hornituta nago azalpenez. Laurogei elkarrizketa
|
ikusi
ditut eta kasu gehienetan kristorenak eta bi pasatakoen seme alabek oso gutxi jakin dute horri buruz, edota kanpotik jakin dute. Beldurra.
|
|
|
Hori da arrazoi bat. Ostera badaude beste pare bat elkarrizketa argi eta garbi
|
ikusten
dena zelan eragin duen gugan horrek guztiak. litzateke aztertu ezta ETA bera ere ez, hori guztia barik.
|
|
|
Era berean,
|
ikusi
da isiltasun horrek eta orain isiltasuna hausteak nola eragingo digun. Nola eragin dezakeen deskubritzea zure gurasoak zapalduak izan direla edo zapaltzaileak izan direla.
|
|
|
Zergatik egon dira erakundeak isilik hainbeste urtean? Ni elkarrizketa horiek
|
ikusten
ari naiz eta jende horren izenak agertzen dira. Zer gertatu daiteke izen horiek argitaratzen badira?
|
|
|
Hainbeste aipatzen den trantsizioa ez da fundamentuzkoa izan eta horrek estaltzen du guztia. Errukia eta kristautasuna ere hor daude,
|
ikusi
besterik ez dago jende horrek guztiak zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez.
|
|
|
Antzerkian, berriz, hausnarketarako tarte handiagoa dago aurretik. Behintzat guk
|
ikusi
dugun antzerki mota honetan.
|
|
|
Erabat desberdina da. Alde horretatik, oso ederra izan da antzezlana osatzen nola joan den
|
ikustea
. Egoaren aldetik, eskola oso ona da.
|
|
|
Tertulia megafatxak entzuteko zaletasuna. Jende askok entzuten ditu tertulia horiek irratiz edo
|
ikusten
ditu telebistaz. Carmen Martinez Bordiu hor dago, baina beste zaletasun hori ere hor dago.
|
|
|
Nik askotan pentsatzen dut: zein behar klase dauka ni bezalako jendeak 13 TV
|
ikusteko
–Hor ere badago zer hausnartu.
|
|
|
Jakina da Joxan Goikoetxeak harreman estua izan zuela Xabier Leterekin, musikari bezala, baita lagun gisa ere; bereziki bere bizitzako azken urteetan. Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra
|
ikusi
zuten: “Antzerki obra honi dagokionez, libreto eta eskuizkribu dezente nire eskuetan geratu ziren, eta argi genuen, lan hori lau haizetara zabaldu behar zela”.
|
|
|
Tapiaren ustez, Txirritaren bertsoak, kasu askotan, garaiko gertakizunen kronika bakarra dira: Canovas del Castillo hil zutenean haren alargunari jarri zizkion bertsoak; Kubako gerra; Maria Cristina itsasontzia hondoratu zenekoa; Norteko Trenaren bertsoak… Zizurkildarrak bertso horiei komiki zantzuak
|
ikusten
dizkie: “Gauzak kontatzeko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu.
|
|
|
Koldo Tapia ikusle hutsa izan zen orduan, eta antzezlana Barakaldon
|
ikusi
zuela oroitzen du: “Euskaldun berri kuadrilla bat eraman nuen nirekin.
|
|
|
Ni astean behin herrira itzultzen nintzen arnasa hartzeko. Etxean sentitu nintzen obra
|
ikusten
nuen bitartean, ume txikia bezala pasatu nuen, eta oxigeno poltsa bat jaso”.
|
|
|
Taldea asko aldatu da. Orain dauden 30 lagunetatik bakar ere ez dut
|
ikusi
gidoia ahaztu zaionik”. Horretaz gain, ekoizleek sekulako lana egin dute, Jaione Jauregik eta Maribel Tardiok:
|
|
|
Koldo Tapiak garbi dauka antzerki obra hau bertsozaleon interesekoa dela: “Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten
|
ikustean
gozatzen duela. Garai bateko eta egungo gizarteen arteko talkarekin sortzen diren egoerez gozatu nahi izanez gero, bertan erabiltzen den hizkuntza eta esamoldeez gozatu nahi badu, etor dadila bertsozalea, zalantzarik gabe”.
|
|
|
|
ikusi
behar gaituzte,
|
|
|
Hauek
|
ikusiz
jakin burua
|
|
|
frantsesik ez dut
|
ikusten
.
|
|
|
Gure beldurra zela beraiek gure gaien logika ez ulertzea, geure ardura handienetakoa zela beraien eta euskaldunen arteko interakzioak ez funtzionatzea, guk kontrolatu nahi genuela beraiek berez eta bat batean egiten dutena. Lehenengo saioa entzun eta argi
|
ikusi
genuen: kantu inprobisatuaren jatorri desberdintasunak ez du bat batekotasunaren magia zapuzten.
|
|
|
Niretzat hona etortzea animagarria izan da oso.
|
Ikustea
adibidez Tabakalerako saioan hiru eszenatoki, argiztapena… Bertsogintza nola biltzen zen inguru erakargarri batean, baita inprobisazioaz ez dakienarentzat ere.
|
|
|
Egia esan, Galesen ez ditut oso konpartituak sentitzen nire kezka hauek, eta hemen berriz, munduan beste leku batzuetan gertatu zaidan bezala,
|
ikusi
dut nire ideiak ez direla hain eroak, eta egin, egiten direla.
|
|
|
Eta zenbaterainoko eduki ideologiko politikoa dago zure jardunean eta Galesko bardoen jardunean oro har? Zer funtzio
|
ikusten
diozu poesiari alde horretatik?
|
|
|
Ez nago batere kontentu munduan eta Galesen gertatzen ari denarekin. Ni ezkertiarra naiz eta zeharo dezepzionatuta nago,
|
ikusita
nola, mundua, Europa, Gales, dena eskuinera doan. Sinestezina da UKIPek (Erresuna Batuko alderdi neofaszistak) hainbeste boto edukitzea Galesen.
|
|
|
Sinestezina da UKIPek (Erresuna Batuko alderdi neofaszistak) hainbeste boto edukitzea Galesen. Oso gaizki
|
ikusten
dut dena, eta sentitzen dut horren guztiaren kontra kantatu beharra. Nik kantatzen dut jendea konturarazteko:
|
|
|
Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte honentzako ere bai. Horrek zerbait mugitzea eragin badezake, gutxi izanda ere, bada garaipen txiki bat, eta orokor samar
|
ikusten
ditugun hitz eta lelo horietatik aparteko zerbait.
|
|
|
Ez du balio ezertarako erabiliko ez den kontu bat ekartzeak. Askoz esanguratsuagoa da, horma batean badago eurek ekarritakoa, eta ekarri duenak
|
ikusten
badu eta besteok ere bertatik ikasten badugu”, zioen Gonzalezek.
|
|
|
“Patxi Goikoleak kontatu zuen nola erratz makila bat erabiltzen zuten eskoletan publikoaren aurrean kantatzen ohitzeko. Makilak eskura utzita bakarrik oraindik jarraitzen dute antolatzen mikrofono bat, ipuin bat hartu eta ipuinean
|
ikusten
dituzten marrazkiak kantuan botatzen. Ez dute egiten errimarekin, ez dute egiten bertso estrukturarekin, baina kantuan egiten dute.
|
|
|
Artzaintzaren doinuak, txalaparta, bertsolaritza, garai zahar eta berrietako musika, kantautoreak eta beste hainbat arlo landu zituzten, sorreratik gaur egunera. “Plazerez bizi izan dugu, eta egun horiek guztiak nola nahasten diren
|
ikusi
dugu. Irekidura horren plazera transmititu nahi izan dugu.
|
|
|
Nola ahaztu Bautista eta Xalbador Madariaga bertsolariak, Arantzako elkartean egon ondoren, eta nirekin zetorren argazkilaria (Conny Beyreuther) txit ederra zela
|
ikusirik
begiradarik bihurrienarekin esan zidatenak: ´Azpeitian bizi zara?
|
|
|
Bertso saio batean zirela, esaten dio Jon batek besteari ezkerrera seinalatuz:
|
Ikusten
al duk neska pare hori. Eta erantzuten dio Jon batek besteari, eskuinera seinalatuz:
|
|
|
Eta erantzuten dio Jon batek besteari, eskuinera seinalatuz: Eta hik
|
ikusten
al duk beste neska pare hori. Amigo!
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan
|
ikusten
; Mañukortak popatik hartzera bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko hura adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat bezala. Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan, gero Larreko baserrian ostatu hartzeko.
|
|
|
Aitortu dut inoiz ez naizela oso bertsozale fina izan; bertsojalea ez behintzat. 14 urte neuzkala Esta noche cruzamos el Mississipi
|
ikusten
nuen Hitzetik Hortzera baino gehiago, edo 18rekin, Cronicas Marcianas… Baina, kudeaketaren ardura ere nire gain jarri zuten hurrena, 2002an, eta, dirulaguntzak, bilerak, Accesak eta Excelak, fakturak… pixkanaka, konturatzeke, Arestiren poema neure egina nuen: Euskadiko Kutxaren iragarkia kenduko badidate (oso aspaldi kendu zuten, portzierto) Banco Santanderren joko dut atea/ dirulaguntza murriztuko badidate (portzierto, oso aspaldion ohiko bihurtu dena) harrien azpian topatuko ditut harpidetzak/ harpidetzak gero eta urriagoak badira… Otsoen kontra, sikatearen kontra, lukurreriaren kontra… Neure poltsikotik dirua aurreratzera ere iritsi izan naiz estualdi uneren batean edo bestean.
|
|
|
25 urte bete ditu aldizkariak, eta esango nuke hasierako freskotasuna galdu duela. Bertsozaleak ohitu egin dira bertsolariak angelu eta perspektiba guztietatik
|
ikustera
, bertsolariak ere beste puntu batean daude (‘nekezagoa’ izan daiteke hitza), eta hasiera haietan baino konplikatuagoa suertatzen da aldizkariaren bidez emozioa, harridura, interesa, gogoeta piztea. Aitortu beharra dago, bestalde, azken hamarkadako erronka, sarera behar bezalako jauzia ematea, gauzatzeke daukagula.
|
|
|
Kuban berriro
|
ikusi
nuen printza txiki hura, eta dezimekin betiko maitemindu nintzen. Kanpoko inprobisatzaileen maila (ordura arte gutxiesten nuena) zenbateko altua izan zitekeen ikasten hasi nintzen.
|
|
|
Ale monografikoak izan dira nire lanetako asko, sakoneko lanak. Elefantea irentsi duen sugea
|
ikusteko
espazioa eta denbora ematen dutenak. Denetariko planetak deskribatu ahal izan ditut:
|
|
|
Besteak beste, dezente harritu nau jarraitzaileen “atsegin dut”ak emateko moduak: gehienek bideoaren lehen 20 segundoak
|
ikusi
baino lehen uzten diote bideoa ikusteari, eta askok elkarbanatu egiten dute. Beraz, ikasi dut sare sozialak norbere apaingarri ere badirela.
|
|
|
Besteak beste, dezente harritu nau jarraitzaileen “atsegin dut”ak emateko moduak: gehienek bideoaren lehen 20 segundoak ikusi baino lehen uzten diote bideoa
|
ikusteari
, eta askok elkarbanatu egiten dute. Beraz, ikasi dut sare sozialak norbere apaingarri ere badirela.
|
|
|
70etik gora dira propio kamerarekin hara edo hona mugitu direlako, edo etxean zeukaten material interesgarria eskaintzeko modua
|
ikusi
dutelako, aldizkariari argazkiak ekarri dizkiotenak. Dozena bat marrazkilari baino gehiago aritu da bertsolaritzari buruzko irudiak sortu nahian arkatzari eta buruari eragiten.
|
|
|
Edozein hedabideren zenbaki batek argia
|
ikustea
mirari txiki bat izan ohi da. Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago:
|
|
|
Eskaera onartu orduko, eta
|
ikusita
zeintzu ginen iritzi artikulu bana idaztekoak, beldur nintzen denok gauza bera esango ote genuen: ezinezkoa zirudien egitasmoan sartu izanaren erru guztia Joxeanek zeukala, alegia.
|
|
|
Izan ditu bere gorabeherak, nola ez, baina, oro har, ekarpen aipagarria izan da Bertsolarirena. Nik bi ildo aski kontrajarriak
|
ikusten
nizkion hasieratik. Bata, gizarte kronikarena, ez dut hemen aztertuko, baina garbi dago bertsolariak izar ospetsu bihurtu zituela.
|
|
|
Eta erantzuna izan zen ezezkoa. Ez genuela argi
|
ikusten
horrelako aldizkari baten funtzioa eta etorkizuna. Lehen ere saltsa askotan sartuak geundela eta Bertsozale Elkartetik kanpoko horrelako ekimen bati ez geniola zentzu handiegirik topatzen.
|
|
2017
|
|
|
60koan eta 68koan ez da onenen artean ageri, baina, izatez, ez dugu lehen txapelketan eta azken sariketan parte hartu zuenaren arrastorik topatu. 62an, 65ean eta 67an oso emaitza onak lortu zituen, Xalbadorren pare, eta 70eko hamarkadan plazetan izan zuen protagonismoa
|
ikusirik
esan daiteke bazuela txapel handi bat irabazteko bezainbesteko talentua.
|
|
|
[8] 67ko hartan ez zuten parte hartu Agirre, Lazkano edo Lasartek, eta Uztapidek, finalean Xalbadorrekin gertaturikoa
|
ikusi ondoren
, esan zuen horrelako saltsak izatekotan hobea zela batere txapelketarik ez egitea. Basarrik 62koaren ondotik txapelketetan parte hartzeari uko egina zion.
|
|
|
Topa daitekeen lehen zantzua 67ko txapelketaren ajea da. RTVEren dokumentalean lehen planoan
|
ikus
daiteke nola Xalbadorrek listua tragatzen duen oihuek eta txistuek bertsoaren erdian gelditzera behartu zutenean. Ez zen izan une hartan trago txarra pasa zuen bakarra.
|
|
|
Erreta juradua gelditu zen. Bestetik, pixka bat nekatua ere bazegoen,
|
ikusten
zuelako herrian edo bazegoela deskontentu modu bat” (Dorronsoro Lekuona: 22) [5].
|
|
|
67ko finalean epaimahaiko ez ezik aurkezle lanetan ere aritu zen Alfontso Irigoienek gordinago (edo gardenago) azaltzen du Lekuonak edo Etxezarretak baino: “PNVko batzuk, izenak ez itzazu jarri, posibilitatea
|
ikusi
zuten txapelketen ingurutik dirua lortzeko. Hauek zeharka Lekuonaren baimenarekin txapelketa bat egin zuten gure sistematik kanpo.
|
|
|
Bertsolarien ukoak zirela eta ez zirela, epaimahaikoen erabakiak zirela eta ez zirela, saioen antolakuntzatik ateratzen ziren diruak norentzat ote ziren edo ez ote ziren… giroa nahikoa saturatuta zegoela
|
ikus
daiteke, eta, itxuraz behintzat, nekea gailendu zen.
|
|
|
Gizon haren mezua zerbait desberdina zen, inori entzun ez nion zerbait entzuten nion, zerbait apartekoa barneratzen zidan, zerbait magikoa zen, orain azaldu ezin dudan zerbait, nahiz eta ahaleginak egin. Txikitan Iribar haundia (umetan nire jainkoa)
|
ikusita
izaten nituen sentsazio eta sentipen berberak nituen, magia zen, gizon hura ez zen besteak bezalakoa, desberdina, olerkaria. Poeta?
|
|
|
Agurrak soilik gogoratzeak ere zerbait esan nahiko du baina… Laudioko final laurdenean hala ekin zion saioari: “Hastera nua bertso kantari Laudion zirti ta zarta/ paisajea ere
|
ikusi
degu goizez etorri gera ta/ badaude, jaunak, pipar soroak, erremolatx ta patata/ baina Araban eman digute animaliaren planta/ azkenen “Granjan” kantatutzea besterik ez gendun falta! ”. Eta Eibarko finalaurrekoan bota zuen agurra ere gogoan daukat; oraindik irribarre batek ihes egiten dit oroitzen dudan aldiro:
|
|
|
Sinetsi egin nion. Maitearen aurpegia ez ezik, Andoniren eskuak ere sentitu egin nituen, eta itsu hark
|
ikusten
ez zuena ikusarazi zidan. “Zuri eskerrak sinistu det ni gizon osoa naizela”.
|
|
|
Parkeko banku estatikoak mugimendua eta bizitasuna eman zion kartzelako lanari, eta txaloak zapi zuri bihurtu ziren orduan. Zezen plazetan bezala
|
ikus
entzulea zutik. Aulkiak eta barruak mugitu zituen Lizasoren bertsoaldiak.
|
|
|
Eta zelan diren gauzak: 2005eko finalean buruz burukoan egon ziren bi bertsolariak 2017ko txapelketan ez ditugu oholtzan ere
|
ikusiko
.
|
|
|
2005a BEC estreinatu genuenekoa izan zen, buruz burukora Egaña eta Iturriaga iritsi zirenekoa, aurreko txapelketatik publikoak espero genuen hurrengo belaunaldiak erreleboa hartuko ziola Egañaren aroari. Hunkitu ginen laugarren txapela janzten
|
ikusita
, zintzoki eta maitasunez aitortu genion hainbeste urte txapelketaz txapelketa eta plazaz plaza distiratsu aritzearen artea. Iturriagaren urtebetetzearen bueltako bakarkakoa ere ezin ahaztu.
|
|
|
Unai Iturriaga, Aitor Sarriegi (lehen aldiz), Amets Arzallus, Sustrai Colina, Andoni Egaña, Jon Maia, Maialen Lujanbio eta Aitor Mendiluze aritu ziren. Lujanbiok medikuaren paperean minbizidun umeak
|
ikusita
kantatutakoak datoz gogora. Eta Arzallusek autobusean ondoan inor eseri gabe doakion bidaiariaren azaletik kantatutakoak.
|
|
|
bi bertsokera, bi txapeldun handi, bi buruz burukotan errepikatu den binomioa, garai loriosetan ezagutu ditugun bertsolari pareen moduan. Eta buruz burukorako lehia bizian
|
ikusten
diren beste eskukada bat bertsolari, aurkezleak bi izenak ahoskatzerakoan publiko bakoitzak bereak espero ere izan zituen izenak. Osagai denak baditu, ea aurten.
|
|
|
Txapelketa
|
ikusten
dut
|
|
|
hura
|
ikustia
:
|