|
2022
|
|
|
Azken denboretan, franko arrenküratürik agertzen hintzan gure lürraldearen egoeraz eta geroari bürüz. Hala dük badügüla oraino lan hanitx egiteko Ipar Euskal Herri
|
hontan
, gure gazteriari ütz dezagün lürralde bizi bat eta prefosta euskaldüna!... Hire oritzapenak lagün gitzala xede horren eraikitzen.
|
|
|
Panpeia eta Allanderi zoakien Zuberoako berrien zabaltzea, baina horien partetik iturria doi bat agortua bezala zegon garaian, Jean Louis ek hartu zuen luma, Igarailea izenpetuz bidaltzen zituen berriak, ahal zuen guziez, ezin zuelarik irakurlea abisatzen zuela: " Xiberoko berririk ez düt bildü ez igorri ahal ükan aste
|
hontan
, Eüskal Herria utzi behar ükan baitut egün zonbaitez"().
|
|
|
Horrela hasi zen beraz Allande Herriarentzat berriketari lanetan. Baina
|
honek
aitortu zidan bazuela bestalde asko lan eta Herriarekiko kolaborazioan Panpeia Etxebarne batek berak egin lezakeen baino lan askoz hobea egiten zuela. Erran niolarik, orduan, menturaz beste zuberotar berriketari batzuk Panpeia behar luketela lauzkatu, Allandek erran zidan haren ustez zoritxarrez zuberotar guti zela zubereraz behar den bezala idazten zakienik.
|
|
|
Hain zuzen, 1995ean inkesta bat egin genuen, Gilen Irigoin bunuztar kolaboratzaileak eraman zuena. Inkesta horrek helburutzat zaukan jakitea zertan genuen euskara Euskal Herrian –horretarako Siadeco institutuak egin ikerketa batean oinarritu ginen–, Herria astekariaren harpidedunak zein ziren eta ere zer zioten euskal astekari
|
honetaz
. Siadecok 16 urtetarik goitikoen datuak bildu zituen.
|
|
|
Atarratze tik sei kilometrotan kokatutako Etxebarre herriko seme naiz eta betidanik su matu dut Atarratzeko merkatarien munduak gutxiespenez hartu duela bere inguruko nekazari mundua. Atarraztarrak beti izan dira guretzat" hühü handiko jankillot frantximantak" eta
|
hau
ez da gaur egungo kontua, euskara aspaldidanik baztertua baita Atarratzeko saltegietatik. Hala ere, atzoko eta gaurko giroak bai badaukala ezberdintasun nabari bat.
|
|
|
Hara egoeraren oharpena baina heriozbide
|
honi
nola aurpegi eman. Ez dut mirakuluzko errezetarik baina uste dut jokabide egokienetatik bat izan dai tekeela euskararen zokoratzeko baliatua izan den argudio nagusi bat al derantziz erabiltzea lortu behar genukeela.
|
|
|
Alabaina, nik uste dut gaur badela garaia eta aukera, alderantzizkoaz gog orarazteko,
|
hau
da euskaraz jakitea dela erdaldunek ez daukaten zerbait gehiago. Euskaraz jakiteak aukera eta ahalik ematen duela Euskal Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego Euskal Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko.
|
|
|
Ororen buru, euskarak gizarte eta ekonomia baliotasuna badaukala onartarazi behar diogu euskal jendeari. Hemen da, beharbada, berreskalduntzerako xedean, Zuberoan pairatzen dugun okerren bat,
|
hau
da, kultura alorreko osagai gi sa ikusia dela bakarrik euskara eta ez gizarte eta ekonomia harremanetarako bitarteko bat bezala. Oharkuntza hori gizartean nagusiaraztea oso bide luzea izanen da baina, nahitaez, horretarako urratsak behar ditugu eman.
|
|
|
Badakit eskas ugari eta euskararen kalterako jokaera asko daudela, bai Euskal Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere, euskarak estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere. Oraingoz, horre tatik oso urruti gaude Ipar Euskal Herrian, kontu
|
hau
lotuta baita gure onarpen juridiko instituzionalari.
|
|
|
Bileran parte hartzen zuten zinegotziek aho batez onartu zu ten Atharratzeko kantonamenduko ikastolaren egoitza berria eraikiaraztea. Basabürüko ikastolaren eraikin
|
hau
Herri Elkarteak erosi duen Aloze herriko esko la katoliko baten kokalekuan egongo da. Orain dela zenbait urte ateak itxi di tuen eskola horretako bastiza zaharkitu eta ezegokiak lurrera botako dira eta hauen ordez eraikiko dira alde batetik haurtzaindegi bat eta bestetik, beraz, Basabürüko ikastola.
|
|
|
Diru publikoarekin eraikiko da honezkero Atharratze inguruko ikastola, Zuberoan dagoen bestea —Sohütako Eperra ikastola— ez bezala,
|
hau
aldiz gu rasoen eta laguntzaileen lanez, diruz eta, oro har, konpromiso osoz altxatua izan baitzen. Eperra ikastola eraiki zelarik, Herri Elkartea ez zen sortua, baina hala izan balitz ere, ez da erabat ziurtatua Zuberoa osoko zinegotzien batzarre batek aho batez ontzat hartuko zuenik euskarazko erakaskuntzako egitura bat sustatzea.
|
|
|
Oraingoan, aitzitik, euskararen aurka hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute euskarari atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere. Giro eroso
|
honi esker
da Basabürüko ikastola nola edo hala nahikunde publiko baten ondorioz eraikiko, 25 urtez egoitza finkorik gabe noraezean egon ondoren.
|
|
|
Euskara hilzorian dago Zuberoan eta erdipurdiko neurriek ez dute ezer tarako balio izango. Nahitaez, legez behartutako neurriak hartzearekin bakarrik buelta eman ahal izango zaio heriozbide
|
honi
. Argiki mintzatzearren, euskara eskola publikoan —Frantziako Hezkunde nazionalaren sarean— derrigorrez sartu da.
|
|
|
Orain, haatik, gehiago berantetsi ezin den borroka saila da gure hizkuntzaren ofizialtasuna eta
|
honek
deragitzan ondorio guztiak behingoz onar ditzan estatu frantziarrak. Euskara hizkuntza ofiziala bihurtzearekin, eskola publikoetan euskarazko irakaskuntza nahitaez onartu eta obratu dute irakasle eta gu rasoek.
|
|
|
Albert Memmi gogoetalari eta idazle tunisiarrak hain ongi aztertu duena Portrait du colonisé saiakera entzutetsuan. Egoera larri
|
honen aurrean
, intolerantea izateko gogorik banuke ia..., kasu honetan, tolerantziak esan bahi (sic) baitu euskararen zo koratzeari eta itotzeari" halabiz" esaten diogula.
|
|
|
Albert Memmi gogoetalari eta idazle tunisiarrak hain ongi aztertu duena Portrait du colonisé saiakera entzutetsuan. Egoera larri honen aurrean, intolerantea izateko gogorik banuke ia..., kasu
|
honetan
, tolerantziak esan bahi (sic) baitu euskararen zo koratzeari eta itotzeari" halabiz" esaten diogula.
|
|
|
Irmotasunez jokatu genuke pastoralak bezalako abaguneetan behintzat, zinez harrigarria iruditzen baitzait euskarazko kultur sorkuntzaren adie raz garri bat izan behar lukeen ikus entzungai
|
hau
erdaraz moldatu dadin.
|
|
|
Asko aipatu da —nire aldetik ere egin dut behin eta berriro— Ipar Euskal He rrian euskararen inguruan azken urteotan nabaritzen den" giro ona",
|
hau
da, hain luzaz eta horren gogorki gutxietsia, baztertua eta borrokatua izan den gure hizkuntzari buruzko oniritzia eta haren onespena, jendartean eta maila ezberdinetako hautetsi edo agintari politikoen aldetik. Giro ona bai, hala nahi bada...
|
|
|
Egoera zehazki aztertuz gero, erantzuna gazi gozoa dela erran daiteke eta, ziur asko, gozo baino nabarmen gaziagoa ere. Jakin en zenbaki berezi
|
honetarako
urtero egin ohi dudan aipamentxo honetan, aldi bakoitz edo, adierazi izan dut euskararen aldeko" giro on" horrek, dohakabez, argiune baino itzalalde gehiago dauzkala. Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da.
|
|
|
Egoera zehazki aztertuz gero, erantzuna gazi gozoa dela erran daiteke eta, ziur asko, gozo baino nabarmen gaziagoa ere. Jakin en zenbaki berezi honetarako urtero egin ohi dudan aipamentxo
|
honetan
, aldi bakoitz edo, adierazi izan dut euskararen aldeko" giro on" horrek, dohakabez, argiune baino itzalalde gehiago dauzkala. Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da.
|
|
|
Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da. Badirudi —eta
|
hau
ere uste dut jada adierazi dudala— euskararen egoera nolabait" hobea" zela haren alde gogor borrokatu behar zen garai haietan. Haatik, borroka garai horietara, beharbada, itzultzeko unean gaude, ikusiz Frantziako Estatuaren aldetik itsuke riaren jarreretara berriro lerratzeko joerak daudela.
|
|
|
Anartean, aldi
|
honetan
ez nuke Frantziari harria bota nahi, euskararen alde ko usteko" giro on" honetan, euskarari errespeturik eza nabarmentzeko orduan. Gaur egun, euskararen gutxiesle handienetarik agertzen direnak tokiko hau tetsi batzuk dira, auzapez nahiz zinegotzi batzuk.
|
|
|
Anartean, aldi honetan ez nuke Frantziari harria bota nahi, euskararen alde ko usteko" giro on"
|
honetan
, euskarari errespeturik eza nabarmentzeko orduan. Gaur egun, euskararen gutxiesle handienetarik agertzen direnak tokiko hau tetsi batzuk dira, auzapez nahiz zinegotzi batzuk.
|
|
|
Anartean, aldi honetan ez nuke Frantziari harria bota nahi, euskararen alde ko usteko" giro on" honetan, euskarari errespeturik eza nabarmentzeko orduan. Gaur egun, euskararen gutxiesle handienetarik agertzen direnak tokiko
|
hau
tetsi batzuk dira, auzapez nahiz zinegotzi batzuk. Gure hizkuntzarekiko axo lagabezia horren agerpen agerizkoenak karrika edo bide bazterretan ikus di tzakegu, hots, herri batzuetan jarrarazi dituzten etxaldeen edo auzoen izenen idazkerarekin.
|
|
|
Oraindik ere bide bazterrean age ri dira ohol horiek, gure hizkuntzarekiko ezaxolaren eta begirunerik ezaren seinale. Makurbide
|
honetan
, urte andana geroago, jarraitzaile izan da Urdatx Santa Grazi herria, han ere etxaldeen baina auzoen izenak ere sasieuskara batean jarrarazi dituztelarik. Egia aitortzearren, Urdatx Santa Grazi ko udalaren euskararekiko ezaxola —etsaigoa ez esatearren— denen jakinean izanda, nolabait harritzekoa zen ere euskararen plazaratzeko erabaki ho ri hartzea!
|
|
|
Euskara idatzia, dena den, zalantzan eta auzitan jartzea haizu iruditzen zaie... ez baita inolako Errepublika bateko hizkuntza ofizial a, Ipar Euskal Herriari dagokionez behintzat. Instituzio kontu, Ipar Euskal Herriak inongo izaerarik ez duenez... nola demontre euskarak izaera ofizialik eta
|
honi
lotuta dagoen begirunerik izango luke?
|
|
|
Hori gero eta nabarmenago egia bi hurtuko balitz, ondorioztatu beharra genuke eus kara idatziaren beti eta gehiago plazaratzeak ez duela jendartean halako eragin psikologiko onuragarri rik sortu eta hazi, uste izan zitekeen bezala... eta beharbada, aitzitik ere, eus kara mintzatuaren atzera egitea areagotu egin duela. Ondorioztatze hori ateratzea larria litzateke, baina salbagarri ere izan daiteke euskararen sustatzaile eta garatzaile garenon artean kontzientzia hartze baten sorburua izango balitz,
|
hau
da, mintzaira bizidun bat, lehenik eta behin, mintzatzeko egina dela! Eta, on dorioz, erabileraren bideak bultzatzeko, indartzeko, areagotzeko moduak asmatu eta obratu behar direla, premia gorrienez.
|
|
|
Ate joka ari zaigun 2014 urte
|
honetan
, bi pastoral paratuko eta ikustera emango dira Zuberoan. Alabaina, joan zaigun 2013 honetan ere hala gertatu da, Sohüta herriak oholtzaratu duen René Cassin trajeriaz gain, Mixel Etxekopar irabarnetarrak idatzitako Ederlezi pastorala ere ikusgai egon baita.
|
|
|
Ate joka ari zaigun 2014 urte honetan, bi pastoral paratuko eta ikustera emango dira Zuberoan. Alabaina, joan zaigun 2013
|
honetan
ere hala gertatu da, Sohüta herriak oholtzaratu duen René Cassin trajeriaz gain, Mixel Etxekopar irabarnetarrak idatzitako Ederlezi pastorala ere ikusgai egon baita. Baten batek pentsatuko du, beharbada, Ederlezi ez zela" egiazko" pastoral bat, udan aspal didanik eman ohi diren ikusgarri jendetsu horietarik bat ez baita izan eta, aktore kopuru gutxikoa izateaz gain, bi ordu baino laburragoa baitzen.
|
|
|
Hain zuzen,
|
hau
da azken 40 urte hauetan Zuberoako antzerki zaharrak bizi duen arrakasta handiaren ondorio tamalgarrienetarik bat: jende anitzek uste dutela pastoralaz zerbait dakitela, ezer gutxi dakitelarik ordea...
|
|
|
Gai
|
honetaz
harekin sarritan hitz eginik, uste dut Jean Mixel Bedaxagar Urdi ñarbeko arotz kantari adiskideak ere nik hementxe azaltzen ditudan kezka hauekin, gutxi edo aski, bat egiten duela. Hortaz, ikusmin handia sortu behar luke Bedaxagarrek aurtengo apiril amaiera inguruan oholtzara eramango duen Akitaniako Alienor trajeriak.
|
|
|
Ziur asko, nahiz eta
|
honetaz
daturik batere ez dudan, bide aski diferenteetatik ibiliko da Garindaine herrian uda honetan emanen den pastoralaren idazle den Pier Pol Berzaitz kantari ezagun eta guztiz talentuduna. Horrek, dakigunez, buhame edo ijitoen gaia du pastoralera egokituko.
|
|
|
Ziur asko, nahiz eta honetaz daturik batere ez dudan, bide aski diferenteetatik ibiliko da Garindaine herrian uda
|
honetan
emanen den pastoralaren idazle den Pier Pol Berzaitz kantari ezagun eta guztiz talentuduna. Horrek, dakigunez, buhame edo ijitoen gaia du pastoralera egokituko.
|
|
|
Hanitxek uste düe ezagü tzea, bena ontsa lana hartüz geroz, güti dakiela ohartüren dira. Es küetan düzün libürü
|
hau
Züberoaren hobeki ezagützen eta haren eretzeko mai tarzünaren handitzen lagüngarri agitzen bazaizü, botzik izanen gira.
|
|
|
Argazkilaria, berriz, Christophe de Prada da. Elkar argitaletxekoek zidaten lan
|
hau
eskatu, hutsune bat zegoelako alor horretan. Frantsesez eta espainolez ere badaude.
|
|
|
3 Elkarrizketa
|
hau
Gara egunkariaren eta Idoia Eraso kazetariaren baimenarekin argitaratzen da. Naiz eta Kazeta.eus webguneetan eta Mediabask astekarian argitaratua izan zen ere.
|
|
|
Kostaldeko pastoraletan ikusi da oraindik Xiberoan ez dena ikusi,
|
hau
da, errejenta edo zuzendaria emakumea izatea.
|
|
|
Batzuek eta besteek errana da gerlek ekarri zutela alde
|
honetako
euskaldunen frantsestea.
|
|
|
Agian, oroitzen zara: lehergailu baten paratzen ari zirelarik,
|
honek
eztanda egin zuen eta biak batean hil ziren. Hogeitsu urteko gazteak ziren.
|
|
|
Halako batean erori zen, edo ez. Une
|
honetan
sendaezinezko zauri bat da Popo, oraindik ere.
|
|
|
Donibane Lohizuneko emazte batekin ezkondua zen, koi nata abertzalea zuen...
|
Hau
txiki da, hau Ipar Euskal Herria da! Nik ere, jen darmea nuen osaba!".
|
|
|
Donibane Lohizuneko emazte batekin ezkondua zen, koi nata abertzalea zuen... Hau txiki da,
|
hau
Ipar Euskal Herria da! Nik ere, jen darmea nuen osaba!".
|
|
|
Harekin mahai baten inguruan biltzerik ez zegoenez —nik behintzat ez nuen lortu—, Zuberoako muinoetan, basoetan eta herri arteko bideetan elkartzen ginen tartean behin; baten eta bestearen berri ematen, zubereraz
|
hau
eta bestea nola esaten zen entzuten, eta politikari errepasoa egiten, beti jakin minez baitzegoen gauzak nola ikusten genituen mugaz bestaldeko kontaktuek.
|
|
|
2021eko abentü hatsarrean, Allande Socarrosen heriotzeak izoztü züan Eüskal Herri osoa! Bat batetan, nehor ere debeiarazi gabe, maite zütüanak eta lür
|
hontako
lankei güziak saihets ützirik, etxebartar adiskidea Bostmendietan gora, hantxen harat orozbakoz joan zaigüla...
|
|
|
Errai ten ahal dügü ordüan zirela hasi züberotar gazteak eskualdüngoari lotzen. Uztaro eta Ühaitza alkarteetako Jean Louis Davant, Frantxoa Hastaran, Ma ddi Oihenart, Gonzalo Etxebarria eta hainbat lagünekin, Ziunta" Pista joküa" ren züzentzale izan zen Allande,
|
hau
zelarik Züberoko herri eta bazterren üngürüan 1997an eraiki joküa.
|
|
|
Erran gabe doa zerrendatto
|
hau
ez dela aperentziarik ere osoa. Holako ibilbidea begistatürik, edonork aisa entelegatüko dü ez dela halako üngürüko jakintsün bat egünetik biharamüneala aisa ordezkatzen ahal.
|
|
|
Egürükantxa iparroratz, lerra giniro kobla
|
hau
: " Lagün erortean, hire leküan lagün bat itzalpetarik agertzen da...".
|
|
|
Horregatik ere, eta ez euskaraz irakurtze hutsagatik bakarrik, beharrezkoa ikusten zuen nazioarteko gai horiek lantzea. Hots, munduko berriak euskaraz irakurtzea hizkuntza askatasun bat izateaz aparte, askatasun politiko bat da herri
|
honentzat
.
|
|
|
Borroka armatuak Iparraldean ondorio onak eta eraginkorrak ekarri baditu, arrazoi
|
honengatik
ekarri ditu: Herriko seme alabak ginen, laborari seme alabak, burgesiatik zetozenak eta langileak.
|
|
|
Gure aferak eskuetan hartzeko, gure oraina bai geroa guhaurek finkatzeko, deliberatzeko eta egiteko ahalak eskuetan ukaiteko. Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta
|
honen
ibilarazteko ahalak behar ditugu. Dena mugitzen ari den mundu huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak.
|
|
|
Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak behar ditugu. Dena mugitzen ari den mundu
|
huntan
, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke.
|
|
|
Abenduaren zazpiko arratsaldean, asteartea, Allanderekin mintzatua nintzen telefonoz. Aitzineko egunetan, telefonoan ezin aurkituz, mezu
|
hau
posta elektronikoz utzia nion: " Ostegun arrastiri apalean Baionara lagüntüko naika, Euskaltzaindiaren gomendioan eginen düdan libürü aurkezpeneala, hor Ozaze Jaurgainean idazlana presentatzen beitüt?" Beraz astearte arratsaldean telefonoz deitu ninduen erantzunez ezin zela etorri osasun arazo batzuengatik, nahiz larritasunik gabe.
|
|
|
Allande Sokarros etaz dütüdan oritzapenek aspaldiko aroetara eramaiten naüe... Urte eta urte behar izan da lagün
|
honen
maskorraren pean zoin nolako süak igiarazten züan denmendren bat bada ere ikusteko. Egiaren erraiteko, ez dakit norbaitek kausitü düanez bere maskorraren elkaraztea edo bederen erreskiñatzea, zütüan bihotzminak eta barne ausnarketak mihi püntalat ekarreraz teko.
|
|
|
Halerik ere hastapen
|
hontan
, Allandek, Bayrouren alderditik elki ondoan, bere argazki erreportajeak jarraiki zütüan eta Xiberoan izigarriko arrakasta eta fama hona züan Egia izeneko hilabetekarian idazten hasi zen. Hilabetekari hau gustatü zeion jaunkilloten egitate maltzürrak gaitzesten zütüalakoz eta Allanderi hügün zeion gaüza bat, maltzürkeria zen.
|
|
|
Halerik ere hastapen hontan, Allandek, Bayrouren alderditik elki ondoan, bere argazki erreportajeak jarraiki zütüan eta Xiberoan izigarriko arrakasta eta fama hona züan Egia izeneko hilabetekarian idazten hasi zen. Hilabetekari
|
hau
gustatü zeion jaunkilloten egitate maltzürrak gaitzesten zütüalakoz eta Allanderi hügün zeion gaüza bat, maltzürkeria zen. Gainera ohartü zen ere idazteko jitea bazüala, arraileria gustüko züalakoz, bere ikusmoldea txirto fi hartan troxatzen ahal züala eta irakurleak bere idatziak botzik hartzen zütüala.
|
|
|
Berantago, Egia hilabetekariaren idazlegoako kide zonbait, barne arrazu batengatik, üztera behartürik izan zelakoz, baratzen züenek builta jarraiki züen eta beste hilabetekari bat sorrerazi Abil deitüko zena.
|
Honek
ere bere bidea eginen züan eta Allandek, besteak beste, idazteko gano izigarria agertüko. Hari esker ziren hedatü Xiberoan aro hartako politikako lehen artikülüetarik euskara hütsean.
|
|
|
Nola ez aipa Euskaldunon Egunkariako berriketaria izan zela eta ondotik Berrian ere artikülü andana bat idatzi züala. Ororen gainetik, bere borroka eremüa euskara zen, ohartüa zelakoz Xiberoan, eta nolaz ez beste probintzietan, euskara galtzen ari dela, hilbide
|
honen
nolabait trabatzea zen bere egingeietan eta hau izan da bere bizi parte handienean bere borroka nausia: Euskal Herri euskalduna.
|
|
|
Nola ez aipa Euskaldunon Egunkariako berriketaria izan zela eta ondotik Berrian ere artikülü andana bat idatzi züala. Ororen gainetik, bere borroka eremüa euskara zen, ohartüa zelakoz Xiberoan, eta nolaz ez beste probintzietan, euskara galtzen ari dela, hilbide honen nolabait trabatzea zen bere egingeietan eta
|
hau
izan da bere bizi parte handienean bere borroka nausia: Euskal Herri euskalduna.
|
|
|
Euskal Herri euskalduna. Borroka bide
|
hontan
lillüragaltze hanitx bada, edo erdera gero eta geroago eztabadetan sartzen edo gero eta gehiago karrikan entzützen, edo egoera honi oldartzeko euskalzaleen indarrak ahülegi, edo Frantziako aministrazioaren mespretxüa, edo kartieleko ardüradün politikoen nagitarzüna, edo... Bena artetarik bedaro zonbait ere badira eta nola ez aipa herri ttipiñi baten bühürreria jakobinoen eskümakilen bürrater?
|
|
|
Euskal Herri euskalduna. Borroka bide hontan lillüragaltze hanitx bada, edo erdera gero eta geroago eztabadetan sartzen edo gero eta gehiago karrikan entzützen, edo egoera
|
honi
oldartzeko euskalzaleen indarrak ahülegi, edo Frantziako aministrazioaren mespretxüa, edo kartieleko ardüradün politikoen nagitarzüna, edo... Bena artetarik bedaro zonbait ere badira eta nola ez aipa herri ttipiñi baten bühürreria jakobinoen eskümakilen bürrater?
|
|
|
Bena artetarik bedaro zonbait ere badira eta nola ez aipa herri ttipiñi baten bühürreria jakobinoen eskümakilen bürrater? Herri ttipiñi
|
hau
, asmatürik dükezüe eta heltübada entzü nik ere Etxebarre herria da. Bai, euskararen zaingoako" kürütxada" abiarazi düan Allanderen sorterria.
|
|
|
Ez haatik, bat, lüzaz egon zen txütik. Taula
|
hau
Etxebarrekoa zen eta herriko altxor bat izan balitz bezala, Etxebartarrek zaintü züen, gaü eta egün. Etsaiak hüilantü ziren bai behin beno haborotan, bena taulatik hürrün baratü ere, zeren bertan ohartü beitziren taula hori hunkiz beren larrüa ere, hoinoihal gisa herriko atean ütziren züela.
|
|
|
Etsaiak hüilantü ziren bai behin beno haborotan, bena taulatik hürrün baratü ere, zeren bertan ohartü beitziren taula hori hunkiz beren larrüa ere, hoinoihal gisa herriko atean ütziren züela. Hilabete zonbait berantago, tinta galtzen hasi zelarik, taula
|
hau
, herritar gazteek berriz tintatü züen eta berriz lantatü ere. Azkenean, urte zonbait berantago, taula ofizialak ezarririk izan ziren...
|
|
|
Ez da garaipen ttipirik! Gertaldi
|
honek
erakutsi züan züzentarzünaren babesteko herri bat tematzen balinbada azkenean garaile dela. Hizkuntzaren arresküalatzeko garaipenak eztabadetan pizten zirelarik, ikasgei hau artetarik oriterazten züan Allandek.
|
|
|
Gertaldi honek erakutsi züan züzentarzünaren babesteko herri bat tematzen balinbada azkenean garaile dela. Hizkuntzaren arresküalatzeko garaipenak eztabadetan pizten zirelarik, ikasgei
|
hau
artetarik oriterazten züan Allandek. Gainera, bere sorterrian zen agitü, hain maite züan herrian eta barne barnetik haren zati senditzen zen herri euskaldünean.
|
|
|
Zeren, aita Juneseki harreman tinkoa züalakoz. Hona heben itzal handiko gizon
|
hontaz
zer zion Argian 1999ko agorrilaren 1ean Tantoa deitü artikülütxo batean:
|
|
|
Junesek beste dohain bat ere badauka, hain zuzen irekitasuna, baita erlijio kontuei buruz ere. Ni sinesgabea naiz eta ez dit behin ere oharrik egin
|
honengatik
. Umoreduna eta jolasegile dela erranen nuke azken batez, eta honen argigarri pasadizo bat kondatuko dut.
|
|
|
Ni sinesgabea naiz eta ez dit behin ere oharrik egin honengatik. Umoreduna eta jolasegile dela erranen nuke azken batez, eta
|
honen
argigarri pasadizo bat kondatuko dut. Landako herriak (Biarno), Puyredon pastorala eman zuelarik (1997), argazkitan hartzeko baimena galdegin genion eta, txiste modura edota arrailerian, pastorala oholtzako deabruaren aitzinean hartuta izatea proposatu geniolarik, berak baietz erran zuen.
|
|
|
Biren arteko konplizitatea ikusi behar zen hitz batetaz mintzatzen zirelarik. Erri karkaza bateki ürrentzen züan ondoko ikusbide
|
hau
Allandek bigabostetan aipatzen züan:
|
|
|
Ez züan ez, gogoeta handirik eramanen beste hitz baten edireiteko, ützülpengintzak, artetarik, libertate osoan kurritü behar beitü eta segürtamen
|
hau
bi hoiek ontsa bazakien, beraz, üsüan erriño eta begi klixka batek eztabada güziak geldiarazten zütüan.
|
|
|
Bai, apez
|
hau
gogoko züan Allandek. Gogoko zütüan bezala" septentrional" taldeko kideak.
|
|
|
EBk izigarrizko kontraesanetan ezartzen du Frantzia. EB ere ez dugu gogoko, merkatarien Europa ez dugu maite, bena euskaldunek instituzioa dukegu, ez abertzaleena bakarrik, herri
|
honen
izaera politikoa honartuko duen instituzioa.
|
|
|
Haatik, nahiz eta Iparraldeko kuntra potere andana batek Autonomia xe dea berenganatürik izan, eta xede
|
honen
azpititülüan irakurten ahal: " lehen ürratsa askatarzünaren bidean", Hego Euskal Herriko aro hortako nausikeriazko estrategiari lotüak zitzeizkionek, ustekeria faltsüak hedatüz, ipar eta hego aldekoen arteko güdüka politiko arrunt batetarik harat, itsuski lerratüz, orgaren iraularazteko, indarrak eman zütüen eta ororen bürü, nolabait kausitü ere...
|
|
|
Zerbait berriren jakiteko nahian, urteak igaran ziren eta Allande bilatze lan güzietan zen. Egün arte, Popo Larre borroka lagünaren berri ez da izan eta ezinbeste
|
honek
zauri sendaezin baten gisa, beste lagünak bezala Allande mintzen züan.
|
|
|
Lehenak hizkuntzaren aldetik aberastarzün izigarrikoa eskentzen dü eta hiztegi tti pia euskalkitik euskara batualat heltze ko zaldain bat izaten ahal da. Nahiz eta xiberotarrari zinez etxekia izan, bazakian Allandek
|
honen
eremüa hertsi dela eta egün batez, nahiz eta euskalkia komunikazio tresna bezala etxeki eta garatü behar, idatzia eta mintzamena euskara batuaz egi tea beharrezko dela. Ützülpen lan parrasto bat, gehienak ordaintürik izan gabe, bere gain hartü züan eta Herri Alkargoa eta Aüzetxeetako idazki aministraziokoak euskara batualat moldatzeko behar gorria ikusten züan.
|
|
|
Haatik, xiberotarrari, arau berrieki, izkiribüa baitezpada etxeki nahi zeion. Hola nola lan sail berri
|
hontan
, honenbeste pastorala libürü xüxentü zütüan eta ber ildotik doan Jean Louis Davant euskaltzaina Xiberoko hixtoriaren lantzeko behartü züan. Biek eta Christophe de Prada argazkilariak egin argazkiek apaintürik Züberoa Herria libürüa idatzi züen.
|
|
|
Hixtoria, kultura bere aberastarzün güzieki, üsaintxak, izadia eta ondarea, artzaingoa besteak beste lantü dütüe. Nahiz eta Allandek pentsatzen bazüan ere Jean Louis Davantek züala lansaila handiena bete behar, berak ezeztatü behar züan erriño batez, segürtatüz lan
|
hontan
Allan de unaia zela eta Christophe de Prada eta bera idiak. Erraiten neizüelarik gizon honek unaiatik zerbait nabari bazüala...
|
|
|
Nahiz eta Allandek pentsatzen bazüan ere Jean Louis Davantek züala lansaila handiena bete behar, berak ezeztatü behar züan erriño batez, segürtatüz lan hontan Allan de unaia zela eta Christophe de Prada eta bera idiak. Erraiten neizüelarik gizon
|
honek
unaiatik zerbait nabari bazüala...
|
|
|
Unai
|
honek
beraz, bere organ karreiatü düan beste haxe bat Iparraldeko instituzio berria izan da. Etxebarre bere herrian zinegotxi haütatü ondoan, Xiberoko Herri Alkargoan herriko ordezkari gisa sartü zen eta lehendakari ordari izentatü züen.
|
|
|
Nahiz eta ontsa bazakien, Frantziako potereak herriaren küdeatze ko üzten dütüan ahalak ahülak direla, iseiatü da beste kideeki Xiberoko garapenaren azkartzea. Aski zale halerik ere lan sail
|
hontaz
mügak agertü zeitzon eta düala hogei urteetako izan diren aldaketetaz bere abürüpena agerrerazi züan:
|
|
|
Lan handia egin züan Allandek Sü Azian, talde
|
honen
sortzapenetik. Azken urteetan denetarik egin züan:
|
|
|
Leku horretan lehenago izan zen arrantzale portu tik ezer ez da geratzen gaur egun. Lehen urratsak hondartzan bertan egin on doren, aski gutxi ageri diren itsasertzeko xendaren seinaleei jarraituz, zurez egindako eskailerei esker egingo dugu labarraren gora, Parlamentia auzuneko etxeen artean igarotzeko. Aberatsen etxeak direla hemengo hauek nabarmen age ri da eta dolurik gabe emango diegu bizkar, Santa Madalena kaperatik bere hala itsasoaren albora berriro jaisteko; aldi
|
honetan
ere, eskaileretan behera.
|
|
|
Getarian bada portu txiki txiki bat eta hemen topatuko ditugun ontsixkei agur eginda, aurrera jarraituko dugu, eguraldia egokia izanez gero, itsasoko fu nanbuluak diren surflariak ikusteko aukerarik izango dugularik. Xenda
|
honetatik
ibilita, ohartuko gara itsasertzeko landaredia ez dela batere urria, ez3 Artikulu honen erreferentzia Berrian: donibane lohizunera.htm. jakinez hala pentsa bagenezake ere.
|
|
|
Getarian bada portu txiki txiki bat eta hemen topatuko ditugun ontsixkei agur eginda, aurrera jarraituko dugu, eguraldia egokia izanez gero, itsasoko fu nanbuluak diren surflariak ikusteko aukerarik izango dugularik. Xenda honetatik ibilita, ohartuko gara itsasertzeko landaredia ez dela batere urria, ez3 Artikulu
|
honen
erreferentzia Berrian: donibane lohizunera.htm. jakinez hala pentsa bagenezake ere.
|
|
|
Hemendik ere, orain arte egin dugun bideaz ohar tzeko aukerarik izango dugu, ipar ekialdera Miarritzeraino ematen baitu bistak. Artxiloago kurutzetik berehalaxe, eraikin bitxi baten albotik igaroko gara, erdaraz Crypte du Chevallier (Zaldunaren kaperatxoa) emana den
|
honetan
ehortzia delarik Belgikakoa zen Fermin Van Bree enpresa gizona. Oroigune hau eraikiarazteko baime na lortzearren, gizon horren meritu bakarra, antza," Do nibane Lohizune as ko maite zuela" jakinarazia zaigu.
|
|
|
Artxiloago kurutzetik berehalaxe, eraikin bitxi baten albotik igaroko gara, erdaraz Crypte du Chevallier (Zaldunaren kaperatxoa) emana den honetan ehortzia delarik Belgikakoa zen Fermin Van Bree enpresa gizona. Oroigune
|
hau
eraikiarazteko baime na lortzearren, gizon horren meritu bakarra, antza," Do nibane Lohizune as ko maite zuela" jakinarazia zaigu. Eskerrak Euskal He rria maite duten guztiei ez zaiela fabore hori ematen... bestela, alde guztiak mota askotako eraikinez josita izango balirateke!
|
|
|
Hain zuzen ere, hemendik aurrera, badia bazterreko oinezkoentzako ibilbi detik ibiltzearekin amaituko dugu gure txango
|
hau
, hemen bai aldiz eraikin itsusien konpainiari ezin izango diogula ihes egin. Diruaren legeak zelako zatarkeriak eginaraztea zilegi egin duen gogoetatzeko aukerarik bada, beraz, Santa Barba eta Donibane Lohizuneko portua bitartean ia ordu erdi batez ibil tze honetan.
|
|
|
Hain zuzen ere, hemendik aurrera, badia bazterreko oinezkoentzako ibilbi detik ibiltzearekin amaituko dugu gure txango hau, hemen bai aldiz eraikin itsusien konpainiari ezin izango diogula ihes egin. Diruaren legeak zelako zatarkeriak eginaraztea zilegi egin duen gogoetatzeko aukerarik bada, beraz, Santa Barba eta Donibane Lohizuneko portua bitartean ia ordu erdi batez ibil tze
|
honetan
.
|
|
|
Pettarreko lau herrik paratutako ‘Abdelkader’ pastoralaren lehen agerraldiak arrakasta izan du. Berriz antzeztuko dute ostiral arrats
|
honetan
eta abuztuko lehen bi igandeetan
|
|
|
4 Artikulu
|
hau
da Berrian Allande Socarrosek argitaratu zuen azken artikulua: https://www.berria. eus/ paperekoa/ 1872/ 030/ 001// trajeriaren gudukan ere garaile.htm.
|
|
|
Ikusleen jokaera oro har motela hauteman bazitekeen ere, oholtzan jardun zuten ia 70 aktoreen jokoa lehiatsua eta kartsua izan zen, burutik buru. Horien joko egite serio eta kartsuan ez zitekeen batere nabaritu pastoral
|
honen
oholtzara eramateko pairatu izan dituzten egundoko nekeak.
|
|
|
Argi geratu da, beraz, bai errejentak, bai kantarien trebatzaileak, zein ere dan tzarien eskolatzaile Margot Fauriek egin duten lana denen begikoa gertatu dela. Jendeak harrera ona egin die pastoral
|
honetan
azaldu diren berezitasunei, ho rietarik nabariena izanik Abdelkader musulmana ate urdinetik atera zedin. Ho riek horrela, ezin zitezkeen multzo honetakoak kiristi gisa izendatu, ezta ere ate gorritik jalgitzen ziren frantsesak türk gisara jo.
|
|
|
Jendeak harrera ona egin die pastoral honetan azaldu diren berezitasunei, ho rietarik nabariena izanik Abdelkader musulmana ate urdinetik atera zedin. Ho riek horrela, ezin zitezkeen multzo
|
honetakoak
kiristi gisa izendatu, ezta ere ate gorritik jalgitzen ziren frantsesak türk gisara jo.
|
|
|
Txalo zaparrada handia eta merezitua jaso zuen 24 jelkaldian eman zuten dan tza sorkuntzak.
|
Honetan
ederki ari izan ziren pastoraleko hamahiru dantzariak, hauetatik 11 neskak zirela, eta mutikoak bi baizik ez.
|
|
|
Igante
|
hontan
, üztailaren 28a, Pagolan emanik datekean Domingo Garat trajeria edo pastoralaren azken mustraka igante bat lehen agitü da, üsantxak nahi düan bezala. Pastoral egünean bezala, 15: 30etan xüxen hasi da eta 24 jelkaldiak, 13 kantoreak, 3 güdükak, 2 dantza emanaldiak, satanen jauziak, lehen eta azken perediküak emanik, hiru oren eta erdi/ lau orenen bürüan ürrentü da.
|
|
|
Pastoral egünean bezala, 15: 30etan xüxen hasi da eta 24 jelkaldiak, 13 kantoreak, 3 güdükak, 2 dantza emanaldiak, satanen jauziak, lehen eta azken perediküak emanik, hiru oren eta erdi/ lau orenen bürüan ürrentü da. Jo küko arropekin eta sonüegileekila emaiten den azken mustraka
|
hau
ontsa
|
|
|
Mustraka nausiaren ikusleetan ziren, arren, igante hontan pastoralari so egoiteko paradarik ez dükeenak, hots botüra baztergietan, sartzeetan, ostatüan lanean ari diratekean pagolarrak edo bestetarik jinik diratekean haien lagüntzaleak. Baliban lanean aritzeko jente hanitxen beharra badateke, Pagolak emanen düan pastoral
|
hau
... Züberoa eta Baxenabarraren jüntako herri honek eman züan azkenetik 37 urteren bürüan beita agitüko!
|
|
|
Baliban lanean aritzeko jente hanitxen beharra badateke, Pagolak emanen düan pastoral hau... Züberoa eta Baxenabarraren jüntako herri
|
honek
eman züan azkenetik 37 urteren bürüan beita agitüko! Aita Junes Casenave Harigile zenak izkiribatürik zen Pette Basabürü trajeriak izigarriko arrakasta bildü züan 1982 urte hartan, 4.000 ikusliarrez goiti üken beitzüan!
|
|
|
Hainbeste denbora igaran delarik geroztik, Frantxoa Caset Pagolako semeak hontü düan Domingo Garat trajeriak, düdarik batere gabe, ikusmin handia piztüko dü eta araberako arrakasta bildüko ere. Pastoraleren idazlea eta errejenta izentatürik, ez güntüke ahatze behar kantarien trebazalea,
|
hau
beita Sophie Larrandaburu barkoxtarra eta dantzarien eskolazaleak, erran nahi beita Jakes eta Pette Jaragoyhen aita seme altzürükütarrak.
|
|
|
Lehenagoko aldi batez aipatü badeitzüegü ere, arra oritaraz dezagün, halaber, Domingo Garat trajeria
|
hontan
ariko direnetan kargü nausien etxekizaleak zoin diratekean. Hala, Domingo Garat izanen dena eta, arren, pastoraleko Süj eta datekeana Thierry Inchastoichipi da.
|