|
2010
|
|
|
Lauaxetak, Kirikiñoren aldean, bi aldaketa nabarmen ekarri zituen: idazleei arreta
|
handiagoa
eskaintzea, eta sabindar eskolaren idazkera nagusitzea.
|
|
|
Erderismos liburuan agertu zituen ideia horiek eta, bide batez, euskal hitz garbiak erabiliz, erdal kutsuko testuak osatzea salatzen zuen. Oihartzun
|
handia
izan zuen horrek. Eusebio Erkiaga, Larreko, Augustin Zubikarai etab. ere bat zetozen horretan.
|
|
|
1935eko abenduan Ondarroako herriak lehen omenaldia egin zion Augustin Zubikarai gazteari. 21 urte zituen eta herriak eskertu egin zion ordura arte egindako ahalegina eta, bide batez, haren gogoa piztu nahi zuen etorkizuneko lan
|
handiagoetarako
. Euzkeltzale Bazkunak antolatu zuen eta Augustinek idatzitako bi obra antzeztu ziren:
|
|
|
Herritar askoren gogo gogoan zen Txomin Agirre. Baina hura idazle
|
handi
goi mailakotzat zuten. Augustin herritik hurbilago ikusten zuten:
|
|
|
Augustin herritik hurbilago ikusten zuten: Ondarroako herriak Txomin Agirre, idazle
|
handia
–ezagutzen zuen lehendik.
|
|
|
Augustinen gaztaroari erreparatu diot, bada, geroko guztiaren abiapuntu eta oinarria hor ikusi baitut. Haren biografian aldirik interesgarriena, beharbada, eta guretzat ezezagunena ere bai; ziur asko, literaturako obrei dagokienez, ez emankorrena, produkziorik
|
handiena
80ko hamarkadatik honakoa baita. Baina etapa hau ezaguna dugu eta gure interesen kamera ez da hori hartzera gelditu.
|
|
|
Bizkaieran eta idazkera forma zaharrean, h gabekoan, irmo iraun zuen. Salbuespen hori bai, baina bestela, garai honetako haren testuetatik guk ezagutu dugun Augustinen azken testuetara alde
|
handia
dago. Zorrozki begiratuz gero, Errepublika garaiko testuen artean ere bazen alderik.
|
|
|
aitak beti zeukan zer kontatua, zela egunkari edo aldizkarietan irakurritakoa, zela aroztegian gertatutako bitxikeria edota batzokian entzundako jakingarririk. [?] Etxean ikasi zuen, beraz, Augustinek, ohiturak ezagutu, maitatu eta gordetzen; kontuei adi egon eta entzuten;
|
handik
eta hemendik jasotako gertaerei gorputza ematen; eta hurbileko errealitatea interpretatzen eta maitatzen.
|
|
|
Eta haren bizitzaren oinarri izango ziren bost zutabeak seinalatu ondoren, haren biografoak hau dio: Garai honetan, bi zaletasun
|
handi
deskubrituko eta biziko zituen: liburuak eta itsasoa.
|
|
|
Hasieratik ikusi zuten zerbait harengan; euskal kulturarako traza ona edo? Eta dei egiten hasi zitzaizkion
|
handik
eta hemendik. 1930ean, 16 urte zituela, Augustin Zornotzarantz abiatu zen, Jaungoiko Zale Bazkunak deituta.
|
|
|
Harreman hauek sendotuz joango dira gerora eta Lauaxetak, herriko kronikak ez eze, herri jakintza, ohiturak, estropada bertsoak etab. biltzea ere eskatu zion. Eta Augustini, bere bizitzako lan arlo
|
handi
bat izango dena zabaltzen zaio. Horrela, hiru lan esparru landuko ditu Euzkadin:
|
|
|
kronikak, artikuluak eta herri jakintza. Bestalde, Lauaxeta eta herrietako idazleen artean konfiantza
|
handiko
euskal eskola modukoa sortu zen. Gainerako idazleek ere, esaterako, garai hartako olerkariek, begi onez ikusten zuten Lauaxeta:
|
|
|
Beti burrukan ari garala dirudi. Garrantzi
|
handiko
eta txikiko gauzetan be bardin. Alderdi bat badago A.H.T.ren alde, besteak ezetz esan behar.
|
|
|
ni beti zutik eduki nindutela eta eskuburdinak jarrita, eta eskuak sorbalda aldean. Bukaeran gela utzi eta bainura sartzeko baimena eskatu nuen?
|
handia
eta txikia, egin behar nituela; txikia irten zen aise, handia ezinezkoa baina:
|
|
|
Bukaeran gela utzi eta bainura sartzeko baimena eskatu nuen, handia eta txikia? egin behar nituela; txikia irten zen aise,
|
handia
ezinezkoa baina: baten presentziak, galerazi?
|
|
|
Eskuak beti elkar lotuta aterarazi ninduten etxetik: 20 g.z. inguruk kalea itxita zuten 4 auto
|
handi
erabiliz.
|
|
|
Kanpoan zarata ezberdinak (gizonezko eta emakumezkoen ahotsak? baxuagoak edo ozenagoak, oihu
|
handiak
), e.a.. Neure, ziegan beste lagun bat.
|
|
|
Kezkaturiknago baina barne bake
|
handiaz
.
|
|
|
B/ Egun osoan zehar mugimendu
|
handia
sumatu nuen sotoan: jendearen sartu irteerak, kolpe ikaragarriak(. X, zatoz/ hator gurekin!
|
|
|
Gelak, zegoen pertsona multzoagatik eta hitzen oihartzunagatik?
|
handiagoa
ematen zuen, askozaz, gure ziegak baino. Zenbat lagun?
|
|
|
Zenbat lagun? Ez dakit, 2zpa3 besterik mintzatu ez baziren ere, koadrila
|
handi
samarra (8/ 10?) otu zitzaidan. Begiak itxita (buruan estalkiren bat jarrita nengoela uste dut, baina ez nago seguru), pareta baten aurrean zutik, paretara begira?
|
|
|
Ez nuen lekua galdu, nerbioek ez ninduten jan eta beren jokabideak ez ninduen kikildu. Berriz ere. Jauna,
|
handia
zara!, esan beharrean aurkitzen naiz, hau guztia pasa eta gero.
|
|
|
Oso lasai eta bake
|
handiaz
bueltatu nintzen ziegara. Ez dakit kaka noiz egin nuen, egun honetan seguru, baina itaunketa aurretik ala ondoren ez zait gogoratzen?.
|
|
|
+ Larunbat arratsalde hura harrigarri egin zitzaidan, mugimendu gutxi eta isiltasun
|
handia
nagusitu baitzen inguru osoaz berandu arte. Burutik hauxe pasatu zitzaidan:
|
|
|
Goizeko 06:00ak aldean zeharo bakarrik eta patxada
|
handiz
geratu nintzen kalabozoan eta otoitzean hasi nintzen: 1/ esandakoa esateko izan nuen kemenagatik, nerbioek jokaldi txarra egin bazidaten ere (batzuetan berotik hotzera pasatzean gertatu izan zaidan bezala:
|
|
|
egundoko dardarizoa, kanpotik ia sumatzerik ez dagoena), ESKERRAK eman nizkion behin eta berriz Jaunari, 2/ beste lagunentzat eskatu nuen Espirituaren argia eta kemena, eta 3/ aurrerantzean zer egin nezakeen hasi nintzen hausnartzen. Hurrengo minutuetan argi
|
handia
piztu zitzaidan barruan: bidegabekeriazko egoera hura ezin nuen isilik pasatzen utzi!
|
|
|
Agian, irakurle, hau guztiau irakurtzean, zure buruari itaun hau egingo diozu: zergatik dira eskariak auzi honetan askoz
|
handiagoak
aurrekoan, alegia auzi nagusian, baino. Guri ere sarri etorri zaigu galdera hau burura, baina ez dugu orain arte erantzunik aurkitu.
|
|
|
Niri dagokidanez, behintzat, fede?
|
handiegia
–eskatzea litzateke holako zeredozer epaitegi horretatik espero izatea.
|
|
|
Bestalde, badut baikor izateko beste arrazoi
|
handi
bat: gure abokatuek egindako lan ederra eta elkarren osagarria.
|
|
|
bera izango zen. Sebastien Eppherre Altzaiko artzainaren arauera ere Barkoxeko bardo
|
handiaren
sorkaria izango zen4 Bil litezkeen frogen artean, besteak beste direla, Sebastien Eppherre eta Constantinen kantu ereduetan,
|
|
|
Herri metafora bidezko bi ahapaldi dira eskuidatzian datozenak. Bestela esan, amodio baten frutua den umea aipatzen dute metafora bidez. Bi ahapaldi hauek duten tonua kontuan harturik, ez ote da froga
|
handiago
bat khantorea Etxahunena dela baieztatzeko. Guk halaxe uste dugu.
|
|
|
Artzain munduko metaforabideari jarraiturik iruzkindu dezagun Gure olhan sartzeko desir handireki. Emakume gazteak artzainaren etxean (edo metaforikoko ardi txabolan) sartzeko gogo
|
handia
du. OlhaZuberoako euskaran bortuetako, ardi txabola?
|
|
|
Laugarren ahapaldiak ez du zerikusi
|
handirik
Hts 14 ahapaldiarekin. Zentzuaren aldetik bietan agertzen da zaldia.
|
|
|
Kurba ireki bat da espirala, etengabe erradioa handitzen zaiona, eta beraz, bira bakoitzean hedadura
|
handiagoa
hartzen duena. Horrela irudikatu nahi izan da, duela 30 urte hasi zen experientzia txiki hura denboran zehar hedatuz eta hedatuz joan dela, eta are gehiago hedatuko dela etorkizunean, infinitutik harago.
|
|
|
Denok dakizuen moduan euskara hizkuntza pre indoeuroparra da. Behinola hizkuntza preindoeuroparrek azalera oso
|
handia
hartzen zuten, baina hizkuntza indoeuroparrekin lehian hedadura galtzen joan ziren, eta, gaur egun, Europan euskara da, hizkuntza indoeuroparrez inguratuta, irla modura, hizkuntza erreliktiko modura, desagertzera bultzatzen duten indarrei aurre eginez bizirik irautea lortu duen hizkuntza preindoeuropar bakarra. Guk landatuko ditugun zuhaitzetariko batzuk espezie erreliktikoak dira, fosil biziak deritzenak, edota, euskararen antzera, desagertzeko arriskuan daudenak.
|
|
|
Euskaldunen artean badago zientzia unibertsalari ekarpen
|
handiak
egin dizkionik. ditugu denak aipatu.
|
|
|
Euskaldunok bost kontinenteetan barrena ibili bagara, eta ibili bagabiltza ere, Hego Amerika da, dudarik gabe, euskal diasporaren kokaleku garrantzitsuena, eta bertako herrien artean Argentina izan da kopuru
|
handienean
hartu gaituena. Argentina eta Uruguaiko panpetan du jatorria landatuko dugun azken zuhaitzak, onbuakalegia.
|
|
|
Zuhaiztitxu murmurkariarendoinuak hezi ninduaneta lora arteanikasi neban maitatzen.Jainkoen besoetan hazi nintzan
|
handi
.
|
|
|
Gero, luzaroagorako plana egin behar da: Sei urteren epean batez ere zeri ekingo deutsagun, Ordena guztia kontuan harturik eta lurralde
|
handi
bakoitza; eta horretarako zelako medioak erabiliko diran, batzar orokorrak (zertaz, noiz eta non), eta bisitak beharrizanak eta itxaropenak ikusteko: zelako bisitak eta zelan eginak,.
|
|
|
Afrikari buruzko barriak agertzen dira nozbehinka gure komunikabideetan, gehien baten negatiboak, gitxiago hareen giza kultura eta giza balioak. Afrika be ez da bat, eta txirotasunean be maila
|
handiak
dagoz: batzuetan txirotasuna be duina dala esan leiteke, duintasunez daroena, batez be oindino euren tradizinoak eta berezko inguruak zuzentzen dituanean.
|
|
|
Urte baten Gabon egunak Bagdag en ospatu nituen, inbasino ostean, dana gudalostez hartuta, bonben leherkuntzak entzuten zirala. Hango karmeldarrak ikara
|
handia
euken gure arduraz, zeozer gertatu ez ekigun, sekuestroa, esaterako. Horregaitik,, jeneral?
|
|
|
Horretan gure herria, zoritxarrez, ETAren egintzez da ezaguna sarriegi, eta horrela beste lurralde batzuetako gerra eta terrorismoaz antzeratua edo bardindua. Holakoetan azalpena emon beharra izan neban, gure herria historiaz eta kultura sendoz bakezalea, errespetu
|
handikoa
dala(, lotsa, berbeak ondo adierazoten dauan lez).
|
|
|
Ezinezkoa da ahaztutea. Eta, ganera, Karmel hartzen neban eta Euskal Herriko beste aldizkari batzuk, interes
|
handiaz
ikusten nebazanak, Erroman nengoanean. Handik ikusten neban seriotasunez eginak zirala, eta konturatu zelako ahalegina eskatzen dauan holako aldizkariak prestatzen jarraitzeak.
|
|
|
Lanean berrogeita bi urte eman eta gero, 1981ean jubilatu zen Arrasate herriaren omena samurkiro jasorik. Handik gutxira, Basarri
|
handiak
honela agurtzen zuen kalezain bertsolaria Donostiako egunkari bateko bere bordatxotik:
|
|
|
Egun gogoangarria, zinez, Victoria Eugenia antzokiko oholtza buruan egon ziren bertso jartzaile beteranoentzat. Arriolak honela sentitu zuen omen
|
handi
hori:
|
|
|
Bizi zan arte txikien otsafranko izan du munduan, bai, a
|
aundiak
berdintzen zekinjarri ezkero onduan; oartu gera gure artetikaldegin digun orduan: txikia zanak zer neurritakoutsunea utzi duan.
|
|
|
Horien guztien inguruan umotu zen Goikoetxe baserriko semearen bertsogintza. Elkarrengandik ikasiz, eta elkar animatuz eta adoretuz, eskola berezi bat sortu zuten, Basarri
|
handia
gidari zutela. Liburuko 318 orrialdeko argazkia eta. Esker xamurra?
|
|
|
Bertso jartzaile andana
|
handi
bat aipatu dugu Jose Manuel Arriolaren inguruan, baita omenaldi konpartitu bat ere. Beste omenaldi handi baten, Aita Zavalaren beraren Honoris Causadoktore izendatze egunean, plazaz plaza urte luzez kantari ibilitako bertsolari talde batek lagundu zuen Auspoabildumaren sortzailea.
|
|
|
Bertso jartzaile andana handi bat aipatu dugu Jose Manuel Arriolaren inguruan, baita omenaldi konpartitu bat ere. Beste omenaldi
|
handi
baten, Aita Zavalaren beraren Honoris Causadoktore izendatze egunean, plazaz plaza urte luzez kantari ibilitako bertsolari talde batek lagundu zuen Auspoabildumaren sortzailea. 1999ko azaroaren 19an Deustuko Unibertsitatean, jakintzaren etxean, egin zen ekintza akademiko solemne hartan, doktore, katedratiko eta jakintsu askorekin batera, Manuel Lasarte, Jon Lopategi, Basilio Pujana, Joxe Lizaso, Txomin Garmendia eta Jose Maria Lertxundi bertsolariek ere hartu izan zuten parte:
|
|
|
Baiña neretzako bakarrik ez da. Gure erriarentzat ere gauza
|
aundia
dala derizkiot. Gure erriaren izkerak eta literaturak oso gutxitan artu dute gaurkoa ai, a goralpenik eta onespenik.
|
|
|
Ramon Artolaren Sagardoaren graziya (1961) liburuarekin eman zion hasiera Aita Zavalak Auspoabildumari; eta berrogeita zortzi urte geroago, Jose Manuel Arriolaren liburuarekin, hirurehun eta hamabigarren katebegia erantsi zion kultur kate luze bezain emankorrari Leire mendikatearen magalean bizi zen herri literaturaren maitaleak. Hauspo txikitxo horiek guztiek bizitu izan dute Auspoa ren kultur sua; eta, neurri
|
handi
baten, hauspo apal horiei esker iraun ahal izan du herri literaturaren txingartzak bizirik.
|
|
|
3 Xabier kantari, kanta egile eta bertsolari:. Musika da maite duen beste zaletasun artistikoetako bat. Txistularia da, txalapartaria, kitarraz lagundurik kantatzen du, eta gainera sentimendu
|
handiko
abestien egilea daukagu. Bere olerki aunitz musikatuak ditu, hirurogei bat osora.
|
|
|
Gazteekiko harremana eta konpromisoa sakon erroturik dauzka bere baitan. Baionako barnetegian emandako urteetan garatutako bakardade sentimenduak zerikusi
|
handia
du gazte berezi edota baztertuekiko erakusten duen atxikimenduan.
|
|
|
Gaur horretan segitzen dute. Hasieratik adiskidetasun
|
handia
eskaini ziguten eta adiskidetasun horrek ate guztiak zabaldu dizkigu. Orduz geroztik, Xabierrekin izan ditudan harreman estuek berarekiko miresmena handitu didate.
|
|
|
Baina patu txarrak eraman zituen, bai bera, eta bai barruan zeramatzan bi neskatilak, bi urte lehenago hildako beste neskatilaren herio bideari jarraiki. Heriotza hauek izugarri kolpatu zuten Xabier eta eragin
|
handia
izan dute bai bere izakeran eta baita bere bizimoduan ere. Aita armadorea zen, eta emaztearen eta alaben heriotza lazgarriak gertatuz geroztik, buru belarri sartu zen bere negozioetan, semeaz nolabait ahantziz.
|
|
|
Aita armadorea zen, eta emaztearen eta alaben heriotza lazgarriak gertatuz geroztik, buru belarri sartu zen bere negozioetan, semeaz nolabait ahantziz. Baionako barnetegi batean sartu eta bertako hezitzaileen esku utzi zuen neurri
|
handi
batean, baita Baztanen zuen bataioko amatxiren eta izebarenetan ere. Orduz geroztik, Baztanek eragin ikaragarri handia ukan du Xabierren izakeran eta baita bere sorkuntzan ere.
|
|
|
Baionako barnetegi batean sartu eta bertako hezitzaileen esku utzi zuen neurri handi batean, baita Baztanen zuen bataioko amatxiren eta izebarenetan ere. Orduz geroztik, Baztanek eragin ikaragarri
|
handia
ukan du Xabierren izakeran eta baita bere sorkuntzan ere. Berak bere burua definitzeko orduan, Lapurdiko baztandarra dela dio.
|
|
|
Bere luma, aski azkarra eta ironikoa da, umore
|
handikoa
, anabasa itxura duen mezu ongitxo egituratua daukana, bai olerkigintzan eta bai prosan. Niri, bere garaian izugarri miretsi nuen beste lapurtar baten estiloa dakarkit burura, Mark Legasserena, hain zuzen ere.
|
|
|
Hiztunak komunikatzaile ona ere izan behar du, eta komunikazio horretan eragin
|
handia
daukate: rutinek eta negoziazio trebetasunek.
|
|
|
Ideiak argi eta garbi komunikatzeko trebetasunari deritza esanahiaren negoziazioa. Berau da ahozko diskurtsoaren eta idatzizkoaren alderik
|
handieneko
jokabidea. Irakurleak, ordea, ezin aldatu du idazleak eskribiturikoa, ez eta idazleak ere.
|
|
|
Gure aktibitate linguistikoko oinarrizko unitatea testua da, testu pragmatikoa, ez literarioa, ez perpausa. Horrek aldaketa
|
handia
dakar irakaslearen mintzamenerako. Jakina, testua idatzia nahiz ahozkoa izan liteke.
|
|
|
Dakusagunez, izenordeak garrantzi
|
handikoak
dira egiturari eusteko.
|
|
|
1 ORATORIA ERAGINKORRA, EZ ORATORIA
|
HANDIA
.
|
|
|
Arbelaren eta ikasleen bitartean urteak igaro ditugunok, arreta
|
handiz
erreparatzen diogu ahozko jardunari, zeren gorputzarekin batera hitza izan baitugu baliabide nagusi, idatzia ezinbesteko kodigo gertatu zaigun sasoietan ere. Dena dela, norbere presentziaz eta ahotsez eskola ordu bikaina eskain litekeen arren, argiro onartu behar dugu euskarri informatikoak eta laguntza itzela direla gure gizarte estimulu bisualez beterikoan.
|
|
|
Ohartzen gara, gainera, irakurketa bera entzun egingo dutela, ez irakurri; eta entzun egiten dugunean, informazio
|
handi
bat hitzetatik euretatik baino nola esaten direnetik ateratzen dugu. Hainbesteraino non, idatziko testu ederra alperrik gal lezakeen irakurle monotonoak.
|
|
|
Jakina da urteen porazoz, prestatzearen laguntzari esker ahozko jarduna neurri
|
handian
kontrolatzen dena. Guztiarekin ere, irakasleok alperreko hamaikatxo keinu, hanken mugimendu eta tik egiten dugu oharkabean.
|
|
|
Ikasleen aurrean, bestalde, erne jartzen garela ere baieztatu dugu, zeren kontzentrazioa eskatzen baitu hizlari, aktore hizlaria aktore baita, beste izen batekin bada ere lanak eta askok uste baino
|
handiagoa
gainera. Lagungarri zait niri neuri paperezko euskarria eskuetan dudala ikasgelaratzea, txosteneko garrantzitsuena koloreztaturik dudala, azpimarraturik, ideia nagusiak argi bezain garbi azaldurik.
|
|
|
Akordetan naiz, orduko 1973ko Alfabetatze kanpainetan, Imanol Berriatua Bermeora eramanik h a dela-eta sorturiko itzelezko nahastea baretze aldera, Aita Luis Villasante ekarri genuela Arantzazutik. Edo entzuleak haserre barruntatzen zituelako edo frantziskotarren abituak hartara bultzatzen zuelako, behin ere ez zion aurpegira begiratu, ez andrazkori, ez gizonezkori; orain lurrera, orain sabaira mugitu zen haren buru hiletsua, olatu
|
handiek
lerabilketen txalupen balantzan.
|
|
|
Finean eta buruan, autokonfidantza
|
handia
behar dugu izan irakasle zein hizlariok, entzule, parte hartzaileen aitzinean, jakinik, andre gizonok pianoaren 88 tekla dauzkagula, baina praktikan gure melodiak erdiko oktabara murrizten ditugula; beraz, dakiguna baino askoz gehiago eta gorago jotzeko gaitasuna duguna.
|
|
|
Interaktibotasunaren barruan sartzen dugu gaiaren pertsonalizazioa; anekdota kasurako, ezen ezin konta daiteke anekdotarik gaia pertsonalizatu barik. Irakasgaiak berak ere horrelaxe irabaziko du izen ona, ikasleak ohartzen direnean gai horrek zuretzat, irakaslearentzat zer balio daukan; inplikatu egin zarenean, pertsonalizatu duzunean. komunikatzaile onarentzat garrantzi
|
handiko
da jarrera; zure poztasuna, zure entusiasmoa eskertu egiten du entzuleak.
|
|
|
Bide beretik, hirugarrenean: . Irakasleak bezela daukat/ nik ere aitortu naia,/ au esanikan yoan zitzaigun/ Arana Goiri
|
aundia
: / Il naiago det ikusi baiño/ Aberriaren amaia!?.
|
|
|
Larogei urte gai, ean ditut, nago anketako mi, ez, Donostia' ra etorria naizerren
|
aundia
egi, ez.Bi bastoirekin txit larri nabilpausorik eman ezi?ez.Euskera ia aztu zait etaerderarikan yakin ez, maixu batekin eskolan laxterasi bear det lati, ez!
|
|
|
Ebatzia, baina, Eusko Etxean eginiko bazkaria amaitu arte ez zen aditzera eman: txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain18 Epaimahaikoen arabera, berdintasun
|
handia
egon zen puntuazioen artean, eta sari gehiago egon balira, zerrenda luzeagoa izango zela zioten. Ekitaldi nagusia bertsolarien agurrekin eta Aitzol eta Monzon jaunen berbaldiekin amaitu zen, baina bertsoen durundiak luzaro iraun zuen Donostiako Eusko Etxean19.
|
|
|
Txapela irabazi zuen Basarri bertsolaria, hurrengo urtean, 1936an, arautegiak hala aginduta, epaimahaian egon zen. Haren lekukoa, irabazle txapela, Txirrita
|
handiak
hartuko du, hil aurretxoan hartu ere. Edozelan ere, Basarrik markaturiko ildoa hor geratu zen.
|
|
|
–Beasañ en L. Zunzunegi' ren etxean 1928 an?. Bertsopaperak, atzealdean, argazki
|
handi
bat dauka, eta bertan. Paulino ta bere ama, agertzen dira.
|
|
|
Aipagarria da 1936ko ekainaren 28an, Lekeition, VII. Olerti Egunaren61inguruan antolaturiko bertso saioa. Azkue aita semeen omenez eginiko jaialdian orduko bertsolari
|
handiekin batera
, Arratiako Txori Txikia k ere abestu zuen, Bizkaiko bertsolaritza ordezkaturik:
|
|
|
61. Euskal prentsan leku
|
handia
opetsi zitzaion jaialdiari: –Euzko Olerti Eguna.
|
|
|
Gerran bertan, badakigu 1937ko Aberri Egunean(), Bermeon bertso saio
|
handi
bat egin zena, eta jaialdi horretan Alkain, Etxebarria eta Goikoetxearekin kantatu zuena Esteban Uriartek.
|
|
|
Edozelan ere, bereziki, bertsolari apal biri zuzendu nahi izan diegu omena, den denek merezi dute baina, gure esker ona. Izan ere, euren xumean, txapelketan parte harturik, posible egin zuten bertsolaritzak aurre egitea, baita duintasun
|
handiagoa
lortzea ere. Gaurko bertsogintza arrakastatsuak asko zor die orduko aitzindari jatorrei.
|
|
|
Lo lasai egiten duenak, ez du oker
|
handirik
egin. Gaitz erdi baizik.
|
|
|
Badakit ez dakidala gauza
|
handirik
baina gauza txikiek ez dakite nik badakidanik.
|
|
|
Eta galdera inportantea da ea nola demontre egoera oparoetan (demografian ere eragin daiteke, zeren gehiegi bagara gaitzagoa baita oparotasun kondizioak lortzea), nola demontre egoera oparoetan, non historikoki gizakia eskuzabala bihurtzen den, eta baita alfertu ere egiten den, mantentzea lanaren kultura bat, eta ez erortzea horrela eta bai aurrera egitea. Hori da nik lantxo honetan (sei artikulurekin osatua) lagatzen dudan interrogante
|
handia
.
|
|
|
Orientean gertatzen zena, adibidez, eta horrekin indikatzen dut soluzioa, etorkizun denaz ez badakit arren zer gertatuko den). Jakitun naiz ezen marxismoak garrantzi
|
handia
eduki duela sortu zenetik, hainbeste ezen teologia ere kutsatu duen, baina ni ez nago teoria politiko bat teologian sartzearen alde, eta ez nago askapen teologiaren alde, izan daiteke bat betiko teologia monoteistaren aldekoa, gu kristatuasunetik, eta gero politikan ezkerrekoa, sozialismoaren aldekoa, teologia ikutu gabe. Eta nik, politika egiterakoan, lokalizatzen dut usuraren hastea, klase formazioen hastea, joera akumulativoaren hastea, privazio ekonomikoa larria den zonaldeetan; batez ere historian ikasten dugu basamortuen inguruetan direla halako kulturak garatu.
|
|
|
Baserrietako bizimodua, bestalde, oso egokia zen transmisiorako. Familiak nahiko
|
handiak
izatean, etxean nahiz lanean bertako kideek elkarren artean hitz egiteko aukera ugari izaten zuten. Berez berez ikasten ziren euskarako esakuneak eta ohiturak.
|
|
|
Ibarran, ostera, gehienak euskaldunak izan arren,
|
handiagoa
zen gaztelaniaren presentzia. Umetxoek sarri erantzuten zieten gaztelaniaz euskaraz egiten zien gurasoei.
|
|
|
Gizarteak bizi dituen aldaketa
|
handiak
kontutan hartuz, urteetan euskarak administrazio publikoan eta irakaskuntza publikoan lekua egitea lortu zuen baina hitzaldian aipatu zuen bezala 35 urte artekoak izaten direla, inkesta batzuen arabera, euskara gutxien erabiltzen dutenak. Jarrera honek, tamalez, haur eta gazteengan eragin handia izan duela baieztatu zuen euskaltzain berriak.
|
|
|
Gizarteak bizi dituen aldaketa handiak kontutan hartuz, urteetan euskarak administrazio publikoan eta irakaskuntza publikoan lekua egitea lortu zuen baina hitzaldian aipatu zuen bezala 35 urte artekoak izaten direla, inkesta batzuen arabera, euskara gutxien erabiltzen dutenak. Jarrera honek, tamalez, haur eta gazteengan eragin
|
handia
izan duela baieztatu zuen euskaltzain berriak. Errealitate honen harira gogora ekarri zituen Gandiagaren hitzak:
|
|
|
Giroa berezia zela ezin ukatu, batek zioen bezala, hain gertukoa dugun Patxi Euskaltzain oso izatea gauza
|
handia
da?. Handia ez dakit izango den, baina egunak elkartu zituen Aramaioko elizan karmeldarrak, Patxiren familia, euskal kulturako ordezkari ugari eta Aramaioko hainbat herritar.
|
|
|
Giroa berezia zela ezin ukatu, batek zioen bezala, hain gertukoa dugun Patxi Euskaltzain oso izatea gauza handia da?.
|
Handia
ez dakit izango den, baina egunak elkartu zituen Aramaioko elizan karmeldarrak, Patxiren familia, euskal kulturako ordezkari ugari eta Aramaioko hainbat herritar.
|
|
|
Honetan, adibiderik argiena, latinarena dugu. Hiztun kopuru
|
handia
izan, eta mendeetan goi mailako zereginetan bizirik iraun arren, lurraldetasuna galtzean gainbehera etorri zen. Esperantoaren kasua ere antzekoa dugu.
|
|
|
Horrelako kasuak asko izan ziren eta hala ere euskarak aurrera egitea lortu zuen, nahiz eta izugarrizko zartada jaso zuen. Bat batean moztu edo urkatu zuten ahalegin
|
handiak
eginez berpizten ari zen euskararen aldeko mugimendu osoa. Euskararen landa berdea goitik behera urratu zuten, basamortu gorri bihurtuz.
|
|
|
Euskara erabiltzeaz gainera, euskaldun izaten ere ikasi nuen. Nire bizitzako ibilbidean eragin
|
handia
izan duten hainbat balio ere jaso nituen bertan; auzolanean edo talde lanean jarduten, trukean ezer eskatu gabe beharrizanean denari laguntzen, ingurua eta natura maitatzen, luzaroan isilean egoten, pertsona nagusiei begirunea izaten, uzta oparo jasotzeko eskuzabalez ereiten, ondasunak tentuz eta neurriz erabiltzen, eta beste hainbat gauza eder. kristau bizitza ere bertan jaso nuen, etxean, eliza... Esan dudan moduan, berez berez?.
|
|
|
Zorionak, ba, Patxi Uribarren, zure egun
|
handi
honetan, Santutxuko gazte koadrila harek zaitu estimu handitan.Gorriak pasa bagenduzan be, zurekin bai batzuetan, zuri eskerrak beti daukagu Euskera dantzan min puntan.
|
|
|
nahiko mugatua zela, pentsatu behar dugu aipatutako sailkapena euskaraz egingo ziela Xarritton eta Lafitteri, eta hauek itzuli. Polita bezain interesgarria litzateke testu jatorra ezagutu ahal izatea, kultural eta linguistikoki balio
|
handikoa
dateke-eta.
|
|
|
Bertsolaritzaren historia kanonikoetan Matxinek leku mugatua, txikiegia ez esatearren? edukiagatik, esan behar da bere garaian senpertarra maisutzat hartua izaten zela, eta haren entzutea, gaur pentsa daitekeen baino
|
handiagoa
zela41 Izan ere, bere garaiko ospakizun nagusi askotan izan genuen kantari Matxin Irabola:
|
|
|
44Argia,, 1 or. Agirre eta Monzonez gain, beste hizlari batzuk ere izan ziren Donostiako ospakizunean, bai euskaldunak (Ernandorena, Urreta...), bai kanpotik etorritakoak (Ammende, Maxpons, Otero Pedrayo...). Holako hizlari eli bati atarikoa egitea, eta hainbeste pertsonaren aurrean kantatzea, duda barik, ohore
|
handia
izango zen Matxinentzat. Era berean, holako entzulego baten aurrean jarduteak argi uzten du Matxinek Hegoaldean zeukan izena eta itzala.
|
|
|
Izan ere,, en cierta ocasión, su patriotismo vasco y su indiferencia por lo francés mereció que lo descalificaran?. Gerla
|
Handia
lehertzear zegoen, eta, antza denez, saioko gaiak nahiko gerra zaleak eta erasokorrak izan ziren. Egoera horretan, Matxinek bere bihotz kristau eta euskaldunari eman zion hitza; eta, hori dela-eta, deskalifikatua izan zen47 Hala ere, esan behar da, urte batzuk lehenago? 1910 urtearen bueltan?, lehenengo saria irabazi zuela Saran bertan48.
|
|
|
Euskaldun anaiarteko maitasun hertsia estuago eta argiago geroztik nire baitan. Mehexka eta ez
|
handia
gure gizona, eri samar zebilelarik, zahar itxura, adinak zioena baino ausarkiago? 53.
|
|
|
–Donostia' n lendabiziko bertsolari txapelketa antolatu zutenean, orduko agintari jaunak nere aita joatea gogotik nai zuten, eta ala eskatu zioten. Ta etxean bere lapitzarekin an jarduten zan, burura etortzen zitzaion ura paretan apuntatu ezi, ik, ordurako eskuan dardar
|
aundia
zuen da. Nik orduan, ura ikusirik, esan nion:
|
|
|
Hiru orduko lehia bizia amaituta, bazkalostean, arratsaldean, eman zuen epaimahaiak ebatzia: txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain63 Epaimahaikoen azken ebatzian irakur zitekeenez, berdintasun
|
handia
egon zen puntuazioen artean.
|