|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen
|
handiari
aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen hori hartzen dute, aurretik iragazketa prozesu bat egin delako. Baliabide horien helburua kalitate
|
handieneko
ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
Kimikoki, pirrolidinobalerofenona (alfa PVP) litzateke eta profil farmakologikoa MDPVrenaren oso antzekoa du. Gure inguruan ospe
|
handirik
ez duen arren, Estatu Batuetako ekialdean eragin lazgarriak pairatzen ari dira, eta 2015 urtean 63 heriotza esleitu zitzaizkion (12).? –
|
|
|
Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi
|
handiagoetan
eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke. Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da eta 48 ordu baino gehiago iraun dezake.
|
|
|
Oro har, entzumen eta ikusmen haluzinazioak deskribatu izan dira. Kontsumitzailearen sentikortasuna, argiarekiko zein inguruko soinuekiko,
|
handiagoa
izango da. Batzuetan eragin haluzinogenoak desagertu ondoren, zorabioa, buruko mina eta amnesia ere ager daitezke.
|
|
|
Aho bidez hartzean nabaritzen ez denez, intoxikazioa agertzeko arriskua altua da. Menpekotasuna sortzeko ahalmen
|
handia
ere badauka. Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute.
|
|
|
Baina, zein da egun droga berriek gizartearentzat ekartzen duten arriskua? Izan ere, gure inguruan duten agerpen eskasa dela-eta, arriskua ez da
|
handia
, baina gerora begira, arriskua lazgarri bilaka daiteke. Arazo horri irtenbidea aurkitu nahian, hainbat elkarte sortu dira kaleko drogak aztertzeko.
|
|
|
Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3). Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia
|
handiena
agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri.
|
|
|
Egun gure inguruan substantzia psikoaktibo berrien agerpena oso garrantzitsua ez bada ere, balizko arriskua oso
|
handia
da. Izan ere, substantzia berri gehienak ez daude legez kanpo.
|
|
|
Horretaz gain, legegintzaren abiadura droga horien sintesi abiadura baino motelago doa beti. Legez kanpo ez egote horrek merkatuan libreki mugitzea dakar, eta, Internet sareak gizartean duen eragina kontuan izanda, agerian dago substantzia berriek aurkez dezaketen arriskua
|
handia
dela.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko, azken urteotan ahalegin
|
handia
egin da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Horrela, legez kanpo ez dauden substantzia berriak sortu ziren. Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu batzuetan potentzia
|
handiagoa
duten substantzia berriak lortu dira eta beste batzuetan eragin gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete..
|
|
|
Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu batzuetan potentzia handiagoa duten substantzia berriak lortu dira eta beste batzuetan eragin gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa
|
handia
eragin dezakete.. Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko.
|
|
|
Morfinak baino eragin azkarragoa eta indartsuagoa dauka. Hala ere, toxikotasuna eta konbultsioak eragiteko joera ere
|
handiago
da. Oro har, goragaleak, gorakoak, idorreria, gernu erretentzioa, konbultsioak eta heriotza ekar litzakeen arnasa depresioa ager daitezke (15).
|
|
|
Egun, gure artean substantzia psikoaktibo berriek duten agerpena oso eskasa bada ere, gero eta
|
handiagoa
da urtez urte. Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari eragin ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira.
|
|
|
Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari eragin ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso
|
handia
da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda. Horri, substantzia bakoitzaren inguruan dugun ezjakintasuna gehitzen badiogu, balizko arazoaren nondik norakoaz jabetu ahal izango dugu.
|
|
|
Beraz, kalamuaren antzeko eraginak izango dituzte (euforia, kitzikapena, barrea, gose eza?), baina efektua askoz indartsuagoa izango da. Horregatik, intoxikazioa eta eragin kaltegarriak (takikardia, aho lehorra, begien gorritasuna, ataxia, ikara atakeak?) agertzeko arriskua ere
|
handiagoa
izango da.
|
|
|
Adinaren arabera doitu ondoren, ez zen ezberdintasunik ageri bihotzekoen arrisku faktoreen artean. Emakume gutxiagok jaso zuten tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3; p= 0,002), atzerapenak
|
handiagoak
izan ziren emakumeetan (LHM LAIK 107 min vs 95 min; LHM fibrinolisia 35 min vs 30 min). Hilgarritasun tasan ez zen ezberdintasunik ikusi.
|
|
|
Igoera mundu zabalean ageri da (7), esaterako, AEBn urtero 6,6 milioi emakumek jasaten dute bihotz hodietako gaixotasunen bat, emakumeen artean heriotza eta morbilitate kausa nagusia delarik. Emakumearen adina dena dela ere, AEBn IAren lehenengo urtean emakume gehiago hilko dira gizonezkoak baino(% 26 vs% 19); lehenengo 5 urteetan hil edo bihotz gutxiegitasuna, edo iktusa jasango duten emakumeen kopurua ere
|
handiagoa
izango da(% 47 vs% 36).
|
|
|
Emakumeek atzerapen
|
handiagoarekin
jasotzen dute tratamendua. LHM LAIKarako tartea 105,5 (80) minutu luzatzen da, eta 35 (27) minutu fibrinolisiaren kasuan.
|
|
|
Ikerketa honek EAEko emakumeak salbuespena ez direla erakusten digu; izan ere, gizonekin alderatuta emakume gutxiagok jaso dute arteria zabaltzeko tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3); gainera, jasotzen dutenek beranduago jaso dute (iskemia denbora 217 (145) vs 170 (115) min.). Nahiz eta atzerapen horren zatirik
|
handiena
MIA jasaten duen emakumeari dagokion (sintomak LHM 108 min (55) emakumeen artean, 77 min (41) gizonezkoen artean), ez da arduradun bakarra. Izan ere, behin osasun sistemarekin kontaktuan jarri ostean, emakumezkoek atzerapen handiagoarekin jasotzen dute itxitako arteria zabaltzeko tratamendua:
|
|
|
Ikerketa honek EAEko emakumeak salbuespena ez direla erakusten digu; izan ere, gizonekin alderatuta emakume gutxiagok jaso dute arteria zabaltzeko tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3); gainera, jasotzen dutenek beranduago jaso dute (iskemia denbora 217 (145) vs 170 (115) min.). Nahiz eta atzerapen horren zatirik handiena MIA jasaten duen emakumeari dagokion (sintomak LHM 108 min (55) emakumeen artean, 77 min (41) gizonezkoen artean), ez da arduradun bakarra. Izan ere, behin osasun sistemarekin kontaktuan jarri ostean, emakumezkoek atzerapen
|
handiagoarekin
jasotzen dute itxitako arteria zabaltzeko tratamendua: LHM LAIK 107 min (80) vs 95 min (73,75).
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak bere azken zenbakian plazaratutako gai horri buruzko azterketak dio ezen, oro har, gaixo horiek bihotz hodietako gertakizun bat izateko arrisku
|
handiagoa
dutela, hala nola SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
Listeria zelula barneko hazkuntza duen bazilo gram positibo bat da; plazenta eta muga hematoentzefalikoa zeharkatzeko ahalmen
|
handikoa
. Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2).
|
|
|
Kasu ezberdinak kontuan izanik, kontsultaren arrazoia heterogeneoa dela ohartu gara, eta hein
|
handi
batean haurdunaldiko asteen araberakoa dela. Diagnostiko goiztiar eta tratamendu egokirako tresna azkarrena anamnesi egokia da.
|
|
|
Depresio nahasteek DSM eskuliburuko kategoria nagusi bat osatzen dute, eta bertan, honako sintoma hauek aipatzen dira diagnosia egiteko: gogo aldarte deprimitua egunaren zati
|
handienean
, pisu galtze edo irabazte nabarmena, insomnioa edo hipersomnia, nekea edo energia galera, pentsatzeko eta arreta mantentzeko gaitasunen beherakada, plazeraren eta interesaren beherakada nabarmena (anhedonia), eta abar (5).
|
|
|
Hainbat ikerketak hantura faktoreen eta depresioaren larritasunaren arteko korrelazioa antzeman dute (8). Gainera, hantura prozesuak garatzen dituzten gaitzek (minbiziak, besteak beste) depresio nahasteekin intzidentzia
|
handiagoa
dutela ikusi da (9). Estresaren eta depresioaren arteko harremana ere oso estua da, batez ere, estres soziala bada.
|
|
|
Hainbat autorek diotenaren arabera, estres egoeretan askatutako glukokortikoideen erregulazio okerra gauzatzean, depresio jokabidea eragingo luketen prozesu biologikoak areagotu egiten dira (10). Hala ere, estres egoeren aurrean ez dugu denok berdin erantzuten, eta norbanakoen estrategia ezberdinek uste dugun baino zerikusi
|
handiagoa
izan dezakete gure garunean, estresak eragiten dituen ondorioak baldintzatu baititzakete (11).
|
|
|
Hipotalamo Pituitario Adrenal (HPA) ardatza: HPA ardatzaren jarduera
|
handia
atzeman da depresio nahastea duten pertsonengan. Zitokinek ardatzaren aktibitatea handitu eta horren funtzionamendu okerra eragiten dute.
|
|
|
Price eta Cuellar ek 1981ean (11) 32 gaixo eskizofreniko mexikar amerikarrei psikopatologiaren azterketa orokorra egin zieten gaztelaniaz eta ingelesez elkarrizketa klinikoan oinarritutako BPRSren bitartez. Emaitzek gaztelaniaz sintomatologia larriagoa adierazten zutela ondorioztatu zuten, eta larritasun
|
handiago
hori hizkuntzan zuten gaitasun mailarekin lotuta zegoela, besteak beste.
|
|
|
Ondoren, ematen zituzten diagnostikoen arteko konkordantzia aztertu zuten. Gaixo alemaniarren diagnostikoaren inguruan ezberdintasun
|
handirik
ez bazegoen ere, gaixo turkiarren diagnostikoetan aldakortasun nabaria hauteman zuten aztertzaileen artean, batez ere deliriozko sintomatologia, eta hein txikiagoan, haluzinazioak aztertzeko orduan. Gainera, bazirudien ezberdintasun horiek ez zeudela gaixo turkiarren alemanaren gaitasun mailarekin lotuta, hizkuntza bakoitzean sintomak ezberdin adieraztearekin baizik.
|
|
|
Gazteak afrikaans ez, bere lehen hizkuntzan, azterketa egiteraan deliriozko sintoma gehiago adierazi zituen, bai hizkuntza bitxikeriak baita pentsamenduaren nahasmendua ere. Bestalde, hizkuntzaren alde pragmatikoa aztertzean, ingelesez afrikaans hizkuntzan baino kalte linguistiko
|
handiagoa
hauteman zuten.
|
|
|
Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak dira itxuraz ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan. Badirudi orokorrean sintoma hori ere ama hizkuntzan agertzeko joera
|
handiagoa
dagoela, baina edukiaren eta etiologiaren araberako aldakortasuna ere deskribatu da. Hainbatek diote eduki mehatxagarria daukaten haluzinazioak bigarren hizkuntzan agertzen direla sarriago, eta toxikoek sortutakoak hizkuntza batean baino gehiagotan ager daitezkeela.
|
|
|
Sintoma adierazpenen ezberdintasun hauek azaltzeko, Del Castillok (7) eta haren ideiei jarraituz beste ikertzaile batzuek diotenez, sintoma psikotikoek eragin emozional
|
handia
daukaten heinean ama hizkuntzan edukiko lukete presentzia handiagoa, ama hizkuntzak ere kutsu emozional sakonagoa daukalako. Gainera, bigarren hizkuntzaren erabilerak, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa behar duenez, errealitateari lotuago egotea eta mintzaira koherenteagoa edukitzea erraztu lezake.
|
|
|
Sintoma adierazpenen ezberdintasun hauek azaltzeko, Del Castillok (7) eta haren ideiei jarraituz beste ikertzaile batzuek diotenez, sintoma psikotikoek eragin emozional handia daukaten heinean ama hizkuntzan edukiko lukete presentzia
|
handiagoa
, ama hizkuntzak ere kutsu emozional sakonagoa daukalako. Gainera, bigarren hizkuntzaren erabilerak, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa behar duenez, errealitateari lotuago egotea eta mintzaira koherenteagoa edukitzea erraztu lezake.
|
|
|
Sintoma adierazpenen ezberdintasun hauek azaltzeko, Del Castillok (7) eta haren ideiei jarraituz beste ikertzaile batzuek diotenez, sintoma psikotikoek eragin emozional handia daukaten heinean ama hizkuntzan edukiko lukete presentzia handiagoa, ama hizkuntzak ere kutsu emozional sakonagoa daukalako. Gainera, bigarren hizkuntzaren erabilerak, funtzio betearazleen parte hartze
|
handiagoa
behar duenez, errealitateari lotuago egotea eta mintzaira koherenteagoa edukitzea erraztu lezake. Deskribatu diren ezberdintasun hauek, gainera, ez dirudi kultura ezberdintasunak azal ditzakeenik, argitaratu diren kasu gehienetan klinikoek bai kultura eta bai elebitasuna partekatzen zituztelako.
|
|
|
Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute. Gainera, ama hizkuntzan prozesu automatikoak, hau da, batez ere prozedura oroimena, erabiltzen den bitartean, bigarren hizkuntzaren erabilerak esfortzudun kontrola eta memoria deklaratiboaren erabilera behar dituela azaltzen du ikertzaile horrek; lehen ere aipatu bezala, funtzio betearazleen parte hartze
|
handiagoa
, hizkuntza igorpenean arreta gehiago ipintzea ekarriko lukeena.
|
|
|
Txinatar amerikarrekin kontrakoa gertatzen zen, ingeles maila hobea atxikidura hobearekin lotuta zegoen. Hala ere, hizkuntzak independenteki zuen eragina ondorioztatzea zaila da; izan ere, gaixo gehienak euren aukerazko hizkuntzan artatu baitziren, eta ikertzaile horiek deskribatu zutenaren arabera, kulturak hizkuntzak baino eragin
|
handiagoa
izan lezake. Hala ere, ikerlan bi horiek bat datoz esatean profesionalen eta gaixoaren arteko gertutasunak atxikidura hobetzen duela.
|
|
|
Alde batetik, badirudi gaixo psikotiko elebidunek, azterketa psikiatrikoa euren ama hizkuntzan egitean, bigarren hizkuntzan baino deliriozko sintoma ugariagoak edo larriagoak adierazten dituztela kasu askotan. Beste alde batetik, badirudi ere gaixo psikotiko elebidunek entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan entzuteko joera
|
handiagoa
daukatela beste hizkuntzetan baino. Hala ere, lan horien metodologiari lotutako eragozpen batzuk ere nabarmendu nahi ditugu.
|
|
|
Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein
|
handi
batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik.
|
|
|
Txosten eta eboluzio oharrak gaztelaniaz idatzi beharrak zaildu egiten du ahozko harremana beste hizkuntza batean ezartzea, eguneroko jardunean nekeza baita ahoz jaso eta idatziz gorde behar den informazioa bi hizkuntzatan maneiatzea. Joera hori aldatzea zaila da, gainera, gaur egun oraindik profesionalen zati
|
handi
batek ez du euskara menperatzen, eta dokumentazio klinikoa denek ulertzea gaztelaniak baino ez du bermatzen. Hizkuntza eskakizunen orokortzeak bakarrik lortu dezake aldaketa alor honetan; ordura arte, lehentasuna gaixoaren osasuna den heinean, txosten klinikoek denontzako ulergarriak izan baitute.
|
|
|
Pankreatitis akutua pankrearen gaixotasun onbera eta akutua da. Kasurik gehienetan arina izan ohi da, baina formarik larrienetan hilkortasun eta konplikazio tasa
|
handiak
izan ditzake. Kasu larri horietarako, oso garrantzitsua da espezialitate anitzeko protokolo bat izatea, maila ezberdinetan eman beharreko arreta hitzartua duena.
|
|
|
Pankreatitis akutua duten paziente gehienek(% 85 inguru) eboluzio arina izaten dute, eta egun gutxitan osatzen dira. Baina kasuen% 15 okertu egiten dira, morbilitate eta hilkortasun tasa
|
handiarekin
(% 20tik gorakoa, Zainketa Intentsiboen Unitatera iristen bada) (6). Berrikuspen honetan, pankreatitis akutua duen pazientearen arretak nolakoa lukeen deskribatuko dugu, formarik larrienetan batez ere.
|
|
|
Lehen bi egunetan baraurik egongo denez, hidratazio egokia mantendu behar dugu. Lehen egunean hidratazioak indartsuagoa izan behar du, eta betiere diuresia ondo neurtuz, aurrez azaldu den moduan paziente hauek hipobolemia garatzeko arrisku
|
handia
dutelako (21).
|
|
|
ADHNa beste asaldu horiekin batera agertzen denean, diagnostikoa larriagotu, eboluzioa okertu eta tratamenduarekiko erantzuna txikitu egiten da. ADHNa, gaur egun, esparru klinikoan eta osasun publikoan garrantzi
|
handia
duen nahasmendua da lehen mailako arretatik beste espezialitate medikoetara egiten diren deribazioengatik baita arazo honek eskatzen duen laguntza hezitzailearengatik. ADHNaren konplexutasunagatik, zaila izan da asaldu honi kausa bakar bat ezartzea eta arazo heterogeneotzat hartzen da (2).
|
|
|
Aurretik egindako hainbat ikerlanen arabera, haurdunaldian zeharreko tabakoaren kontsumoak (batez ere amarenak) ADHNaren garapenean eragina zuela ikusteaz gain, tabakoren kontsumoak ez ezik, nikotina txaplatek ere eragina zutela argitu zen (5, 6). Horretaz gain, kasu kontrol ikerketa batek dio haurdunaldian erre zutenen haurrek portaera arazo eta jokaera desafiatzaile eta borrokalari
|
handiagoa
zutela (7).
|
|
|
Gainera, tabakoaren eragina dosiaren menpekoa dela ikusi da; beraz, geroz eta zigarro kopuru
|
handiagoa
kontsumitu, ADHNa izateko arriskua ere handiagoa izango da (8).
|
|
|
Gainera, tabakoaren eragina dosiaren menpekoa dela ikusi da; beraz, geroz eta zigarro kopuru handiagoa kontsumitu, ADHNa izateko arriskua ere
|
handiagoa
izango da (8).
|
|
|
Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun
|
handiagoa
ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
4 taulak ADHNaren lotura aldagai sozioekonomikoekin erakusten du. Mutilek bi azpieskaletan eta ADHN orokorrean puntuazio altuagoa edukitzeko arrisku
|
handiagoa
dute neskek baino, esanguratsua. Gurasoen ikasketak modu esanguratsuan lotzen dira ADHNaren puntuazioarekin; ikasketa baxuak dituztenean bi azpieskaletan eta, orokorrean, ADHN osoan, arrisku handiagoa ikusten da.
|
|
|
Mutilek bi azpieskaletan eta ADHN orokorrean puntuazio altuagoa edukitzeko arrisku handiagoa dute neskek baino, esanguratsua. Gurasoen ikasketak modu esanguratsuan lotzen dira ADHNaren puntuazioarekin; ikasketa baxuak dituztenean bi azpieskaletan eta, orokorrean, ADHN osoan, arrisku
|
handiagoa
ikusten da. Maila sozialarekin, berriz, lotura dago, baina ez da hain handia; aitek klase sozial baxua dutenean arreta defizita esanguraz umeek arrisku handiagoa dute.
|
|
|
Gurasoen ikasketak modu esanguratsuan lotzen dira ADHNaren puntuazioarekin; ikasketa baxuak dituztenean bi azpieskaletan eta, orokorrean, ADHN osoan, arrisku handiagoa ikusten da. Maila sozialarekin, berriz, lotura dago, baina ez da hain
|
handia
; aitek klase sozial baxua dutenean arreta defizita esanguraz umeek arrisku handiagoa dute. Amaren adinak, ordea, ez du emaitza esanguratsurik erakusten.
|
|
|
Gurasoen ikasketak modu esanguratsuan lotzen dira ADHNaren puntuazioarekin; ikasketa baxuak dituztenean bi azpieskaletan eta, orokorrean, ADHN osoan, arrisku handiagoa ikusten da. Maila sozialarekin, berriz, lotura dago, baina ez da hain handia; aitek klase sozial baxua dutenean arreta defizita esanguraz umeek arrisku
|
handiagoa
dute. Amaren adinak, ordea, ez du emaitza esanguratsurik erakusten.
|
|
|
Lan horrek dio nikotinaren efektua azetilkolinaren hartzaile nikotinikoetan gertatzen dela (8). Azetilkolinaren hartzaile horrek duen neurotransmisorea endogenoa da; azetilkolina hartzailearekin lotzean lortzen den aktibitatea garrantzi
|
handikoa
da burmuinaren heldutasuna lortzeko, fetu garaitik hasita, jaioberritan bai eta nerabezaroan ere. Izan ere, ikusi dute neurotransmisoreen (katekolamina, dopamina, norepinefrina eta azetilkolina) maila egokia beharrezkoa dela kortex prefrontalaren funtzionamendu optimorako.
|
|
|
Gure ikerketaren emaitzekin bat eginez, beste lan batean tabakoak ADHNaren garapenarekin zerikusirik ez duela ikusi da, baina mutilek neskek baino arrisku
|
handiagoa
dutela ADHNa garatzeko. Sexu bereizketa horren arrazoia ingurune faktoreen menpe bide dago; izan ere, mutilak ingurune faktoreekiko sentikorragoak direla ikusi da neskak baino (3), eta ingurune faktoreak ADHNaren erantzule garrantzitsua direla onartuz, mutilek ADHNa izateko arriskua handiagotua dago modu ez zuzenean.?
|
|
|
Bestalde, 100.000tik gorako ume norvegiar ikertu dituen ikerketa baten arabera, familiaz kanpoko aldagaiak modu orokor batean kontuan hartzen direnean, badirudi ADHNa izateko arrisku
|
handiagoa
dutela tabako esposizioa izan duten haurrek. Baina ikerketa familia barnean egiten denean neba arreben artean, lotura hori kasu askotan desagertu egiten da (9).
|
|
|
Emaitza horren aurka beste ikerlan batzuetan (9, 11) bai amak eta bai aitak erretzen zuten egoeretan lotura agertu da. Baina lotura hori soilik mantentzen da aitak erretzen zuen familietan; hau da, ez dago ADHNa izateko arrisku
|
handiagorik
amak erretzen duen kasuan soilik. Horrek oinarri genetikoaren alde jotzen du, aitak ez baitu eragiten umetoki barneko ingurunean, baina elkarrekin banatzen ditu geneak eta beste ingurumen faktore batzuk.
|
|
|
Ikerketa modu horretan egitean guztiz baztertzen da genetikak izan dezakeen eragina haurrak ADHNa garatzeko unean. Modu horretan, amaren tabakismoaren eta ADHNaren arteko lotura amarekin genetikoki erlazioa zuten haurren artean soilik ikusi zen eta genetikoki erlaziorik ez zutenen kasuan ez zen ADHNa izateko arrisku
|
handiagorik
ikusi, nahiz eta amak haurdunaldian zehar tabakoa kontsumitu. Hala ere, bi taldeetan esanguratsua izan zen haurraren pisu baxua:
|
|
|
Lan honek hainbat muga ditu. Lagina ez da
|
handia
, 323 ama/ ume bikote. Baina txikiagoa da patologia duten haurrena, 8 guztira (prebalentzia% 2,5ekoa, mundukoan aipatzen denaren erdia).
|
|
|
Horrek ere eragina eduki zezakeen gure laginean aurkitu dugun tabako azturan eta ADHNaren prebalentzia baxuan. Hala ere, ADHNaren diagnostiko kopurua
|
handiagoa
izan duten ikerketetan ere (11), ez da loturarik aurkitu.
|
|
|
Sintesian, ikerketa honetan prebalentzia txikia sumatu da,% 2,5ekoa eta mutilek ADHNa garatzeko arrisku
|
handiagoa
azaldu dute. Ikasketa maila baxua duten gurasoen haurrek arreta defizita eta hiperaktibitatea edo inpultsibitatea izateko arrisku handiagoa dute.
|
|
|
Sintesian, ikerketa honetan prebalentzia txikia sumatu da,% 2,5ekoa eta mutilek ADHNa garatzeko arrisku handiagoa azaldu dute. Ikasketa maila baxua duten gurasoen haurrek arreta defizita eta hiperaktibitatea edo inpultsibitatea izateko arrisku
|
handiagoa
dute.
|
|
|
Ikerketa honen emaitzen arabera, mutilek ADHNa izateko arrisku
|
handiagoa
dute, arreta defizitaren esparruan, batez ere. Arreta defizitaren diagnostikoa egiteko baldintza 3 mutilek betetzen zuten, neska batek eta bi mutilek hiperaktibitatearen diagnostikoa eta bi mutilek ADHN mota nahasia erakusten zuten.
|
|
|
Horretaz gain, ikasketa gutxi duten gurasoen umeek ADHNaren puntuazio altuagoak edukitzeko probabilitate
|
handiagoa
dute. Aldi berean, eskulana (beheko maila soziala) duten aiten haurrek arrisku altuagoa azaldu dute arreta defizita garatzeko.
|
|
|
agresibitatea eta jokaera antisozialak, portaera arazo kanporakoiak direnak, eta portaera arazo barnerakoiak diren antsietatea edo depresioa hain zuzen. Horren inguruan ikusi dute batez ere portaera kanporakoiekiko joera
|
handiagoa
dutela tabakoaren esposiziopean egon diren haurrek; baina ez dute hain garbi azaldu portaera barnerakoiekiko joera.? –
|
|
|
Horren oinarria nikotinaren ordezkoek azaldu duten eraginean datza; ikusi baitute, ADHNa garatzeko arrisku berdina dutela tabakoa kontsumitzen duten amen haurrek eta nikotinaren ordezkoak (nikotina txaplatak) erabiltzen dituzten amen haurrek. Nikotina kantitatea aztertuta, ikusi dute likido amniotikoan kontzentrazio
|
handiagoak
aurkitzen direla amaren odolean baino (8). Beraz, haurdun batek erretzen duenean, nikotinaren kontzentrazio handiagoa dago fetuan, amarengan baino.
|
|
|
Nikotina kantitatea aztertuta, ikusi dute likido amniotikoan kontzentrazio handiagoak aurkitzen direla amaren odolean baino (8). Beraz, haurdun batek erretzen duenean, nikotinaren kontzentrazio
|
handiagoa
dago fetuan, amarengan baino. Nikotinaren esposizioak fetuarengan eragin ditzakeen kalteak ez dira berdinak haurdunaldiko hilabete guztietan.
|
|
|
Prebalentzia% 2,5ekoa izan zen. Mutilek arrisku
|
handiagoa
erakusten zuten ADHNa pairatzeko neskek baino. Maila sozial baxuko eta, batez ere, lehen mailako edo ikasketa gabeko gurasoen umeek ADHNaren arriskua areagotuta zeukaten.
|
|
|
Menpeko aldagaien asimetria dela eta, erregresio binomial negatiboa erabili zen analisi estatistikorako. Haurdunaldian erretzen zutenen edo gernu kotinina altua (> 100 ng/ ml) zeukaten amen umeek% 17 bitarteko arreta defizita izateko arrisku
|
handiagoa
zuten (esangura estatistikorik gabe). Hiperaktibitatea edo inpultsibitatea ez zen lotzen estatistikoki amaren tabako kontsumoarekin.
|
|
|
Hiperaktibitatea edo inpultsibitatea ez zen lotzen estatistikoki amaren tabako kontsumoarekin. Ikerketa honek adierazten du ADHNaren eta haurdunaren tabako, kontsumoaren arteko lotura ez dela
|
handia
, baldin badago ere. Lanaren mugen artean dago laginaren tabako azturaren prebalentzia(% 21ekoa haurdunaldiaren hasieran eta% 12koa 32 astean) eta kopuru murritza (gehienez 12 zigarro egunean).
|
|
|
Eragin desiragaitz nagusiak beste tratamendu batzuekin konbinatzean, dosi
|
handitan
edo patologia desberdinekin erlazionaturik
|
|
|
Kavaren eraginkortasunaren gainean desadostasun
|
handiak
aurkitu dira, batez ere tratamenduaren iraupenari edota laginaren aldakortasunari dagokienez (adina, antsietatearen larritasuna, etab.). Kavaren droga begetala lurrazpiko organoak eta zurtoina dira. Farmakologikoki aktibitatea duen konposatu nagusia kabalaktona da.
|
|
2018
|
|
|
Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere ikusi da. Esate baterako, psoriasidun gaixo talde bati TNF, aren antagonista den etanercept ematean, plazeboa eman zitzaien beste gaixo talde batean baino hobekuntza
|
handiagoa
lortu zen, sintoma depresiboei dagokienez. Aurkikuntza horiek adierazten dute zitokinen antagonistek edo agente antiinflamatorioek immunoaktibazioak eragindako portaera aldaketak blokeatzeko balio dezaketela (20).
|
|
|
Gainera, depresiodun pazienteen garunetako hainbat gunetan, hipokanpoa, PFC eta hipotalamoa adibidez, mikrogliaren aktibazioa deskribatu da. Hori gutxi balitz, neuroirudi teknikekin burututako azterketa batean, non translokazio proteina (TSPO) markatu den (aktibatutako mikroglian, makrofagoetan eta astrozitoetan gainespresatzen dena), asaldura depresibo nagusia duten pertsonen garunetan mikrogliaren immunoaktibazio
|
handiagoa
dagoela aurkitu da. Ikerketa gehiagotan frogatu denez, periferiako estimulu immune indartsu baten aurrean, endotoxinaren administrazioa adibidez, boluntario osasuntsuen garuneko hainbat gunetan zelulen aktibazioa antzeman da markatutako TSPO ligandoen bitartez (19).
|
|
|
Neurotransmisioak umorearen eta emozioen erregulazioan duen garrantzia ezaguna denez, jakin min
|
handia
piztu da hanturak eta zitokina proinflamatorioek monoaminen eta glutamato neurotransmisore kitzikatzailearen gain duten ekintzan.
|
|
|
Saguetan eginiko azterketa batean ere, lipopolisakaridoaren administrazioak periferiako eta NSZko IDO indukzioa eragiten duela ikusi da, baita garuneko serotoninaren metabolizatze
|
handiagoa
ere, hori guztia sintoma depresibo somatiko eta psikomotorrei lotua (8). Gainera, IDOaren blokeoak erakutsi du gai dela saguetan lipopolisakarido bidez induzitutako jarrera depresiboa inhibitzeko (20).
|
|
|
Zitokinek eta beste immunomodulatzaile batzuek garrantzi
|
handia
dute garunaren garapen goiztiarrean, baita helduen plastikotasun neuronalean ere. Baina zitokina proinflamatorioen aurreko agerpen luzeak plastikotasun neuronal horikaltetu eta depresioaren agerpenean lagundu dezake.
|
|
|
Depresioan hanturaren eta funtzio neuralaren arteko elkarrekintza dagoela frogatzen duten entsegu prekliniko eta klinikoetako emaitzak gero eta pisu
|
handiagoa
hartzen ari dira, teoria neuroinflamatorioa indartuz. Horrek proposatzen du depresioan sistema ezberdinetan asaldurak gertatuko liratekeela:
|
|
|
Depresioa XXI. mendeko buru nahasterik ohikoena da, eta munduan 359 milioi pertsona inguruk pairatzen dutela estimatzen da. Jasaten duenari eragiten dion kalte
|
handia
dela-eta, gaur egun, munduko ezgaitasun kausa% 20 emakumeetan eta% 7 gizonezkoetan, hain zuzen (2). Datu horiek, faktore sozialez gain, sexu ezberdintasun biologikoek azal ditzakete.
|
|
|
Baina ar eta emeen fisiologia ezberdina da, eta arretan jasotako emaitzak emakumeei orokortzea ez da egokia. Izan ere, farmako antidepresiboak emakumeengan ez dira gizonezkoengan bezain eraginkorrak (6) eta, oro har, emakumeek farmakoen ondorio kaltegarriak jasateko% 50 aukera
|
handiagoa
dute (7).
|
|
|
Izan ere, emeen ernal zikloari lotutako hormonen gorabeherek gainerako aldagai fisiologiko eta jokabide aldagaiak eragin ditzaketela pentsatu izan da, eta, ondorioz, subjektu emeak erabilita jasotako emaitzen bariantza zabalagoak emaitzen baliozkotasuna murriztu zezakeela. Baina azken urteotan egindako ikerketen arabera, emeek ernal zikloko fase batetik bestera duten aldakortasuna ez da arrek egun batetik bestera dutena baino
|
handiagoa
(8). Bestalde, ikerkuntzan subjektu emeak luzaroan baztertu izan direnez, gaur egun ez dago emeetan estres soziala aplikatzeko prozedura estandarrik.
|
|
|
Bereziki, 5HTren parte hartzea azpimarratu izan da depresioaren agerpenean; izan ere, estres erantzunean sistema serotoninergikoa aktibatzen dela ikusi da, eta serotoninaren birkaptazioaren inhibitzaileak diren farmakoek efektu antidepresiboa dute (12). Hala ere, sintomen erremisio ratio eta eraginkortasun
|
handiagoa
erakutsi dezakete mekanismo bat baino gehiago duten farmakoek. Kasurako, benlafaxina, hau da, serotonina eta noradrenalinaren birkaptazioaren inhibitzailea den antidepresiboa, gehien preskribatzen denetarikoa da (15).
|
|
|
Subjektuen hipokanpo eta kortex prefrontaleko 5HT eta 5HIAA mailak bereizmen
|
handiko
kromatografia likido bidez neurtu ziren (ingelesez High Performance Liquid Chromatography, HPLC). Saguen gorputz pisua esperimentuaren hasieran, amaieran, eta tarteko hiru egunetan erregistratu zen.
|
|
|
Barberingjokabidea aztertzean, estresatutako taldean aurkitutako bibrisa motzen portzentajea kontroletan aurkitutakoa baino
|
handiagoa
zela ikusi zen (Fisherren test zehatza, p= 0,044) (2 grafikoa). Benlafaxinak ez zuen eraginik izan jokabide horretan.
|
|
|
Gainera, hipokanpoko 5HT eta 5HIAA mailen gutxitzea bat dator depresioaren hipotesi monoaminergikoarekin, bide serotoninergikoko osagaien eskasia adierazten baitute. Kortex prefrontalari dagokionez, 5HIAA maila
|
handiagoa
adierazi dute subjektu estresatuek, nahiz eta 5HTn ezberdintasunik ez egon. Horrek, egitura honetan estresatuek kontrolek baino aktibitate serotoninergiko handiagoa dutela iradokitzen du.
|
|
|
Kortex prefrontalari dagokionez, 5HIAA maila handiagoa adierazi dute subjektu estresatuek, nahiz eta 5HTn ezberdintasunik ez egon. Horrek, egitura honetan estresatuek kontrolek baino aktibitate serotoninergiko
|
handiagoa
dutela iradokitzen du. Nahaste psikiatrikoen bilakaeran, aktibitate monoaminergikoaren aldaketa dinamika ezberdinak agertu daitezke garun egitura batetik bestera (19).
|
|
|
Ikerlan honetan, farmakoaren administrazioa estresak bere efektua egindakoan hasi da. Metodologia ezberdintasun hori emaitza ezberdinen atzean egon daiteke, eta garrantzia
|
handia
du errealitate klinikora hurbiltzeko garaian. Izan ere, pertsonetan, antidepresiboak sintomak agertutakoan errezetatzen dira, eta ez lehenago (22).
|
|
|
Estresaldiko puntu bakoitzean neurtutako gorputz pisua ere esanguratsuki ezberdina izan da taldeen artean. Bestetik, barberingzeinuen portzentajea
|
handiagoa
izan da talde estresatuan. Emaitza hori bateragarria da estres ereduak saguei sare sozialak finkatzeko eragiten dien ezintasunarekin, kaiolakideei baliabideak kentzeko jokabide menderatzaile modura interpreta baitaiteke (16).
|
|
|
Gehienak adin ertainekoak ziren(% 74,2), bigarrenik nagusiak(% 21,6), eta, azkenik, gazteak(% 4,2). Joera hori patologia guztietan errepikatu zen obesitatearen kasuan izan ezik, zeinean gazteen portzentajea pertsona nagusiena baino
|
handiagoa
izan zen (1 taula).
|
|
|
Gosaltzen ez zutenen kopurua% 1,8koa izan zen, portzentajerik altuena gazteena izanik(% 3,4). Gosaltzen ez zuten gizonezkoen portzentajea
|
handiagoa
izan zen emakumezkoena baino(% 3,7 vs. % 1,2) (4 taula).
|
|
|
Beren elikadurari buruzko iritzia galdetu zitzaienean, gazteen herenak adierazi zuen ez zuela elikadura onik; portzentaje hori, aldiz, asko gutxitzen zen nagusien kasuan,% 8,6koa izanik. Ezberdintasun
|
handi
horren arrazoi nagusiak bi izan daitezke: lehenengoa, gaur egungo gizartean jendeak, eta batez ere gazteek, gero eta denbora gutxiago eskaintzen diotela eguneroko jatekoa prestatzeari; horrela, janari azkarra edo aurrekoz prestatua jatea gero eta arruntagoa da.
|
|
|
Eta janari mota horrek, obesitateari dagokionez, paper garrantzitsua hartzen du (19). Bigarrena izan daiteke gazteek ezagutza edo informazio
|
handiagoa
izatea eta hobeto jakitea zer den elikadura ona, bai eta beren jatekoarekin kritikoagoak izatea ere.? –
|
|
|
Pisuarekin zuzenki erlazionatuta dauden patologietan horren kontrola izateak garrantzi
|
handia
dauka (25). Hala ere, taldearen herenak ez zuen bere burua pisatzen, eta portzentaje hori obesitatea pairatzen zutenen artean handitzen zen.
|
|
|
Ikerketa honetan, ostera, adin ertainekoak izan ziren lo ordu gutxien egiten zutenak. Loaren kalitateari dagokionez, emakumeak izan ziren kalitate txarragoa zutela adierazi zutenak, eta hori bat dator beste autore batzuek diotenarekin, esaten baitute emakumezkoek loaren alterazio gehiago izaten dituztela edo loaren falta
|
handiagoa
dutela gizonek baino (29).? –
|
|
|
Ikerlan honen mugarik
|
handiena
izan zen erabilitako galde sortak ez direla bibliografian aurkitzen. Gainera, ez zen inolako neurketa objektiborekin egin.
|
|
|
Obesitateak eragin zuzena dauka beste hainbat patologiatan, hala nola II motako diabetes mellitus ean (DM2), hipertentsio arterialean (HTA), arazo kardiobaskularretan, zenbait minbizitan eta arnas arazoak agertzeko arriskua ere ekar dezake (3,4). Gainera, esan beharra dago obesitatea pairatzen dutenek hiru aldiz arrisku
|
handiagoa
dutela DM2 eta HTA izateko (3).? –
|
|
|
Jarduera fisikoan aldaketa txikiak egiteak obesitatearen prebentzioan eragin nabarmena duela adierazi dute. Horretaz gain, jarduera fisikoak eragin
|
handia
dauka abdomeneko koipearen gutxitzean eta gorputz pisuaren mantentzean (7).
|
|
|
Arestian esan bezala, jarduera fisikoak eta elikadurak hainbat gaixotasunetan eragin
|
handia
dutela gauza jakina da, gai horren inguruan ikerlan asko publikatuta baitago, horietatik gehienak interbentzio programak izanik (jarduera fisikoa edota dieta zehatzak ezarriz). Ostera, gaixoen ezagutza mailaren inguruan ez dago publikatuta lan askorik.
|
|
|
Oro har, maila bereko onarpena eman zaie termino guztiei. Ikusi bada terminoren batek gainerakoak baino anbiguotasun
|
handiagoa
duela, ez da sartu lehenetsien artean. Begira:?
|
|
|
GP kontzeptua erabili da gomendatutako pisua baino altuagoa definitzeko. Kontzeptu honek barne hartzen ditu jaiotzean haurdunaldi adinerako
|
handia
izatea eta gainerako adinetan (1, 4 eta 7) gainpisua zein obesitatea izatea. Gainpisu eta obesitate terminoek gehiegizko gantz metaketari egiten diote erreferentzia.
|