|
2000
|
|
|
Agian biktimaren sufrimendua da hunkitzen gaituena, besterik ez? Haatik, hau bezalako sufrimendu
|
handiarekin
lotuta dauden mota askotako gaixotasunek ez gaituzte hunkitzen. Ez, sakontasuna eta lazgarrikeria ez dira berez ulertzen kanpoko ekintzen historia soilik ezagutuz, baizik eta guk geuk onartzen ditugu gure barruko esperientzia batetik.
|
|
2002
|
|
|
Trebezia
|
handiz
lotu eta harilkatu ditu berriro ere Canok, bluesaren antzera, lanturu luzea den eleberri honetako sinbolo amerikarrak eta euskal errealitate politiko izugarriaren erakusle diren elementuak: hilketak, leherketak, atxiloketak, tortura...
|
|
|
Zerbitzu enpresa bakoitzeko batez besteko enplegua hiru landunekoa zen, gutxi gorabehera, 1997an10 Urtebete lehenago, enpresen %97k hamar langiletik behera enplegatzen zituzten eta horietatik %71k bi landunetik behera. Alegia, jarduera hauetannagusi dira enpresa txikiak, eta batzuetan industriatik kanporatutako enpleguarenbabesleku izateak badu zerikusirik horrekin; baina, aldi berean, badira tamainahandia duten enpresa gutxi batzuk ere; eta batzuetan kanpoan jatorria duten enpresa talde
|
handiagoekin
lotuta daude. Tamainarekin lotuta dago enpresentzako zerbitzu jardueren dinamismoa.
|
|
|
Baratxuri morea eta Helicobacter pylori Madrilgo Ramón y Cajal ospitaleko Gastroenterologia Sailak azterketa epidemiologiko bat amaitu du, eta frogatu nahi du baratxuri moreko urdisoluzioak Helicobacter pylori bakterioa inhibi dezakeela. Bakterio hori ultzera gastroduodenalaren eta urdaileko minbiziaren intzidentzia
|
handiagoarekin
lotu da.Duela bi urte hasi zen lanean, helburu nagusi batekin: Cuencako Las Predroñeras eskualdeko, Provencioko eta Las Mesas eko biztanleek, eta erraboila mota horretako ekoizle garrantzitsuenek, ultzera eta urdaileko minbizia baino kasu gutxiago zituzten zehaztea.
|
|
|
Benny 75 Ogia irinarekin, urarekin eta gatzarekin bakarrik egiten da, eta ez du mantenugairik. Mantenugai horren gehiegizko kontsumoa mendebaldeko patologiak (obesitatea, kolesterola, gaixotasun kardiobaskularrak…) garatzeko arrisku
|
handiagoarekin
lotzen da. Patologia horiek, neurri handi batean, azukre eta gantz saturatuen (animalia jatorrikoak) gehiegizko kontsumoarekin lotuta daude.
|
|
|
Espainian, aldiz, harreman hori ez zegoen erabat frogatuta. Hala ere, Madrilgo Unibertsitate Autonomoko epidemiologo talde batek egindako ikerketa baten arabera, Espainiako biztanlerian gehiegizko pisua eta obesitatea arazo kardiobaskularren prebalentzia
|
handiagoarekin
lotzen dira, bereziki arteria hipertentsioarekin, hiperkolesterolemiarekin, diabetesarekin eta bihotzeko gaixotasunekin. Fernando Rodríguez Artalejo doktoreak zuzentzen duen ikertzaile talde horren arabera, elkarte hori indartsuagoa da gazteenen artean, eta diabetesaren eta hipertentsio arterialaren artean.
|
|
|
Elikadurarekin zerikusia duten faktoreei dagokienez, beharrezkoa da dieta etengabeak egitea, itxuraz kalterik egiten ez duen eta kontrol profesionalik ez duen argaltzeko; denbora asko ematea loditasunari edo ladelgadeziari buruz hitz egiten, anarkia ordutegietan eta janarietan (txandaka, presaka, desordenatuta), elikaduraren inguruko gatazka emozionalak (batzuetan, jatordu nagusiak kanpai bataila bihurtzen dira, eta horrek sor dezake). Faktore horiek ez dute zehazten EJN bat eragingo denik, baina arrisku
|
handiagoarekin
lotzen dira. Anorexiaren ondorioak Tratamenduaren lehen helburua da pisu galera geldiaraztea eta pertsonaren gutxieneko nutrizio eskakizunak betetzea.
|
|
|
Eskaera handitzeak etxeko lanetarako behar den denbora murrizteko benetako beharrarekin zerikusia izan du beti, eta horrek aisialdirako aukera ematen du. Hala ere, denborari lotutako eskaera hori gutxitan agertu da kontsumitzaileen segurtasun eskaera
|
handiagoarekin
lotuta, eta, eskuarki, inplizituki jotzen dute. Hala ere, ezer ez dago errealitatetik urrunago.
|
|
|
18 zentimetroko luzera eta 5,1 zentimetroko zabalera (planoan). Oro har, horma lodiagoko preserbatiboak hausturarekiko erresistentzia handiagoarekin eta transmisio sexualeko infekzioekiko segurtasun
|
handiagoarekin
lotzen dira, baina baita sentikortasun txikiagoarekin ere; eta alderantziz, finenek sentikortasun handiagoa dutela uste da. Hala ere, azterketak adierazten du, aparteko lodierarekin espreski saltzen diren preserbatiboak izan ezik, gainerakoak gama bakarrekoak direla eta antzemandako desberdintasunak oso txikiak direla:
|
|
2003
|
|
|
Gaur, kontsumoaren aroan gauden honetan, perfumeek diru kopuru izugarria mugitzen dute, ikerketan eta garapenean punta puntako industria marka
|
handiei
lotutakoa osatzen dute, eta modan dauden eta ospea duten munduko izen mitikoak erakartzen dituzte.
|
|
|
Folato urritasun batek odoleko homozisteina maila altuak eragin ditzake (hiperhomozisteinemia). Duela gutxi egindako ikerketen arabera, homozesteinaren eta PCRaren plasmako hazkuntza hori istripu zerebrobaskularra, miokardioko infartua eta beste patologia kardiobaskular batzuk gertatzeko arrisku
|
handiagoarekin
lotu da. Azterketa horien arabera, fresak neurriz kontsumitzeak plasmako folato maila nabarmen handitzea ekar dezake, eta, ondorioz, bihotzaren osasuna babestea.
|
|
|
Lanaren egileek izan zituzten saguen bidez, nabarmen handitu zen uteroaren pisua, endometrioan aldaketak izan ziren (umetokiaren barnealdea estaltzen duen pareta) edo ugatz guruinen dentsitatea handitu egin zen. Faktore horiek guztiak orain arte bularreko minbiziaren eragin
|
handiagoarekin
lotuta zeuden. Era berean, jakin zuten haurdunaldian kadmioaren eraginpean zeuden animalien kumeek pubertaro goiztiarra eta bular guruinen garapen goiztiarra zutela, bularreko minbizia garatzeko arriskua %50 areagotzen duten bi faktore.
|
|
|
Emaitza argia izan zen: “Gazteen artean etsaitasuna eta pazientzia izatea hamabost urte geroago hipertentsioa izateko arrisku
|
handiagoarekin
lotzen da. Asoziazio horiek —hala diote ikasleen egileek— ez zuten loturarik izan adinarekin, sexuarekin, arteria tentsio sistolikoarekin, hezkuntzarekin, gorputz masarekin, alkohol kontsumoarekin edo jarduera fisikoaren mailarekin”.
|
|
|
Elikagai horiek odoleko kolesterol mailak modulatzeko duten gaitasunari erreparatzen dio adjektibo onuragarri/ kaltegarriak. Onuragarriak kolesterolaren maila plasmatikoa murrizteko gaitasuna du, eta bihotzerako osasungarria da; gehiegizko koipe kaltegarria, berriz, kolesterol maila
|
handiekin
lotuta dago. Hori dela eta, turroi gogorrak eta bigunak, almendretan edo fruitu lehorrak dituzten beste turroi batzuetan ugariak, mazapanak eta girlatxeak, aukeratu ahal izango dira kolesterola handia denean, polboroien ordez.
|
|
2004
|
|
|
Gibeleko afekzioekin, haztearen alterazioekin, antzutasun, hipertentsio, oroimen galera eta, areago, minbizia nozitzeko arrisku
|
handiagoarekin
lotu izan dira gizakietan atzemaniko kolina gabeziak.
|
|
|
Berrerabileragatik hondatutako olioen erabilera hipertentsioa jasateko arrisku
|
handiagoarekin
lotzen du Espainiako azterlan batek
|
|
|
kaltzio maila handia denean, kaltzioarena baxua da, eta horrek gorputza koipe gehiago erretzera eramango luke. Kaltzio urritasunak Edari karbonatatuen kontsumo handiak eragindako kaltzio urritasuna Ipar Amerikako gizarte talde batzuetan errakitismoa garatzeko arrisku
|
handiagoari
lotu zaio berriki, Yaleko Unibertsitateko Medikuntza Fakultateko Thomas Carpenterrek zuzendutako ikerketa baten arabera. Ikerketa horretan, familia hispanoetako, eta AEBetako haurren dieta eta osasuna aztertzen ziren, arrisku handiagoko talde sozialak.
|
|
|
«Haurtzaroan gorputz gantzaren ehunekoa pixka bat gutxitzeak ere murriztu egiten du obesitate arriskua nerabezaroan eta helduaroan». Kaltzitriolaren hipotesia Edari karbonatatuen kontsumo handiak eragindako kaltzio urritasuna errakitismo arrisku
|
handiagoarekin
lotu da Ildo horretan ikerketa gehiago daude, baina zenbaitek dio kaltzioa egoki irenstea dieta egoki batean gertatzen dela; beraz, azken arrazoia horixe izango litzateke, eta ez beste bat. Horregatik, Oregon Health & Science Universityn (AEB), 1200 miligramo kaltzio osagarri sartzeak haurdunaldian eta haurdunaldiaren ondoren emakumeengan zuen eragina aztertu zuten.
|
|
|
Ikerketa japoniar batek gatzetan aberatsak diren dietak urdaileko minbizia izateko arrisku
|
handiarekin
lotzen ditu. Onkologoak gatzaren kontrako hipertentsioaren aurkako frontean sartzen dira orain, eta mendeetan bertutetzat hartu den ongailu bat jartzen dute soken kontra.
|
|
|
Datuek erakusten dutenez, 1 eta 1f. aleloaren formak nolabaiteko babesarekin lotu daitezke koltza olioaren sindromearen aurrean; izan ere, aleloa duten substantzien %25 baino gutxiago gaixotu ziren. 1s aleloa kaltetuen hilkortasun
|
handiagoarekin
lotuta egongo litzateke (gaixotu ziren alelo hori duten pertsonen %60 baino gehiago). Adituen arabera, desberdintasunak genetikoak dira, baina analisi proteomiko baten bidez ere hauteman ziren.
|
|
|
Gantz aseek berdin eragiten diete dentsitate txikiko eta handiko lipoproteina mailei, eta kolesterol txarra (LDL) eta ona (HDL) izenekoek, hurrenez hurren, trans gantzak LDLan eragiten dute HDL kaltetu gabe. Desoreka metaboliko induzitu hori gaixotasun kardiobaskularrak izateko arrisku
|
handiagoarekin
lotu da azkenaldian. Nutrizio adituek nutrizio gida ugariren bidez gomendatzen dute gantz asegabeen kontsumoa sustatzea, hala nola intxaurretan, hazietan edo landare oliotan modu naturalean aurki daitezkeenak.
|
|
|
Herbehereetako ikerketa batek antiazidoen kontsumoa pneumonia izateko arrisku
|
handiagoarekin
lotzen du
|
|
|
Arrazoi bakar horrek ederki azaltzen du elikagaiei gutxi aplikatzen zaiela, hura aplikatuko duten enpresek gainditu luketelako. Gainera, tratamenduak kostu handia duela adierazi da, normalean segurtasun neurri garrantzitsuei eta material erradioaktiboaren prezio
|
handiari
lotua, eta jasotako erradiazio kantitatea bereizi eta kuantifikatzeko kontrol sistema fidagarririk ez dagoela. Bestalde, irradiazio teknikek ez dute irradiatu gabeen antzeko elikagairik sortzen, eta maiz agertzen dira irradiazioari dagozkion zeinuak, oxidazio bidezko asaldura sintomak azkartzearen ondorioz kolore aldaketa gisa.
|
|
|
Oinez behar ziren ibilaldi luzeak egin. Gaur, ostera, herri
|
handiei
loturik bizi dira auzorik baztertuenak ere. Hala ere, lehengo bizimodutik baino, lehengo mentalitatetik bizi dira urrutiago gaurko baserri giroko herritxoak.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, azpimarratzekoa da atal honetan, kanal handi bezala izendatu ditugun telebista gehienak, komunikazio talde
|
handiei
lotutakoak, behinik behin, urrun direla oraindik errentagarri izatetik. Alderantziz, galera handiak dituzte haietako askok, telebista batzuen kasuan urteko aurrekontua ren erdira eta baita bi hereneraere heltzen direnak (eta horrek urteko 300.000 eurotik gorako galerak esan nahi du gehienetan, baina baita batzuetan 800.000 eurokoak ere, etengabeko kapital ekarpen berrien edo taldeen maileguen bitartez estali eta finantzatzen direnak).
|
|
|
Galdeketa hainbat lagunei zabaldu diegu: komunikazio talde
|
handiekin
lotutako telebista lokaletako ordezkariei, euskarazko herri telebista lokaletakoei, EAE eta Nafarroako administrazioko kideei, Euskalteleko ordezkariei. Azkenean, sei lagunen erantzunak bildu ditugu guztira.
|
|
|
Etorkizun hurbilean, lege aldeko panorama argitzen denean, telebista lokalek eta Lurrazaleko Telebista Digitalek zapaldu duten eremua honakoa izango da: batetik, komunikazio talde
|
handietara
lotutako telebista lokalak egongo dira (Canal Gasteiz, Canal Bizkaia, Localia Txingudi, Localia Gipuzkoa...), eta, bestetik, bestelako telebista lokalak, ekonomikoki iraun dezaketen heinean bakarrik egingo dutenak aurrera independenteki.
|
|
|
Egia da programazio eta publizitate lokalari lekua eginez parrilla generalista baten baitan diharduten telebista lokalak beren berezko nortasuna sustatzen eta azpimarratzen saiatzen direla euskal esparruan, euskarazko edukiak emitituz eta tokian tokiko ikus entzuleen premiei erantzuten dieten esparru lokaleko edukiak eskaintzeari garrantzi berezia emanez. Beraz, komunikazio talde
|
handietara
lotutako euskal telebista lokalek berezko euskal nortasuna galtzen dute, espazio gutxiago daukate nortasun hori proiektatzeko, eta, aldiz, autonomoki eta independentziaz diharduten euskal telebistek sortu zirenetik daukaten euskal nortasunari eusten diote.
|
|
2005
|
|
|
Bere buletinean Greenpeace erakundeak honela irudikatu du denborarekin nola antolatuko litzatekeen multinazionalaren ahalegina aurrera aterako balitz korporazio
|
handiei
lotuta lan egiten duten abeltzainen txerriak hazteko produkzio eskema: «Monsantok gene sekuentzia horren ikerketa erabili nahi du txerri multzoak aztertzeko, eta horien artean aurkitu jaten duten pentsu kiloko haragi gehien ematen duten zerriak.
|
|
|
Ezaugarri horiek eta helduaroan hainbat gaixotasun (diabetesa, hipertentsioa, gaitz kardiobaskularrak, etc.) nozitzeko arrisku
|
handiagoa
lotuta omen doaz.
|
|
|
Kontsumo nagusia helduen artean dago. Txerrikia, ordea, merkea eta osasungaitza da, normalean koipe kopuru
|
handiarekin
lotzen delako. Hori dela eta, esaten da gehiago kontsumitzen dela merkeagoa delako eta proteina ekarpena duelako, kalitate mailagatik baino.
|
|
|
Dietaren jarraipenari esker, ondorioztatu ahal izan da dieta mediterraneoa egin duten pertsonak geroago zahartzen zirela. Azterketaren egileentzat, «fruta, barazki eta gantz asegabeetan oinarritutako dieta mediterraneoaren jarraipena bizi itxaropen askoz
|
handiagoarekin
lotuta dago». Dieta eta osasuna Obesitateari aurre egiteko formula egokiena dieta mediterraneoa eta jarduera fisiko erregularra konbinatzea izan liteke.
|
|
|
Trena arrakastaz probatu zen joan den ostegunean, eta harrezkero enpresaburu asko jarri dira harremanetan Li Lingqun sortzailearekin, haren erabilera publikoa bultzatzeko. Trena orduko 400 kilometrora irits daiteke, eta lau edo sei metroko altueran esekita joango litzateke (errailak ukitu gabe, hau da, “altxatzen”), eta horrekin Txinako hiri
|
handiekin
lotzeko sare bat eraiki liteke, Lingqun sortzaileak adierazi duenez. Gaur egun, Shanghai eta Pudong aireportua lotzen dituen lebitazio magnetikoko tren bat duen bakarra da ekialdeko herrialdea munduan.
|
|
|
Toxikotasun hematologikoa ere deskribatu da, bi forma larrirekin, baina ez oso ohikoak: hezur muinaren depresio itzulgarria, dosiarekin lotua, eta depresio itzulezina, normalean hilgarria, pazientearen suszeptibilitate
|
handiagoarekin
lotua. Lehenengoa goiz agertzen da eta odol serie gorriari eragiten dio nagusiki; bigarrena, berriz, tratamendua amaitu eta aste edo hilabete batzuetara ager daiteke, eta odol zelula guztien ekoizpenari eragiten dio.
|
|
|
Mineral horren irenste gomendatuak 800 mg inguru dira helduetan, eta 1.200 haur edo haurdunetan. Gehiegizko ekarpenak eragindako hiperkaltzemia ez da ohikoa, baina alkali xurgagarriekin kontsumitutako gehigarri kopuru
|
handiekin
lotu izan da. Sintomak muskulu tonu laxoa, idorreria eta gernu bolumen handiak dira, besteak beste.
|
|
|
Besteak beste, aberastasun masiboen aurrean elikagaien maila metabolikoan gerta daitezkeen interakzio edo desorekak deskribatu dira. Mantenugai baten dosi
|
handiekin
lotutako arazo asko beste mantenugai batekiko urritasun erlatibo bihurtzen diren elkarreraginetan islatzen dira. Horrek esan nahi du osagarriak ez liratekeela helburu komertzial bakarrarekin egin behar, baizik eta haien erabileraren eraginkortasuna ebaluatu eta bermatzeko aukera ematen duten ikerketen bidez. Bilakaera historikoa Elikagaiei mantenugaiak gehitzearen orokortzeak epe luzerako eraginei buruzko azterlan gehiago egin beharra planteatzera behartzen du Elikagaiei elikagaiak gehitzea XIX. mendearen hasieran sortu zen, Boussingault kimikari frantsesak mahaiko gatzari iodoa gehitzea gomendatu zuenean, Hego Amerikan bozioa saihesteko.
|
|
2006
|
|
|
Selenioaren dosi
|
handiegiarekin
lotzen da ilea galtzea, azkazal eta hortzetako alterazioak, etab.
|
|
|
Galia Narbonensea Akitania eta Galia Lugudunensea baino erromatartuagoa zegoen. Galian kolonia erromatarrak oso ugariak ziren eta hauengana lur saila
|
handiak
lotuak zeuden. Kolonia hauetako batzuk merkataritza eta industri hiri oso aberatsak izatera heldu ziren, beste batzuk oso ondo ustiatu ziren.
|
|
|
Ekimen horren bidez, animaliak babesteko Europako zentro bat eta Erreferentziazko Europako Laborategi bat garatu nahi dira, esperimentazio metodoak baliozkotzeko eta estandar jakin batzuetatik abiatuta prestatutako elikagaiak sustatzeko etiketatzeko. Neurri berrien oinarria da giza kontsumorako diren animaliak behar bezala tratatzea azken produktuaren kalitate
|
handiagoarekin
lotuta dagoela.
|
|
|
Geruzatu plastikoak eta antzekoak kolatzeko ukipen kolak edo neoprenoa erabiltzen dira. Horrelako itsasgarriak oso egokiak dira lodiera txikiko taula
|
handiak
lotzeko. Itsasgarria lotu beharreko bi gainazalei aplikatzen zaie, lehortzen uzten da eta gainazal bat presionatzen da bestearen kontra.
|
|
|
Kaltzioa funtsezkoa denez osteoporosia prebenitzeko, garrantzitsua da mineral horren edukia adin guztietan zaintzea. Azterketa batzuen arabera, bizitzan kaltzio gutxi kontsumitzen bada, hezur dentsitate txikiarekin eta haustura tasa
|
handiekin
lotuta dago. Kaltzio beharrak 1.000 mgr/ egun eta 1.500 mgr/ egun bitartekoak dira, pertsona adindunentzat izan ezik, horiek 1.200 mgr/ egun eta 1.600 mg/ egun bitartean hazten baitira.
|
|
|
A espezialista. Rosengren ek (Suitza) INTERHEART azterketa egin zuen, 52 herrialdetan 30.000 pertsonarekin, eta horrek frogatzen du estresa (lanean, finantzetan eta etxean) bihotzeko eritasunen eragin
|
handiarekin
lotuta zegoela. Azterketa egiteko kontuan hartu ziren beste arrisku faktore batzuk, hala nola hipertentsioa eta obesitatea.
|
|
|
Egiten diren jardueren artean, brigada medikoen bidez zuzeneko arreta ematera bideratutakoak nabarmentzen dira, hau da, osasun langileak urrutien dauden komunitateetara eramatea, urrutien dagoen biztanleriari estaldura emateko. Bestalde, eta osasun idazkaritza inplikatuz, hitzaldiak ematen dira ikastetxeetan nerabeekin eta gurasoekin, sexu transmisiozko gaixotasunak, emakumeen aurkako indarkeria edo droga mendekotasunen prebentzioa bezalako gaiak jorratzeko; askotan, neska gazteen nahi gabeko haurdunaldien kopuru
|
handiarekin
lotuta egoten dira.
|
|
|
Ikertzaileek neurri bat aztertu zuten, egunean erretzen ziren zigarretak eta ohituraren iraupena barne hartzen zituena. Jakin zuten, oro har, tabakismoa edo “urteko paketeak” heriotza arrisku
|
handiagoarekin
lotuta zeudela. Gizonezkoetan zein emakumezkoetan, zirkulazio eritasun baten ondoriozko heriotza arriskua handitu egin zen GMI igotzean.
|
|
|
Sindrome hori duten pertsonen asaldurak askotarikoak dira, eragin mailaren arabera. Gurasoek zailtasun gehiago aipatzen dituzte haurrak txikiak direnean, nekatze
|
handiarekin
lotuta. Haurrak SArekin lo egiteko beharra gutxitu egiten da, eta lo/ esnaldi ziklo anormalak izaten dituzte.
|
|
|
Abokatu eta legegizon leinu baten ondokoa zen Ezponda. Zuberoan justizia administratzen duen Lextarreko Gorteari aspaldi
|
handitik
lotua zen haren familia. Eta hain itzal handikoa izanagatik ere, zenbait urte lehenago zigorra bildu zuen mauletar guztien aitzinean, fede berriko kide agertzeagatik.
|
|
|
Nolanahi ere, herr Öchlerrek apenas aipatzen zituen erregimenak zigortutako edo debekatutako idazleak, eta aipatzen zituenean, tentu eskrupuluzko batez argitzen zigun autorearen ideiak ez zirela bereak. Zolitasun
|
handiz
lotzen zen bere lanera, bazekien-eta non zegoen aleman on batek pasatu behar ez zuen marra.
|
|
|
Kezkatua nauka, oso, gerrak. NATO Serbia gainera bonbak jaurtitzen hasi zenetik, lehen baino askoz ere estuago eta desosegu
|
handiagoz
lotu natzaie irratietako orduroko albistegiei, Kosovo eta Serbiako berrien aiduruago Lizarra Garazikoen baino.
|
|
|
Urteetan aurrera egin ahala gero eta hobeto dakigu gustatzen zaiguna zergatik gustatzen zaigun, eta tristea izaten da hori. Desilusio zama
|
handia
lotzen zaio jakinduria horri.
|
|
2007
|
|
|
Esangura horretan, errentamenduak gora egin duela ikusi da, lurra edukitzeko gainerako moduekin alderatuta. Horrela, errentamenduaren zabalkunde
|
handiari
lotuta dago 60ko hamarkadako berregituraketa. Aitzitik, 70eko hamarkadan, eta, batez ere, 80koan, ustiategien neurriak aldatzeko joera murriztu zen, errentamenduen zabalkundea gelditzean, lurraren eskualdagarritasuna oztopatu zelako, nola edo hala, Landa errentamenduen 1980ko Legearen ondorioz.
|
|
|
Hala gertatuko litzateke, adibidez, urratze horretatik lortutako onura ekonomikoak bidegabeko esku sartzea egiteagatik ordaindu beharreko kalte ordaina baino handiagoak izango balira. Beste muturrean, kalte ordain
|
handiei
lotutako abusu eginerak saihesteko, epaileek horiek modulatu eta kasu horietan gerta daitezkeen gehiegikeriak zuzendu ditzakete. Irizpide orokorraren arabera, inor ezin da aberastu eskubide horiek urratuta.
|
|
|
Europako beste herrialdeekin alderatuta, Espainiak 300 g inguru gainditzen du EBko batezbestekoa, baina lehen kontsumitzailetik urrun dago, Finlandiatik, urtean 9,8 kilo batez beste. Energia kostu handiagoarekin eta gastu
|
handiagoarekin
lotutako alderdiak Kalkulu hori egiteak ez du esan nahi taberna batean kontsumitutako kafe kikara baten balioa (1,30 euro inguru) konparatu behar denik, baizik eta kafe makina aukeratzen den unetik kontuak ateratzen hastea. Kafe makinen modeloen balioei ez ezik, kontsumoarekin lotutako alderdiei ere erreparatu behar zaie, azken batean, energia kostuan eragingo baitute.
|
|
|
Diru sarrera eta estatus sozioekonomiko apalagoak zituzten emakumeak eta langileak askoz gehiago ziren bidegabeki tratatzen ari zirela sentitzeko. Tratu bidegabearen sentimenduak ere osasun fisiko eta mental txarraren maila
|
handiagoarekin
lotu ziren. Higadura emozionala Depresio sintomek, oro har, borrokatzeko eta bizitzeko gogoa gutxitzea dakarte paziente guztien artean, eta, ondorioz, etsipena, jarraibide medikoei jarraitzeko.
|
|
|
Hala ere, erakargarria bada ere, txartel hau konnotazio negatiboz inguratuta dago. Hasiera batean, kopuru horretatik Espainian jaulkitako billete kopuru handia gure herrialdean ekonomia ezkutuan egiten diren eragiketen bolumen
|
handiarekin
lotuta dago, hau da, diru' beltzean' egiten diren transakzio eta ordainketa komertzialekin, Ogasunari aitortu gabe. Eragiketa horietako asko eraikuntzaren munduarekin eta higiezinen sektorearekin lotuta daude, azken urteotan benetako booma bizi izan baitu.
|
|
|
EFSAren analisian, gainera, behi aziendetan hormonak erabiltzeari lotutako arazo bat nabarmentzen da; izan ere, zenbait datuk iradokitzen dute ondorioak izaten direla ibaietan bizi diren arrain espezieetan ere, eta ibaietara iristen den ura abereak hazten diren ustiategietatik dator. Beste azterlan bat, Archives of Internal Medicine aldizkarian 2006 urtearen amaieran argitaratua, haragi gorriaren kontsumo handia eta bularreko minbizia izateko arrisku
|
handiagoa
lotzen ditu. Eta arrazoia da tumoreetan eragina duten hormonak edo antzeko konposatuak daudela.
|
|
|
Minbizia ikertzeko mundu mailako erakunde batekoa da (World Cancer Research Fund), eta gai horri buruz mundu osoan argitaratutako 500.000 azterlan berrikusi ondoren egin da. Obesitatea hestegorriko, koloneko eta ondesteko, pankreako, bularreko, endometrioko eta giltzurruneko minbizia izateko arrisku
|
handiagoarekin
lotuta dago. Alkohola ahoan, faringean eta laringean tumoreak agertzearekin lotzen da, baita esofagoan, kolonean eta bularrean ere.
|
|
|
Hautazko tratamendu horrek% 5eko heriotza tasa du. Duela gutxi ‘Angiologia’ aldizkarian argitaratutako artikulu baten arabera, AAA gaixotasunek ezkutuko eboluzio patologia bat osatzen dute, eta horren agerpen kliniko beldurgarriena, haustura, hilkortasun
|
handiarekin
lotzen da (%80). Premiazko konponketa kirurgikoa egiten zaienentzat tasa% 50 da.
|
|
2008
|
|
|
• Espainoltasuna —espainiarra globalki eta espainiera hizkuntza identitatea— neurri
|
handiagoan
lotzen da negatiboki euskalduntasunarekin —euskalduna globalki eta euskara hizkuntza identitatea— alderantziz baino; hau da, bateraezin handienak espainiartasunaren baitan daude, eta gatazka arrisku handiena ere bai.
|
|
|
1) Euskalduna globala identitatea euskara ezagutu nahi izatea ezaugarriarekin indar
|
handienarekin
lotzen da; ondoren datoz ezagutza maila eta erabilera ezaugarriak.
|
|
|
Espainiarra globala identitatea gaztelaniaren erabilera ezaugarriarekin indar
|
handienarekin
lotzen da; ondoren dator ezagutu nahi izatea, eta, azkenik, ezagutza maila.
|
|
|
Badira bi obra mota, kalitate
|
handiarekin
lotuta egon daitezkeenak: a) batzuk irakurle normal batek irakurtzeko modukoak dira:
|
|
|
Kalitate
|
handiarekin
lotuta egon daitezkeen lan horiek zabalkunde handiagoa izan dezaten, adituen% 41,2 bat dator esatean erakunde publikoek bultzatu behar dituztela halako edizioak. Laguntzak ez zaizkie soilik sortzaileei eman behar; Administrazioak kultura ezagutzera emateko bideak artikulatu behar ditu, aldizkari espezializatuen sorrera bultzatuz, itzulpenerako aukerak emanez... azken batean, sortzen diren lanen presentzia soziala bermatu behar du.
|
|
|
Ikerlan batzuek prostatako minbiziaren garapena eta esneki gehiegi kontsumitzea lotzen dute elkarrekin; beste batzuek, berriz, organismoan kaltzio larregi egotea eta prostatako minbizia nozitzeko probabilitate
|
handiagoa
lotzen dituzte, mineral horren jatorri dietetikoa (esne, esneki edo kaltzio ugariko bestelako elikagaietatik iritsi den, alegia) gorabehera.
|
|
|
Prebentibo gisa antolaturiko beta karoteno eta A eta bitaminak dauzkaten gehigarriak hilkortasun indize
|
handiagoekin
lotzen dira.
|
|
|
Zenbait jaki edo platerek egoera desatseginak ekartzen dizkiete gogora nahasmendu hau dutenei, beldurrarekin eta ondoez
|
handiarekin
lotzen dituzte
|
|
|
Negurin baina, neoeuskal estiloak pisu nabarmena izan zuen. Hau X X. mende hasieran gertaturiko euskal identitate sinboliko baten eskari
|
handiarekin
lotu beharra dago. Txaletei, nahiz baserri itxurakoak ez izan, euskal izenak jartzeak ere, zentzu identitario bera zuen:
|
|
|
Estatu Batuetako zientzialariek berretsi dute amagandiko edoskitzeak haur baten adimena hobetzen duela aldaera genetiko jakin bati esker, ‘Proceedings of the National Academy of Sciencies’ aldizkarian berriki argitaratu den azterlanak erakusten duenez. Gantz azidoak kontrolatzen dituen gene batek lagundu diezaieke, gantz azido horiek dituzten haurrei, amaren esnearen gantza hobeto aprobetxatzen eta adimen koefiziente
|
handiagoarekin
lotutako garun garapena sustatzen. Edoskitzea eta garapen kognitiboa Edoskitze naturala da haurrarentzako elikadurarik onuragarriena.
|
|
|
Baina gehiegi irenstea depresioa jasateko probabilitate
|
handiagoarekin
lotuta dago.
|
|
|
Ikerketak azaltzen du arrainaren eta mekanismo biologiko batzuen bidez asaldura mentalak izateko arriskuaren arteko alderantzizko erlazioa; izan ere, omega gantz azidoak nerbio sistema zentralean daude, eta nazioarteko komunikazioarekin eta nerbio bulketarekin lotutako prozesuetan parte hartzen dute. Depresio arriskua Ikertzaileek ikusi zuten, gainera, arraina neurriz kontsumitzeak patologia psikiatrikoa izateko arriskua murrizten duenez, irenste handia depresioa izateko probabilitate
|
handiagoarekin
lotzen dela. Arrisku hori arrainean dagoen merkurioan dago (http://www.consumaseguridad.com/ciencia y tecnologia/ 2007/03/27/ 27205.php), eta kalte neurologikoa eragin dezake.
|
|
|
Itsasoko nahiz ur gezako arrain espezieen ekoizpena izugarri zabaltzen ari da. Hala ere, gatibutasunean hazteko sistema bat da, eta ez dago konplikaziorik gabe, laborantza populazioen dentsitate
|
handiari
lotuta, eta gaixotasunak eragiten ditu, batez ere bakterio jatorrikoak. Arazo larri hori kontrolatzeko moduetako bat antibiotikoekin tratatzea oso prozedura mugatua da Erkidegoan.
|
|
|
Horrela amaitu da Northwestern Unibertsitateko Feinberg Medikuntza Fakultateko Charles Bennet buru duen ‘Journal of the American Medical Association’ aldizkarian argitaratu berri den azterlan bat. Eritropoiesiaren eragile estimulatzaileek heriotza arriskua %10 eta tronboenbolismoa %57 handitzen dute Saiakuntzek adierazten dutenez, eritropoiesiaren (AEE) eragile estimulatzaile deritzenak tumoreen hazkunde presuratuari eta heriotza arrisku
|
handiagoari
lotuta daude. Bennet-ek, Chicagoko (AEB) Jesse Brown VA Zentro Medikoko Northwestern Ospitaleko hematologoak eta onkologoak dioenez, botika horiek merkatuan 15 urte daramatzatenean, kezkagarria da haien arazoez ohartzea.
|
|
|
“Nature Genetics” zientzia aldizkariak argitaratu du lan hau edizio digitalean, eta azaltzen du ikerketan lagundu zuten islandiar adituek ilea, begiak eta azala pigmentatzeari lotutako sekuentzia genetikoen zenbait aldaera aurkitu zituztela. Horietako 11 gaixotasun hori harrapatzeko joera
|
handiagoarekin
lotzen dira. Aipatutako zientzialariek ikusi zuten ASIPetik gertu zeuden aldaera batzuek (pigmentazioan gene garrantzitsua) azaleko melanoma izateko arrisku handiagoa ematen zutela, azaleko pigmentua sortzen duten zelulen tumore gaiztoa.
|
|
|
Omega gantz azidoek nahasmendu bipolarrari eragiten dion funtzio neuronalean duten zereginari dagokionez, ekintza mekanismoa ez dago guztiz identifikatuta. Zenbait autoreren arabera, omega gantz azidoen ahozko kontsumoak aldaketak eragiten ditu garun zelulen mintzaren osaeran, eta aldaketa horiek mintzaren jariakortasun eta iragazkortasun
|
handiagoarekin
lotzen dira. Horri esker, nerbio bulkada hobeto transmititzen da neurona batetik bestera, hau da, mezulari kimikoak (neurotransmisoreak), serotonina bezala, normaltasun handiagoz iristen dira garunera.
|
|
|
Osasunerako hain kaltegarria den ohitura hori adin ertaineko oroimena hondatzeko arrisku
|
handiagoarekin
lotu liteke
|
|
|
Orain, Frantziako ikerketa batek tabakismoak izan ditzakeen beste ondorio batzuk eransten ditu: oroimena hondatzeko arrisku
|
handiagoarekin
lot daitekeela dio, eta, beraz, zahartzaroko dementziarantz azkarrago egin daitekeela.
|
|
|
Horiek dira hestean toxiko izan daitezkeen substantziak gehien askatzen dituztenak. Adibidez, beta glukuronidasa entzimaren jarduera handi bat zenbait minbizi motaren arrisku
|
handiagoarekin
lotzen da. Esperimentazio animalietan egindako ikerketa ugarik iradokitzen dutenez, kaltzio D glukarato konposatu kimikoak beta glukuronidasaren jarduera murrizten du, eta, beraz, zenbait minbizi motaren garapena prebenitzeko balio dezake.
|
|
|
Interpretazio horren arabera, proteinen efektu termogeniko handiago horrek gorputz pisuan eragina izan dezake. Alde horretatik, ikerketa batzuen arabera, proteina dieta altuenak pisu galera handiagoarekin eta, zehazki, gantz galera
|
handiagoarekin
lotzen dira. Zenbait autoreren arabera, elikagaien eragin termogenikoaren aldea gorputzak proteinak biltegiratzeko gaitasun oso mugatua duelako izan daiteke, eta, beraz, mantenugai horiek metabolikoki prozesatu behar dira.
|
|
|
Azken urteotan, dieta globalak edo elikagai zehatzek zelulen zahartzearen prebentzioan duten eragina sakon ezagutu nahi dute zenbait ikerketa zentrok. Animalietan egindako ikerketa ugarik (gizakietan izan ezik) bizi itxaropen
|
handiagoarekin
lotzen dute kaloria murrizketa, nahiz eta ez dakiten zehatz mehatz zer mekanismok eragiten duten. Gai horren harira, Nafarroako Unibertsitateko zientzialariek ikerketa bat argitaratu dute.
|
|
2009
|
|
|
Txillardegik berak eman zigun horren aitorpena, poeta hil zenean (2001), honekiko beste oroitzapenekin batera. 1977tik aurrera harreman
|
handia
lotu omen zen Txillardegi idazle, hizkuntzalari eta soziolinguistaren eta Gandiaga poetaren artean. Txillardegik berak kontatzen digunez, Arantazura joaten zen UEUko udako jardunaldien ondoren, atseden bila; eta bertan behera sortu zen bien arteko hurbileko harremana.
|
|
|
Horren aurrean, Jatabe izena da bertako biztanleek ahoz, euskaraz, egunean egunean erabiltzen dutena. Jatabe deitzen dio herri euskaldunak bere buruari, eta lekukoek argitasun
|
handiz
lotzen dute izena herriaren kokaleku geografikoarekin. Hau da, Jata mendiaren azpian egoteak ekarri duela Jatabe izena.
|
|
|
Merkatugaiak ezinbestean itsasora botatzea ekarri zuen arriskua gainditu eta ontzia salbatu ostean berori galtzen bada bidaian gertatutako beste istripu baten ondorioz, lehenengo arriskuan salbatutako efektuak matxura
|
handiari
lotuta geratuko dira, une eta egoera horretan duten balioaren arabera; hala ere, salbamendu gastuak kendu behar dira.
|
|
|
Salbatutako efektuak jasotzeko interesa duenak ez badu fidantza nahiko jarri matxura
|
handiari
lotuta ordaindu behar duen zatia ordaintzeko, kapitainak ez dizkio emango efektu horiek ordainketa egin arte.
|
|
|
Gro Harlem Brundtland NBEren berriemaile bereziak gogorarazi duenez, gosete, epidemia eta nahitaezko lekualdaketa asko planetaren berotzeak eragindako hondamendi naturalen maiztasun eta intentsitate
|
handiari
lotuta daude.
|
|
|
Ezin zuen eraman gaixo hilurrenekoak ikustea, hiletetara inoiz ez zen joaten, ezta Schillerrenera ere, bere Printze eta mezenas eta lagun minarenera ere ez, ezta bere haurrenetara ere antza, eta bere emaztea bera agonia luze latzean ez zuen ikusi gura izan. Pentsamenduan eta elestan, aldiz, patxada
|
handienaz
lotzen bide zitzaion heriotzaren gaiari. Wertherrek bere buruaz beste egin aurreko gutunean Lotteri, idazten du, heriotzaz orokorki bai, baina norbere heriotzaz ez daukagula sentsaziorik, adikuntzarik.
|
|
|
Joan zen lehen saioa, bigarrena, hirugarrena, eta Adak ez zuen ez hitz egiten, ez keinu nabarmenik egiten, baina don Julio esperientzia handiko gizona zen, ohartu beharra zuen, beraz, Ada, berdintsu jarraitu arren, solasaldiei gero eta arreta
|
handiagoz
lotzen zitzaiela?, gaixoekin pazientzia handia zuena, eta berak bai, hizketan jarraitu zuen:
|
|
|
edota atxikimenduaren bi dimentsioak, intimitatearekiko erosotasuna eta harremanekiko herstura? (dimentsiozko sailkapena eginda) bikote asegabetasun maila
|
handiarekin
loturik daude; bikote asegabetasunaren aurresale hobea da harremanekiko herstura dimentsioa intimitatearekiko erosotasuna baino (Feeney, 1994). Zentzu horretan, intimitatearekiko erosotasuna harremanaren hasieran aldagai erabakigarria da, baina, harremana behinegonkortuta dagoenean, aldagaia hori ez da horren garrantzizkoa izaten erlazioamantentzeko (Feeney, 1994).
|
|
|
Oro har, ezkerreko gobernuak inflazio tasa
|
handiagoekin
lotzen dira.
|
|
|
Azterketa batek autismoa likido amniotikoan gizonezkoen hormona maila
|
handiekin
lotzen du
|
|
|
“The Guardian” egunkarian ezagututako ikerketa britainiarrean, eragindako 235 haurren jarraipena egin zen zortzi urte bete arte. Adituek ikusi zuten likido amniotikoan testosterona maila
|
handiekin
lotuta zeudela beren portaerak. Ikerketa zuzendu zuen irakasleak, Simon Baron Cohenek, uste du badirela argudioak haurdunaldia autismoaren kasuan eteteko aukerari buruzko eztabaida soziala irekitzeko.
|
|
|
“Jarraipena egin zen ospitalean egon zen bitartean eta alta eman eta 18 hilabetera arte, epe labur eta luzerako hilkortasunaren eragina ezagutzeko. Halaber, egiaztatu dugu, gaixo osasuntsu horietan ere, ZIUn hautespenik gabeko onarpena epe luzeko hilkortasun
|
handiarekin
lotzen dela, %55era arte, hain zuzen”, azaldu dute adituek. Adinekoek, gaixotasun maila berean, ZIUn erantzun bat dute, paziente gazteenen aldean.
|
|
|
Hondoko eskian, aldiz, behar den teknika ez da hain zorrotza, baina erresistentzia aerobiko handia behar da, egiten duen esfortzuagatik; horregatik, teknika hori erabiltzeak lesio arrisku txikiagoa du. Snowboardak, gazteenen artean ospe handiena duen modalitateak, prestakuntza fisiko eta tekniko handia eskatzen du; bere praktika lesio arrisku
|
handiagoarekin
lotuta dago, eski alpinoan baino gehiago, eta larritasun handiagoarekin, hala nola luxazioekin eta hausturekin. Edozein modalitatetako lesioak, oro har, erorketen edo talken ondorio dira, batez ere teknika ezagatik edo esperientziarik ezagatik:
|
|
|
Nekazaritza bezalako iturrien bidez ere gerta daiteke, produktu kimikoen eta ongarrien hondakinen ondoren, ibaietan eta inguruko emarietan. Beste ekoizpen mota bat, nekazaritzakoa, ura biologikoki kutsatzeko arrisku
|
handiarekin
lotuta egon da; izan ere, gorozkien eta gernuen bidez animaliak kanporatzen dituzten patogenoak ur bide nagusietara eraman daitezke azaleko xukatzearen bidez. Eremu horretako ikerketa areagotzea funtsezkoa da, ikerketaren arduradunek diotenez, onartzen dute ur naturaletan salmonella mailan eragiten duten ingurumen faktoreak “oraindik ez daudela ondo mugatuta”. Bide horretan, zenbait aldagai aztertu behar dira, hala nola tenperatura eta prezipitazioak, transmisio arriskua iragartzeko funtsezkoak.
|
|
|
Elikagaien konbinazio anitzak eguneroko eskakizunak zailtasun handiegirik gabe lortzea bermatzen du. Zink gehigarriekin prebenitzea eta tratatzea Zink defizita, batez ere, infekzioak harrapatzeko aukera
|
handiagoarekin
lotzen da Zink gabeziak ondorio ugari ditu sistema immunologikoan, eta batez ere organo linfoideei eta erantzun immunologikoari eragiten die. Beraz, haien urritasuna infekzioekiko suszeptibilitate handiagoarekin lotzen da.
|
|
|
Zink gehigarriekin prebenitzea eta tratatzea Zink defizita, batez ere, infekzioak harrapatzeko aukera handiagoarekin lotzen da Zink gabeziak ondorio ugari ditu sistema immunologikoan, eta batez ere organo linfoideei eta erantzun immunologikoari eragiten die. Beraz, haien urritasuna infekzioekiko suszeptibilitate
|
handiagoarekin
lotzen da. Dieta begetariano zorrotzei jarraitzen dieten pertsonek zink gutxiago xurgatzen dutela uste da, mineral hori xurgapena mugatzen duten beste elementu mineral batzuekin lotuta baitago.
|
|
|
Imagen: Care_ SMC Txekiar Errepublikako, Alemaniako, Frantziako eta Poloniako ikertzaileek dermatitis atopikoa izateko arrisku
|
handiagoarekin
lotutako aldaera genetiko bat identifikatu dute. Ikertzaileen arabera, europarren %13k aldaera horren bi kopia ditu, eta, horren ondorioz, dermatitis atopikoa garatzeko aukera ez dutenena baino 1,47 aldiz handiagoa da.
|
|
|
Gaixotasunaren diagnostikoa kolpe emozionala izan daiteke haietariko askorentzat, haurdun gelditzea pentsatu badute. Izan ere, duela urte batzuk, haurdunaldia eta lupusa bi baldintza bateraezin ziren; kaltetuek antifosfolipidikoaren sindromea (SAFen sindromea) ere garatu dezakete, antigorputz antifosfolipidoek eragindakoa, abortu arrisku
|
handiarekin
lotzen dena. Izan ere, antigorputz hori errepikapeneko abortu askoren kausa izan daiteke.
|
|
|
Gehiegizko pisua kartilagoaren endekapen azkarragoa jasateko arrisku
|
handiagoarekin
lotuta dago.
|
|
|
Sortu zirenetik, elikagai organikoak (edo ekologikoak) pertsonen osasunerako onura
|
handiagoekin
lotu izan dira. “Konbentzionalak” baino elikagarriagoak eta kalitate handiagokoak direla uste da.
|
|
|
Oso antzera onartu zen “Schizochytrium sp.” mikroalgaren olioaren erabilera zabaltzea, enpresa estatubatuar batek Erresuma Batuko agintariei 2008an eskatu ondoren. Hasierako ebaluazioa positiboa izan zen, eta estatu kide guztietara bidali zen; hala ere, omega gantz azidoen eta, bereziki, DHA gantz azidoen kopuru
|
handiarekin
lotutako zenbait eragozpen jakinarazi zituzten. Aurreko kasuan bezala, “Schizochytrium sp.” ren olioa elikagai mota beretara zabaldu zen.
|
|
|
Onura potentzialak polifenolen edukiaren jarduera antioxidatzaile eta antiinflamatorio
|
handiarekin
lotzen dira.
|