|
2000
|
|
|
Horregatik desegin dira gure kontu
|
haiek guztiak
.
|
|
|
isiltzen dudan
|
guztiaren
karta geografiko purpuretan
|
|
|
|
Guztietan
jartzen du Irteera,
|
|
|
gonbidatu
|
guztiek
euskaraz ez zekitelako.
|
|
|
piztia
|
haiek guztiak
bezain zuhur eta zintzo iritzi nion.
|
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta azkenean errefusatu nituen bi dorreak, konplexu oso bat zen
|
guztia
, dena bat. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
|
Lehen urte haietan langile ugari behar zituzten, baina gero petrolioa ateratzeko ez da ia eskulanik behar. Langabezian geratu zen jende
|
hura guztia
, hirietan pilatuta, noraezean. Jendearentzat errazagoa zen, langabezian egonik ere, hirietan eskean bizimodua ateratzea, berriz nekazaritzara itzultzea baino.
|
|
|
Esango nuke, Espainiarentzat Amerikara iristea eta han zegoena ustiatzea bezalatsu izan zela Venezuelarentzat petrolioa aurkitzea. Ameriketatik harrapa zezakeen
|
guztia
lapurtu zuen Espainiak, aberastasun iturri osoa hirietara ekarri; eta orduan, jendeak hirietara jo zuen... Askok, fabrika textilean lana eginez baino gehiago irabazten zuten eliz atarian eskale jardunda.
|
|
|
Itzela zen hango ontzi trafikoa. Aberastasun handiak ditu Venezuelak, baina aberastasun
|
guztia
esku gutxi batzuetara joan zen, jakina. Gaur ere biztanleen %80 pobrezian bizi da.
|
|
|
Uholdeetan jendea itota hiltzen dela esaten dute, baina hangoak ez dira urarekin itota hiltzen, muinoetan lur jauziak izan eta euren rantxito eta
|
guzti
azpiratzen dituelako baizik. Han bizi diren haurrentzat ez dago eskolarik; hango emakumeentzat ez dago haurgintzarako ospitalerik.
|
|
|
Ni beti izan naiz baikorra, baina garai hartan ilun ikusten genuen dena, oso goibel eta triste. Hala eta
|
guztiz
, bistakoa zen diktadoreak ez zuela luzaroan iraungo, azkenetan zela tiranoa. Txiki eta Otaegiren eta FRAPekoen fusilaketen testuinguruan sortutako giroa itzela zen, eta Francoren azkenarekin batera aldaketaren bat etorriko zela pentsatzen genuen.
|
|
|
Zaputzaldi inpresioa utzi zidan Parisko 68ko maiatzak, frustrazioarena; gauza txikia izan zela, alegia, izan zitekeenaren ondoan. Maiatz hartan autoritate eta agintari
|
guztiak
gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta egoera goren hura beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan balu, urrunago iritsiko ziren ondorioak. Baina norbaitek edo zerbaitek desegin egin zuen hura guztia, zapuztu.
|
|
|
Maiatz hartan autoritate eta agintari guztiak gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta egoera goren hura beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan balu, urrunago iritsiko ziren ondorioak. Baina norbaitek edo zerbaitek desegin egin zuen
|
hura guztia
, zapuztu.
|
|
|
Txirrina jo eta ireki nezala esanarazi zioten. Nik atea ireki bezain bizkor agertu ziren txakurrak alde
|
guztietatik
, goitik, behetik. Zalapartan sartu ziren, orro eta garrasika.
|
|
|
Galtzontzilo hutsetan eraman ninduten Gobernu Zibileko komisaldegira. Elektrodoak izan ezik, txakurkeria
|
guztiak
egin zizkidaten han, epailearen aurrera heldu arteko hamar egunetan. Nortasun agiriak egiten zituzten bulego azpiko gela batera eramaten ninduten tortura saioetara, marmol zurizko harmailetan behera jaitsita.
|
|
|
bainera, barra... Lehenengo denetik egiten zidaten, txakurkeria
|
guztiak
, eta gero, tortura saio batetik besterako tartean, barra batean zintzilikatzen ninduten, bakailao baten moduan. Gogoan dut, bi zutaberen artean ipinita zegoela barra.
|
|
|
Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea, hitz gutxitan esateko. Nire azken epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun
|
guztiak
Herrerara. Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara, azken epaiketa amaitu ondoren.
|
|
|
Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara, azken epaiketa amaitu ondoren. Negu betea zen, beraz, eta Herrerara sartzean soinean neraman
|
guztia
kendu zidaten, baita txapela ere, eta buzo bat eman zidaten janzteko.
|
|
|
Egundoko sagu pila zegoen enfermeriako bazterretan. Nik ez dakit non ezkutatzen ziren eta nola konpontzen ziren, baina arratsaldetan eta iluntzetan alde
|
guztietatik
agertzen ziren saguak. Hormak ez ziren guztiz lauak, pikordunak baino, eta horman gora armairu gainera, ohe gainetara eta edozein tokitara heltzen ziren.
|
|
|
Nik ez dakit non ezkutatzen ziren eta nola konpontzen ziren, baina arratsaldetan eta iluntzetan alde guztietatik agertzen ziren saguak. Hormak ez ziren
|
guztiz
lauak, pikordunak baino, eta horman gora armairu gainera, ohe gainetara eta edozein tokitara heltzen ziren. Saguak etortzen zitzaizkidan burkora, etzanda nengoen ohera; eta burkotik bekoki gainera, eta bekokian jolasean sagua!
|
|
|
Carabanchelen egin genuen bigarren gose greban ardi gazta bidali zidan lehengusuak. Ordiziako gazta txapelketan bigarren saria hartutakoa oparitu zidan, hain zuzen, debozio
|
guztiarekin
. Zilarrezko paperean bilduta gorde nuen, greba bukatutakoan usterik biziotsuenarekin jateko.
|
|
|
Sarrerako atea itxi eta zaborrontziak pilatu genituen ate ondoan, gomazko ontzi handiak alegia. Galeria osoa apurtu genuen ondoren, aurrean harrapatutako
|
guztia
txikitu. Hara ezin sar zitekeen kartzelerorik.
|
|
|
Patioan ez dago aterperik. Eta pasillo moduko barrunbe horretan pilatuta egon duzu hainbeste jenderen artean, ezer egiteko lekurik gabe;
|
guztiz
itogarria eta deserosoa da, eserita irakurri, idatzi edo antzeko zerbait egiteko inolako modurik ez dago.
|
|
|
1983ko uztailean atera ninduten Puertotik Alcalara, azken epaiketarako. Alcalan nengoela, urrian hain zuzen, Herrerara eraman zituzten Puerton zeuden adiskide
|
guztiak
. Eta epaiketaren ondoren ni ere bai, abenduaren 27an.
|
|
|
Ohetik euren aginduz ez jaikitzea ekintza xumea dirudien arren, euren eskema
|
guztiak
apurtu genituen horrekin. Beraien aginte guztia, ahalmen eta botere osoa erori zen ekintza xume batekin.
|
|
|
Ohetik euren aginduz ez jaikitzea ekintza xumea dirudien arren, euren eskema guztiak apurtu genituen horrekin. Beraien aginte
|
guztia
, ahalmen eta botere osoa erori zen ekintza xume batekin. Aginte makila hautsi genien.
|
|
|
Eta guretzat liberazioa izan zen haien agintea onartu beharrik ez izatea, haien kapritxozko gestuei jaramonik ez egitea. Ordura arteko tentsio
|
guztia
bat batean hustu genuen. Geure indarraren potentziala neurtzea izan zen; gure boterearen sentipena, Herrerako egoerarekiko erabaki ahalmena eta agintea geure eskuetara pasa izanaren sentipena.
|
|
|
Baina jaramonik ez genien egiten. Ordura arte
|
guztiz
debekatuta geneukan leihoetatik elkarrekin berriketan aritzea. Eta gu txaboloetako leihoetatik elkarrekin hitz egiten hasi ginen, alde batekoak bestekoei deika, txantxetan...
|
|
|
Nonbait ezin zuen ulertu nola ausartzen ginen bere manu sakratuei kasurik ez egiten, bere agintea aintzakotzat ez hartzen. Horretan oinarritua izango zuen nortasun
|
guztia
, eta hori erortzen ari zitzaiola ohartu zenean, gaixo jarri zen. Hiru hilabetera desagertu zen Herreratik.
|
|
|
Txapatuta egoteaz gain, ate joka ere jarduten genuen, ordu jakinetan, egunean zenbait aldiz. Ostikoka, komuneko ateaz, ahal zenuenaz jotzen zenuen txaboloko atea, eman ahal
|
guztian
ematen. Lau moduluetako lagunak, denok ordu beretan eta batera ateak modu hartan kolpatuz, egundoko durundia eta zarata ateratzen genuen.
|
|
|
Irudi landuagoa nahi nuen: baserri bat eta mendia, hemen meta bat, hor zuhaitza, teilatuaren hegala, detaile
|
guztiak
. Ziega haietatik igaro direnek ikusiko zituzten nire marrazkiak; gainetik pintatu arren, erliebean geratuak.
|
|
|
Sinestezina zen garai hartan tuberkulosiaz hiltzea! Urte
|
hauetan guztietan
jende mordoska ikusi izan dut hepatitisarekin eta tuberkulosiarekin. Tuberkulosia ez da gainditua dagoen gaixotasuna, ezta gutxiago ere.
|
|
|
Preso sozial batzuk gu erasotzera bultzatu zituzten hasteko, ordainetan mesedeak eskainita. Hala ere, etsaiaren kaltetan gertatu zen eta gertatzen da, preso arriskutsuenak, lehen graduan eta
|
guztiz
jazarrita edukitzen dituzten preso sozialak alegia, ez baitira izaten kartzeleroei mesede egitekotan. Preso arriskutsu horiek izan ohi dira, hain zuzen, nolabaiteko klase kontzientzia daukatenak eta duintasun gehien dutenak, eta bizi baldintzen egoera gogorragatik gurekin txukunen konpondu ohi direnak ere bai, jakina.
|
|
|
Preso horien eta gure artean enfrentamendua sortzen saiatu zen etsaia, baina gaizki atera zitzaien jokaldia. Bortxatzaileak, salatariak eta giza-lakasta modu
|
guztiak
izaten dira kartzeleroen konfiantza dutenak, inolako duintasunik ez dutenak gehienetan; kartzeleroak ere ohartuko ziren horiekin ezin zutela euskal presoon aurkako gerrarik egin espetxeetan. Dena dela, preso sozialak gure aurka erabiltzeko saiakerak inoiz ez dituzte amaitutzat eman.
|
|
|
arropa gehienak, liburuak, eskulanak... Castellonen utzi nituen, agentzia baten bitartez hona bidaltzeko, ezin naitekeelako ibili traste
|
guztiekin
hara eta hona. Ba, orain ez omen daude Castellonen, eta ez omen daude hemen ere.
|
|
|
Baina sakabanaketa eta isolamenduen gainetik, etsaiaren zafraldi eta suntsiketa saioen gainetik, ahal dituzten txakurkeria eta umilazio era
|
guztien
gainetik jarraitzen dugu kolektibo batua eta tinkoa izaten. Badakite ez dutela asmatu damutuen politikarekin, damutuez egin duten erabilera narrastiarekin, momentu jakinetan telebistan agerraraziz, prentsan aldarrikapena eskainiz...
|
|
|
Kartzelan ezin zaitezke bizi erredentzioei begira, erredentzioengatik erreguka; are gutxiago zergatik gauden kontuan hartuta. Ahal den
|
guztia
kendu behar zaio kartzelari; eta erredentzioak kenduz lehenago kaleratu ahal bazara, ederki, oso ondo; baina ezin zaitezke horri lotuta bizi, negarraren letanian eta labirintoan erori nahi ez baduzu.
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako. Baina gure amak ez zuen egon behar
|
guztiz
konbentzituta, eta irtenaldi hura, adio hura, atzeratzen eta atzeratzen joan zen, joatekoak joan eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
Gure aita CNTkoa zen, bidenabar esateko. Munduko gerra
|
guztietan
eta historian zehar beti berdin gertatzen da: gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar edo gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun.
|
|
|
gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar edo gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun. Gizonak fusila darama, emakumeak bizitza
|
guztiaren
zama. Ez dut esan nahi gerran ez dela emakumerik aritzen, ezta gutxiagorik ere.
|
|
|
Kontuak kontu, emakumeak eta haurrak ginen, Habana ontzian, Arroxelara bidean. Lurreratu ginenean ohartu nintzen jende
|
guztia
gaixorik zegoela, denak zorabiatuta eta okaka, aurpegiera zurbilekin. Bidaiak iraun zuen denboran alde batera eta bestera ibili nintzen ontziko kubiertan, ahal nuen leku guztietan.
|
|
|
Lurreratu ginenean ohartu nintzen jende guztia gaixorik zegoela, denak zorabiatuta eta okaka, aurpegiera zurbilekin. Bidaiak iraun zuen denboran alde batera eta bestera ibili nintzen ontziko kubiertan, ahal nuen leku
|
guztietan
. Hala ere, Arroxelan bertan, lehorreratzear geundela konturatu nintzen zenbat eta zenbat ginen.
|
|
|
Aurrerago eskailera ere egin ziguten harmaila kaxatik gora!, zuzenean hirugarrenera igo gintezen. Jostailuz beteta zegoen palazioa, era
|
guztietako
jostailuz; egundo ez dut hainbeste ikusi: mapa puzzleak, Nafarroako zalgurditxoak, trepetak... eta irudika ditzakezun guztiak.
|
|
|
Jostailuz beteta zegoen palazioa, era guztietako jostailuz; egundo ez dut hainbeste ikusi: mapa puzzleak, Nafarroako zalgurditxoak, trepetak... eta irudika ditzakezun
|
guztiak
. Zer ez zegoen han!
|
|
|
Eta azkenean Ondarretako kartzelan. Fusilamenduen garaia zen, ley de fugas eta
|
hori guztia
. Langileen batailoia heriotza zigorraren ataria zen askorentzat.
|
|
|
Irrati txikiarekin ezer gutxi hartzen dut. Badirudi uhin
|
guztiak
ezabatzen direla inguru honetan. Telebista, ostera, oso ondo eta garbi hartzen da, hainbat kate gainera.
|
|
|
Gurekin eta beste ehun preso ingururekin oraintsu egin duten mugimendua dugu mintzagai, irratian entzundako zerbaiten kariaz. Espainolak mundu
|
guztian
joko zikinean eta maltzurkerian ibili direla beti, diosku Antxonek, egundo ez dutela gizatasunik izan gauzak gizalegez egiteko garaian. Saharan edo Kuban egin izan zituztenak aipatu dizkigu.
|
|
|
Ez dut gogoan trenez, autobusez edo oinez, baina Zumaiara jo genuen. Gogoan dudana da, uhalez lotutako manta bat zela nire ekipaje
|
guztia
, eta harekin egin nuela gerra hastetik amaiera arteko ibili osoa. Euskal Gobernuak emana izan behar zuen manta hark.
|
|
|
Beste espetxe batzuetara sakabanatuak izan aurreko egonaldi laburra izango genuen elkarrekin, lagunarteaz gozatzeko. Presaka hitz eginez, presaka paseatuz, ekonomatoko arduradunak zeuzkan kafe
|
guztiak
presaka hartuz igaro genuen ostiraletik astelehen gauera artekoa. Motz egiten da hiru lau eguneko tartea, epe laburregia da urteetan egin gabeko berriketaldietarako.
|
|
|
Barre egiten duen gizona, Victor Hugorena. Urteak geroago, Parisen nengoela, berriro irakurri nuen liburu hori, eta Hugoren gainerako
|
guztiak
. Irakurri zenuke Barre egiten duen gizona.
|
|
|
Neska koskor haietako bat oso lagun egin nuen, Margari. Egun batean bere argazkia oparitu zidan, marko eta
|
guzti
. Argazki harekin etxeratutakoan zeharo aztoratu zen gure ama.
|
|
|
Gerraostean errazionamendua zegoen gauza
|
guztietarako
, badakizu. Bakoitzak bere zedula zeukan, bere txartela edo agiria, beharrezko gaiak erosteko eskubidea ematen zuena.
|
|
|
Oso lan gogorra zen forjakoa: aurpegia eta aurrealdea sutan eta bizkarra izoztuta lanean, ofiziale
|
guztien
pintxe gainera. Urtebete iraun nuen han.
|
|
|
Serioago dator Koldo, haserre itxuran. Bisitara joanda, jende multzoa elkartu omen dira; hemen alboko moduluan dauden hiru nesketako bik ere aurrez aurreko bisita ei zuten ordu berean (Itziar geratu da moduluan, Onditz txikia zaintzen); elkar agurtzeko eta momenturen batean elkarrekin egoteko aukera izan dute, baina Maitanek eta Amaiak kasurik apenas egin omen diote Koldori; Antxonekin izan dituzte kontu eta mimo
|
guztiak
, musuak eta besarkadak. Antxonek barre egiten du, Koldok marmarrean kontatzen digun bitartean.
|
|
|
Garai hartan heriotza zigorra zen tuberkulosia edukitzea; gaixotasun oso larria zen, sendaezina ia, ez baitzegoen sendagairik. Eta hala ere, tuberkulosi eta
|
guzti
, onartu egin ninduten tailerrean. Hilabete batzuen buruan sukar handiz oheratu beharra izan nuen arte.
|
|
|
Inork inguruan nahi ez duen krakadunaren moduan nindukaten traste zaharrak gordetzen zituzten gela itsu batean, beste traste zahar bat gehiago, etxean edukitzeko baino jaurtitzeko hobea nintzena.
|
Horretaz guztiaz
ondo ohartu bide zen Don Emiliano sendagilea, eta Andazarrateko sanatoriora joan nahi al nuen galdetu zidan isilka. Aia eta Asteasu bitartean zegoen Andazarrate sanatorioa.
|
|
|
Gure amak jakin zuen Donostian gaixorik nengoela, baina hain gaizki nengoenik eta gutxiagorik ere ez; ezta sanatoriora joatekoa nintzela ere. Andazarraten nengoela jakin zuenetik, ahal zuen
|
guztietan
etorri zitzaidan, hutsik egin gabe, jakiz kargatuta: eltzekaria, fruta...
|
|
|
Neuk ez ezik, inguruan nituenek ere jaten zuten hartatik. Ordiziako koadrilakoek ere ipintzen zuten zerbait, eta
|
horrekin guztiarekin
piloa ekartzen zidan amak.
|
|
|
ostera sanatoriora joan behar nuela! Lehendik animoso ez banenbilen, lur joa geratu nintzen hori entzutean, eta pikutara bidali nituen sendagile
|
guztiak
. Denbora luzean ez nintzela biziko etsita nengoen, baina Don Emilianok agindutako estreptomizinarekin neure kontura saiatu nintzen.
|
|
|
Nik beti izan nuen amarekin harreman ona. Oso zahartuta egon arren, kartzelara ere ahal zuen
|
guztietan
etortzen zitzaidan, Castelloneraino azken urteetan, pentsa! Laurogeitaka urte zituen!
|
|
|
Bai Donostian, eta lehenago Ordizian ere bai, zinemara joaten ginen maiz. Pelikula hasi aurretik Francoren irudia azaltzen zen, eta kristo
|
guztiak
zutik jarri behar izaten zuen, besoa jasota, Cara al sol abesteko. Horretarako egoten zen zineman, eskolako maisua egoten zen moduan, txapel oker bikotea, gazteak esertzen ziren inguruan.
|
|
|
Arropa eta janzki gehienak Castellonen utzi zituen, bidaian ez ibiltzearren traste
|
guztiekin
tatarraka. Bera baino lehen helduko zela hona han utzitako paketea, esan omen zioten, baina egunak eta asteak aurrera doaz eta paketerik ez da agertzen inon, eta hemen fresko samar egiten du goizetan eta gauetan, hotz ere bai behe lainoa sartzen denean.
|
|
|
Hala ere, Menier sindromeak tarteka ematen dizkion larrialdiei die beldur handiagoa hotzari, hernia lunbarrari eta antzeko min
|
guztiei
baino; hutsaren hurrengoak omen dira Menier larrialdien aldean. Dagoen lekuan dagoela, aulkian eserita edo ohean etzanda, oreka galarazten dio sindromearen larrialdiak.
|
|
|
Nola edo hala ospatzeko asmotan, lanean jardun ondoren, bazkaltzera sartu nintzen jantoki on batean. Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta
|
guzti
. Jatun ona izan naiz beti, eta sasoi hartan zer esanik ez.
|
|
|
Nire asmoa, ordea, Venezuelara lanera joatea zen, eta Maria Victoria bera ere ados zegoen horretan. Aukera oso onak zeuden Venezuelan, 1958an hango diktadore zen Perez Gimenez erori arte; orduan inmigrazio
|
guztia
itxita edo etenda laga zuen gobernu berriak. Horren ondorioz aldatu behar izan genuen gure xedea.
|
|
|
Atera kontuak. Eta
|
hori guztia
hilean lau mila pezeta ziztrin irabazteko; eta Maria Victoriak beste bi mila, nire erdia.
|
|
|
Jarraian, Place Etoiletik pasa, Marceau bulebarretik igaro eta Place Clichyra itzuli ginen ostera, hemen autobusa hartuta Gennevilliersera iristeko azkenik. Ibilaldi
|
hau guztia
lau lerrotan esaten den arren, itzuli izugarria da. Egun oso bat behar duzu bide hori dena egiteko.
|
|
|
1965 inguruan izango zen hori. Dena erakutsi zidan, baita lau hankako zakurren heziketa lekua eta ospitalea ere, ebakuntza gela eta
|
guzti
. Diplomatikoren batek Carrero Blancori oparitutako dalmata eder bat ere erakutsi zidan.
|
|
|
Emakume gehiago etortzen da beti, eta gehiagotan ere bai, nahiz arrebak izan, nahiz amak, emazteak edo, lagun soilak edo direnak direla. Enkartelada eta manifestazioetan ere emakumeak dira hutsik gabe joaten direnak leku
|
guztietara
...
|
|
|
Baina, Euskal Herriko gazteren batzuek, ikasle gazteren batzuek, EAJtik aldendu eta talde independentista bat osatu zutela esaten zuen prentsak. Hala eta
|
guztiz
, EAJ ezagututa, nolabaiteko sinpatia sentitu arren, ez zitzaidan interesatu. Garai hartarako irakurriak eta ikasiak nituen EAJren historiak, 36ko gerraz, EAJk Santoñan italiarrekin egindakoaz eta abar.
|
|
|
Baina garai hartan ez zen halakorik. Beldurrez ibiltzen ginen leku
|
guztietan
, esatekoekin kontu handia edukiz. Azken batean, futbola eta ziren elkarrizketa gai bakarra, kito.
|
|
|
Egunak igaro ahala masa indar erraldoia bilakatu zen. Ez zegoen
|
hura guztia
gidatu, bideratu eta iraultza sozial moduan antola zezakeen aitzindaririk. Gidariak bazeuden, jakina, baina haietako inork ez zeukan behar besteko karismarik, inor ez benetako gidaritza egiteko gai.
|
|
|
Horrelaxe egunero. Atxiloketa, hilketa eta ahal zuen
|
guztiarekin
erantzuten zuen Poliziak. Guk lanean jarraitzen genuen artean, baina mobilizazio haietara joaten nintzen, hurbiletik bizi nahi nuen.
|
|
|
Giza-oldea, greba, gatazka
|
haren guztiaren
puntu gorena maiatzaren 20an heldu zen, astelehenez. Greba orokorrari ekin zitzaion astelehenean; orokorra, erabatekoa, guztizkoa, salbuespenik gabe.
|
|
|
Batuketa xumeren bat aginduko zizun arbelera aterata; eman dezagun, hamaika gehi hamahiru idatzi eta zenbat zen kontua egiteko agintzen zizula; eta zuk, berdin hogeita zazpi ipintzen zenuela;" ondo" esango zuen," ederki". Eta horrelaxe kontu
|
guztiekin
. Eskolako aurreratuenek erakutsi ohi ziguten irakurtzen eta idazten.
|
|
|
Falangearen gazteriak ziren hauek, alebinak edo. Eskoletako arduradunak derrigortuta zeuden ikasleok elizara eramatera; elizara, desfileetara eta parafernalia
|
guztietara
. Beti aurkitu izan nuen eskolatik elizara bitartean ihes egin eta nonbaiten ostentzeko eraren bat.
|
|
|
Baina Erauskin jaitsi egin zen zuhaitzetik. Mutikoari epelak eman zizkion baserritarrak, arropa
|
guztiak
kendu ere bai, eta ondoko errekara bota azkenik, Alkarte errekara, oker ez banago.
|
|
|
Likaz edo sarez harrapatzen nituen. Neure kaiola eta
|
guzti
joaten nintzen gero azokara. Baserritarren trasteen artean ipintzen nuen kaiola, norbaitek txoria erosi arte.
|
|
|
Baserritarren trasteen artean ipintzen nuen kaiola, norbaitek txoria erosi arte. Aldi batean, kardantxilo izugarri kankailua harrapatu nuen; biligarro edo zozoaren tamaina hortxe hortxe izango zuen; ez zen kardantxilo arrunta; ez dut inoiz halakorik ikusi; kaiolako txotxean zegoenean ere, bazterraren kontra egoten zen; kantari aparta, harrigarria, inguruko
|
guztiak
aspertzeko modukoa. Txorizaleren batek entzungo zuen zelan kantatzen zuen, eta gustatu, nonbait.
|
|
|
Hauxe, hain zuzen ere: ...iren platano horien tankera samarrekoak; etxean untxiak edukitzen genituen, eta haiek gobernatzea aitonaren zeregina edo nirea izango zen seguru asko; behin batean bururatu zitzaidan, estazio ondoko akazia haien hostoez egingo niela untxiei egun bateko gobernua, eta baita joan ere, zakua hartuta; akazia buruxketara igo eta soildu nizkien neguan inausi ondoren uda bitartean botatako kimu edo adaska
|
guztiak
, zotzak bertan tente utzirik, batere hostorik gabe, nire zakua ongi beteta; nola edo hala, Patxi Handik jakin zuen nork egin zuen egiteko modu hura, eta Inspekziora eraman ninduen.
|
|
|
Lehen dispertsioa deitzen ziotenari hurbilketa deitzen diote orain; eta horrela, neure iloba adibidez, Txemi Arteaga, Albacetetik Picasentera hurbildu dute, Valenciara alegia. Lehen lagunekin zegoen moduluan, orain bakar bakarrik dago; lehen elkarrekin egiten zuten bisita Albaceten zeuden lagun
|
guztiek
, orain egun ezberdinetan egin beharra daukate Picasenten; lehen baino komunikazio okerragoak dauzka orain nire arrebak bere semea bisitatzeko. Eta eta abar.
|
|
|
Gezurra, faltsukeria eta joko zikina.
|
Hori guztia
da kolektiboa garen aldetik inposatzen diguten" generosidadea".
|
|
|
Dena den, gorabehera
|
hauen guztien gainetik
, beste bat da irakaspen eta ondoriorik sendoena. Alegia, euskal preso politikook sakabanaketa eta oldar mota orori aurre egiten asmatu dugula, zutik irauten eta eusten jakin izan dugula, geure izaerari tinko eutsi diogula.
|
|
|
Eta eutsi diogu. Orain berriro esan nezake, kalean jendeak eusten badio, guk eutsiko diogula barruan, behar den denbora
|
guztian
. Gure eusteak ekarriko du etsaiaren hertsitasuna haustea.
|
|
|
Txikienetik handienerainokoak elkartzen ginen gela hartan, denak batera. Alboko gela batean sekulako aldarea eta eliza modua atondua zeukan sasi moja hark, elizarik sakratuena balitz bezala, tailazko aingeru eta
|
guzti
. Irakasle oso ikasia ez zuen izan behar emakume hark.
|
|
|
nire gorroto
|
guztia
islatuko lukeen
|
|
|
nire galdera
|
guztiak
ezabatuz
|
|
|
gure nahi
|
guztiak
|
|
|
Eta deprimitu
|
guztien
enbaxadore
|
|
|
erantzun
|
guztien
galderak ezagutzeko asmoz.
|
|
|
" Erakutsi dakidan
|
guztia
,
|
|
|
haiek baitira bidaia
|
guztien
desantolatzaileak,
|
|
|
sentimendu eta oroitzapen
|
guztiak
|
|
|
Ez baitu odolak jende
|
guztia
asaldatzen.
|
|
|
toki
|
guztietan
|
|
|
Baina poema
|
guztiak
|
|
|
lore
|
guztiei
|
|
|
Zure isiltasunak eginiko galdera
|
guztiak
|
|
|
Zakar
|
guztiak
barreiatu ditu
|
|
|
Nork utzi digu berritasun
|
hori guztia
|