|
2000
|
|
|
Orreagako Priorea zelarik hango administraritza ahalik egokien antolatuz bideratu zuen.
|
Gero
Salamanca eta Coimbrako Unibertsitateetan katedraduna izan zen.
|
|
|
|
Gero
, 1567 urtean, Erromara jo zuen eta, Vatikanoko Tribunal nagusiko kide izendatu zutenez, aukera egokia lortu ere bai, zeren Pio V.ak, Gregorio XIII.ak eta Sixto V.ak beren kontseilaritzat hartu eta ohore handien jabe egin zuten. Eta, han ere, bertako antolakuntza eta egitarauen hobekuntzaz arduratu zen.
|
|
|
Izan ere, lehenik bertakoon elkartasuna dugu beharrezkoena eta
|
gero
besteekiko adiskidetasuna. Gizakia, edonongo gizakia baita errespetagarri eta hortik abia gintezke beste ororen elkartasunera.
|
|
|
|
Gero
, 1936 urtean militarrak altxatu eta Franco buru jarri zenetik, gizaki soil bakoitzaren eskubideak kontuan hartu gabe, berrogei urteko diktadurak iraun zuen, katolikotasunaren izenean kristautasunaren printzipioei jaramonik egin gabe. Ikus bestela Unión Internacional de Malinas erakundeko C. Martí Martí eta R.
|
|
|
idazle bikainari zor diogu, zeinak argitara eman baitzuen 1949an Alderdi aldizkarian, izenburutzat Giza eskubide guztien Aitorkizuna jarriz.
|
Gero
, Coruñako Agrupación Cultural O Facho zeritzan elkarteak, ONUren agiri horren hogeigarren urteburuan (1968) lau hizkuntzatan (galegoz, gazteleraz, katalaneraz eta euskaraz) argitara eman zuen Coruñako Moret argitaletxean, J. A. Gonzalez Casanova irakaslearen hitzaurrez. Euskarazkoa. Orixe, ren testu bera zen.
|
|
|
Estudió en Salamanca y la mayor parte de su vida ejerció de párroco en Sara (Lapurdi). En su obra
|
Gero
(1643) emite opiniones como ésta: –Iuramentuak ongi, zuzenki eta behar den bidean egina izaiteko, behar ditu hirur gauza, hirur lagun eta sostengu:
|
|
|
Gaztelako errege Henrikek (Pedro Ankerraren semeak) 1366 urtean Treviñoren aginte osoa eman omen zion Pedro Manrique ri, eta honen ondokoek zenbait aldakuntza ezarri zituzten,
|
gero
Treviñoko duke bihurtuko baitziren. Isasti historiagileak ongi zioen bezala, Gaztelako tituluak ziren horiek denak, zeren hemen, Batzar Nagusien arabera, denak ziren aitonenseme eta ez ziren onargarriak Gaztelako tituluok.
|
|
|
Eurogutunaren kopiak ere zabaldu nituen, baina gure politikarien artean nonbait ez zuen arretazko jarrera egokirik izan.
|
Gero
, gai horren inguruan Herrialdeko Ombudsmanaren garrantziaz hitzaldiak antolatu genituen Gasteizen. Han, 1993ko urriaren 29an, Tirol Hegoaldeko Ombudsmann den Dr.
|
|
|
Pedro Agerre Azpilkueta. Axular? ezin ahantzia, euskarazko idazlerik handienetakoa, 1643an argitaratu zen
|
Gero
ren egilea genuen. Garai hartatik etenik gabe aritu izan dira euskal idazleak Nafarroan, eta ezin aipatu gabe utzi gure mendeko Nikolas Ormaetxea. Orixe?, hainbeste idazlanen artean Euskaldunak (1950) poema mardularen egilea.
|
|
|
–Administrazio Publikoek bultzatuko dute euskararen mailaz mailako presentzia komunikabide sozial publiko eta pribatuetan. Horretarako, eta komunikabideek euskara
|
gero
eta gehiago eta ohizko moduan erabil dezaten, Nafarroako Gobernuak diruz eta materialez laguntzeko planak gauzatuko ditu.?
|
|
|
Aita, nola Euskal Herrietan, umeen haziera ona, eta behar den Dotrinarik izango da, baldin Euskera hondatzeko ahalegin guztiak egiten badira, eta gure mutiltxo, edo haurrei bildur eta azotearekin Euskera hitz egitea eragozten bazaie? Horiek berek
|
gero
edo Eleizagizon edo Etxajaunak izan behar dute. Eta guraso edo Kurak direnean, nola ongi premia den bezala, beren Etxe edo Hergoienetan (Herri txikiei honela Araban deitzen diete) Dotrina erakatsi, eta konfesatuko dute?
|
|
|
Ahal daitekeen disparaterik bidegabeena da, Euskera gazteei debekatu, eta madarikatua balego bezala kastigatu eta eragoztea. Eskolan bertan erakatsi ordu onean, eta Erdaraz jardun dezatela; baina
|
gero
libre, nahiz Euskeraz, nahiz Gaztelaniaz: horrekin bietara egingo dira.
|
|
|
Gaztelania ez ikasi eta Euske ra bai ahaztu.
|
Gero
hemen lotsa handiaz dakusguna: ez hitz egiteko eta ez elkar aditzeko, Erderazko eta Euskarazko nahaspila moldakaitz eta nazkagarri bat entzun ohi da.
|
|
|
|
Gero
, horren ondorioz noski, Unesco arduratu zen lan sakon bat gertatzen, soziologo, hizkuntzalari eta pedagogoak bilduz eta elkarren artean hizkuntzen arazoa aztertuz, erabakiak argitara emateko, gomendio gisa: L, emploi des langues vernaculaires dans l, enseignement, 1953 urtean.
|
|
|
|
Gero
, Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna zer den, Frantziaren betoa zertan den, eta onartzeaz zer egingo duen.
|
|
|
Adibidez, Eusko Ikaskuntza erakundeak bere sorreratik laster argitara eman zuen liburuxka interesgarri bat: Joakin Jose Landazuri historiagile arabarraren Treviño ilustrado (1921) zeritzana, XVIII. mendearen azkenaldian idatzia eta argitara gabe gelditu zena,
|
gero
Juan Allende Salazar zenaren hitzaurrez Eusko Ikaskuntzak argitaratua. Lan zehatza eta mamitsua benetan.
|
|
|
Sei urte pasatu dira, eta oraindik ezin dut sinetsi mutilak egin zidana. Gertatutakoa gertatu eta
|
gero
Irlandara etorri nintzen bizitzera, eta gutxienez lantxo bat aurkitu dut aterpetxe honetan, eta horrek ematen dit aurrera segitzeko poza. Baina hala ere ezin dut ihes egin lehengo oroipenetatik.
|
|
|
Autoa errepidetik irten zen
|
gero
eta abiadura handiagoan. Azeleragailua askatzeko Irinak egindako saiakera guztiz alferrikakoa izan zen, eta bidetik hurbil zeuden zuhaitz batzuk gero eta azkarrago zihoazen euren enkontrura.
|
|
|
Autoa errepidetik irten zen gero eta abiadura handiagoan. Azeleragailua askatzeko Irinak egindako saiakera guztiz alferrikakoa izan zen, eta bidetik hurbil zeuden zuhaitz batzuk
|
gero
eta azkarrago zihoazen euren enkontrura.
|
|
|
Bere kantua jaurtitzen du, eta azken notaren azken bibrazioaren ostean segundo bateko isiltasuna sortzen da; eta orduan agertzen da, orduan eta ez beste inoiz, eguzkia. Hanka bat orain, beso bat
|
gero
, muinoen atzetik printzaz printza biluzten doan jainkosa dirudi, eta ematen du oilarraren kantua seinaletzat izan duela denon bistara agertzeko. Hori da gure oilarrak duen dohaina.
|
|
|
Gau osoa eman zuen eztarriko lakarra kendu nahian, koj koj koj moduko zaratatxoekin. Eztarria findu nahi izan zuen bost arrautzaren zuringoak janez, baina bere aurpegian izua gailentzen hasi zen
|
gero
eta nabariago, ikusten baitzuen dena alferrik zela, ez zitzaiola kanturik irtengo eguneko hain une garrantzitsuan.
|
|
|
Hau guztia askoz ere geroago jakin zen, ezta? Eta beno,
|
gero
argitu zen talde armatu horrek artsenala prestatu nahi zuela Errepublikan, eta horregatik komeni zitzaiela itsasontziarekiko kontaktua ere Errepublikan izatea. Arma trafikoa zen gehienbat, baina drogak ere bazeuden tartean, hori baita talde lealisten finantzaketa modurik errentagarrienetakoa.
|
|
|
Ezer ez.
|
Gero
, bost haiek hilda eta ondo hilda zeudelarik, tiratzaileak eurengana hurbildu eta errematatu egin zituzten, banan banan. Gero ihes egin zuten.
|
|
|
Gero, bost haiek hilda eta ondo hilda zeudelarik, tiratzaileak eurengana hurbildu eta errematatu egin zituzten, banan banan.
|
Gero
ihes egin zuten. Nik ere lasterka egin nuen alde, hondartzaren ertzean dauden harritzarretan ezkutatzera.
|
|
|
|
Gero
, abiatu da ortziko marran zekusan argitxora eta konturatu da barkurik ezin duela jan, justu hegalarekin branka jo baino lehen.
|
|
|
|
Gero
, abiatu da zeruko estalki beltzean zekusan argitxora eta iristean konturatuko da izar hura duela milioika urte desagertutakoaren arrastoa baino ez dela bera baino oraindik gutxiago, eta ezin duela ezereza jan.
|
|
|
" Eskerrak aurrerantz jausi ez zaren. Malkarraren ertzean geratu zara, bizkarrean itzelezko kolpea hartu eta
|
gero
".
|
|
|
Limericketik pasatu ginen,
|
gero
Ennisetik, eta hortik Ennistymon izeneko herrira ailegatu ginen. Supermerkatu baten parean aparkatu genuen eta bertara sartu ginen zenbait gauza erosteko.
|
|
|
|
Gero
aitortu zidan bera izan zela konpresak gurditxotik atera zituena, eta ondo irten zitzaiola. " Eta beste bostak?", itaundu nion.
|
|
|
Ralphek egiten zuen guztiari ahozabalik jarraitzen nion. Badakit beste edonoren irudia ere ekar nezakeela burura hala nahi izanez
|
gero
, baina obsesiboki agertu zaidana Jabi izan da.
|
|
|
gaur ez zegoen. Berarekin berba apur bat egiteko gogoa nuen, baina txabolako atean jo eta
|
gero
inoiz ikusi dudan emakumerik zaharrena agertu zaigu. Mesfidati aritu da, uzkur.
|
|
|
Egunak hain dira motzak... Eta
|
gero
zerbait idatzi behar dut zure gainean, eta ez zait bururatzen, guztia izan delako hain zoragarria egun horretan ere...
|
|
|
Uste dut ez dudala zabalduko. Eta bidaiaren amaierara hurbiltzen noan eran,
|
gero
eta nazka handiagoa ematen dit Eiderrek.
|
|
|
–Kakatara. Eta
|
gero
gertatzen da neure burua ere gorrotatzen hasia naizela: gertatzen zenaz lehenago ez konturatzeagatik, itsu itsuan hona etortzeagatik... eta kauenlaostia, puta zahar batekin oheratzeko dirurik ez izateagatik.
|
|
|
Umeei zerbait esan eta denak bildu ziren euren nagusiaren inguruan, argazkirako prest. Segundo gutxiren buruan papertxo bat azaltzen hasi zen kameraren azpitik, eta papertxoari haize apur bat eman eta
|
gero
, irudiak itxura konkretua hartu zuen. Argazkia tropa txikiari erakutsi ondoren, txintxeta batez josi zuen horman harrerako neskak.
|
|
|
Ez, ez, erantzun zion Txemak, neska atseginari begiratu gabe. Bila hasi zen, ezkerreko horman lehendabizi, atzeko paretan
|
gero
, goitik behera, lerroz lerro, argazki guztiei so. Askotan iruditu zitzaion hango hura Eider zela, eta gero beste hura.
|
|
|
Bila hasi zen, ezkerreko horman lehendabizi, atzeko paretan gero, goitik behera, lerroz lerro, argazki guztiei so. Askotan iruditu zitzaion hango hura Eider zela, eta
|
gero
beste hura. Zerbaiten bila?, galdetu zion neskak, eta Txemak keinu bat egin zion ezezkoan, edo ez zekiela, edo ez ziola galdera ulertu.
|
|
|
|
Gero
esku batzuk nabaritu zituen tiraka, eta errazagoa izan zitzaion kanporantz irrist egitea. Begiak itxita zituen.
|
|
|
Nik ondo pasatu nuen, baina gutariko batzuek ez hainbeste. Kontua da taberna batean denbora luzea egon eta
|
gero
, erabaki genuela beste batera joatea. Beno, ba beste horretara sartzean, aurpegi ezagunak ikusi nituen.
|
|
|
Orain afaltzera noa. Eta
|
gero
tabernako hitzaldira. Eta bihar Lahinchera.
|
|
|
" Archivo protegido..." Alboko herrietako aterpetxe guztien izenak. "... protegido con..."
|
Gero
" Lahinch" izena. "... con contraseña".
|
|
|
Txemak itsasoa eskaini zidan, eta nire gaztetasunean ilusioz hartu nituen bere hitzak. Baina
|
gero
izarrak etorri ziren, eta zenbait opari are eskuraezinago. Inmentsitatea zen.
|
|
|
Eta orduan, eskaintzaz beteriko urte batzuen ondoren, amaitu egin zitzaizkion opari infinitu eta mugagabeak, eta egun hartatik aurrera mendiak eta lakuak oparitzen zizkidan, eta
|
gero
zuhaitzak eta ur lasterretako bitsa; eta hodeiren bat oparituko ote zidan beldurrez nengoen garai batean, enborrean zizelatu zuen bihotz bat erakutsi zidan. Hura guztiaren bukaera zela iruditu zitzaidan, baina ez:
|
|
|
Lehenago, aterpetxera heldu arteko bidean, makina bat jenderekin gurutzatu zen, eta baita behin baino gehiagotan galdetu ere kale hau edo beste hau non zegoen; baina, zinez, aurpegi haietan ez zuen inongo mirakulurik ikusi. Akaso egunerokoa irakurri eta
|
gero
, Eiderrekin birtualki ordu erdiz egon eta gero, bost sentimenak erneago izango zituen, prestatuago Pavlov-en erreflexu baldintzatua egia bihurtzeko.
|
|
|
Lehenago, aterpetxera heldu arteko bidean, makina bat jenderekin gurutzatu zen, eta baita behin baino gehiagotan galdetu ere kale hau edo beste hau non zegoen; baina, zinez, aurpegi haietan ez zuen inongo mirakulurik ikusi. Akaso egunerokoa irakurri eta gero, Eiderrekin birtualki ordu erdiz egon eta
|
gero
, bost sentimenak erneago izango zituen, prestatuago Pavlov-en erreflexu baldintzatua egia bihurtzeko.
|
|
|
|
Gero
edozein aitzakia jartzen zuen nesken taldetxoaren ondotik pasatzeko, eta altuegi mintzatzen zen parean egotean. Begirada gurutzatzen zion, eta irribarre bat hizjarioa moztu gabe.
|
|
|
Baina
|
gero
, gauez, ohean sartzen zen. Eta manten azpian otoitz egiten zuen, astelehenean mesedez begiradatxo bat eskain ziezaion ondoko gelako neskatilak.
|
|
|
Ezeroso sentiarazi ninduen zurrunbilo horrek. Baina
|
gero
, Cashelera ekarri nauten beste autoen intermitentea ikustean, gozatu ere egin dut une laburreko ikara hori. Eta hori, Bitakora laguna, zoragarria da.
|
|
|
Euskal Herriari buruz aritu zitzaidan, hizkuntza zahar bat ere ba omen dugula gogorarazi zidan, eta gure egoera politikoak baduela antzik beraienarekin.
|
Gero
geografiaren atala etorri zen eta" Saint Sebastien" aipatu zidan, eta oraindik gehiago zirraratu ninduen" Biarritz" bat.
|
|
|
|
Gero
tabernaria ere batu zitzaigun elkarrizketan, eta azkenean barkatzeko esan behar izan nien, oraindik ez nekiela aterpetxean tokirik izango nuen, eta bertara joan behar nuela, ez banuen kalean lo egin nahi. Gonbidatu ninduenak barrezka erantzun zidan ezetz, tokirik ez banu bere etxera joango nintzela lotara, eta telefonoan txanponak sartzearen keinua egin zuen bere emazteari deitzeko, afari berezia presta zezan agintzeko.
|
|
|
Itxura hori eman zidan, heltzean, autoaren barrutik ikusita, eta inpresio handiagoa bertako kaleetan egindako paseoan. Gaztelu bat izan zen begietara agertu zitzaidan lehenengo eraikina, eta etxe txiki zahar ugari
|
gero
, oihal blasonatuak eta lis loredun banderak baino ez zitzaizkienak falta duela bostehun urteko itxura bera izan zezaten. Urrunago katedrala, St.
|
|
|
Bere ohea eta nirea lotzen dituen eskailera txikian gora egin du, eta segituan atera ditu koadernoa eta boligrafoa, egunak eman dizkionak papereratzeko asmoz. Nik, bien bitartean, disimulurik gabe begiratzen nuen azpiko literatik, Rocíoren gorputza goiko koltxoiaren bigunetan nola sartzen zen; eta igartzen nizkion ukondoak mugitzen, eta belaunak eta hanken puntak ohea emeki ostikoz jotzen, eta orain ahozpez etzanda ari zela idazten eta
|
gero
alboz, eta koltxoiak bigunagoa ematen zuen holakoetan, dudarik gabe bere izterrak ziren haiek ukitzeko besoa pixka bat baino ez nuenean altxatu behar.
|
|
|
Errazagoa zatekeen berarentzat, Dublinen egin bezala, kontrazeinua aurkitzeko ahalegina egitea, esate baterako" O’Brien’s" sartzea, eta
|
gero
" Abbey" hitzarekin saiatzea, eta azkenean Eiderrek aukeratutako hitza" Holiday" zela deskubritzea. Eta hori jakinda, izen bereko aterpetxera joan eta logelaren lasaitasunean hirugarren artxiboa irekitzea.
|
|
|
Eta bera ere Eiderrekin bidaiatzen ari zela iruditzen zitzaion, Euskal Herritik irteterakoan baino hurbilago sentitzen baitzuen bere neskaren presentzia.
|
Gero
eta hurbilago nabaritzen zituen, era berean, Eiderren keinuak, irriak, hitz egiteko erak. Egunerokoa irakurtzearen esperientzia zoragarria bezain mingarria egiten zitzaion. Alde batetik Eider ikusten laguntzen ziolako, bizirik, Irlandara joan zeneko ilusio handiarekin; eta iruditzen zitzaion Eider bera ari zela hizketan egunerokoaren barrutik, eta horrek gehiago laguntzen zion Txemari oroitzen, xehetasun ia ahantzietan barneratzen, eta gero eszena konkretuagoetara jotzen, eta egun osoak gogoratzen.
|
|
|
Abuztuko egunkariak eskatu zituen, eta
|
gero
irailekoak, baina tarte horretan beste mila atentatu gertatu ziren eta horiek hartzen zuten aurrekoaren lekua, eta inon ez Ralphik edo atxiloturik.
|
|
|
Ralph oso urduri zegoen,
|
gero
eta gehiago mugara hurbiltzen ari ginen heinean. Esan diot lasaitzeko, furgoneta osteagatik ez digutela isun handiegia jarriko.
|
|
|
|
Gero
soldadua kanpora atera da autobuseko gazte gehienon karnetekin, eta ordu laurden batez datu guztiak kopiatzen ikusi dugu leihatilatik. Berriz autobusera igotzean, banan banan itzuli dizkigu karnetak eta ezer esan barik bueltatu da etorri den bidetik.
|
|
|
Betikoa ez: askoz ere alaiago zegoen, eta" Eider" errepikatzen zidan, nire maitasun mordoari bultzada berri bat emanez, eta musu ematen zidan, eta besarkatu, eta nik
|
gero
eta gehiago maite dut.
|
|
|
|
Gero
bazkaltzera eraman nahi ninduela aitortu zidan, harrerak bere pisuan jarraipena izan zezan, gaua luzatzeko asmoz. Baina ezetz esan nion, eskerrik asko baina ez, oso nekatuta nengoela eta nahiago nuela etxera joan eta atseden hartzea.
|
|
|
Honek ezin du horrela jarraitu. Jabirekin asteburu hau pasatu eta
|
gero
, iruditzen zait mundu guztiak jakin behar duela hemen zerbait gertatzen ari dela. Momentuz, argi esan diot Jabiri hau azken aldia izan dela.
|
|
|
Testa egin dut eta baiezkoa irten zait.
|
Gero
, badaezpadan, ospitaleko larrialdietara joan naiz. Horrelako kasuak ez dituztela onartzen, eta hasiera batean ez didate sartzen utzi.
|
|
|
Putakumea! Ez zidan benetako izena ere esan, eta
|
gero
maite ninduela, no te jode.
|
|
|
Tererekin egin dut topo kalean. Jabirekin
|
gero
eta zoriontsuagoa dela bota dit bat batean, eta nik ere Txema ondo zaintzeko, etorkizun luzea dugula aurretik eta, nire barruko zurrunbiloaren erruz, entzutera iritsi ez naizen gauza gehiago.
|
|
|
Azken finean, orain edo
|
gero
hiltzearen artean, sufrimendu pixka bateko aldea baino ez dago. Eta sufrimendua zertarako asmatu zen, ezpada ondoren datorren lasaitasuna dastatzeko?
|
|
|
Azken aldiz Seat zaharra estarterraren bidez jarriko dut martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea errespetatuko dut (ekintza sinboliko soil bat izan daiteke), bariantea
|
gero
, eta hain txarto peraltatutako bihurgune horren atzetik osaba Pedroren baserria ikustera ez naiz iritsiko. Seguru naiz, halere, gaur ez dela ardirik egongo larrean.
|
|
|
Derryra zihoan. Londonderryra, autobusaren karteltxoari kasu eginez
|
gero
. Bidaiaren azken pausoak ziren:
|
|
|
erabakita zegoen.
|
Gero
, abioia hartu eta etxera, bere pisura. Pertsianak igoko zituen argia sar zedin, eta oroitzapenez kutsatutako gelak berrituko zituen.
|
|
|
|
Gero
parke nazional zoragarri batera joan gara. Pena euriarena, baina bestela itzela izan da.
|
|
|
Rocíok leihatila txikia ireki du, eta azken musu bat bidali dit. Eider, itaundu nahi izan dit
|
gero
, nora joan behar duzu Killarneytik alde egin ondoren. Eta nik erantzun oihuka:
|
|
|
Hasierako lerroak arin irentsi zituen, gose zahar bati erantzunez edo. Hortik aurrera
|
gero
eta taupada gogorragoak sumatzen hasi zen bere barruetan, sentsazio arraro bat bizkarretik behera, izerdia besapeetan eta momentuero gehitzen zihoan botagura larria.
|
|
|
Artxiboei zegokienez, Lahinchen ireki ez zuenarekin ahalegindu zen badaezpadan. Aterpetxeen izenekin saiatu zen, eta
|
gero
bertako jabeenekin. Bazirudien artxibo harekin jai zuela.
|
|
|
Hasierako kilometroak ez zetozen bat nik Connemaraz nuen ideiarekin, eta beraz itzali egin nuen walkmana. Baina apurka apurka etxeak desagertzen hasi ziren, lurralde
|
gero
eta latzago bati utziz lekua. Eta orduan bai, orduan ondo itsatsi nituen aurikularrak nire belarrietan.
|
|
|
Horrelaxe hasi ziren hizketan. Kalean lehenengo, eta taberna zulo batean
|
gero
. Euren bizitzen gorabeherez, maitasunaz, politikaz, gobernuaz, urtebete lehenago bukatutako barianteaz aritu ziren.
|
|
|
Konparazio ausart samarra ere bazen, baina zerbaitekin parekatzekotan heriotzarekin egin zitekeen. Iragana ahaztea eta etorkizunaz arduragabetzea gauzarik errazenak ziren Rocío García de Mainuetaren eskuetan eroriz
|
gero
. Heriotzarekin bezala.
|
|
|
Eta han, bailararen oinetan, eliza baten dorrea ikusi nuen.
|
Gero
beheraxeago jaitsi eta hildako herri hura aurkitu nuen.
|
|
|
Sartu eta bertan gela handi bat zegoen, sukaldea izan zitekeena. Eskailera batzuetatik gora igo nintzen
|
gero
, eta lasai bisitatu nituen etxeko txoko guztiak, dastatuz bezala. Logeletara sartu nintzen, presarik gabe.
|
|
|
Logeletara sartu nintzen, presarik gabe.
|
Gero
korridore luze bat zegoen, eta haren amaieran egongela nagusia zirudiena.
|
|
|
Eta nik ere barre egiten nion etxe paretik pasatzean.
|
Gero
aurrera segitzen nuen, horko kaletik, ikusten. Hango horma hura kanposantua da.
|
|
|
Ez, begien bistakoari beti modu tragikoan so eginez
|
gero
, aspaldi zen Txema zoroetxe batean. Adibidez, zenbait urte lehenago Eider eta beraren arteko harremana kili kolo utzi zuen esperientzia mingarri hura etorri zitzaion burura.
|
|
|
" The Sugan" aterpetxera ekarri ninduen, eta ondoren jatetxe txiki baina atsegin batean afaldu genuen. Noski, ez nuen idazteko astirik izan(" Uztailak 4" izenburupean dagoena salbu, baina zati hori Cork eta Killarney batzen dituen autobusean idatzi nuen), zeren eta
|
gero
, gaua errematatzeko, taberna batera sartu baikinen. Eta ez sartu soilik, ez jauna.
|
|
|
Eta
|
gero
Paddy, Jameson eta Powers whiskyak ezagutu genituela uste dut, ez baitut dena ondo gogoratzen.
|
|
|
Gehiago oraindik bolbora guztiak piztu dituen" duela asko" hori.
|
Gero
, bere ohetik irten eta azal ilun biluzia nire ohe ertzerantz hurbiltzen zuen neurrian," duela asko, bai", esan dit," eta zure lasaitasunean ikusi zaitut, penarik gabe, irri etengabean ametsetan, eta pentsatu dut agian neu nintzela lasaitasunezko irri horren arrazoia. Oker nago?", galdetu dit Rocíok ukondoak nire koltxoian jarrita, bion aurpegiak hurbil geratzen zirela.
|
|
|
Neurrira eginiko kutxatxo bustia zen bere ahoa, zeinetan ezpain mamitsuen erresuma izan den nire eskuak konkistatutako lehen lurraldea. Eta
|
gero
mingain xeratsua, ahosabaia... Ordurako Rocíok itxita zituen begiak, eta hatz luzea bere ahotik atera gabe izarak apartatu ditut nire ondoan leku txiki bat zain zuela uler zezan.
|
|
|
Ez da berari buruzko gogoetak izan ditudan lehen aldia izan, Rocío ezagutu nuenetik maiz bururatu zaidalako Txemak ez duela sufrimendurik merezi ni neu izatearen ondorioz. Baina
|
gero
ezkerreko sorbaldan deabrutxoa agertzen zait eta esaten dit Txemak ez duela sekula jakingo, eta beraz ez diodala minik egingo.
|
|
|
Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar zituela ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri nuela martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez zuela ere banekien, eta
|
gero
egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro batzuk lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak: Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu.
|
|
|
|
Gero
damutu egin nintzen. Geroago, esan nion guztiaz pentsatu nuen.
|
|
|
1990eko egun hartan lan handia egin behar izan genuen udalekuko umeak neka zitezen: mendira eraman genituen, eta
|
gero
piraguaz ibiltzera. Zertarako eta begiraleok gauean parranda txiki bat egiteko, umeen lo sakonaz baliatuta.
|
|
|
Ba momentu horretan nik horixe ikusi nuen.
|
Gero
, hau guztia Rocíori kontatzean (eta gehiago orain, idaztean), iruditu zitzaidan nire esperientzia hura ere heriotza txiki bat izan zela. Hil egin zitzaidan Jabi lagun bezala ikustearen begirada errugabea (ordutik aurrera beste era batean ikusten baitut), hil egin zitzaidan nire mundu orekatua, errealitatearen gainean nuen kontrola, errespetua, konfiantza, eta Txemak gure harremanaren eternitatean sinesten zuen garaia ere hil zen.
|
|
|
|
Gero
, Txemaren erabakiz, denboratxo bat eman genuen, pare bat hilabete asko jota, gure harremanaren zimenduak bisitatuz eta errepasatuz. Berak zerotik hastea deitu zion horri.
|
|
|
–Eiderrek orduak pasatzen zituen bere osaba Pedroren baserrian, eta
|
gero
etxera etorri eta gelan sartuta ematen zuen denbora guztia, eta ia jan ere ez zuen egiten. Ez dakit zer, Txema, ez dakit zer izango zen, baina nire alabak zerbait zuen barruan.
|
|
|
Alde batetik ulertzen zuen Maiteren jarrera, ze, nahiz eta berak kontrakoa esan, bere alaba hilda zegoenik ez zuen behar bezala onartu, eta noski, arrazoiak behar zituen hutsune hori justifikatzeko.
|
Gero
, hortik aurrerako pausoak errazak dira: gelan sartuta igaro zuen arratsalde bat gogoratu eta, hari horri jarraituz, ustezko depresio baten inguruko teoria sortzen da, ahaztuta beste edozein garaitan ere Eiderrek ordu luzeak pasatzen zituela bere gelan, tripako min batek edo parrandaren osteko biharamunak eraginda ziur aski.
|
|
|
gelan sartuta igaro zuen arratsalde bat gogoratu eta, hari horri jarraituz, ustezko depresio baten inguruko teoria sortzen da, ahaztuta beste edozein garaitan ere Eiderrek ordu luzeak pasatzen zituela bere gelan, tripako min batek edo parrandaren osteko biharamunak eraginda ziur aski. Eta
|
gero
, gogoratu hil baino bi egun lehenago ez zuela, esaterako, berdura zopa jan nahi izan, eta hara, autopsia ofiziala konpleto dugu: depresio batek suizidiora eraman zuen.
|
|
|
Kaxoiak zabaldu zituen, eskuz idatzitako orrien artean arakatu, armairuan giltzapetutako arropetatik Eiderren usaina askatu zuen, eta
|
gero
eta gehiago murgildu zen xehetasunen kanposantu hartan, oroimenaren pusketekin eraikitako nekropoli txikian, eta mina eragiten zioten oroipenen egarriz segitu zuen, zauriak freskatuz.
|
|
|
|
Gero
, herrira bueltan, behi, txori eta tximeletekin gurutzatzen ginen. Mendirantz egiten zuten alde, eta uste genuen eurak zirela zuhurrenak eta jakintsuenak, inori ezer esan gabe bazekitelako orain bidera, orain mendira joaten.
|
|
|
Makinistak bere tutua jo zuenean gure besapeetako izerdi jario batek bagoia bete zuen, hasierako tripetako kili kilien osagarri. Segundoaren buruan bagoiak kolpe izugarri bat jo eta pixkanaka," txaka txaka" xuxurlatu nahi zuen erritmo baten bitartez, martxa
|
gero
eta handiagoa harrapatu zuen, gure pozerako eta izerdi jarioaren emana ia jasanezin bihurtu arte.
|
|
|
Aurpegiak eskuin leihoan iltzatuta genituela anaia txikienaren begiratze urdurian erreparatu genuen bat batean. Paisaiak eskaintzen zuen edozein puntutan finkatzen zen haren begirada, eta gure gibelean desagertu arte jarraitzen zion aipatutako puntuari,
|
gero
eta beldur aurpegi handiagoz.
|
|
|
Guztiari zahar itxura emango dion berniza erabiltzea nahikotzat hartzen duten pub horietako batean.
|
Gero
hormak kez belztu, Dublingo antigoaleko argazkiak eskegi, txoko denak banderatxoz eta afixaz bete, eta aurrera!
|
|
|
Nahasia eta grisa. Eta
|
gero
, ziurrenik Liffey ibaia izango zen suge marroiaren inguruetan, ondoegi ordenatutako etxeak zeuden ezker eskuin, begiekin iristerik ez zegoen punturaino.
|
|
|
Eta azalean, esan dudan legez, argazki bat dago. Muino bat, txarto asfaltatutako bidetxo bat
|
gero
. Eta bidearen ertzetan harrizko hiru txabola; gizon zahar bat txabola nagusiaren aurrean jesarrita.
|
|
|
Itsaso urdina, grisa, urdina, berdea, grisa, zeruaren antzera minututik minutura berunaren kolorea aldatuz. Eta
|
gero
amildegiak, hondartzatik hasita gero eta altuera handiagoa hartuz.
|