|
2007
|
|
|
Haren masa, berriz, mila milioi aldiz Eguzkiaren masa da (Eguzkiaren masa 2 x 10 30 kg da). Berrehun mila milioi izar baino
|
gehiago
daude Esne bidean. Gau argitsuetan, banda zurixka baten itxura du.
|
|
|
Gerora ikusi zuten pertzeptroiek ikasteko oso ahalmen mugatua zutela. Horregatik, gaur egungo pertzeptroiek neurona
|
gehiago
dituzte, geruzatan antolatuta.
|
|
|
Dena den, eraginkortasuna handituz, CO 2 isuriak% 25 murriztea lor daiteke gehienez ere. Baina ikatza berdetu nahi bada, hori baino
|
gehiago
da. CO 2 isuriak askoz ere gehiago murriztu behar dira, deusezteraino ahal bada.
|
|
|
Baina ikatza berdetu nahi bada, hori baino gehiago da. CO 2 isuriak askoz ere
|
gehiago
murriztu behar dira, deusezteraino ahal bada. Ikertzaileak, hori lortzeko, karbonoa harrapatzeko eta gordetzeko teknologiak ikertzen ari dira.
|
|
|
Izatez, CO 2 a harrapatzeko teknologia garatuta dago, eta elikagaien industriarako eta industria kimikorako erabiltzen da, CO 2 purua lortzeko. Baina, bolumen handian erabili ahal izateko,
|
gehiago
garatu beharra dago teknologia hori.
|
|
|
Horretarako, CO 2 a konprimitu eta lur azpian gordetzea proposatzen dute adituek arroka porotsuetan edo gatz akuiferoetan, esaterako. Klima aldaketari buruzko Gobernuarteko Taldearen (IPCC) 2005eko txosten baten arabera, ongi aukeratutako gordailu geologiko batek CO 2 aren% 99 baino
|
gehiago
gordetzeko probabilitatea oso handia da 100 urtez, eta handia 1.000 urtez.
|
|
|
Ikatza karbonoa da funtsean ikatz motaren arabera% 70 karbono izan dezake. Horregatik, ikatza erretzean, karbonoa oxigenoarekin batzen da, eta beste edozein erregaik baino CO 2
|
gehiago
askatzen du. Eta CO 2 a gardena da, baina badakigu zer koloretako ondorioak dituen...
|
|
|
Fruituak ernaldutako lore batetik garatzen dira. Mamia pixkanaka sortzen da, eta fruitua gero eta
|
gehiago
handitzen da, guztiz garatu arte: fruituaren zelula guztiek behin betiko tamaina hartzen dute, bakoitzaren funtzioak behar bezala definitzen dira, eta funtzio horiek betetzeko behar dituzten elementu biokimikoak ekoizten dira.
|
|
|
Fruitu baten zaporea, neurri batean, fruitu horrek duen azukre edukiaren araberakoa da, eta azukre edukia jasotzen duen argi kantitatearen araberakoa; zenbat eta eguzki argi
|
gehiago
jaso, orduan eta azukre gehiago izango du. Horrenbestez, negutegietan eta garaiz kanpo ekoitzitako fruituek askoz azukre gutxiago dute dagokien garaian, argi kondizio hobeetan eta leku ireki batean ekoitzitakoek baino.
|
|
|
Fruitu baten zaporea, neurri batean, fruitu horrek duen azukre edukiaren araberakoa da, eta azukre edukia jasotzen duen argi kantitatearen araberakoa; zenbat eta eguzki argi gehiago jaso, orduan eta azukre
|
gehiago
izango du. Horrenbestez, negutegietan eta garaiz kanpo ekoitzitako fruituek askoz azukre gutxiago dute dagokien garaian, argi kondizio hobeetan eta leku ireki batean ekoitzitakoek baino.
|
|
|
Ugalketa sasoian ugaltze aparatua soilik hazten da, eta gainerako egiturak txikituz doaz pixkanaka. Esaterako, bare eme batek errunaldi bakarrean 200 arrautza baino
|
gehiago
errun ditzake, eta bere pisuaren laurdena gal dezake gutxi gorabehera. Bareen ugaltze ahaleginaren zenbatekoari neurria hartzeko, esan dezagun bare eme batek errutean galtzen duen pisua 60 kg ko emakume batek erditzean 15 kg galtzearekin aldera daitekeela.
|
|
|
Orain, ordea, badakite proteinak immunologia sisteman eragina duela, eta baita erritmo zirkadianoan ere, nonbait. Hortaz, halako botikak ematen jarraitu baino lehen,
|
gehiago
ikertu dela uste dute ikertzaileek.
|
|
|
Nanozientziari eta Nanoteknologiari buruzko Nazioarteko Biltzarra egin zuten irailean Donostian. Nanoaren inguruko fisikako, kimikako, ingeniaritzako, biologiako nahiz medikuntzako 60 aditu baino
|
gehiago
bildu ziren. Kongresu hartako izarretako bat Antonio Hernando Madrilgo Magnetismo Aplikatuaren Institutuko zuzendaria izan zen.
|
|
|
Oro har, magnetismoaren gakoa partikulak toki zehatz batean metatzeko gaitasunean datza, medikuntzaren arloan (tumoreen kasuan) nahiz informatikaren kasuan (zenbat eta partikula
|
gehiago
, orduan eta bit gehiago).
|
|
|
Oro har, magnetismoaren gakoa partikulak toki zehatz batean metatzeko gaitasunean datza, medikuntzaren arloan (tumoreen kasuan) nahiz informatikaren kasuan (zenbat eta partikula gehiago, orduan eta bit
|
gehiago
).
|
|
|
Une honetan, zientzia arlo batzuk nanoteknologiara begira daude, eta nanoteknologia inoiz baino erakargarriagoa da haientzat. Zalantzarik gabe, zeregin ugari dago oraindik ere, baina inoiz baino
|
gehiago
hazten ari da; nanoteknologiarekiko interesa gero eta nabarmenagoa da.
|
|
|
Hirurehun artikulu baino
|
gehiago
argitaratu ditu, eta horietako askok aldizkari entzutetsuenetan izan dute beren lekua. Bost mila erreferentzia baino gehiago izan ditu.
|
|
|
Hirurehun artikulu baino gehiago argitaratu ditu, eta horietako askok aldizkari entzutetsuenetan izan dute beren lekua. Bost mila erreferentzia baino
|
gehiago
izan ditu.
|
|
|
Magnetismoaren eta fisikaren inguruko kongresu nagusietan 60 hitzaldi baino
|
gehiago
eman ditu.
|
|
|
Gehienetan kolada basaltikoak izaten dira, eta lurrazal berria eratzen dute. Erupzio
|
gehiago
gertatu ahala, lurrazalaren eremu sortu berriak ardatzetik aldendu egiten dira.
|
|
|
Guztira, 4.200 urperatze baino
|
gehiago
egin ditu Alvin ek, eta 12.000 zientzialari, ingeniari eta behatzaile eraman ditu ozeano sakonera. Sortu zutenetik, asko berritu dute; adibidez, 2006an beste beso robotiko bat jarri zioten.
|
|
|
Zenbat eta finagoak izan irakurgailuaren geruzak, orduan eta
|
gehiago
trinkotu ahal izango da disko gogorren informazioa, geruzak gai izango baitira magnetizazio aldaketa txiki horien arabera aldatzeko beren magnetizazioa.
|
|
|
Europatik munduko gainerako lurraldeetara zabaldu zen, eta, gaur egun, populazio hazkunde handiko herrietan geroz eta
|
gehiago
lantzen da patata, Indian eta Txinan, esaterako. Hain zuzen ere, Txina da patata gehien ekoizten duen herrialdea (munduko ekoizpen osoaren hirurehun milioi tona urtean bosten bat baino gehiago); Europako Batasuna eta Errusia dira zerrenda horretan hurrengoak datuak 2002an FAOk emanak dira.
|
|
|
Europatik munduko gainerako lurraldeetara zabaldu zen, eta, gaur egun, populazio hazkunde handiko herrietan geroz eta gehiago lantzen da patata, Indian eta Txinan, esaterako. Hain zuzen ere, Txina da patata gehien ekoizten duen herrialdea (munduko ekoizpen osoaren hirurehun milioi tona urtean bosten bat baino
|
gehiago
); Europako Batasuna eta Errusia dira zerrenda horretan hurrengoak datuak 2002an FAOk emanak dira.
|
|
|
AEB eta Europako Batasuna. Zerrendaren azken lekuetan, ostera, nekazaritzarako hainbeste baliabide ez dituzten herriak daude; Errusian, Ukrainan eta Nepalen, besteak beste, ez dituzte 10 tona baino
|
gehiago
ateratzen hektareako.
|
|
|
Dena dela, oro har, herrialde garatuetan geroz eta patata gutxiago kontsumitzen da. Patata fresko gutxiago erosten da, bizimoduaren eraginez; baina izoztutakoa geroz eta
|
gehiago
(ostalaritzan batez ere), eta geroz eta arrakasta handiagoa dute zorroko patata frijituek eta antzeko janari prozesatuek ere.
|
|
|
2005aren amaieran, lau urteko epean, Argo proiektuak 2.000 buia baino
|
gehiago
zituen barreiatuta, hasierako helburuaren (3.000 buia) bi heren; hots, 100.000 km 2 ko ia buia bat (buiek lau urteko biziraupena dute. Lau urteren buruan bateriak agortzen direnean, buiak ezin dira igo gainazalera; eta, asko hondoratu egiten dira).
|
|
|
Ozeanografia ikertzaileen etengabeko lanari esker eraiki ziren ozeanoa behatzeko sareak. Nolanahi ere, sarea izateak berak arazoak sortzen ditu; adibidez, azal azpiko lasterrak neurtzeko tresnek hamar urte baino
|
gehiago
daramatzate Atlantikoko zirkulazio termohalinoa kontrolatzen; baina horietako batzuk ez dituzte berrituko, ikerketa agentzia nazionalek nahiago baitute zerbait berria sortu. Zaintza hori amaitu ostean, ez da beste ezer egongo hutsune hori betetzeko.
|
|
|
El Niñoren agerraldi batean (beheko irudia), zerbaitek ahuldu egin ditu azaleko haizeak, eta horrek aukera ematen dio ur beroari ekialderantz joateko. Goranzko aire masen erdiguneak ekialderantz higitzen dira,
|
gehiago
ahultzen dute gainazaleko haizea, eta ur beroari hondoratzeko aukera ematen diote. Atzeraelikadura positiboa gertatzen da.
|
|
|
Ozeanoek Lurraren% 70 baino
|
gehiago
estaltzen dute. Eta klima sistemaren zati nagusi izanik, atmosferarekin eta lurrarekin elkarreraginean daude.
|
|
|
Izan ere, klima aldakortasuna bera aldatzen ari dela ematen du: ohiko eguraldiaren eremutik kanpoko gorabeheren muturrak
|
gehiago
aldentzen dira bata bestetik. Klima aldaketaren adierazle da hori.
|
|
|
Animalia askok dute jan gabe luzaro irauteko gaitasuna. Baraualdi luze horri aurre egiteko, metabolismoa moteltzen dute, gorputzaren tenperatura jaitsi... estrategia bat baino
|
gehiago
dago. Bada,
|
|
|
Animalia askok dute jan gabe luzaro irauteko gaitasuna. Baraualdi luze horri aurre egiteko, metabolismoa moteltzen dute, gorputzaren tenperatura jaitsi... estrategia bat baino
|
gehiago
dago. Bada, sugeek baraualdietan duten estrategia ezagutu nahi izan dute, eta ezusteko bat baino gehiago jaso dute.
|
|
|
Baraualdi luze horri aurre egiteko, metabolismoa moteltzen dute, gorputzaren tenperatura jaitsi... estrategia bat baino gehiago dago. Bada, sugeek baraualdietan duten estrategia ezagutu nahi izan dute, eta ezusteko bat baino
|
gehiago
jaso dute.
|
|
|
Egoera horretan, sugeen arnasketari erreparatu diote, eta ikusi dute oxigeno kontsumoa% 72 txikiagoa dela baraualdian. Hortaz, ikertzaileek uste zuten baino askoz
|
gehiago
moteltzen dute metabolismoa sugeek. Bereizten dituen beste aurkikuntza bat ere egin dute.
|
|
|
Bereizten dituen beste aurkikuntza bat ere egin dute. Baraualdian, animaliek eskuarki lipidoa erabiltzen dute energia lortzeko, eta, gorputz masaren% 10 baino
|
gehiago
galduz gero, hiltzeko arriskua dute. Sugeek, ordea, masaren% 5 galdua dutenean, lipidoak erre beharrean proteinak erretzeari ekiten diote, eta horrek bizitzeko aukera handiagoa ematen die, antza.
|
|
|
Bada, azalpena airearen oxigenoan dago: Paleozoiko berantiarrean, aireak orain baino oxigeno
|
gehiago
zuen, eta, hortaz, errazago zabaltzen zen kakalardoaren gorputzean.
|
|
|
Azido laktikoa jarduera fisikoarekin lotzen dugu, jarduera fisikoa egitera ohituta ez daudenekin, hain zuzen. Norbaitek muskuluak ohi baino
|
gehiago
lantzen baditu, ehun horietan azido laktikoa
|
|
|
Azido laktikoa jarduera fisikoarekin lotzen dugu, jarduera fisikoa egitera ohituta ez daudenekin, hain zuzen. Norbaitek muskuluak ohi baino
|
gehiago
lantzen baditu, ehun horietan azido laktikoa metatzen zaio. Oro har, azido laktikoak kutsu negatiboa du.
|
|
|
Baina, ordenagailuan simulazioak eginda, ikusi dute Jupiterrek ez duela Lurra babesten: are
|
gehiago
, kontrako eragina duela ikusi dute.
|
|
|
Bizitza erritmo azkar horretan, oso garrantzitsua da arina izatea ere, hegoek animalia airean mantentzeko ahalik eta energia gutxien behar izan dezaten. Azken batean, hegaztia zenbat eta astunagoa izan, orduan eta hego eta muskulu handiagoak ditu goratu ahal izateko, eta horiek mugitzeko energia
|
gehiago
. Pisua arintzeko, hegaztiek hezurretara jo dute:
|
|
|
Migratzearen berezko energia gastuaz gainera, migrazio garaian beste hainbat faktoreren menpe egoten dira, energia
|
gehiago
edo gutxiago gastatzea eragiten dietenak. Haizeak, batez ere, garrantzi handia du.
|
|
|
Nire iritziz, argi eta garbi aurrerapauso bat da. Hala ere, Itziarrek esan bezala, uste dut
|
gehiago
egin behar dela nazioarte mailan, eta hori, ezinezkoa ez bada ere, oso zaila da orain.
|
|
|
Zelula amen ikerketen garrantzia aintzat hartuta, ona izango litzateke gizarteak informazio
|
gehiago
izatea ikerketen egoerari eta ondorioei buruz...
|
|
|
Programaren edukietan, aldaketa nabarmenena gai monografikoak dira, gai bakarrean oinarritutako programak. Horrekin, gaietan
|
gehiago
sakontzeko aukerari eman nahi zaio bide, gaien inguruan egon daitezkeen ikuspegiei tokia egiteari. Gaietan sakontzearekin batera, ikuslearentzat ikusgarri izateko helburua ere badu Teknopolisek, eta horri erantzun nahi dio Mundu ikusgarria izenarekin bataiatu den atal berriak.
|
|
|
07/ 08/ 07 Horregatik aukeratu zuten egun hori Boeing 787 hegazkinaren aurkezpen ofiziala egiteko. Hegazkin berria ez da oraindik aireratu, 2008an hasiko da hegaldi komertzialak egiten, baina, dagoeneko, seiehun eskaera baino
|
gehiago
egin dizkiote Boeingi hainbat aire konpainiak. Zergatik hegazkin hori eta ez beste bat?
|
|
|
Nola egingo duten ez dute jakitera eman. Are
|
gehiago
, erabiliko duten prozedura patentatzeko eskaria egin dute. Dena den, ETC taldeak, bioteknologia garapenak kontrolatzen dituen erakundeak, ez du horrelakorik onartu nahi.
|
|
|
Burbuila are
|
gehiago
handitzeko, soinu uhinak erabili zituzten. Uhinen mugimenduaren bidez, burbuilan presio aldaketak eragin zituzten:
|
|
|
Garai hartako Arabak zein inguruak ondorengo urteetan izan zituzten aldaketak islatzen ditu anbarak. Erretxinak, animalia handiak baino
|
gehiago
, txikiak harrapatzen ditu, eta Arabako anbara animaliaz josirik dago. Orain arte aipatutakoak begi hutsez ikusten dira, baina orain arte ikusi ez ziren sorpresa gehiago ere gordetzen zituen anbarak.
|
|
|
Erretxinak, animalia handiak baino gehiago, txikiak harrapatzen ditu, eta Arabako anbara animaliaz josirik dago. Orain arte aipatutakoak begi hutsez ikusten dira, baina orain arte ikusi ez ziren sorpresa
|
gehiago
ere gordetzen zituen anbarak.
|
|
|
Eta horixe da, hain justu, Araban dauden aztarnategien ezaugarririk harrigarrienetakoa: sortu zenetik duela 110 milioi urte baino
|
gehiago
, gertaera geologikoek gaur egunera arte iraunarazi diote, ikusgarri jarri dute, eta egoera ezin hobean mantendu dute.
|
|
|
Araban aurkitutako sorpresa guztietatik lehena besterik ez zen izan Lopez del Vallek aurkitutako intsektu hura; harrezkero,
|
gehiago
aurkitu dira, euliak, tximeletak, matxinsaltoak... Urizaharran bakarrik, 13 intsektu ordena desberdin azaldu dira.
|
|
|
Fosilduta ez dagoen materia organikoa ere aurkitu dute. Guztira, bi mila inklusio biologiko baino
|
gehiago
aurkitu dituzte gaur arte, Arabako anbarean. Baita airez eta likidoz betetako burbuilak ere.
|
|
|
VLA edo hegazkin oso arinek, pisu
|
gehiago
izan dezaketenez, pertsona gehiago har ditzakete; eta, oro har, lau edo sei eserlekukoak izaten dira. Hauetan ere eboluzioa garrantzitsua izan bada ere, ez da ultrarinetan adinako jauzia izan.
|
|
|
Diseinu aurreratuekin, material konposatuekin eta motorizazio berriekin lortzen diren errendimenduak, abiadurak eta altitudeak ez dute zerikusirik orain 40 urteko diseinuetan lortzen zenarekin. Eta pilotuentzako ere sekulako aldea dago, bai erosotasunean, eta baita segurtasunean ere dio Iturbek; gauza horiek askoz
|
gehiago
zaintzen dira orain.
|
|
|
Oraindik bizpahiru modelok bakarrik dute ziurtagiria, baina askoz
|
gehiago
ari dira garatzen. Pilotuaz gain, lau edo sei pertsonarentzako lekua dute personal jet edo microjet gisa ere ezagutzen diren hegazkin hauek.
|
|
|
Gero, espioitzarako erabiltzen hasi ziren. Izan ere, piloturik arriskuan ez jartzeaz gain, pilotuaren pisua aurrezten denez, erregai
|
gehiago
eraman dezakete, eta, beraz, denbora gehiagoz egin dezakete hegan. Horregatik, oso erabilgarriak dira espioitzarako.
|
|
|
Arlo zibilean ere gero eta
|
gehiago
erabiltzen dira, zainketa lanak egiteko, lursailak neurtzeko, argazkigintza eta bideogintzarako eta abarretarako.
|
|
|
Txangoetatik bueltan, beti dago beste guztiek baino ziztada askoz ere
|
gehiago
jaso dituen norbait. MEC
|
|
|
Horregatik dago sailkatuta Fusarium generoan, eremu horien izena latinez esateko hitzaren eratorria delako. Genero horretan 50 onddo espezie baino
|
gehiago
dago.
|
|
|
Minbizia herrialde garatuetako gaixotasun hedatuenetariko bat da, bihotzeko eta burmuineko gaitzekin batera. Gure bizi itxaropena luzatzen ari den heinean, minbizia eta buruko gaitzak gero eta
|
gehiago
agertzen ari dira. Denboraren poderioz, gure gorputzeko zelulak zahartzen joaten dira, eta, halako batean, erreplikatzeko orduan, akatsen batengatik edo zahartu direlako, gaixotasunak agertzen dira.
|
|
|
Metastasia, horrela azalduta, zelula batek, gaiztotu ondoren, odolaren bitartez gorputzeko beste edozein organotara zabaltzeko duen gaitasuna da. Baina prozesu horretan parte hartzaile
|
gehiago
daude. 1889 urtean, Stephan Paget mediku britainiarrak Seed and soil izeneko teoria idatzi zuen.
|
|
|
Tumore bat odol hodi berriz inguratuta. Odol hodi berri horien bitartez, oxigeno eta jaki
|
gehiago
izango ditu tumoreak. I. Badiola
|
|
|
Prototipo berriak 2 milioi euro balio du, masa bereko urre puska batek baino hogei aldiz
|
gehiago
. Hala ere, adituen ustez, proiektuak merezi du, ezinbestekoa baita erreferentzia oso zehatz bat izatea.
|
|
|
Alabaina, etorkizunean hori alda daiteke. Zenbat eta genoma
|
gehiago
izan deskodetuta, orduan eta aukera gehiago egongo dira gaixotasunen eta geneen arteko erlazioa aztertzeko, eta, ondoren, hor eragiteko.
|
|
|
Tximeletak maite dituztenen ustez, bildumazalekeriak min handia egin die tximeletei. Kontuan izan behar da espezie asko arriskuan dagoela, eta bildumetan ez dira tximeleta ohikoenak bakarrik biltzen, espezie arraroetako tximeletak ere erakusten dira; are
|
gehiago
, batez ere espezie arraroetako tximeletak interesatzen zaizkie bildumagileei, edo espezie baten barruan arraroak diren aleak, ginandromorfoak, esate baterako hau da, bi sexuen ezaugarriak dituzten tximeletak: hego batek arraren ezaugarriak izaten ditu, eta besteak emearenak.
|
|
|
Ideiari girograbitatea deitu zioten, baina, dirudienez, oso zalantzako fenomenoa da. Gerora, inork ez du lortu esperimentua arrakastaz errepikatzerik; are
|
gehiago
, fisikari batzuek azalpena eman zioten fenomenoari: litekeena zen giroskopioaren bibrazioak berak eragitea emaitza.
|
|
|
Inork gutxik jartzen du zalantzan hori. Egun, informazioa bilatzeko ez ezik, gero eta
|
gehiago
erabiltzen da hizkuntza kontsultak egiteko, corpusak osatzeko eta abarretarako. Hala, Internet baliabide linguistiko eta corpusen iturri aproposa bilakatzen ari da pixkanaka.
|
|
|
Beraz, hitz horietako zenbat erabili behar dira iragazki gisa bilaketa euskarazko orrietan soilik egiteko? Igor Leturiaren esanean zenbat eta hitz
|
gehiago
erabili, orduan eta zehatzagoa izango da bilaketa, eta, beraz, euskarazkoak ez diren emaitza gutxiago agertuko dira. Dena den, euskarazko zenbait emaitza ere ez ditu erakutsiko, hitz horietakoren bat edo batzuk ez direlako agertzen horietan.
|
|
|
Alabaina, abantailak ez ezik, zenbait desabantaila ere baditu. Batetik, arestian aipatu den bezala, Internet linguistikoki etiketatu gabea denez, nolabaiteko ziurgabetasuna izango du beti lema bat baino
|
gehiago
dituzten hitzekin. Pilotari hitza bilatzean, adibidez; izan ere, pilota hitzaren datiboa ez ezik, pilotan jokatzen duen pertsona ere bada pilotaria.
|
|
|
Aspalditik zeuden merkatuko ateak ireki zain, eta berehala sumatu zuten EMEAk emandako pausoaren ondorioa: GTCren merkatuko balioa% 20 baino
|
gehiago
hazi zen, eta haren hurbileko lehiakidearena, Pharming konpainiarena, ia% 10.
|
|
|
Seroalbumina odol bolumena handitzeko erabiltzen da, zauri traumatikoak dituzten pazienteetan, adibidez. Behi esnea iturri paregabea izan zitekeela uste zuten, behi bakar batek 8.000 litro esne baino
|
gehiago
eman baititzake urtean, eta bolumen horretan 40 kilo proteina egon baitaitezke.
|
|
|
Intsektuak dira ezagutzen diren animalia espezieen erdiak baino
|
gehiago
. Edozein ingurunetan agertzen dira, eta mota guztietako elikagaiak jaten dituzte.
|
|
|
Belaunaldi berri horretan, ziurtasun handiagoz ezagutu ahal izaten dute euli populazioa. Are
|
gehiago
, arrak eta emeak izaten direnez, arrautzak ipintzen jarraitzen dute, eta, ondorioz, hazkuntza kolonia mantendu egiten da. Hazkuntza ingurune egoki batean jartzen dituzte, hilotz batean izango lituzketen kondizioen antzekoetan.
|
|
|
Espaziotik ez da ikusten, baina Lurrak geruza bat baino
|
gehiago
ditu. Eta, geruza horietan, metal astunak ez daude beti berdin banatuta:
|
|
|
Hala, besteak beste, kobrea egoten da malakitan, beruna galenan, banadioa patronitan eta kromoa kromitan. Baina, era berean, mineralek arrokak osatzen dituzte, eta,
|
gehiago
edo gutxiago, metal astunak arroka mota guztietan azaltzen dira.
|
|
|
Aralarren kobrea atera zen; baita Eibar inguruan ere han beruna ere bai. Kobre
|
gehiago
ere bazen, Atxondo eta Axpe inguruetan. Beruna eta zinka Kretazeo garaiko arroketatik erauzi izan dira Euskal Herriko hamaika txokotan, hala nola Karrantza inguruan, Mañarian, Atxondon, Aulestin, Berriatuan, Itziarren, Aizkorrin, Legorretan, Barandion, Araitzen eta beste hainbat herritan.
|
|
|
Hegoafrikatik elementu
|
gehiago
ere erauzten da. Munduan ateratzen den kromitaren erdia, esaterako, Hegoafrikako meatzeetatik ateratzen da (kromita mineraletik kromoa lortzen da).
|
|
|
Baina merkurioak sortu izan duen liluraren sinbolo gisa har liteke. Gaur egun beste muturrera joan gara, eta lilura baino
|
gehiago
ikara eragiten digu merkurioak, baita tanta txikienak ere. Ikara hori bidezkoa den esaten zaila da, ordea.
|
|
|
Industria iraultzaren ondoren, asko areagotu zen berunaren erabilera. Groenlandiako izotzean frogatu zuten 1980an izotzak 1780an baino 20 aldiz berun
|
gehiago
zuela. Artxibokoa
|
|
|
Edonola ere, ez da erraza izango berun guztia ordezkatzea. Azken datuak 2005ekok dira, eta urte hartan 3,27 milioi tona atera ziren mundu osoko meategietan, aurreko urtean baino% 5
|
gehiago
. Berun meatzeak hogeita hemezortzi herrialdetan dauden arren, seitan ateratzen dute guztiaren% 82 Txina da ekoizlerik handiena(% 30), eta atzetik Australia(% 23), AEB (%13), Peru(% 10), Mexiko(% 4) eta Kanada(% 2) datoz.
|
|
|
Baterietan, litio ioi polimerozko bateriak edo beste era bateko bateriak dira ordezkoak. Nahiz eta litio ioi polimerozkoak berun azidozko bateriak baino sei aldiz garestiagoak diren, bi edo hiru aldiz
|
gehiago
irauten dute. Prezioa jaisteko ahaleginetan ari dira.
|
|
|
Adibidez, kinoa hazi sakratua zen inkentzat, eta, antza, horri esker bilakatu ziren Hego Amerikako inperiorik indartsuena garai batean; izan ere, beste herrietan jaten zuten artoak edo patatak baino proteina
|
gehiago
du kinoak, eta horrek gainerakoak baino indartsuago egin zituen.
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak egunean 40 mg-an jartzen du muga; hori baino berun
|
gehiago
hartzeak intoxikazio kronikoaren arriskua dakar. Beraz, Nriaguren kalkuluak zuzenak badira, argi dago aberatsek pozoitzeko aukera handia zutela.
|
|
|
AEBn. Horrek esan nahi du estatubatuar bakoitzak urtean 5.221 gramo berun erabiltzen zituela; Erromatar Inperioko herritarrek baino 10 aldiz
|
gehiago
! Hala ere, Erromatar aberatsek beruna ardoaren bidez hartzen zuten; estatubatuarrek eta, oro har, industrializatutako herrialdeetako biztanleek, berriz, erregaiari nahasten zioten beruna barneratzen zuten.
|
|
|
Europako Batasunak, adibidez, kadmioaren erabilera murrizteko hainbat araudi ditu indarrean. 2002an bateria eta pilen zuzentaraua atera zuen, eta horren bidez arautu zuen pilek ezin dutela beren pisuaren% 0,002 baino kadmio
|
gehiago
izan, eta erabilitako pilak eta bateriak bildu eta birziklatu egin behar direla. Araudi horien ondorioz, mugarik jartzen ez duten herrialdeetara mugitu ziren ekoizle asko, Txinara eta Japoniara, batez ere.
|
|
|
Araudi horien ondorioz, mugarik jartzen ez duten herrialdeetara mugitu ziren ekoizle asko, Txinara eta Japoniara, batez ere. 2004an, adibidez, Txinan bakarrik, 800 milioi pila ekoitzi zituzten, aurreko urtean baino% 20
|
gehiago
. Mundu mailan ere, pilen kontsumoak gora egin du etengabe azken 15 urteetan.
|
|
|
Eta pilak bakarrik ez, kadmioa ere gero eta
|
gehiago
ekoizten da munduan Txina eta Japonia dira ekoizlerik garrantzitsuenak. 2005ean 19.400 tona kadmio ekoitzi ziren, 2004an baino 700 tona gehiago.
|
|
|
Eta pilak bakarrik ez, kadmioa ere gero eta gehiago ekoizten da munduan Txina eta Japonia dira ekoizlerik garrantzitsuenak. 2005ean 19.400 tona kadmio ekoitzi ziren, 2004an baino 700 tona
|
gehiago
.
|
|
|
Gaur egun, hainbat kadmio konposaturen propietate erdieroaleek gero eta aplikazio
|
gehiago
dituzte teknologian. Kadmio telururoa eta kadmio sulfuroa, adibidez, eguzki plaketako modulu fotovoltaikoak egiteko erabiltzen dira.
|
|
|
Erretzaileen kasuan, ordea, tabakoak bikoiztu egin dezake hartutako kadmio kantitatea. Izan ere, nahiz eta tabakoak ez duen, berez, beste landareek baino kadmio
|
gehiago
, digestio aparatuan baino askoz ere gehiago xurgatzen da biriketan. Hainbat ikerketaren arabera, arnastutako kadmioaren% 50 xurga daiteke biriketan, eta elikagaien bidez hartzen dugun kadmioaren kasuan, aldiz,% 5 baino ez da izaten, normalean.
|
|
|
Erretzaileen kasuan, ordea, tabakoak bikoiztu egin dezake hartutako kadmio kantitatea. Izan ere, nahiz eta tabakoak ez duen, berez, beste landareek baino kadmio gehiago, digestio aparatuan baino askoz ere
|
gehiago
xurgatzen da biriketan. Hainbat ikerketaren arabera, arnastutako kadmioaren% 50 xurga daiteke biriketan, eta elikagaien bidez hartzen dugun kadmioaren kasuan, aldiz,% 5 baino ez da izaten, normalean.
|
|
|
Bestalde, kadmioa duten produktuekin lan egiten duten langileek ere kontu
|
gehiago
izan behar dute, eta behar bezala babestuta lan egin. Kadmioa isurtzen duten industrietatik gertu ere arriskua handiagoa izan daiteke.
|
|
|
Dena den, kontu gehiagorekin ibiliz gero, kutsatu gabe erabiltzea ere posible da. Are
|
gehiago
; ondo erabiliz gero, kalterik ez eragiteaz gain, ingurumenaren alde ere egin dezake kadmioak.
|
|
|
Baina gaur egungo erabilerarik garrantzitsuena nikel kadmiozko (NiCd) pilena eta bateriena da. Horretarako erabiltzen da kadmioaren% 80 baino
|
gehiago
.
|
|
|
Deinococcus radiodurans bakterioa ezaguna da erradiazioa oso ongi jasaten duelako. Gai da 10.000 gray ko erradiazioa jasateko (giza zelula batek ezin du jasan 10 gray baino
|
gehiago
); eta, horregatik, ezin aproposagoa da erradiazioaren aurkako babesa ikertzeko.
|
|
|
Deinococcus radiodurans bakterioa ezaguna da erradiazioa oso ongi jasaten duelako. Gai da 10.000 gray ko erradiazioa jasateko (giza zelula batek ezin du jasan 10 gray baino
|
gehiago
); eta, horregatik,
|
|
|
Ondorio horretara iristeko gakoa manganesoa izan da. Izan ere, ikusi zuten D. radiodurans bakterioak ohi baino 300 aldiz manganeso
|
gehiago
duela. Hari horri tiraka, manganesoa oinarri duen konplexu kimiko batera iritsi ziren.
|
|
|
Hortz bat edo bat baino
|
gehiago
galtzeak, gaixotasun baten, ezbehar baten edo adinaren ondorioz, eragozpen funtzionalak, estetikoak eta psikologikoak eragin ditzake. Azken batean, hortzek gure ahoari eta gure aurpegiari itxura ematen diote.
|
|
|
Egoera horiei aurre egiteko, lehenengo erabakia dentistarengana joatea izaten da, hortz inplante berri bat edo bat baino
|
gehiago
jartzeko. Hortz inplanteekin batera, protesiak (hortz artifizialak) ezarriko dira, hasierako funtzionaltasuna eta estetika berreskuratzeko.
|