|
2009
|
|
|
Ba, batzuk batzuk kriminalak baino txarraoak direz, bata. Holangoxe
|
gauzak
toka jate niri egitea gero! Da nire moduen beste batzueri bebai, ze biximodua zan holangoxea ta.
|
|
|
Esplikatu behar litzateke, gure aitzinekoek biziki ongi eta ederki idatzi baitute. Erraten dituzten
|
gauzak
ez dira txarrak, baina barietate guti dute. Erlisioneko, etikako eta moraleko gauzez mintzo dira.
|
|
|
Erraten dituzten gauzak ez dira txarrak, baina barietate guti dute. Erlisioneko, etikako eta moraleko
|
gauzez
mintzo dira. Generoen sail hertsia dute.»
|
|
|
Ikusi dut fragmento bakoitza, baina osotasuna ez. Liburuak hari narratibo eta estilistiko gehiegi dituela uste dut;
|
gauza
gehiegi kontatu/ azaldu nahia zegoen eta «gehiegitasun» horrek liburuaren kontra jo du azkenean.
|
|
|
Barkatuko didazue, azken orduan, sarrera berri bat ireki izana, baina
|
gauza
pare bat esan nahi nituen Jokin Muñozen Antzararen bidea eleberriaz. Orain artean aipatu direnez gain, beste pare bat gauza nabarmenduko nituzke nik.
|
|
|
Barkatuko didazue, azken orduan, sarrera berri bat ireki izana, baina gauza pare bat esan nahi nituen Jokin Muñozen Antzararen bidea eleberriaz. Orain artean aipatu direnez gain, beste pare bat
|
gauza
nabarmenduko nituzke nik. Batetik, eta Jacintok nahiz Estik aipatutako indarkeria giro horretan, biktima direnen (ezen, gatazken biktima dira Lisa eta Jesus, ezta?) ulertzeko ezintasuna, noraez existentziala, eta horien atzean den jakin mina.
|
|
|
Bai, bere garaian Zorion perfektua nobela «erraztzat» jo zuten horiek ziur
|
gauza
bera pentsatuko dutela Zoaz infernura, laztanari buruz. Eta zinez ez dakit zer harreman duen estilo zuzenak errazkeriarekin.
|
|
|
Etorkizuna bildumako ipuinen artean gorabeherak daudela esatea ezer gutxi esatea bada ere, narrazio laburrenen alde egingo dut nik. Iñaki Aldekoaren hitzetan, 90etan ipuinak substantzia argumentalaren galera izan zuen, eta zenbait autoreren kasuan nobelaren eta lirikaren arteko genero bilakatu (Pàmiesek ere
|
gauza
bera aitortu izan du inoiz). Eta lurralde interesgarria iruditzen zait hori niri.
|
|
|
Aforismoak
|
gauza
bat du ona: ezin dela laburbildu.
|
|
|
Gero eta askatasun handiagoa dagoenez, gero eta
|
gauza
gehiago dago debekaturik.
|
|
|
bere erdigunea leku guztietan izan arren, zirkunferentziarik inon ez duen zirkulua litzateke zinema. Gatozen bada poesiara eta aldarrika dezagun
|
gauza
bera: poesia ere, bere erdigunea leku guztietan izan arren, zirkunferentziarik inon ez duen zirkulua da.
|
|
|
Badaude poeta izatea gustatzen zaien poetak, eta badaude poemak idaztea gustatzen zaienak. Ni behintzat, bat nator Günter Grassekin, idaztearen
|
gauzarik
onena idaztea bera dela dioenean. Idaztea eta irakurtzea.
|
|
|
–Begira, Shorty eta bion izenak harri haien artean jarri nituen egunean norbaitek esan balit hori egiteagatik 36 urtez hemen geratu nuela, nik uste korrika hasi, eta oraindik ere korrika ariko nintzatekeela.
|
Gauza
xelebreak egiten ditu bizitzak. Agian hobe da zer egingo duen ez jakitea.
|
|
|
«Leku desertuetan egin ditudan miaketa guztietan, hiru
|
gauza
ez ditut sekula ikusi: galdutako meatzea berriro topatu duen gizona, kriskitin suge4 baten hozkagatik hildako baten oinordekoak, eta artzain erotu bat».5
|
|
|
Arduratuta zegoen,
|
gauzak
okertu egingo
|
|
|
Idazlearengan, irakurlearengan sortzen duena. Izan ere,
|
gauza
bat da errealitatea eta bestea irudimena. Hartforden, Clare Rossiniren eta bere semearen hiri hartan bertan bizi izan zen poeta handiak, Wallace Stevensek, argi esan zuen:
|
|
|
Poema bat irakurtzean sortzen zaizkidan emozioak bezala. Ezen poema batean ez baita dena kontatzen,
|
gauzak
ezkutatu egiten dira, sormenaren mesedetan. Horixe da bidea errealitatea irudimenarekin lotzeko.
|
|
|
Arte kolektiboetan, aldiz, askoz zailagoa bihurtzen da prozesu hori. Jende askoren partaidetza behar denean, dirutza handiak beharrezko direnean, orduan,
|
gauzak
izugarri konplikatzen dira.
|
|
|
Hori horrela baldin bada, eta hori entzunda, galdera bat sortu da ene baitan berehala,
|
gauzak
gurera ekarriz. Galdera ezinbestekoa, gainera, idazlea naizenez:
|
|
|
Baina, benetan, literaturak ez du ezertarako balio. Literatura ez da
|
gauza
inori on edo min egiteko. Literatura, bere horretan hartuta, minik gabekoa eta kaltegabekoa da.
|
|
|
Eta hori literatura hain delako gizakiarekiko errespetutsua non ez baita
|
gauza
aldatu nahi ez duen inor aldarazteko.
|
|
|
Margaret MacMillan katedraduna da Cambridgen, hasi zaigu galdezka zertarako balio duen egun Historiak, zergatik ikasi behar duen edonork egun Historia, dena krisiak harrapatuta dagoen une honetan. Oraindik ere Historiak
|
gauza
askotarako balio duela esplikatu digu eta horietatik bat, umiltasuna irakasten digula esan du. Historiak umilak izaten erakusten digu eta guk geuk horixe ikasi genuke.
|
|
|
Mintzaira egunen batean desager daitekeelako ideia, izaki bizi baten gisa geratzen zaizkion egunak gutxi direlako ustea, ez da, esaterako, ingelesez arituko bagina bezain pentsaezina. Kultura txikien geroko existentzia ez da inoiz
|
gauza
segurua. Handiagoak ere aienatu dira iraganean, aztarna handirik utzi gabe.
|
|
|
Beste batzuen jatorria topatzea errazagoa zait, berriz. Adibidez,«!» hitzena (zer arraio ari haiz?) edo «I want doesn, t get» delakoarena(
|
gauzak
, lortuko badira, gizatasunez eskatu behar). Esaera hauek guztiak burura datozkit; berriro erabiltzen ditut.
|
|
|
|
Gauzak
horrela, ez zuen zentzu handirik gure haurrari ingeles hutsean egin ziezaion eskatzea Sumptari. Edozelan ere, ez nion inoiz entzun hainbeste katalan erabiltzen Julia jaio zen arte.
|
|
|
Lehenik zerbait adierazteko, komunikatzeko premia zegoela, eta hori indartsua baldin bazen, modua eta bidea jarraian etorriko zirela. Hala ere, idazten dituen
|
gauza
guztietan, baita itzuli dizkioten guztietan ere, agerian dago euskara dela haren ama hizkuntza. Haren poesian edota berak hain gertu dituen euskal literatura, musika edo kulturan oso jende gutxi barnera daitekeela jakinda, aski zuhur agertzen da beste kultura edo beste edozeri buruzko iritzi arruntak ematerakoan.
|
|
|
Kosta ahala kosta nahi zuen haiekin jolastu eta horretarako zekien ingeles guztia behar zuen. Oso
|
gauza
zailak lehenbizikoz esaten entzun nion. Aitaren mintzaira beste neskato batzuek ere konpartitzen zutela deskubritu zuen, ez zela aita amen isileko dialektoa bakarrik.
|
|
|
askoz egoera zabar eta nahasiagoan zeuden garai hartan, etxeko beste
|
gauza
guztiak bezala, gu guraso bilakatu aurretik.
|
|
|
Bagenekien kontu bat da, begien aurrean baikeneukan gero mimetismo izugarriz kopiatu dugun eredu espainiarra.
|
Gauzak
horrela, gure administrazioak eta hizkera estandarrak uztarpe berean ibili behar izan dute eta garatu. Hala egin dute gero ere.
|
|
|
Greziera modernoak literatura landuagoen aurrean dituen abantailaz ari da poeta greziarra, eta Séferisek dioen
|
gauza
bera sentitzen dut nik neuk ere euskaraz ari naizenean: eragozpenei abantaila, gozamen sotzailea?
|
|
|
Azken boladan, aitak dena galtzen du. Mutikoak badaki pertsona helduek
|
gauza
txiki asko eraman ohi dituztela berekin: betaurrekoak, diru poltsa, penwrite ak, txiskeroak eta giltzak, giltza mota desberdin asko.
|
|
|
Ito egiten du. Beste
|
gauza
batzuetan pentsatzen saiatzen da. Alferrik.
|
|
|
Horregatik, batzuetan, aitaren giltzak hartu eta gorde egiten ditu. Zokoak miatzeaz gain,
|
gauzak
ezkutatzea maite baitu.
|
|
|
Orain Pasioak, Bachenak. Oso zaila da
|
gauza
bat aukeratzea musika munduan. Oso gustu zabalak zituen Mikelek.
|
|
|
Beretzako inportantea izan zen. Gainera, sentidu batean animoa eman zion aurrera jarraitzeko, ikustea
|
gauza
arraro horiek beste batzuek ere egiten zituztela.
|
|
|
M.B.: Egun hartan zuk proposatu zenion elkarrizketa bat egitea berak aukeratutako hainbat objektu edo
|
gauzaren inguruan
.
|
|
|
M.B.: Berari oso ondo iruditu zitzaion, eta hasi ginen aukeratzen
|
gauza
batzuk. Bi zerrenda egin genituen bion artean.
|
|
|
Bi zerrenda egin genituen bion artean. Nik orain zerrenda bakarra egin dut gehien errepikatzen ziren
|
gauzekin
eta aukeratu dudan lehen gauza penizilina izan da.
|
|
|
Bi zerrenda egin genituen bion artean. Nik orain zerrenda bakarra egin dut gehien errepikatzen ziren gauzekin eta aukeratu dudan lehen
|
gauza
penizilina izan da.
|
|
|
Baina Mikel bereziki gogoratzen zen hamar urte inguru zituenean otitis de repetición delakoa izan zuela, eta oso gaizki egon zela. Trepanatu egin behar zuten, begira zer
|
gauza
beldurgarria. Zorionez, garai hartan, juxtu orduan, penizilina komertzializatzen hasi zen estatu frantsesean, eta Frantziatik hona pasatzen zuten.
|
|
|
Azkenean, salbatu zen, aurrera atera zen. Gero ere erabili zuen penizilina tuberkulosiaren kontra, mila
|
gauzaren kontra
. Bere praktika medikoan ere bai, jakina.
|
|
|
Penizilina, beraz. Aukeratutako bigarren
|
gauza
, orain.
|
|
|
Ahaztu egin zait
|
gauza
bat esatea. Berak beti aipatzen zuen 1955 urtearen inguruan Antxon Lafontek Bordeletik ekarri zion diskoa.
|
|
|
Zoragarria. Eta gero Brecht eta
|
gauza
pila bat egiten zuten. Kantanteak ere ezagutu zituen Mikelek.
|
|
|
Hainbeste
|
gauza
daude, zaila izan zitzaigun aukeratzea. Baina azkenean aukeratu genuen hau, Cançons de la roda del temps diskoa.
|
|
|
Baina halaxe esentzializatzen zaituzte, zure interesak direla medio... Nire ibilbidean bada
|
gauza
interesgarri bat. AEBetako unibertsitate sistemaren barruan bigarren mailako unibertsitate batera etorri nintzen; bigarren mailakoa, orduan batik bat.
|
|
|
Esanen dute gero gerrak ez dakarrela onurarik. Nire mahaiko beste
|
gauza
bikain batzuk: oilo errota, behi giltzurruna, potxak zerri buztanarekin, barkamen eskerik gabe?, oliotan egositako patata, pikillo piperrak, huts hutsik beste deus gabe, gatza eta olioa baizik ez dutela, baratxuri zopa.
|
|
|
Bere begi erorien zirrikituetatik begiratzen ziola, aitak gezi burua jasotzeko aitonaren atzera jo, eta prozesua errepikatu zuen. Azkenean, mendi maldan hainbat aldiz
|
gauza
bera egin ondoren, Aitatxi bere suhiak gezi burua utzitako tokira hurbildu, esku ahurrean pixka batez eduki, bizkarra jaso, eta bakeroen txanpon poltsikoan gorde zuen. Aitona hil ondoren, idazmahaiko paper eta ebakin eta zirriborro artean topatu genuenean, osorik eta akatsik gabe zegoen artean.
|
|
|
Horren ordez, paperak eta gutun azalak ikusi nituen bere gain bilgarriko eskritorioaren ertzetatik gainezka, eta obsidiana printza beltz bat haren konpartimentu batean. Norbaitek izeba Kristinez galdetzen badit, ez dut bere sendagile bulegoan irudikatzen, minez edo beldurturik edo bakarti dagoen gaixo bat kontsolatu nahian, nahiz horiek izan egunero egiten dituen
|
gauzak
. Lehenago datorkit gogora zakur baten lepokoa gain batean.
|
|
|
Lehen aldia izango da Puerto Ricoko gizona topatzen duena, baina horrek ez du hura bere begietara arrotz bihurtzen. Aitzitik,
|
gauza
asko dituzte komunean bi gizonek, jatorri ezberdinekoak izan arren. Azken batean, Dominique eta Puerto Ricoko laguna historia beraren parte dira, immigrazioarena alegia.
|
|
|
Horietako askotan gorilek eta tximuek mimikaz edo errepikapenak erabiliz platanoak jaten edota zuhaitzetara igotzen ikasten dutela erakutsi digute. Badakigu denok
|
gauza
berriak ikasteko lehenengo ikusi, eta gero errepikatu egin behar dituztela, baina telebistaren aurrean irribarre bat ezpainetan dugula, tximuen tximukeriak ikusten ditugunean, detaile horretan ez dugu erreparatzen, gauza jakin bat bezala prozesatzen du gure buruak.
|
|
|
Horietako askotan gorilek eta tximuek mimikaz edo errepikapenak erabiliz platanoak jaten edota zuhaitzetara igotzen ikasten dutela erakutsi digute. Badakigu denok gauza berriak ikasteko lehenengo ikusi, eta gero errepikatu egin behar dituztela, baina telebistaren aurrean irribarre bat ezpainetan dugula, tximuen tximukeriak ikusten ditugunean, detaile horretan ez dugu erreparatzen,
|
gauza
jakin bat bezala prozesatzen du gure buruak.
|
|
|
Itsuon kasuan, mimika edo errepikapena ez da
|
gauza
jakina, guk ikusi ezin ditugun mugimenduak ezin ditugulako errepikatu eta horrela buruz ikasi. Horrek zailtasun asko ekartzen dizkigu gure eguneroko bizitzara.
|
|
|
Zuetako batzuek agian horrelako
|
gauza
asko gaur egun dauden tresnek egiten dituztela esan diezadakezue, baina kontuan izan: nola moldatuko zinatekete egunero arazo berri askoren kontra borrokatu bazenute, eta egunero eta egunero hamaika arazo berri.
|
|
|
Baina besteon bizitzan ipurtargi bat izatea txikitatik ikasi behar den
|
gauza
da. Neska eta mutilak oso krudelak izan daitezke eta beste iluntasun geruza bat bota gure gehiegi zamatutako motxilan.
|
|
|
Mundu honen
|
gauza
xinpleenekin harremanetan jartzeko, beraien izaera eta bizitasuna nabaritzeko, entzumena eta ukimena erabiltzea ezinbestekoa zaigu itsuoi. Gure azal guztian zehar dauden nerbioek adierazten digute non gauden, zer daukagun gure aurrean eta ondoan, non dauden hormak; eta gure belarriek, entzuteaz gain, soinuek zer esan nahi diguten interpretatzen laguntzen digute.
|
|
|
Eta liburuaren azken hitzera iristen garenean, bat batean, berriz iluntasunaren mundura itzultzen gara. Liburuaren argiak irauten duen arte, eleberri edo istorioko pertsonaien begiekin ikusten jarraitzen dugu, baina
|
gauza
on askok bezala argia pixkanaka pixkanaka itzaliz doa, eta orduan gure beste sentipenekin ikusteari ekin behar diogu berriro, beste liburu bat esku artean izan arte behintzat.
|
|
|
Amaigabeko istorioa liburuan bezala gertatzen dira
|
gauzak
eleberri baten aurrean aurkitzen garenean. Liburuan, Bastian izeneko ume batek liburu bat irekitzen duenean, bat batean, jauzi bat egingo balu bezala, mundu irreal batean agertzen da, eta bera pertsonaia garrantzitsuenen artean dago.
|
|
|
Nik ere, Bastianek egiten duen bezala, liburu azala altxa, eta jauzi batez, beste mundu batean aurkitzen naiz. Bizitza horretako begiekin, nire munduan ikusezin diren
|
gauzak
hor nire barneko begiekin ikus ditzaket. Hori da liburuen magia, ikusezina ez ikusezin bihurtzea hain zuzen ere.
|
|
|
Nire bizitza osoan Hirutasun Sainduaren miresle izan naiz. Hain da misterio zoragarria, hain enigmatikoa, hain sinesgaitza non ez Homero, ez Cervantes, ezta Shakespeare ere, ez ziren
|
gauza
izan hori bezalako metafora bat sortzeko eta imajinatzeko. Ez baitidazue ukatuko kontu honek ez daukala grazia izugarririk:
|
|
|
hiru pertsona diferente, baina benetako Jainko bakar bat. Bada, nire liburu gogokoenekin
|
gauza
bera gertatzen zait. Hiru dira, baina, azkenean, bat besterik ez da, Hirutasunaren kide horiek bezalaxe.
|
|
|
Laiaren oroitzapenetan murgilduta ari da patatak zuritzen. Harrituta, umetako
|
gauza
batzuk zein gutxi aldatzen diren pentsatuz. Nik esango nioke, iraganeko kilkerraren bila antzeman ahal izan ditudan begi beltz horiek gaur dituen berberak direla.
|
|
2010
|
|
|
Ados nago Estibalitzekin Postkronikak liburuaren arnasa literarioa azpimarratzen duenean, eta baita, nola ez, Keparen eta Aritzen iruzkinetan antzeman daitekeen emozioarekin. Gustura irakurri dut Postkronikak, apurka,
|
gauza
onak dastatzen diren moduan. «Post» aurrizki horrek azaleratzen baitigu hasieratik liburuak duen asmoa, bai edukiz, bai formaz.
|
|
|
Unai Elorriagaren Londres kartoizkoa da liburuaren gainean
|
gauza
asko irakurri ahal izan ditugu, eta zaila da gauza berriak esatea. Nik esango nuke Unai gai dela erregistro desberdinak erabiltzeko, eta ematen du estilo propio bat garatzen ari dela.
|
|
|
Unai Elorriagaren Londres kartoizkoa da liburuaren gainean gauza asko irakurri ahal izan ditugu, eta zaila da
|
gauza
berriak esatea. Nik esango nuke Unai gai dela erregistro desberdinak erabiltzeko, eta ematen du estilo propio bat garatzen ari dela.
|
|
|
Baina horrek prezio bat du: ni seguru nago liburu hau irakurtzerakoan
|
gauza
bat baino gehiago galdu dudala, liburuan adierazi nahi denaren parte bat ez dudala neureganatu, eta, agian, egilearen asmoetatik kanpoko ideia batzuk sortu zaizkidala. Edonola ere, absurdoaren literaturarik ez dut hemen ikusten:
|
|
|
elementu erreal edo konkretu asko daude eta bukaera, optimista? bat dago, eta horiek, eta beste
|
gauza
batzuk, ez dira nire absurdoaren kontzeptuarekin bateragarriak.
|
|
|
Uxue Alberdiren Aulki jokoa irakurtzea gustatu zait. Ipuin luze hau ondo kontatuta dago eta hori,
|
gauzak
ondo kontatzea, nik, irakurle moduan, asko eskertzen dudan puntu bat da. Lehen parteak, 80 orri inguru gutxi gorabehera, eszenatoki kostunbrista bat osatzen du:
|
|
|
Elipsiak, soberan leudekeen apaindurak edo gertaerak baztertzen ditu, eta esango nuke ez dagoela ezer soberan. Agian, egilea elipsiaz baliatu izan da kontatu behar zituen eta kontatu nahi ez zituen
|
gauzak
ez kontatzeko. Baina hori beste kontu bat da.
|
|
|
Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin... Gero, deigarria da nola errepikatzen diren
|
gauza
batzuk idazlearen eleberri ia guztietan, hala nola, amatasuna, haurra, heriotza, besteen eta norbere absentzia, idazketa bera?
|
|
|
Eta banekien kontatu eta erakutsi egiten duten liburuei egindako aipamena ez zela hain debaldekoa. Esnaolarenak kontatu kontatu, ez du
|
gauza
handirik kontatzen, Estik esan dituenekin zakuan dugu argumentua. Senar emazteak oporretan, aita alaben hoteletik bueltan, lauron biografiak zangalatrabatuko dira galerna iritsi bitartean.
|
|
|
Arretaz irakurri ditut, Jacinto, Lourdes eta Kepa, Gasolindegian narrazioaz aipatu dituzuenak. Alde batetik, bat nator liburuko
|
gauzarik
azpimarragarrienen artean kokatzen duzuenean giro estrainio hori, sukar antzekoa, hasierako narraziotik bertatik hartzen duena irakurlea, eta piezak nola doazen elkarri lotzen geure buruan, kontakizunak aurrera egin ahala, hasiera batean zabuka eraman gaitzakeen arren, noraezean edo (eta ez dut uste hori berez txarra denik, ezpada estimulagarria). Istorioa leitzen, akordatu naiz Gorka Bereziartua The road nobelaz idatzitako artikuluan akordatu zela Beñat Sarasolak Iragaitzaz, ilunbistan?
|
|
|
kritika desberdintzen dituela «kontatu» (tell) eta «erakutsi» (show) egiten duten liburuak. Hala, badira nobelak
|
gauzak
kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela batzuek, ordea, gauzak erakutsi, azaldu egiten dituzte. Guri dagokigun kasuan, egia da Yurre Ugarteren lehen lan honek iradoki egiten duela (lanbro bat, eldarnio bat), baina kontakizun handi horren baitan istorio txiki bailara kontatzeko grina erakusten du liburuak, gertuko zaizkigunak, familia girokoak asko, intimoak, izeba harekin kafea eta galletak hartzen genituenekoak bezala.
|
|
|
kritika desberdintzen dituela «kontatu» (tell) eta «erakutsi» (show) egiten duten liburuak. Hala, badira nobelak gauzak kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela batzuek, ordea,
|
gauzak
erakutsi, azaldu egiten dituzte. Guri dagokigun kasuan, egia da Yurre Ugarteren lehen lan honek iradoki egiten duela (lanbro bat, eldarnio bat), baina kontakizun handi horren baitan istorio txiki bailara kontatzeko grina erakusten du liburuak, gertuko zaizkigunak, familia girokoak asko, intimoak, izeba harekin kafea eta galletak hartzen genituenekoak bezala.
|
|
|
Erabiltzen diren irudi asko ere ezagun ditugu, errepikatuak izan dira, behin eta berriz: «zigarroaren kea bezala urruntzen dela atzamarren artetik»; «bizitza gurpil bat da, eta
|
gauzak
beti errepikatuz doaz»; «konturatzen gara nobela mardul eta luze baten kapitulu bateko pertsonaia baino ez garela». Eta iruditzen zait literaturak izan lukeela horren aurkako antidoto, hots, topikoaren, klixearen aurkako; eskaini lukeela zerbait berria, berezia, besterik ez bada desberdina, egunerokoan akitzeraino errepikatzen diren horietatik urrun.
|
|
|
Gero, ordea, jario izugarria erakusten du orriotan, txukuna, ondoegi egituratua, makularik gabea. Zail egin zait bizitzaz enpo dagoen emakume batek halako testigantza utz dezakeela sinestea, lagunekin hitz erdi bat egiteko
|
gauza
ez denean, adibidez. Karmele Jaio sartu da, narratzailea sortzerako orduan, adineko emakume baten larruan, geure testuingurukoa (ez zaigu arrotz egingo bizi den herria, dena blaitzen duen moral kristaua, armiarma sare soziala), eta eskertzekoa da eginahala, baina ez ote den atarian geratu, sakonera jo gabe errazkerian erori, hori dut inpresioa.
|
|
|
Kritika kontatu (tell) eta erakutsi (show) egiten duten literatur lanen artean bereizketa egiten badu ere, Aritz, esan beharra dago azken urteetan azken joerak indar handia hartu duela AEBetako literaturan. Neure burua show jarrera bultzatzen duten idazkuntza irakasleen artean jarriko nuke, nire ikasleei behin eta berriro esaten baitiet ez dagoela dena hitzez hitz esan beharrik; ikuspuntu erretoriko batetik askozaz eraginkorragoa da
|
gauzak
irakurleari erakustea (show) edo, besterik gabe, iradokitzea. Ildo horretan, irakurleari ondorioak bere kabuz ateratzeko askatasuna ematen zaio.
|
|
|
Zorionez. Eta heroiek (udaberriko biztanleak) egin dezaketen
|
gauza
bakarra beren borondatez elurpean amaitzea da. Zorionez.
|
|
|
Jon Casenavek dioenez, Buruxkakek interlokutore aktibo eta kooperatiboa behar zuen, hots, solaskide gogotsua eta lagunkoia, eta artean gurean ez zegoen mota horretako irakurlerik. Jean Etxeparek irakurle jantziak eta konpetenteak behar zituen; behar zituen, gainera, konpetenteak bai hizkuntzaren aldetik zein kultura ezagutzaren aldetik ere, eta areago,
|
gauza
biak aldi berean. Oinarrizko baldintza bi horien ostetik, Jon Casenavek asumitzen du bestelako gaitasunak ere behar zituela irakurle ideal horrek.
|
|
|
Beti deklaratu du atseginez hartu zuela lehenengo aldiz ikusi zuenean. Geroztik, ordea,
|
gauzak
asko aldatu dira. Orain sendatze prozesuaren inguruan ardaztuta dago bere bizitza, horretarako Antigua uhartean eraiki duen klinika batean.
|
|
|
25 urte ditu, markako arropa atsegin du, ezpainetako barra eta kotxeak. Esan gabe doa, Rajaa Alsanea ez dago gobernuan, bere lurraldean emakumeek iritzia ematea ez baita
|
gauza
arrunta. Ezin dira txofer izan, eta hauteskundeetan ez daukate bozkatzeko eskubiderik.
|
|
|
Beharbada, horregatik erabaki dut nire lurraldera itzultzea. Estatu Batuetan gelditzen banaiz, koldar hutsa naizela pentsatuko dut eta ez ditudala Jainkoak eman dizkidan
|
gauzak
merezi. Itzuli eta gauzak aldatzen lagundu nahi dut.
|
|
|
Estatu Batuetan gelditzen banaiz, koldar hutsa naizela pentsatuko dut eta ez ditudala Jainkoak eman dizkidan gauzak merezi. Itzuli eta
|
gauzak
aldatzen lagundu nahi dut. Hori da nire betebeharra».
|
|
|
Patuaren ironia izan daiteke, baina Pattie rock izar batekin bizitzea ez zelako zoragarria joan zen beste rock izar baten besoetara, babes bila.
|
Gauzak
ez zitzaizkion, ordea, batere ondo atera, eta berehala damutu zen lehenengoaren besoak utzi izanaz; izan ere, Harrisonekin baino okerragoa baitzen Claptonekin bizitzea. Pattiek aldatzea erabaki zuen garaian, Harrisonek orduak eta orduak ematen zituen kantuan bere etxeko ganbaran eraiki berri zuen tenplu budistan, hiru Hare Krishna familiara bertara ekarriak zituen, eta Ringo Starren emazte Maureenekin ohea partekatzen zuen.
|
|
|
Hauxe erantzuna: «Mikelats Gorroto eta biok ez gara pertsona (edo
|
gauza
) bera. Mikelats Gorrotok idazten duenean, berak idazten du, pertsonaiak, ez nik.
|
|
|
Kontrakoa esan du beste norbaitek: maitasuna eta iraultza
|
gauza
bera direla.
|
|
|
|
Gauza
jakina da askotan, eta ikusi dugun bezala, poetak zientzialarien hizkuntzara hurbiltzen direla eta, alderantziz, badirela zientzialariak poesiaren mundutik oso gertu daudenak. Agian honetan guztietan pentsatuz esan dit Anjel Lertxundik badaukala galdera bat Pedro Miguel Etxenike fisikariari egiteko.
|
|
|
Baina badago jendea, artearen mundutik oso gertu egonda, dagoena bilatzen saiatzen dena, ezkutuan dagoena bilatzen saiatzen dena. Nolabait atzerantz egiten dute denboran, aspaldiko
|
gauzak
, antzinako sorkuntzak hona ekartzeko, gaurko unera. Horrela, Koldobika Jauregi sortzaileak Xavier Peñalver arkeologoari luzatzen dizkio zenbait galdera.
|
|
|
X. P.: Gure iragana pixkanaka aurkitzen joatea, teorian behintzat, denek defendatzen duten
|
gauza
da. Gure ondarea kontserbatzea, gure aurretik beste batzuek, agian orain dela milaka eta milaka urte?
|
|
|
Nolanahi ere,
|
gauza
buelta hartzen ari dela dirudi, eta ez harritu hemendik denbora batera Iruña Veleia toponimoa «esaten nuen nik» esaldiarekin oso lotuta agertzen bada. «Zenbat aldiz esan nizun nik, e, Joxepa?»
|
|
|
Jaramonik ez zuk.
|
Gauza
bera errepikatzen jarraitu nuen, ordea, zuk amore eman eta joatera utzi ninduzun arte.
|
|
|
Bertsoak berak ez du lekurik ematen literatura egiteko?, galdetu genion. «Bi
|
gauza
ezberdin dira. Buru belarri bertsotan nabilenean faltan botatzen dut literatura.
|
|
|
Bere beste zenbait gogoeta ere interesgarriak dira: «Txapelketak
|
gauza
on asko ematen dizkigu, baina beste gauza asko galarazten dizkigu. Nik bertsotan izan ditudan bezala, idazle gisa sei txapelketa izan banitu azken hiru urteotan, idazle gazteen lau txapelketa, Gipuzkoako bat eta Euskal Herri mailako beste bat, seguru asko ariketa jakin batzuetan orain baino hobea izango nintzatekeen, baina horrek ez du esan nahi idazle hobea izango nintzenik».
|
|
|
Bere beste zenbait gogoeta ere interesgarriak dira: «Txapelketak gauza on asko ematen dizkigu, baina beste
|
gauza
asko galarazten dizkigu. Nik bertsotan izan ditudan bezala, idazle gisa sei txapelketa izan banitu azken hiru urteotan, idazle gazteen lau txapelketa, Gipuzkoako bat eta Euskal Herri mailako beste bat, seguru asko ariketa jakin batzuetan orain baino hobea izango nintzatekeen, baina horrek ez du esan nahi idazle hobea izango nintzenik».
|
|
|
Kantuentzako hitzak egiteko ez du bertsolariak etenik egin behar, baina neurri luzeko lanak egiteko bai. «Hitzena
|
gauza
puntuala izaten da. Batzuetan ordubete aski da kantu bat egiteko.
|
|
|
Abuelari eta abuelori kantatutako bederatzi puntuko bertso horretan nire familiaren historia laburbilduta dago. Gero Karidadeko Bentaren bigarren diskoan abuelori eskaini nion pasadoblean
|
gauza
bera kontatzen dut. Garan idatzi nuen «Tierras vascas, abuelo» iritzi artikuluan agertu zen hirugarrenez eta eleberri formatuan ondoren».
|
|
|
Hasieran, duela hamabiren bat urte, bide bat eskaintzen zuen denbora partzialeko ikasle zaharragoek diploma unibertsitarioa lor zezaten giza zientzietan, baina funtzio akademiko hori gainbehera joan zen, gero eta gehiago baitziren, ez agiri baten atzetik, baizik eta literatura eztabaidatze hutsagatik etorritako ikasleak. Azken urteetan, kopuruz eta esperientziaz gora egiteaz batera, bi
|
gauza
ikasi ditugu: lehenengoa, ez dagoela beldurrez ibili beharrik aukeratzerakoan, gailurrik garaienak eta debekatuenak ere eskala daitezkeela, zailtasun nabariko Finnegan' s Wake izan ezik, apika?
|
|
|
Penaz, baina ezetz esan nuen. Ni ez nengoen nire paisaia modu horretara defendatzeko prest, beste errespetu bat nion Iparraldeko paisaia hari, beste errespetu bat nire oroitzapenei, eta,
|
gauzak
horrela, ez nintzen jokoan sartu.
|
|
|
Nik dakidala, inork ez du bere gain erantzukizunik hartzen ez irakurtzearen porrot kolektiboaren aurrean; eta porrot horrek, gutxi asko, geroagoko beste porrot batzuk iragartzen ditu. Badaude, bai, ugari, porrot horren gaineko ikerlan eta hitz aspertuak, baina, nonbait, ez dira azterketa fidagarriak, behin eta berriz
|
gauza
bera esaten dutelako, eta errua beti alde berera botatzen dutelako. Noizbait ere galdetu liokete beren buruari nor diren irakurtzen ez duten horiek, eta zergatik ez duten irakurtzen.
|
|
|
Eta beste kontu bat, oraingoa albokoa. Dimisioa eman luke Hezkuntzako ministroak herritar irakurleen kopuruak gora egitea lortzeko
|
gauza
ez bada?
|