|
2000
|
|
|
Hasiera hasieratik pentsatu izan dut ETAk egin zuen gogoeta borroka armatua betirako uztearena izan zela, eta erabakia ere, ziurrenik, neurri handi batean oso bideratua zegoela ildo bere horretan. Beste
|
gauza
bat da erabaki hori formalki hartzearena eta publikoki adieraztea. Hori beste kontu bat da, zeren garai batean Txiki Benegasek esan ohi zuen bezala «si algun dia toman la decision de dejarlo, habra que ver como se viste el muñeco».
|
|
|
Ados nago Koldok esandakoarekin, idatzirako eredua landu da eta ahozkoa gehiegi ez; egia da, eskolara doazen haurrek eredu formala badakite baina ez dira gai
|
gauza
bat euskaraz txukun kontatzeko erdarara jo gabe, hogeita hamar bider latigoa gaizki erabiliz... Donostian behintzat hori nabarmena da, ez dakit herri txikiagoetan horrela den.
|
|
|
Leku bakoitzean, euskalki nagusietan behintzat, literatura tradizionalean badago hartzeko moduko ereduren bat. Gero beste
|
gauza
bat da
|
|
|
Hori beste
|
gauza
bat da, eta hor bai, hor behar da eztabaida bat, baina ez euskaraz euskalkietan idatzi denean horretarako eredurik ez dagoelako. Beharbada, urte luzeetan beste bide batzuetatik ibili ondoren, ostera atzera begiratzerakoan ereduei begiratzen jakin ez delako edo.
|
|
|
Literaturan ere, esate baterako,
|
gauza
bat da Frai Bartolome edo Felix Bilbao, «Ipuin barreka» edo San Martinen «Zirikadak». Iparraldeko esperientziari begiratuta, «Herria» aldizkariak 50 urtetik gorako historia dauka eta mailak bereizten dira:
|
|
|
Horrez gain, administrazioan oso desberdina da autonomikoa edo% 95eko euskaldungoa duen udala izatea. Lehentasunak aspaldi daude ezarrita, betetzen diren gero beste
|
gauza
bat da. Gauza asko egin da, baina hutsune handiak ditugu erabileraren aldetik herritarrei zerbitzuak ematerako orduan.
|
|
|
Bai, baina ondorio ezberdinak, esan nahi dut agian hemendik bost urtetara beste
|
gauza
bat pentsatuko dudala. Oraingoz iruditzen zait berez eta nahitanahiez ez duela sexuak batek egiten duen lana bereizten, gehiago bereizten duela jarrera ideologikoak (alegia, zeri ematen dion garrantzia batek bere bizitzan) sexuak baino.
|
|
|
Ez du zerikusirik. Nik hitzaldietan eta, beti esaten dut
|
gauza
bat dela amets bat egitea, adibidez liburu bat amets bat da, eta gero dator psikiatra bat amets hori interpretatzera. Nik ametsa daukat, eta ez naiz egiten dudana interpretatzeko gai.
|
|
|
Gizartea ezin da bereizi politikatik. Beste
|
gauza
bat da hierarkia; Eliza itzaletik boterea bihurtu nahi izatea. Hori iraganeko kontua da.
|
|
|
Aztertzea
|
gauza
bat da eta ulertzea, aldiz, beste bat. Aktore politiko desberdinen larrutan jarri behar ei da, haien ekimen eta jarduerak ulertzeko ahalegin horretan.
|
|
|
Zergatik egiten duzue hori? Eta gainera
|
gauza
bat ez zaigunean gustatzen zergatik haserretzen gara. Eta pobreak ez dira haserretzen.
|
|
|
Izan ere, Sarobeko arduradunaren ustetan," zinea industria da, lanpostu asko eta diru asko mugitzen du. Beste
|
gauza
bat da industria horren emaitza den kultura. Kultura horrek hiritarrengana iritsi behar du, eta sormen kontzeptu espiritual bat egon behar du.
|
|
|
Edo bestela Rafa Larreina begiztatzen dut. Aski dakot esanaraztea
|
gauza
bat edo bi ez dituenak esan baina azkar gogoratu dituenak, ahal bada Arnaldoren aurka, Joseba edo berdin Gorka Knorrendako. Behar dut, posible bada, ez ezagutzen duen txosten baten aurka oldartu.
|
|
|
Niri
|
gauza
batek sortzen dit kezka, irakurle perfil batek, zure liburua behartuta irakurri behar duen horrek. Kontzientziako karga sortzen dit.
|
|
|
Eta ETAk esaten duenean' eraikuntza nazionala aldatu nahi izan digute bake prozesuaren truke', astakeria galanta esaten du.
|
Gauza
bat da bake prozesua bultzatzea (horrek, noizbait, denok mahai baten inguruan eseri behar dugula esan nahi du) eta bestea, alderdi abertzaleen arteko lan amankomuna dena. Dena dela, Lizarra orain mamitzen ez bada ere, zenbait lan komun garatzea ahalbidetu du eta lan komun horrek fruitu gehiago eman dezake aurrerantzean.
|
|
|
Bai, pilotak beti egingo du aurrera. Izan daitezke gorabeherak, pilotari handirik ez dagoelako, momentu hortan falta direlako, baina pilotak
|
gauza
bat du inportantea: autoktonoa da.
|
|
|
Apustuen kontuak ez nau inoiz kezkatu izan.
|
Gauza
bat izan dut ona: sekula ez naiz ohartu zeinen alde atera den dirua, zer zioten artekariek.
|
|
|
92an hasi zenetik demostratu du irudi enpresa bat dela, publizitate handia egiten du... Baina, hortik aparte, nik beti esaten dut pilota beste
|
gauza
bat dela. Horiek elkarrekin joan daitezke, eta inportantea da enpresarendako eta publikoa pixka bat esnatzeko, baina inportanteena pilotari onak ateratzea da, kirol guztietan bezala.
|
|
|
Ondare asko ari da txikitzen, desagertzen, hain zuzen txosten bigunak egiten direlako. Eta gero beste
|
gauza
bat dator. Arkeologo horiek kobratu egiten dute," profesionalak" dira.
|
|
|
Heldu dira, pixka bat, lehenagoko baratze galdu hartara, antzinako Zuberoara, eta Zuberoa engoitik ez da hura. Zuberoa egungo
|
gauza
bat da. Eskiulan ikusten dudanez, nik bezala egiten dute lana.
|
|
|
Nik bertze bide bat hautatu nuen. Ene ikusmoldetik artegintzan arazoa izanen dugu aitzinantzean, artea ez baita kontsumitzen den
|
gauza
bat, ez bakarrik bederen. Artea herriarekin sortu behar da, herriak ez badu artea sortzen, arte sortzaileak galtzaile geldituko gara.
|
|
|
Lizarra etsaia den neurrian egurra eman diote, izugarrizkoak eman ere. Beraz, gauza hauek antolatzerakoan kontuan hartu behar dugun
|
gauza
bat etsaiaren indarra da, izugarrizkoa. Lizarra ez zen antolatu komunikabidei aurre egiteko.
|
|
|
Neurri berean gertatuko da idazketa tailerrekin ere. Ezberdintasuna da, irakaskuntza arautu normaldua ez den aldetik beti master moduko
|
gauza
bat dela. Eta horrek ere bere bizioak eta joera xelebreak sortuko ditu.
|
|
|
Orain arteko pausoa euskalduntzea izan da, baina orain gogorrena trebatze lana da.
|
Gauza
bat euskaraz jakitea da eta beste bat txosten juridiko bat euskaraz egiteko gai izatea, jasotako prestakuntza guztia erdarazkoa izan baldin bada. Euskara lan hizkuntza ere bihurtzea, poliki poliki irabazi beharreko esparrua da.
|
|
|
Sorkuntza inprobisatua kulturbide unibertsal bat izan da, gaur egungo kulturetan ez du beharbada proiekzio handirik, baina ez dugu horregatik akonplejatuta sentitu behar, agian aukera bat da, arazo bat baino gehiago. Beste
|
gauza
bat da kulturbide honi behar dena baino sona gehiago ematea. Elkarteak horretan beti kontu izan du, ez du hedapena behar baino gehiago zabaldu nahi izan.
|
|
|
Literatura plazerra bada, nik ez dut ezagutzen inor plazerrera behartuta jotzen duenik. Beste
|
gauza
bat da bideak jartzea literatura maitatzen has daitezen. Literatura derrigortzea gero literatura gorrota dezaten zigortzea da.
|
|
|
Hori bai, sendagarri onenekin ere, ez da izango samurra euskararen etorkizuna. Dena den, esanak esan, euskarak badu
|
gauza
bat ona: ibili luzea egin duela.
|
|
|
Lehenengo zatian," Lau" n, generoen arteko nahasketaren erreibindikazio bat egiten da.
|
Gauza
bat poesia izateko ala ez izateko gutxienekoa da egitura grafikoa, ezta. Lerro etenak eta abar.
|
|
|
Orduan, beste aldetik, erreibindikazioa egiten dut definizio horrekin: berdin urruti egotea
|
gauza
bat dela, eta bietatik berdin hurbil egon nahi izatea beste gauza bat. Ekidistantziaren kontzeptuari buelta eman eta iraintzat erabiltzen dena laudoriotzat hartzen dut.
|
|
|
Orduan, beste aldetik, erreibindikazioa egiten dut definizio horrekin: berdin urruti egotea gauza bat dela, eta bietatik berdin hurbil egon nahi izatea beste
|
gauza
bat. Ekidistantziaren kontzeptuari buelta eman eta iraintzat erabiltzen dena laudoriotzat hartzen dut.
|
|
|
Eta gero bakoitzak esan duenaren erantzukizun guztia hartu, guztia. Zeren
|
gauza
batek bestearekin harremana duenez, denak denarekin du lotura (hizkuntzak egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra euskarara itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske ibiltzeko behar infinitoaren sindromea.
|
|
|
Vitzitziagazgobait eguitenda (Icas I, 258).// atsecabamingochagoric, nai bagueminaagorictavitzi izatecogobaitgarrijagoric, beracnequezazidituban umiac, moduonetanzaartzan berari erantzutiabaino (Icas I,// Laster g 7serm.). obaitutendira alcarregazegoten (Icas III,// Ez bestegauza gaiti, ezbada gueuregenijuac, condecinoiac edonaturaleciacbeti senbaten, biar batenedo
|
gauza
baten, go 209). baiteguinbagaric, iraunecindavelacoEuscal errijetaco... (15).
|
|
|
– Euskararekiko ikerkuntza
|
gauza
bat da eta euskaraz egiten den ikerkuntza bestebat. Euskararen bizitasun etnolinguistiko erlatiboa neurtzeko erabil daitezkeenezaugarrien artean, bat da beraren presentzia unibertsitateko ikerkuntzan; honenarabera, berriz ere esan beharra dago egoera oso ahula dela.
|
|
|
Gainera, klase ustiaketan, ustiaketaren objektua, erlazioen baldintza sozio-ekonomikoak, dira. Beste
|
gauza
bat da, klase sozialen arteko borroka horretan Estatuak zeini lagundueta zer betebeharra duen. Klase ustiaketaren ondorioz, klase sozialaren askapenmugimendua sortu da.
|
|
|
Beraz, borroka honetan, Espainia etaFrantzia etsairik handienak zaizkigu soziologikoki de facto gaur. Beste
|
gauza
bat da eaespainiar frantziar euskaldunok gaur de facto ditugun burubide (mentalitate) historikoak, neuronak eta geneak zuzenak ala okerrak diren, ea nazio arazoarengatik baiespainiarrek bai frantziarrek bai euskaldunok borrokan aritzeak merezi duen ala ez, eaborrokagaia txoroa den eta ea denok, euskaldunak, frantziarrak eta espainiarrak, erotuta gauden. Kasu honetan txoroak ez ginateke euskaldun, frantziar eta espainiarrakbakarrik izango, mundu osoa baizik; azken batean, orain txinatar, errusiar, indonesiar, judutar, palestinar, irlandar, ingelesak eta beste hamaika arazo nazionalagatik aribaitira borrokan.
|
|
|
Bortxa, beraz,, ekonomia eta kulturabezala? gizarte ororen emaitza da; horregatik, bortxa beti izan da eta beti izango da.Beste
|
gauza
bat da, beti izango diren gizarteko hiru fenomeno horiek nola antolatukodiren. Aldiz, badira gizartean beti izan ez diren beste zenbait fenomeno; esaterako, ustiaketak eta konkista, ekidin daitezkeenak.
|
|
|
Oro har, Kojeve ren esanetan, gauza erreal baten esentzia (Platon-en, ideia?, Aristoteles-en, forma?, hots, filosofia tradiziorik beneragarrienak gauzaren existentziarikontrajarri diona) sortzen denean, bere leku denborazko kokapenetik bereizi egiten dagauza hori, askatu.
|
Gauza
baten esentzia gauza horixe berorixe da, bere hemen orainetatik desitsatsia den heinean. Halatan, errusinol kontzeptuaren eta beroni dagokionerrusinol natural zehatzaren artean dagoen alde bakarra hauxe da:
|
|
|
Iraultzak Antzinako Erregimenarekiko ekarri zuen haustura ez zen erabatekoa izan eta eskolatze orokorra ez zen XIX. mendearen bigarren erdialdera arte gauzatu. Lehen genioen legez, honek oso ondo adierazten du, adibidez, eskolaren ideologia
|
gauza
bat dela, eta eskolaren historia, aldiz, guztiz fenomeno ezberdina. Dena dela, Balibar ek eta Laporte k dioten bezala:
|
|
|
Eta orduan Rocíorekin gogoratuko naiz, eta nire askatasuna aurreiritzirik gabe gauzatzen ari naizen bidaia honekin.
|
Gauza
bat argi dago: Rocío nire ondotik joatean ezin naiz triste jarri, zeren hau nire bizitzaren hasiera baino ez da.
|
|
|
Unibertsoko txotxongilorik patetikoena zela pentsatzen zuen sarritan bere buruaz. Baina
|
gauza
bat argi zegoen: Jabiri agindu zion bezala, bidaiaren ostean ez zen gehiago Eiderren oroimenaren bila joango.
|
|
|
Nehon ere ez! Bertze
|
gauza
bat da nola eraman zuen sufrimendu hura guztia, noiz eta hiltzerat kondenatu baitzuten... Izan ere, Jesu Kristok ez zuen oinazea bilatu; aitzitik, ihesi ibili zen, eta hargatik erran zuen:
|
|
|
Ordea, berehala ohartu ahal izan nintzen ezen ene ideiak eta ene asmoak
|
gauza
bat zirela, eta bertze bat begien aitzinean nuena, eta nekez inkarna zitezkeela ene ideia haiek Urbiaingo orduko bizimoldean eta jende haien baitan...
|
|
|
Pedro Huizi, bai, bihotzean su hura zuen mutila eta ene laguna, Italiarat joan zena, maisu handien urratsei jarraikitzeko asmotan. Baina, harat joan zenetik, Pedro ez duk itzuli, eta hau okasione ezin egokiagoa izan daitekek, zeren eta
|
gauza
batez segur bainago: Pedro Huizi ez duk hemengo bertze edozein pintore baino gutiago izanen.
|
|
|
Aitona Nikolas ez zebilen, ez, oker, don Frantziskori buruzko iritzian, zeren eta halakoa baitzen gure herriko apeza, ez predikuetan soilik, baina guri emaiten zizkigun eskoletan ere. Anitzetan
|
gauza
bat bertze batekin nahasten zuen, baina erdiesten ere zuen azkenean, gehienetan bai bederen, bidean sortzen zitzaizkion gaiztasunen eta zailtasunen xitzea eta garaitzea. Eta, ezin zuenean, erran komun batekin, edo bururat zetorkion lehen hitzekin jalgitzen zen, airos baino airosago.
|
|
|
Baina, pintura zer den jakin nahi baduk, kasu egidak: hoa Vaticanoko Capella Sixtinarat, Michelangeloren maisu-lanaren ikusterat, zeren eta hura bertze
|
gauza
bat duk: mirakulu bat... stupenda meraviglia del secolo nostro, Vasarik zioen bezala.
|
|
|
Eta hirea ez duk ohorea, baina koldarkeria, zeren eta ez baitiok buru egin nahi heure hutsari eta heure bizitzan huts egin izanari. Eta, hire aitaren memoriaz denaz bezainbatean, bertze
|
gauza
bat erran nahi diat, Pedro: Urbiain ez duk, ezta urrundik ere, Florentzia!
|
|
|
Hauxe: "
|
Gauza
bat duk egia eta bertzea gustu ona, eta ni gustu onekoa nauk, zeren ene egia gustuaren neurrikoa duk". Eta segur nagok hire koadroak miretsiko dituztela... eta Rafaelen berrenkarnazinotzat ere hartuko hautela azkenean, zeren," jiganten herrian nano den gizona, jigant izan daitekek nanoen herrian...", eta jiganten herria duk Florentzia eta nanoena Urbiain, eta hi erran zaharraren gizona eta protagonista.
|
|
|
noten numeroetarik, eta ez letratik, alegia. Zeren letra bertze
|
gauza
bat da: poesia edo bertze zerbait izan daiteke, baina ez musika.
|
|
|
Eta meza entzun, eta prozesionea akabatu ondoren, berriro abiatu nintzen Pisako karriketan barrena. Eta
|
gauza
bat ikusi orduko bertze bat ikusi nahi nuen, toki baterat iritsi orduko bertze baterat nahi nuen, eta ene oinak ez ziren nekatzen ez ene begiak asetzen. Harik eta, goseak amorratzen, plaza bateko iturri baten ondoan jarri, ostalersak prestatu gazta eta urdai puskak, baita ogia ere, zorrotik atera, eta jaten hasi nintzen arte.
|
|
|
Eta ez zaude, bertzalde, ero, zeren sasoinez baitzabiltza... eta zureak badu erremediorik, eta berehala emanen dizut horren frogantza. Izan ere, pentsa dezagun ezen koadroko mutil hura zinez zela zuk amesten zenuen lehengusuarena, eta ez zure aitonarena; haatik, nola
|
gauza
bat den ametsa eta bertze bat errealitatea, hala, baldin begiak hertsaraziko balizkizute eta erranen balizute ezen haragi hezurrezko mutilaren aitzinean zaudela, ez al duzu uste ezen berehala zabalduko zenituzkeela begiak... baina baita handik gutirat hertsiko ere beharbada, damuturik, koadroak erakusten ez zizun akatsen bat igarriko zeniolako: orinen bat ez dakit non... edo atsegin ez zenukeen bertze zerbait, gorputzaren neurria, konparazione?
|
|
|
Eta, bidean aitzina gindoazela, mila burutazio nerabiltzan gogoan, eta orain
|
gauza
bat bururatzen zitzadan, orain bertze bat, baina ezin asmatu nuen nola laxa nezakeen nik buruko korapilo hura, zeinak baininderaman eskumuturretako bertze korapilo hartarat.
|
|
|
—Ordea, kontu hauek mapan
|
gauza
bat dira, eta errealitatean, bertze bat... Baina zuek jakin zenukete hori, baldin, erraiten didazuen moldean, itsasgizonak bazarete...
|
|
|
ez horregatik bederen! Izan ere,
|
gauza
bat garbi dago: marañon ek gerla irabazi izan balute, gaur egun ez lirateke traidoreak izanen, eta horrek erakusten digu ezen hitzak eta ideiak baino eraginkorragoak direla, ondikotz, armak, zeren arma bidez gerla irabazten duenak erabakitzen baitu hitzaren norabidea, erabakitzen du nor den traidorea eta nor ez...
|
|
|
Izan ere, bazuen amak ahizpa bat, bera baino hogei urte gazteago zena eta Emiliani zeritzana. Kontatu dizut, bertzalde, nolakoa zen ama etxeko gobernuaz denaz bezainbatean, artatsu eta ordenazale itsu... halako moldez, non bere onetik ateratzen baitzen
|
gauzaren
bat lekuz ikusten zuenean. Ordea, bere onetik ateratzen zenean ere, ama ez zen keinuka ibiltzen —zeren barrengo sentimenduak sobera adieraztea lekuz kanpoko izan baitzitekeen, bere kasuan eta bere karguan—, erabakiak eta deliberamendu deliberatuak berehala hartuko bazituen ere, makur zegoena artez jartzeko.
|
|
|
—Ez nahastu gauzak, Martin, zeren
|
gauza
bat duk superstizioneari diogun beldurra kendu nahi izaitea, eta bertzea behekoak goikoari, berez eta izaitez, zor dion errespetua —ihes egin zuen osaba Joanikotek.
|
|
|
—eta, ene arrazoinen biribiltzeko, erantsi nuen—: Eta bi erabakietan ezin alege rago izanen nauzu, zeren inportantena ez baita, benturaz,
|
gauza
baten edo bertze baten egitea, baina errege Louis XIV.aren zerbitzari izaitea.
|
|
|
Izan ere, nola hain baitzen kortsario haien mundua berezia, hala mintza nenkizukeen haien arteko harreman partikularrez, edo haiek egin ohi zituzten festez eta emaztekiei eman ohi zieten tratuaz. Eta horni nezakeen deskribatze bakoitza behako bikoitz batez, buruko begiek ikusten dutena
|
gauza
bat denez gero, eta bertzea, bihotzeko begiek... eta eman niezazkizukeen, halatan, nik ikusiaren eta ikusiak enegan eraginaren aitzin gibelak, on gaitzak eta bertze gorabehera guztiak, xehero baino xeheroago. Edo, uste al duzu, konparazione, ezen borzpasei lerro laburretan eman daitekeela, nola arestian eman baitizut, hain munta handiko gertakia, nola izan baitziren ene begien aitzinean ikusi nituen exekuzioneak —bortz beltz, bi indiar, eta bertze kortsario harena—, exekutatuen buruak lur gainean arrodaka zebiltzala, itsas lapurren oihu eta irrien artean?
|
|
|
—Zortea opa dizut egiten ari zaren liburuarekin, baina hurrengoa gaztelaniaz skribatu zenuke, ez frantsesez... Eta bertze
|
gauza
bat: jakin nahi nuke nola doan zure esperimentua eta zertan akabatzen duten oiloaren babesean hazi ahattoek, paparaka edo kokorozka...
|
|
|
Handik aitzina, osaba Joanikot behin baino gehiagotan joan zitzaion galdegite harekin, pipa piztua eskuan... Ordea, aitonak ezentzuna egiten zion, edo bertze
|
gauza
bat entzuten zion, agian, zeren aitonak tabako gehiago eskatzen baitzion edo katoliko eta protestantei buruzko bertze errepuesta hura emaiten zion... edo errepuesta haren azken bi hitzak, hobeki: " Ipurdian zuloa!", hizketan gero eta gehiago nekatzen zelako, benturaz, edo auskalo zergatik, zeren zer dakit nik zer gertatzen zen aitonaren buruan...
|
|
|
" Hori bertze kontu bat da, zeren eta deabrua ez baita ipuina, eta Jainkoak lurpeko labean jarri omen zuen hura. Bertze bi urdanga horiena bertze
|
gauza
bat da guztiz!", erran zion amak. " Nahi duzuna erranen duzu, Graziana, baina emazteki horiek, bai zaharra bai gaztea, familia oneko damak dira, gazteak bere gorabeherak izan bazituen ere, umezurtz geratu zelako...
|
|
|
Nola laxatu neure zalantzen korapiloa? Zeren
|
gauza
bat zen zerbait nahi izaitea, eta bertzea, nahiaren bete ahal izaitea eta konplitzea. Izan ere, nola beteko nuen, bada, neure nahi hura, baldin ene arrazoinak lehengo puntuan bazeuden guti gorabehera?
|
|
|
Zeren eta baitakizu ezen ehiza dabilen lekuetan ehiztaririk onena dela jaun Gezur —emanen ahal dit Bertzeokoak honako izen propio hau erabiltzeko baimendua eta lizentzia, bere don Bildurren eredurat! — Baina, gezurra edo egia izan, dukearen hitzak buru buruan sartu zitzaizkion Mattini... are gehiago dukeak antzeko hitzak xuxendu zizkionean adio egiteko orduan, eta promes egin zionean ezen bere etxerat eramanen zuela —dukearen etxerat, bai! —, frogen froga hura gainditu ondoren. Eta Mattinek, nola aita bezalakoa baitzen eta buruan
|
gauzaren
bat sartzen zitzaionean ez baitzuen etsiko, halaxe erran zuen:
|
|
|
Izan ere, erraiten dugu
|
gauza
bat eta egiten dugu bertze bat... baina ohartzen garenean ezen egiten duguna bertzeen begietarako gaitz eta itsusi dela, entseiatzen gara haren gordetzerat eta ezkutatzerat, edo haren zuritzerat eta justifikatzerat, edo ipintzen diogu estalki bat, zeina izan daitekeen diru emaite bat kapera baten edo komentu baten eraikitzeko, edo hospizioen eta bertzelako karitatezko obren bulkatzeko, bertzeen b... Zergatik erraiten dizudan hau guztia...?
|
|
|
Ez diat ezetzik erraiten, Joanikot. Baina
|
gauza
bat duk ebanjelioaren letra, eta bertze bat letraren spiritua... Eta spiritu horren arabera, zalantzarik ez zagok ezen Jesus errege ere izan zela... eta errege ere dela, bertze deus baino lehen, eta errege gisa tratatu genukeela koadroetan ere.
|
|
|
Eta haiek guztiek osaba akusatzen eta kondenatzen zuten, eta nik akusatzen eta kondenatzen nituen haiek guztiak, eta akusatu eta kondenatu ez ezik, behin eta berriz maradikatu ere nituen, zeren biktimen biktima izan zen Kristoren izenean guztiak borrero bihurtuak baitziren orduko, bago erorirat egurkari guztiek laster... Eta orduan ikusi nuen nehoiz ere baino garbiago ezen
|
gauza
bat zela Kristoren mezua eta Ebanjelioen hitza, eta bertze bat Elizak bere etsenpluarekin aditzerat emaiten zuena. Eta oihu egiteko gogoa etorri zitzaidan:
|
|
|
Zeren guztiek galdetu behar izaiten bai tzidaten norena ote zen erlikia hura, zer beatu edo zer saindurena. Eta nik ihardesten nien batean
|
gauza
bat, eta bertzean bertze bat: san Frantziskoren behatzezurrak zirela edo Avilako santarenak, edo Urbiaingo jondone Joanikot Etxegoienenak ere nehoiz... eta galdetzen zidaten nor ote zen saindu hura eta nongoa, eta nik ihardesten nien ezen neure herriko saindu bat izan zela, hain ona eta hain bertutetsua, non bizitza osoa iragan baitzuen teleskopio batetik beha, Jainkoa noiz ikusiko; eta galdetzen zidaten ea azkenean Hura ikusi ote zuen, eta ihardesten nien ezetz, baina egun batean uso bat ikusi zuela, Jainkoaren partez zetorkiona, erranez ezen ez zuela teleskopiotik gehiago behatu, zeren eta egunoroz etorriko baitzitzaion usoa bere leihorat bisita egiterat, nola gertatu baitzen handik aitzina...
|
|
|
—Eta bertze
|
gauza
bat: zergatik ez didak erran hire lagun Fernando Soriak lagun inportanteak dituela?
|
|
|
—Nik
|
gauza
bat baizik...
|
|
|
Erlojuari behatu nion: zazpi minutu gelditzen zitzaizkigun eta oraindik
|
gauza
bat bakarra ere ez nion galdegin, jakin nahi nituenetarik.
|
|
|
—Ez da samurra izaten ari. Sobera
|
gauza
batera.
|
|
|
Bertze inor ezagutu ez eta, nire kazetaritza ikasketak medio, neroni izan nintzen aukeratua, sintaxiak iraultza geldiezin berehalakoari luzamendurik ekar ez ziezaion. Komunztaduraren legeari men egitea eta botereari makurtzea
|
gauza
bat eta bera ez direla azaltzeko haren aurpegira ohi baino gehiago hurbildu nintzen batean eman genion lehen musua elkarri.
|
|
|
Hartara, abuztuko larunbat goiz horretan, dena nuen kontra. Dena
|
gauza
bat kenduta: errabia.
|
|
|
—Izebaren hilotza Txumak eta Jabitok ebatsi zitean, beraz, oharkabean, autobideko zerbitzugunean, Soriaren autoko bertze
|
gauzekin
batean.
|
|
|
Ez nuen gehiagorik jakin nahi.
|
Gauza
bat bakarra. Fiskeria bat.
|
|
|
—Ez ditiagu bertze alderdi batzuk arakatu gabe utziko, baina
|
gauza
bat agerian duk: hire lagunak aunitz zekian jende aunitzen gainean.
|
|
|
—Bertze aukera bat ematea erabaki diagu. Baduk
|
gauza
bat hire alde: abuztuan hiri alu honetan deus gertatzen ez denez, zorioneko hilketa honi zuku guztia atera behar zioagu.
|
|
|
Eta ondoren, adierazi nahi duen ideiaren atari gisa, lau txiste kontatzen ditu, eta denak barrez lehertu beharrean jarri dituenean, beste azalpen hori irteten da bere ahotik, ezari ezarian: " Aldarte ona du bai liburu honen irakurleak, aldarte umoretsua, eta distantzia; baina beste
|
gauza
bat ere aitor dezadan: hemen espiritu ludikoa trajikotasunari gailentzen zaio".
|
|
|
Eta orduan barre egiteari utzi nion, eta ulertu nuen soilik torturaren bidez lortuko nuela mertzenario saldo haren aitorpena. Argi zegoen, baina, haiek ere ez zirela nolanahi torturatzen utziko, eta, era berean, jakinaren gainean egongo zirela halako
|
gauza
bat gerta lekiekela, eta, gertatuko balitzaie, ze modutara jokatu behar luketen. Litekeena zen, bada, gauzak okertzea eta ni jipoitzea, edota zakur zehatu mixerable bat bezala jo eta akabatzea; baina, pentsatu nuen jarraian, balio ote zuen zerbaiterako bizitza hark?
|
|
|
|
Gauza
bat, Townsend doktorea: zergatik esan nahi dio loretxoak umeari aska nazazu?
|
|
|
haragizkoak ziren, sendoak, indartsuak, jatorriz  koak baino beltzaranagoak. Beste
|
gauza
batez ere jabetu zen berehala: azazkalek eta eskuek harmonia guztizko bat osatzen zutela orain; alegia, azazkal haiek esku haietakoak zirela.
|
|
|
Eta hutsik egin gabe joan zela esan dugu, eta bere lana txukun bete zuela ere bai, azken baieztatze hau guztiz egia ez den arren. Eta ez da guztiz egia ezta guztiz gezurra ere, Brown jaunak, nozitu zituen barne aldaketen ondorioz, batik bat, ez baitzuen azkenerako
|
gauza
bat ondo egiten, ez baitzekien nola erabiltzen zen ordenagailua, zer zen marrazki bat, zertarako balio zuen arkatz batek. Inor ez zen, ordea, azken aste hartako deskalabroez ohartu, neurri handi batean Brown jaunak aurrez eginda zeuzkan lanak mahairatu zituelako, artelan benetan dotoreak, eta haien aurrean makurtu eta plantak egiten jardun zuelako, eta estrategia hari esker libratu zen azalpen zailak eta mingarriak eman behar izatetik.
|
|
|
Berez etorriko al zen, besterik gabe, ala berak ere aktiboki esku hartu zuen? Zalantza haien guztien erdian, baina,
|
gauza
bat ezinago argi ikusten zuen: aurpegi berri harekin ordurako zuela atzera bulegora itzuli, jada ez zelako Brown lankidea, beste gizon bat baizik.
|
|
|
Hala ere, majo busti ginen han beheko dohakabeok, malko erauntsia ikustekoa izan baitzen, ikaragarria. Ni, behintzat, ederki busti nintzen, eta une hartantxe ene haurtzarora itzuli nintzen, eta talko hautsen lurrin goxoa sentitu nuen ezinbestean sudurmintzetan gora, lagunkoi eta eraberritzaile, eta negar samurrari lotu nintzaion orduan, ezen niretzat haurtzaroa eta zurtztasuna
|
gauza
bat eta bera baitziren, garai latz baina, hala ere, usain eta kolore politak zituzten egunen oroimen suharra. Pentsatu nuen bakar bakarrik nengoela munduaren erdian, eta nekatuta neukala oso larrua, eta ez nuela artean bizitzaren loria ezagutzeko zorionik izan; eta, soka beretik, pentsatu nuen ahanztura dela gizakiaren hatsik ohikoena, eta argia malko desolatu bat besterik ez dela, noragabe doana, isiltasunera, edota, agian, hilotzek kantatzen duten ereserki izoztura.
|
|
|
Zure ahoa paela bat da, eta platera bat nonbait mutil naz  kagarri harena. Baina
|
gauza
batek kezkatzen nau: non dituzue arrautzak?
|
|
|
Sarritan entzuna diot horixe amonari jarraitu nuen nik, eta Migelek eta nik
|
gauza
bat eskatu nahi genioke Ama Birjinari.
|
|
|
Bai, ongitxo dakit batzuetan bakardadearen beharrizan handia dudala, baina beste era batekoa da ni beldurtzen nauena: asperduriaren betea ezagutaraziko didana, igandeetako hutsune beldurgarria biderkatuko didana, etxezuloan egotera tentatuko nauena, seguruenik kilo eta zimur gehiagotan gauzatuko dena (bakardade horrexek eraman zuen amona nik oso bitxi irizten nion
|
gauza
bat egitera: alargundu ondoren, aitonaren izena postontzitik ez kentzea erabaki zuen:
|
|
|
Ni, ça va de soi, ez naiz jaitsiko.
|
Gauza
bat da zuri mesede bat egitea eta beste bat neure buruari harrika egitea, baina itxaron, ez haserretu, ze haserre egoteko arrazoiak nik neuk ditut: jakizu bart kanpoan egin dudala lo, à la belle étoile oraingoan ere, eta goizean lozakutik irten, nagiak atera, eta, zapatilak jantzi behar nituenean, bustirik topatu ditut; hasieran ihintza izango zela pentsatu dut, baina berehala ohartu naiz txiza zela!!!
|
|
|
Katalunia, Madril, Errioxa eta Murtzia. Ikus daitekeenez,
|
gauza
bat da egunkaria erostea eta beste bat berau edo beste gauzaren bat ordenagailuaren pantailan —dohainik— irakurtzea.
|
|
|
Katalunia, Madril, Errioxa eta Murtzia. Ikus daitekeenez, gauza bat da egunkaria erostea eta beste bat berau edo beste
|
gauzaren
bat ordenagailuaren pantailan —dohainik— irakurtzea.
|
|
|
Aldaketa honekin, Argia-k Interneteko bere produktu editorialaren bereizgarritasuna indartu du. Hau da, Argia aldizkaria
|
gauza
bat da (eta sarean ere kontsultatu daiteke osoki), baina Sa reko Argiabeste bat da: eguneroko albisteak idatziz zerbitzen dituen medio berri bat (EITB ere albisteak egunero idatziz ematen hasi da bere webgunean, bide batez).
|
|
|
Eta enuntziatu hauek ezin zuten hutsik egin, ‘uste’ bat pribatua eta eztabaidaezina baita. Haatik, uste hori duenak ‘gorria orain eta hemen’ adierazpenari buruz mintzatzerakoan, adierazpen hau munduko zerbaiti ote dagokion ala ez jakitea beste
|
gauza
bat da. Jakina da ilusioak ez direla ez egiazkoak ezta faltsuak ere, baina hain zuzen horregatik daude ezagutza corpusetik at:
|
|
|
Humeren ideien teoriarekiko erlazioa, adibidez, ez da zirkulukideen idazlanetan inon agertzen; bere lema —eta teoria— enpirista soilik izan zen garrantzizkoa, bere maxima esperientzialista, alegia: ustea, justifikatu behar bada, esperientziako datuekin justifikatuko dela esaten zuena4 Vienako Zirkuluaren Manifestuan —Hans Hahn, Rudolf Carnap eta Otto Neurathek 1929an argitaratua— aurrekari filosofiko ‘ofizialak’ agertzen ziren, egileek buruan eduki eta errespetatzen zituztenak —horiek bakarrak ote ziren, beste
|
gauza
bat da— Izendatuak Mach, Boltzmann, Helmholtz, Poincare, Riemann eta Duhem ziren zientzialarien eta epistemologoen artean; enpirista aipatuena, Mach; eta positibisten izenak Stuart Mill eta Comte ziren. Matematikarien aldetik, Frege, Peano, Leibniz eta Hilbert agertu zituzten.
|
|
|
Zergatikotasunaren kasuan, ondorioa ezin da zergatian aurkitu. Hau da,
|
gauza
baten azterketa razional hutsak ezin du zergatia denaren
|
|
|
Alta, behaketa zuzenean hartutako inpresioak gertakariren bat etortzeari dagozkio soilik, eta ez dute beharrezko loturarik ondorioztatzen. Goian aipatu bezala, ohitura da
|
gauza
bati zergati eta beste bati ondorio deitzera eramaten gaituena, biak segidan agertzen direnean; jarraian gertatuko diren objektua edo gertakizuna eta emaitza batera emango direlaren uste osoa. Haatik, ez dago inolako erregelarik, araurik, legerik, horrelako dedukzioak zuzenak direla esaten digunik.
|
|
|
Utz iezadazue hau azaltzen. Zentzu erabat argia dauka zerbait agitzeak harritzen nauela esateak; guztiok ulertzen dugu zer esan nahi duen inoiz ikusitakoa baino handiagoa den txakur baten tamainak harritzen nauela, edo, hitzaren zentzu arruntean, ezohizkoa den beste
|
gauzaren
batek harritzen nauela. Kasu horietako bakoitzean, kasua ez izatea pentsa nezakeen zerbait kasua izateaz harrituta geratzen naiz.
|
|
|
Esan zuen Estetikan arrazoiek" deskribapen erantsien izaera" dutela: adibidez, Brahmsek zer ezan nahi zuen erakutsi ahal diogu norbaiti Brahmsen lan desberdinak erakutsiz edo egungo beste egile batekin erkatuz; eta Estetikak egiten duen guztia da" zure arreta
|
gauza
batera zuzentzea"," gauzak elkarrekin jartzea". Esan zuen, halako" arrazoiak" ematean, beste norbaitek" norberak ikusten duena ikus dezala" lortzen bada, baina, hala ere, horrek ez badu bestea erakartzen, hau eztabaidaren" amaiera bat" dela; eta berak, Wittgensteinek," funtsean" defendatzen zuena" eztabaida estetikoen eta auzitegietako eztabaiden arteko antzaren ideia" zela, izan ere, auzitegi batean, epaitzen den ekintzaren" gorabeherak argitzen" saiatzen da, bukaeran" epailea erakartzeko" itxaropenez.
|
|
|
hutsegitearen jatorria aurkitu behar da, bestela egia entzuteak ez du ezertarako balio. Egia ezin da barneratu, beste
|
gauza
batek bere lekua hartu duenean.
|
|
|
Matematika eta psikologiaren filosofiaren argibideak jarriz, Kripkeren ikuspegitik, Wittgensteinen pentsamenduak eszeptizismo hutsera eramaten gaitu beste aukerarik gabe. Egia esan, Kripkek ez du ikusten
|
gauza
bat arrazoimenaren mugak finkatzea dela eta beste bat arrazoimena arbuiatzea eszeptizismoan eroriz. Hala izanik ere, Kripkeren liburua adimen ariketa ederra da.
|
|
|
Ez ginateke oker izango eta historiaren bidez gure hutsegitea sinetsi? Halaxe da, baina, dena dela, beti zalantzagarria ez den
|
gauza
bat geratuko litzateke. Orduan hurrengoa esango genuke:
|
|
|
Baina jakin behar dugu bide honek ez duela helmugarik: beti harrituta geratuko gara
|
gauza
baten edo bestearen aurrean. Hala eta guztiz ere, maiz balio guztiak (etika, estetika, erlijioa, kultura eta beste hainbat) sare batean sartu nahi ditugu, metodologia batean, errezeta liburu batean, behin betiko.
|