|
2004
|
|
|
Azkenean Balantzategiko ukuiluan nengoen, nire etxean. Eta musika entzuteko txokorik onenean bilduta zeuden behiek agur egin zidatenean, zer moduz Mo, ongi
|
etorri
Mo, aurrera Mo, nor sentitu nintzen. Ez, behi izatea ez zen gauza gutxia.
|
|
|
Eta bitarte horretan guztian, nire belarri jaioberri eta xamurrek hitz ederra besterik ez zuten entzuten: " Mo,
|
zatoz
mesedez alpapa hau probatzera, Mo, jar zaitez mesedez itzal hartan". Eguna joan eta eguna etorri, beti halaxe, beti aise eta erraz, morroiez inguratuta bezala.
|
|
|
" Mo, zatoz mesedez alpapa hau probatzera, Mo, jar zaitez mesedez itzal hartan". Eguna joan eta eguna
|
etorri
, beti halaxe, beti aise eta erraz, morroiez inguratuta bezala.
|
|
|
Pauline Bernardettek duda egin zuen. Buruak ezetz esaten zion, ezin zituela desobeditu komentuko erregelak, eta gainera ez zela hainbesterako, inguruetan ez zegoela hainbeste mendi, Altzuruku bera ere ez zela urruti gelditzen; baina bere bihotz guztiek, bere hamar txintxarriek, kontrakoa esaten zioten, babesa emateko mesede eskean
|
etorritako
jende hari.
|
|
|
Pauline Bernardette zen. Haserre bizian
|
zetorren
, eta baita izututa ere.
|
|
|
Nire aldetik, ikusi mugimendu hura eta pizten hasi nintzen, nire euli buruak eragindako ergeltasunetik ateratzen. La Vachek gerrari buruz esandakoa
|
etorri
zitzaidan gogora; eta errotan biltzen zen Antiaju Berderen talde hura, eta behioi ematen zizkiguten banketeena.
|
|
|
Auskalo zertan pentsatzen ari zen aldian behin salara
|
etorri
eta musika jartzen zuen Genoveva. Belar kontuetan ez behintzat, eta are gutxiago behioi gehien komeni zitzaigun elikaduran.
|
|
|
Zergatik horrenbeste mugimendu?, galdetzen nion neure buruari. Baina itxoin beharra zegoen arratsaldea abaildu eta gaua
|
etorri arte
. Gauak esango zidan egia.
|
|
|
gerran hil zen Serapiok, gerra galdu eta gero, gerra irabazi zutenek... baina kosta egiten zitzaidan beren jardunaren haria hartzea. La Vachek ere adi entzuten zuen salatik
|
zetorrena
, baina hala eta guztiz ere, nahiz bera eta biok izan ukuiluan esna geunden behi bakarrak, nahiz nik berarekin hitz egiteko gogo izugarria eduki, ez nintzen beragana joatera ausartu. Haserretuta egongo zela pentsatzen nuen, ez zidala behin ere barkatuko bera alde batera utzi eta behi makalekin ibili izana.
|
|
|
Nahiz basurdeak aurrera segi eta mendian ezkutatu, nahiz eguzkia gero eta biziagoa izan eta beroak gure zauriak mindu, berak hantxe eduki zituen begiak itsasita, bost basurdeak azaldutako tokian. Bere onera
|
etorri
zenean, niregana egin eta petral samar jarri zen:
|
|
|
Uda joan eta iraileko eguzki goxoa
|
etorri
zenerako, ordea, hasia nengoen bizimodu berriaren kolorinetako garrak ikusten. Eta su ttiki hark, zotzarenak Bernardette bezala, harrapatu egin ninduen.
|
|
|
Zoaz bada paseatzera, lagun, eta bila ezazu belar goxoa jateko. Ondo jatea ere ez da gaizki
|
etortzen
.
|
|
|
Bai, benetan eroria nengoen kontu harekin: hainbesteraino, non Setatsuak niri laguntzera
|
etorri
behar izan baitzuen.
|
|
|
Troia izeneko hiria hartu nahi zuten. Baina urtea joan eta urtea
|
etorri
, eta ezin zituzten hiri hartako murailak zeharkatu. Akilesek berak ere ezin izan zuen.
|
|
|
Apurka apurka, Setatsuaren laguntza berezi haiekin eta, nire onenera
|
etorri
eta oso piztuta ibili nintzen uda parteraino. Zenbaitetan, begiratu sastraka zegoen aldera eta sei puntu beltz ikusten nituen errezkadan korrika, senideak bailiran:
|
|
|
Galdera asko, galdera gehiegi, eta halere ez galdera denak. Zeren, latzagoak ere
|
etortzen
baitzaizkit burura. Esate baterako:
|
|
|
—Bada, zurekin komentura
|
etorri
artekoa.
|
|
|
Pentsakor gelditu nintzen, eta, nahiz behitasunaren arazoa ez sakonki erabakia gelditu —hori geroago
|
etorriko
zen—, etsi egin nuen azkenean. Artean ume umea nintzelarik, eta ondorioz eskola gutxikoa, Setatsuari aurre egiteko modurik ez neukan.
|
|
|
Pauline Bernardetteri segituan joan zitzaizkion estutasunak, eta bere begiak onera
|
etorri
ziren, onera eta hoberenera. Pozezko txinpartak azaltzen ziren beraietan.
|
|
|
Belarra jan, ukuiluan egon, beti ordutan ibili, puaf!, nazka ematen du pentsatzeak ere. Zu ordea, ikusi gaua
|
datorrela
eta halere nirekin gelditu zara. Ondo, oso ondo.
|
|
|
Une hartan, eta nengoen egoeragatik, nire barrutik
|
zetorren
kontseilua aztoragarria zitzaidan. Mugitu eta beste modu batean etzan nintzen.
|
|
|
Zabaldu zizkiguten ateak, eta zoriona izan zen, zoriona eta arnasa, marmitari tapakia kendu eta haizea
|
etorri
izan balitzaigu bezala. Ondoren, zituenak eta ez zituenak emanez, La Vachek bidea ireki zuen ate inguruan zegoen jendearen gainetik pasaz, eta bonboa jotzen segitzen zuen herritarra hankaz gora bota zuen.
|
|
|
Nekearekin batera
|
etorri
zitzaigun infernua. Begiak gorri gorri eginda, gazte moxkortuak harrotzen hasi ziren.
|
|
|
Aldika aldika, nire lagunik lagunena iruditzen zitzaidan, une atseginetarako adiskide ona eta garratzetarako hobea; hitz egiten zuenean, gustura entzuten nion. Gogora
|
datorkit
, zentzu honetan, nire bizitzako aurreneko neguan gertatutakoa. Orduan bai egin zidala konpainia!
|
|
|
—Desertu batean, lagun. Hala esango nuke, zerutik desertu zuri bat
|
etorri
zaigula, piezarik pieza. Hau bakardadea, lagun!
|
|
|
nekatu egiten nintzen goiko alde hartan eta luze, oso luze, oso oso luze iruditzen zitzaidan denbora. Noiz
|
etorri
behar zuen egunsentiak. Noiz erakutsiko zidan argiak etxerako bidea?
|
|
|
Denak batera orduan!
|
Etor
zaitezte banaka, eta neurtuko gara! —esan nien, edo ez, ez nien esan, imajinatu egin nuen hura esaten niela.
|
|
|
Orduan, pendizera iristeko esperantza guztiak nirekin nituen unean, sua bezalako zerbait
|
etorri
zitzaidan aitortu ez dudan leku horretara, eta isatseko azken ileetatik tiraka hasi zitzaidan otsoetako bat. Begiratu egin nion zuzenki:
|
|
|
—Mundura 1940 urte aldera
|
etorri
nintzen, eta orain berriz mendea bukatzear dago. Esan nahi du horrek berrogeita hamar bat urte pasa ditudala munduan.
|
|
|
Baina, horixe, nik ez diot moja ttikiari izurik sartu nahi, gaixoa edozein huskeriarekin izutzen da-eta. Lehengo batean, esaterako, harrika egin zidan komentura
|
etorritako
mutil koxkor batek, eta ni haserretu eta halaxe mintzatu nintzaion:
|
|
|
Baina, ez al duzu lo makal eta fruiturik gabekoi utzi behar? Ez al duzu argi emankor eta on onera
|
etorri
behar. Esaidazu agudo, zinez eta klarki, ez al da iritsi ordua?
|
|
|
Egun batez, arratsa izango zen, behi bat sumatu nuen niregana inguratzen. Aurrena, isil isilik
|
zetorrenez
, ez nion diosalik egin; baina hurbildu eta hamar bat metrora jarri zitzaidanean, bere buru handia ikusita eutsi ezinezko marru bat atera zitzaidan: " La Vache qui Rit!".
|
|
|
—Lagun on ona —entzun nuen orduan, eta aspaldiko partez entzun ere— Orain arte ez dizut ezer esan nahi izan, zeren uste baitut zure bizitza osoa markatu, kutsatu eta bideratuko duen bolada honetan zeuk egin behar duzula aurrera, zeure ahalez, inoren laguntzarik gabe. Baina hainbeste proba pasa eta gero, eta kontuan harturik, gainera, negua korrika ttikian
|
datorrela
, beste denbora pasa bat proposatu nahi dizut. Eta estudioa da hori.
|
|
|
Baina bestalde, eta batez ere, La Vache qui Ritek eman zidan poza. Ukuiluko nire tokiraino
|
etorri
, eta agurtu egin ninduen:
|
|
|
Ukuiluan eguerdi aldera sartu ginenez, neguko arratsalde laburretako bat neukan gauera arte: orduan
|
etorriko
ziren mendikoak beren zaldietan, orduan jarraituko genuen La Vachek eta biok Balantzategiko arazoez hitz egiten. Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen.
|
|
|
orduan etorriko ziren mendikoak beren zaldietan, orduan jarraituko genuen La Vachek eta biok Balantzategiko arazoez hitz egiten. Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara
|
etorriko
zen. Eta guztia banketea hasi eta berehala gertatu zen, behi batek —beltzen artean gaixo hutsa zen batek, zehazki esateko—, niregana etorri eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen. Eta guztia banketea hasi eta berehala gertatu zen, behi batek —beltzen artean gaixo hutsa zen batek, zehazki esateko—, niregana
|
etorri
eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Senaz edo, garrantzi handiko deskubrimendu bat egina nuela konprenitu nuen. Zergatik zen garrantzi handiko, hori zen une hartan burura
|
etortzen
ez zitzaidana. Gauzak hola, laguntza eskatu nion Setatsuari.
|
|
|
Eta jakina, ez eta izan ere. Zuen pentsua dela eta, ederki zuritzen ditu Chevroletaren joan
|
etorri
eta abarrak!
|
|
|
Eta, ezbairik gabe, bere barruko basurde ahotsa zuen laguntzaile borroka hartan. Azkenean, zeozer sosegatu eta bere onera
|
etorri
zenean, halaxe hots egin zuen:
|
|
|
Eta hori, moja ttikiak, Europako beste gerra hartan, maquis entzat lan egin zuelako; errenditu nahi ez zuten batailoientzat, alegia. Apaiz bat
|
etorri
zitzaion komentura, Pere Larzabal esaten ziotena, eta Pauline Bernardetteri paper mordoa eman eta halaxe eskatu zion:
|
|
|
—Gainera, eta atzo jakin genuen bezala, kamioia ez da guri pentsua ekartzeko
|
etortzen
, baizik eta mendikoentzat arroza eta abarrak ekartzeko. Horixe da Balantzategik orain egiten duen zerbitzua, almazena bezalako zerbait da mendikoentzat.
|
|
|
Eztenas izugarri haserre dago. Errotara
|
etortzen
den bakoitzean, garrasi batean ibiltzen da hortzaundiekin.
|
|
|
Mendikoek trenbidea moztu zutela, esaterako. Orain dela hamar bat egun. Gozoa
|
etorri
zen ba Eztenas egun horretan!
|
|
|
Gurpilaren lehenengo buelta udaberriarekin batera
|
etorri
zen, basoa berdatzen hasi zenean. Genovevaren ohizko abistua entzun genuen, banketerako deia, eta bai La Vache, bai ni eta bai beste hamar behiak presaka joan ginen ukuiluko atarira.
|
|
|
Zazpiehun bat lore zapalduak nituenean, gaua
|
etorri
zitzaigun. Bat batean, seinale bati erantzunez bezala, den dena isildu egin zen Balantzategiko haranean.
|
|
|
Bat batean, seinale bati erantzunez bezala, den dena isildu egin zen Balantzategiko haranean. Basotik ez zen txintik ere
|
etortzen
, eta etxetik bertatik ere ez, ezta Genovevak batzuetan jartzen zituen disko haietako baten soinurik ere. Beheko errekak egingo zuen noski hotsik, baina hain zen isiltasunaren antzekoa bere hotsa non ez zuen batere enbarazurik egiten.
|
|
|
Beheko errekak egingo zuen noski hotsik, baina hain zen isiltasunaren antzekoa bere hotsa non ez zuen batere enbarazurik egiten. La Vachek eta biok, berriz, arnasari eusten genion, eta begiak menditik
|
zetorren
bideari zuzenduak geneuzkan. Une batez, isiltasuna isilagoa egin zen, zulo bat sakonagoa egiten den antzera.
|
|
|
Mundu honetan ez izan ordea ordainik gabeko mugimendurik eta, erreka indartuz bezala, ahulduz zihoazen goiko aldeetako elurrak. Egunean baino egunean urriago, elur hura guztia ezkutatua zegoen apirileko euriak
|
etorri
zirenean.
|
|
|
Guardiek segituan obeditu zioten:
|
etorri
eta kulatazoka hasi ziren gurekin.
|
|
|
Usandizaga oso zurbil zegoen ukuilura sartu zenean. Guri zerbait esatera
|
zetorrela
iruditu zitzaidan aurrena, baina ez: ordu arteko bere aje guztiak ahaztuz, korrika joan zen bizikleta zeukan txokora, eta haren azpiko ohol bat altxa zuen.
|
|
|
Nire lagunari jaramonik egin gabe, bixkietako batek Balantzategiko langa ireki zuen. Handik berehala, aldapan gora
|
zetorren
traktorea, etxerantz.
|
|
|
Bero handiko eguerdi batez, kanposantu hartan etzanda nengoela, galdera bat
|
etorri
zitzaidan burura:
|
|
|
Hantxe geunden, zubipe hartan sartuta, hiru mutil gazte bidean hurbiltzen ikusi genituenean. Kontu kontari
|
zetozen
, aldika barre algarak eginez, eta ez zuten arriskutsuak ematen, ezta inondik ere. Baina, zer izaten diren itxurak eta itxurondoak, gure parera ailegatu eta, ziztu batean, soka lodi bat estutu ziguten lepoan.
|
|
|
Zubipetik atera orduko, bi hortzaundiak
|
etorri
ziren guregana. Altxa egin nituen begiak:
|
|
|
—Behin batez, artean Genovevaren gizona bizi zenean, familia bat
|
etorri
zen Balantzategira bisitan, frantsesez egiten zuena bera. Eta hor non, iritsi orduko, familia hartako mutil koskorrak La Vache qui Rit deitu zidan.
|
|
|
" Festarako nahi gaituzte, orduan", pentsatu nuen pixka bat lasaituz. Jakina, une hartan ezin nuen
|
zetorkidana
igarri.
|
|
2010
|
|
|
|
Gatozen
berriro Tolosara, 1762ko urri aldera.
|
|
|
Sekularizazioaren arrazoia, berriz ere, ez da mamiari dagokiona, gobernu federaleko konstituzioa egiterakoan joera praktiko batetik
|
baitator
kolonien arteko liskarrak ekidin nahia. Aipamen erlijiosorik gabeko konstituzioa izan zen emaitza.
|
|
|
Bitartean, mugimendu milenaristek Mesiasen etorrerari data jarri zioten, 1844rako hain zuzen ere. Ez
|
etorri
, eta mugimenduok urtu egin ziren. Alabaina, dezepzio honetatik ateratako hainbat adarrek indar dezente hartu zuten:
|
|
|
Irteera praktikoa arrazoi teologikoz edo utilitarioz janzten da. Gero
|
etorriko
da filosofia haiek birkokatzea.
|
|
|
Voltairek eta Lockek, besteak beste, mamizko arrazoiak erabili ez bazituzten ere, bidea zabalik utzi zuten. Arrazoi praktikoen ondoren, eremuen zatiketa
|
etorri
zen. Azken honek, oraindik, ez zion bizikidetzari bide zabala eman, arazoak ezkutatu besterik ez baitzituen egin.
|
|
|
Hemen datza bere pentsamoldearen garrantzia. Demokrazia eta berarekin
|
datozen
askatasuna eta berdintasuna historiak erremediorik gabe dakartzan osagai politikoak direla jabetu zen. Hauen ondorioak aztertzea besterik ez zegoen.
|
|
|
Erreferentzien arabera, Tocqueville ez zen pertsona erlijiosoa izan. Heriotzaren orduan apaiza konfesatzera
|
etorri
zitzaionean, haserre bizian
|
|
|
askea zara, nik nahi dudana aukeratzen duzunean, beste zerbait aukeratzeko ez zara askea. Askatasuna ulertzeko modu diferenteengatik
|
dator
gaizki ulertu hau. Agustin Hiponakoak libertas hobesten zuen liberum arbitriumaren aurretik.
|
|
|
Bertan garaiko ilustratu baten lozorroko ametsak irudikatu zituen zeru sabaian: saguzarrak eta piztiak,
|
zetozen
arriskuen iragarle. Ez, XX. mendeko arrazoimenaren balantzea ez da itxurakoa.
|
|
|
Arrazoimenaren adiurre monologikoa dialogiko bihurtu zenetik filosofiaren hezurdura aldatu egin da. Egia ez
|
dator
iturri bakar batetik, berdinen arteko elkarrizketa arrazoitu batetik baizik. J. Habermasek eta K. O.
|
|
|
Antzerako proposamena egiten du jarrera laizistak, Frantziako Iraultzatik zuzenean
|
datorrenak
. Eremu publikoa erlijioaren edozein arrastotatik aldendu nahi luke, arrazionalitatez harantzago mugitzen baitira erlijioak.
|
|
|
Azkenaldiko iskanbila sozialetan ohikoa izan da tentsio arrazialak tartean egotea. Ohartzekoa da kalera atera direnak ez direla berriki
|
etorritakoak
, hauen seme alabak eta bilobak baizik. AEBetan, Frantzian eta Ingalaterran istiluak izan direnean bigarren eta hirugarren belaunaldiko etorkinak izan dira poliziaren aurrean.
|
|
|
" xenofobia europarra afikarrengan eta arabiarrengan gertatzen da, batez ere islamiarrak badira" dio politologo italiarrak. Mendebaldeko pentsamoldearen hustuketa omen
|
dator
, bestearen aurrean amore emate hutsa gertatzen ari omen da. Baina honek ere aurrez aurreko egoera batera garamatza.
|
|
|
Bestalde, lekuan bertako kultura minoritarioen egoera ere ez da oso baikorra aurreko irizpide hau erabiliz gero. Alegia, kanpotik
|
etorritakoak
bertakoak adina zaintzeak irizpide unibertsal eta zuzena dirudi, guztiok eskubide bertsuez jantzita baikaude. Jarrera orokor honek, ordea, azkenean indartsuenaren edo erasokorrenaren garaipena dakar.
|
|
|
Eskakizun hauei entzungor egitea badago, aurka ere bai, edo guztien interesak bateratzen saiatu. Okerrena eskakizunei legitimitatea kentzea izango litzateke, eta, kanpotik
|
datozela
eta, gizarte honetan nahasian eta asimilatuak behar dutela agintzea. Laster eskakizun horiek aldarrikapen tinko bihurtzeko bidea har dezakete eta gizarte oparoetan gertatzen diren eztanda sozialak ikusi.
|
|
|
Bizikidetza bermatu behar bada, aurretik egindako saio praktikoak aztertzea ez da gaizki
|
etorriko
. Agerian dago eredu guztiek izango dutela zerbait onetik eta zerbait txarretik.
|
|
|
Bada, azkenik, pluralismoa kudeatzeko bosgarren eredua, hots, migrazioen ondorioz sortutako gizartea. Hirietan beste nondikbait
|
etorritako
jende multzoak biltzen dira elkarrekin, eta denboraren poderioz, belaunaldiak aurrera doazen heinean, identitate arazoak sortuko dira diferentziak ongi kudeatzen ez badira. Errealitate berri horien aurrean asimilazioa edo integrazioa bezalako kontzeptuak hitzetik hortzera erabiltzen dira, baina oraindik ez da asmatu eskema eraginkorrik.
|
|
|
Konponketa ez da, baina, eskakizunei legitimitatea kentzea. Haien arrazoiak aintzat hartuz, zein oinarritan dautzan eta zein behar asetzera
|
datozen
aztertu litzateke. Eta, garrantzitsuena, eskema teoriko totalitarioetatik ihes egin:
|
|
|
odol isurketak ezin zuen jarraitu. Gero oinarritze teologikoak eta politikoak
|
etorriko
ziren eta, askoz beranduago, filosofikoak. AEBen sorreran ere sekta muturrekoen arteko demak estatuaren akonfesionalitatea argitu zuen, ezinezkoa baitzen erlijioaren aferetan beste inolako akordiorik.
|
|
|
Pluralismoaren kudeaketak, hortaz, arazoak sortzen ditu. Diferentziak datu enpirikoak dira, eta horiek aintzat ez hartzean aberastasun baten galera
|
dator
. Askotan nork bere burua diferentzietan gehiago identifikatzen du, besteekin komunean duen osagaietan baino.
|
|
|
Bertakoak ziren H. Grozio() eta B. Spinoza(). Lehenaren ustetan, zuzenbide naturalaren defendatzailea zen aldetik, zuzenbide arrazional honek ez zuen zertan Jainkoaren zuzenbidearekin bat
|
etorri
. Zuzenbide natural hau, Jainkorik gabe ere, indar berekoa zen.
|
|
|
Pentsamendua askea denez, marxismoa askotan kontraesankorra bihurtu zen. Inperialismoa nahiz herrien askapena justifikatzeko balio izan zuen, edo emakumearen askapena askotan modu eraginkorrean suspertu zuen arren, hainbatetan langileriaren askapenaren atzetik
|
datorkeelakoan
atzendu egin zuen.
|
|
|
Rawlsek ez du nahi teoria guztiak gai metafisikoetan denak bat
|
etortzea
, ezinezkoa ikusten baitu. Hori baino helburu apalagoa du; alegia, doktrina metafisiko eta erlijiosoen artean adostasuna ezinezkoa denez, teoria politiko batek izan dezala aukera gehienen adostasuna eskuratzeko.
|
|
|
Honek ere egoneza sortzen du, irizpide zilegiak ad infinitum zabaltzen baititu. Eszeptizismoa edo postmodernitatea bezalako aukeren arteko batean sartuz gero, Rawlsen asmoaren porrota
|
dator
, moralaren ezintasunera edo erlatibismo moralera eramaten dutelako. Rawlsek moral normatiboan sinesten du, eta eszeptizismoak eta postmodernitateak ez dute honelako moralik bideratzen.
|
|
|
Auzia nondik
|
etorri
zen. Montevideoko euskal etxeak hainbat emigrante gaixo edota behartsu sorterriratu zituen aurreko urteetan, baina, horrek sortutako gastuaren handiak gainditu egiten zuen elkartearen ahalmen ekonomikoa.
|
|
|
" Egoera hobetzeko esperantzarekin hona
|
datozen
etorkin euskal nafarretariko batzuk abaildu egiten dira lanaren dorpeaz, eta, euren zoritxarrean, begiak itzultzen dituzte une malerus batean abandonatu zuten urruneko lurraldera; amultsuki gogoratzen dituzte han utzitako aita, ama eta anai arrebak, berauek baitira munduko bakarrak haien zorte negargarriaz ardura daitezkeenak eta zeintzuengandik jaso baititzakete premiazko arta eta zaintza.
|
|
|
Hari dakogu zor, Euskal Herrian zerbait giren gehienek, gure adimenduko indarrik hoberena: zoin bidez dabilan xuxen jakitea; makur doala zertarik gitazken ohart, sendo gireno; zer den gure arima; mendetik mendera jakintsunek nolako jaidurak daizkoten hauteman; zerk duen egiten ongia, ederra zerk, zerk egia; nundik
|
datorren
gizona, mende eta toki guzietako jakintsunen arabera, eta norat doan; azkenik, lur hunen gainean bizi diren gizaldeak nola bizi izan diren orai artio, bakotxa bereaz ala beren artean".
|
|
|
Jean Etxepareren Beribilez 1931n plazaratu zen liburu gisara. Izatez, bidaia bat kontatzen digu, baina, joan
|
etorri
horren inguruan Jean Etxeparek bestelako kontu asko eta asko txirikordatu zituen. Etxepareren ustez, zaku barne handikoa da Beribilez.
|
|
|
sinesmenak ez du gogoa tapatzen, ez hertsitzen, bainan hazten[...] eta beraz jakintsunek ezdute zeren duda diosku. Horrainokoa gogoeta orokor baten itxurarekin
|
etorri
zaigu, eta ados edo, ziurrenez, desados egon bagaitezke ere, osteko azken hiru lerroek ez dute ezer galtzekorik, eta Etxepare dute bizi bizirik begien aurrean. Harekin mintzo da.
|
|
|
Armand David apaiz lazarista 1861ean bidali zuten Pekinera misiolari, hogeita hamasei urterekin, eta hasiera batean txinera eta bertako ekanduak ikasten aritu arren, oso laster hasi zen inguruetatik joan
|
etorri
txikiak egiten, ehunen bat kilometrotakoak, ibilaldi horietan bilduma zoologiko eta botaniko oso interesgarriak eskuratu zituelarik. Izan ere, Txinara Pariseko Natur Zientzietako Museoko irakasle askoren enkarguekin iritsi zen, bertako fauna eta florako aleak bildu eta Frantziara bidal zitzan.
|
|
|
" Nork daki, hiru aldi hoitan zenbat neke, izerdi, gose eta egarri, zenbat barneko goihendura jasan duken han, jendaki arrotz eta askotan etsai heien artean? Entzun dugu ere bertze orduz, hangoek gaixtakeriaz pozoindaturik hil hurran
|
etorri
zela behin gibelerat".
|
|
|
Alegia, Armand Davidek darwinismoarekin egin zuen topo Genoan. Jakina, Darwinen Espezieen jatorria liburu iraultzailea 1859 urtean argitaratu zelarik, gure David zangarra haren irakurri gabe partituko zen Txinarantz, eta Zeruko Inperioan zeharreko joan
|
etorri
eta nekeek ez zioten aukera handiegirik opetsiko holakorik plazaratu zela eta zelako eztabaidak piztu zituen jakiteko.
|
|
|
Armand Daviden datuak ez
|
zetozen
bat darwinismoa mahaigaineratu arte indarrean zegoen azalpenarekin, alegia, kreazio berezien teoriarekin: kreazio biblikoaren ostetik, jainkoak unean unean sortzen ditu espezieak, eta berak erabakitzen du non kokatu espezie kreatu berri bakoitza.
|
|
|
Liburu horretako Elmundo y los seres vivientes epigrafea aurreko kapitulu batean azaldutako Laplace-ren teoria aipatuz hasten da, eguzki sistemaren agerpena aurkezteko; hari horretatik tiratuz, geroago" un accidente alparecer insolito" dakarkigu Lurraren baldintza biziarentzako egokiak argitzeko; ostetik biziaren sorreraz dihardu, eta generazio espontaneoaren hipotesia gutxiesten du, eta, areago, gizakiaren adimena kausalitate fisikotik kanpo dagoela dio. Horien ondotik
|
dator
erakusgarri gisa aurkeztuko dizuedan pasartetxo hau:
|
|
|
Egia esateko, ez dakit Amurizaren poemako ordezpen hori noraino zinezkoa den, eta ez erretorikoa: urte asko geroago Ernesto Cardenal poeta nikaraguarrari Kantu Kosmikoa entzun nionean, Hidrogeno ahalguztiduna
|
etorri
zitzaidan akordura, eta pentsatu nuen berorretan kukututa lerroen artean ez ote dagoen jainko kreatzailea, apaiz nikaraguarraren kantu luzean bezala.
|
|
|
Ameriketarako bidea hartu zutenen gaineko datuak ez
|
datoz
bat, autorerik autore aldatzen dira, baina denek erakusten dute gauza bera, alegia, Euskal Herriaren odolustea. Izatez, azken bost mendeetan Euskal Herria izan da Europako emigrante haztegirik emankorrenetarikoa, baina, XIX.ean zehar benetako hemorragia bihurtu zen joakin horien isuria, gero eta larriagoa gainera.
|
|
|
Unibertsitatetik egotzia protesta politiko baten ondorioz, Cesarren ateraldiak benetako kezka baten oihartzuna zeukan: auzi hura ez ote zen txartuko, ez ote zitzaion polizia bila
|
etorriko
. Redinen poza bezala, kezka hori ere antzeman egiten da argazkian.
|
|
|
Esamesak zioen —Victoriak ekarri zuen kontua taldera— ikaskide batekin ezkondua egon zela, baina andreak abandonatu egin zuela berak arazo politikoa izan zuen aldian, eta hortik
|
zetorkiola
bere zurruntasuna eta" zigarroak bata bestearen atzetik erretzeko premia". Baina ni ez nintzen asko fidatzen Victoriaren kontaerez.
|
|
|
Bigarren honetan, lauki handi bat zegoen lurreko zementuan marra beltzez markatuta, eta bere baitan, letra erraldoi eta halaber beltzekin, Maderas de Obaba jartzen zuen. Martin ikusi nuen laukian sartuta, letra haien gainetik joan eta
|
etorri
.
|
|
|
" Zergatik ez haiz Sansonen putzuan azaldu? Utzi nian
|
etortzeko
enkargua hotelean", esan zion Adrianek beragana eginez. Hurbilketa zapuztuz, Martinek laukiaren ertzerantz egin zuen.
|
|
|
Martinengandik hurbilen Susana bera zegoen, eta segidan
|
gentozen
, hurrenez hurren, gainerako guztiak: Adrian, Paulina, Joseba, Victoria, Redin, ni neu eta Cesar.
|
|
|
Mie li tis. Baina miel hori ez
|
dator
mel mellisetik, ez du zerikusirik erleen eztiarekin. Grezierazko myelosetik dator.
|
|
|
Baina miel hori ez dator mel mellisetik, ez du zerikusirik erleen eztiarekin. Grezierazko myelosetik
|
dator
. Myelos:
|