|
2014
|
|
|
Beraz, eskuliburua osatu ondoren eta ebaluazioan landu beharreko hiru aditzensarrerak editatu ondoren, ebaluazioaren bigarren faseari ekin diogu. Etiketatzailebiek lagin berbera etiketatu dute elkarrekin ezer komentatu gabe, eta emaitzakaztertuta,
|
etorri
aditzaren emaitzak nabarmen hobetu direla ikus dezakegu (3 taula):
|
|
|
2 eta 3 taulak konparatuta, 2 fase honetan aditz guztien emaitzak hobetu egitendirela ikus daiteke (bereziki
|
etorri
aditzaren emaitzak). Argi dago, horrenbestez, aditzbakoitzaren sarrera aldez aurretik landuta eta zehaztuta badago, etiketatze lanarenkalitatea hobea dela, eta ondorioz, kalitatezko eskuzko etiketatzea bermatzekoezinbestekoa dela aditzen sarrerak banan banan lantzea etiketatzen hasi aurretik.
|
|
2018
|
|
|
|
Gatozen
aditz morfologiara. Ageri den adizki bakarra, çaude, balizko* zagode batetik heldu da, baina ordurako bokalen arteko hots belarraren galerak eta bi bokalen disimilazioz gertatutako o> u bilakabideak gauzatua dirudi Nafarroa Garaian, baita Beherean ere (cf.
|
|
2019
|
|
|
|
ETORRI
aditzak erakusten diguna: etor!
|
|
|
Gaia alferrik ez luzatzeko NOR adizkiekin,
|
etorri
aditzaren paradigmekin baino ez gara ibiliko: bedi zaitez zaitezte bitez
|
|
|
Konjugazio trinkoan benetako aginduak osatzeko NOR aditzekin indikatiboan erabiltzen diren 2 pertsonako adizkiak dira erabiltzen direnak: hator, zatoz adizkiak
|
etorri
aditza erabiltzen dugunean; hoa, zoaz adizkiak joan aditza erabiltzen dugunean. eta NOR NORK aditzekin?
|
|
|
Oinarriak ezagunak dira; Oihenarten iritzia jarraituz, baina, (naza, nanzan, nazake, aza) etzan aditza erabili ordez,
|
etorri
aditza erabiliz, hauxe daukagu: " futuro": natorke, hatorke, datorke.
|
|
|
Eta gauzak are gehiago korapilatzeko badaukagu hainbat ikerlarik defendatzen dutena ere:
|
natorke
aditza gure" futuro arcaico" a da. Bai, ke hizkian euskal geroa ikusi dute eta natorke aditza izan da baieztapen hori frogatzeko erakusten dutena.
|
|
|
natorke aditza gure" futuro arcaico" a da. Bai, ke hizkian euskal geroa ikusi dute eta
|
natorke
aditza izan da baieztapen hori frogatzeko erakusten dutena.
|
|
|
Tira!
|
Etorri
aditzarekin, puntukaria: dator eta" ohitura edo" adierazteko:
|
|
|
|
Etorri
aditzarekin.
|
|
|
Garai hartan,
|
etor
aditzaren erabileran ekintza zen garrantzia zuena. Eta belaunaldi haiek konturatu ziren batzuetan ekintza amaituta zegoela eta bertze batzuetan ez.
|
|
|
Denetan guztietan da eta zen agertzen dira zein bere aditz markarekin batera; aditz erroak direnak, hain zuzen: [tor],
|
etorri
aditzaren kasuan; [go], egon; [kar], ekarri; eta [ki], jakin agertzen diren bezalaxe.
|
|
|
konjugazio trinkoa duten NOR motako aditzak bospasei soilik izateaz gain, 2 pertsonetan adizki berberak izatea, bai indikatiboan, bai inperatiboan: hator eta zatoz,
|
etorri
aditzarekin; hago eta zaude, egon aditzarekin; hoa eta zoaz, joan aditzarekin; habil eta zabiltza, ibili aditzarekin... Hori ikusi eta gure buruari galdetu diogu:
|
|
|
Erakusleak erabiliz gero, hiztunak (izakiak buruan) hau eta hauek erabiliko ditu. Hori bai, lagunari hurbiltzeko agindua emanez gero,
|
etorri
aditzarekin hona erabiliko du.
|
|
|
joan aditzarekin eraman aditzarekin izan dugun sentsazio bera izan dugu. Joan aditza
|
etorri
aditza baino modernoagoa dela pentsatu eta iritziz aldatu dugu: ez ote ziren zaharragoak izan etor eta ekar aditzak bertzeak baino?
|
|
|
Gure proposizioari esker onartu behar dugu aditz batzuk atzizkiak asmatu baino lehenago erabiliak izan direla, eta, horrenbertzez, beldurrik gabe erraten ahal dugu har aditzoina hartu partizipioa baino zaharragoa dela; baina, baldin ba tu atzizkia zaharrenetarikoa dela onartzeko erreparoa izaten baduzu, bada, har ezazu
|
etorri
aditza eta kito.
|
|
|
Hortaz, aditzak eta aditz jokoak aurrez aurre jartzen baldin baditugu, onartu duzu [etorri da] konbinaketa
|
etor
aditza baino modernoagoa dela.
|
|
|
Erran dugu k. perifrastikoaren erabilera, gutxienez,
|
etorri
aditzaren formarena bezain zaharra dela; baina, nola jakin zein momentutan hasi ziren forma hauek erabiltzen. Noizkoa da partizipioa?
|
|
2021
|
|
|
Baina, testuingurua nolakoa den, [PS [PS bost herritatik]+ ko] alkateak gisa ere interpreta liteke: ‘bost herritatik etorri diren alkateak’
|
Etorri
aditzaren ordez beste bat bagenu, bidali adibidez, azpian adlatiboa dugula ere interpreta liteke: Bost herrita (ra) ko gutunak bidali dituzte.
|
|
|
26.1.5.2c Ondoko taulan,
|
etorri
aditzaren iraganeko eta alegiazko paradigmak parez pare ezartzen dira bi forma multzoen arteko desberdintasun formalen agerian emateko.
|
|
|
Nola defini dezakegu forma horietako bakoitza?
|
Etorri
aditz kategoriako hitza dela esan dugu kapitulu honen hasieran; horixe da" hitz egiten duena dagoen tokira joan" ekintza izendatzeko erabiltzen duguna, hiztegietako sarrera dena. Baina morfologiaren ikuspegitik, bi morfema, bi osagai ditugu hor:
|
|
|
Aditz jakin batek adierazten duen gertaera, ekintza edo egoerak parte hartzaile batzuk izango ditu, aditz horrek eratzen duen perpausean nahitaez agertu dutenak.
|
Etorri
aditzak, esaterako, nahitaezkoa du nor datorren edo etorri den zehaztea, eta askotan nondik datorren eta/ edo nora datorren ere bai. Beste osagai batzuk, ostera, hautazkoak izango ditu, hala nola noiz datorren edo nola datorren adierazten dutenak.
|
|
|
Ausartu bezalako gobernatzaile batek perpaus osagarria baino ez du hautatzen.
|
Etorri
aditzak, ostera, har ditzake perpaus osagarri jokatugabeak (zertara), baina ez du hori aukera bakarra; mugimendu fisikoa adierazteko nondik eta norengana postposizio sintagma arruntez osa daiteke esaldia. Edo bi batera agertu (nora, zertara), aurreko adibidean bezala.
|
|
|
Edo bi batera agertu (nora, zertara), aurreko adibidean bezala. Baina osagarria hartzen badu, beste esanahi bat gehitzen zaio
|
etorri
aditzari: gogoaren mugimendu irudizkoarena, alegia.
|
|
|
Lehen adibidean behartuta egon predikatuak eskatzen du perpaus osagarria; hor ez da zalantzarik. Bigarrenean zalantza egin dezakegu
|
etorri
aditzak gobernatzen ote duen liburu hau erostera perpausa. Baina hor ere pentsa dezakegu hala dela, etorri aditzak gehienetan eraman ohi duen elementu baita zertara (edo nora), erabat eskatzera iristen ez bada ere.
|
|
|
Bigarrenean zalantza egin dezakegu etorri aditzak gobernatzen ote duen liburu hau erostera perpausa. Baina hor ere pentsa dezakegu hala dela,
|
etorri
aditzak gehienetan eraman ohi duen elementu baita zertara (edo nora), erabat eskatzera iristen ez bada ere. Argiagoa da bereizketa beste bi adibide hauen artean:
|
|
|
Lehen perpausean,
|
etorri
aditza dugu eta bigarrenean ikusi, eta bi perpausetako subjektuak desberdinki markatzen dira: batean zu forma dugu eta bestean zuk.
|
|
|
Sare semantiko horiek eredu jakin bati jarraiki eratzen dira arruntean. Esate baterako,
|
etorri
aditzak norbait etortzea eskatzen du, bestela ez luke zentzurik: Izeba etorri da.
|
|
|
Izatez, bi perpaus ditugu hor, aditz intrantsitibokoa lehena (etorri) eta trantsitibokoa bigarrena (galdu), eta aditz mota bakoitzarekin aditz laguntzaile bat edo bestea darabilgu: izan laguntzailea
|
etorri
aditz intrantsitiboarekin eta* edun laguntzailea galdu aditz trantsitiboarekin. Ohartzen garenez,* edun laguntzaileari aurretik izartxoa jartzen zaio ez delako berez dagoen dagoenean, forma horrekin, ager daitekeen aditza, izan ager daitekeen bezala (etxean izan da/* arazoa edun du):
|
|
|
Mikel berandu etorri zen diogunean, Mikeli buruz berandu etorri zela predikatzen dugu. Predikazio honen gunean
|
etorri
aditza dugu. Holakorik gabe nekez gauzatuko da perpaus bat.
|
|
|
38.4e Kausazko tzeagatik eta kontzesiozko tuagatik formen oinarrian dauden adizkiak aspektuak bereizten ditu:
|
etortze
aditz izena, esate baterako, [burutua] da, eta etorri partizipioa, berriz[+ burutua]; gatik atzizkia hartzen dutenean, ordea, neutralizatu egiten da bereizketa hori. Adiera semantiko baterako espezializatu da horietako bakoitza:
|
|
|
‘Heldu’
|
etorri
aditzaren ordez erabiltzen da era trinko edo sintetikoa burutzeko.
|
|
|
Ados egon edo jarri. Nafarreran eta ekialdeko hizkeretan erabiltzen da,
|
etorri
aditza era sintetikoan erabiltzen ez den eremuetan. OEHn bat etorri eta batera etorri baino ez.
|
|
|
Barnetik atera edo latinetik etorri bezalakoetan erabat lexikoa ez den tik dugu ikur betiere, baina bistan da
|
etorri
aditzaren kasuan, postposizio sintagma ezinbestekoa dela, etorri aditzak ‘jatorri’ adiera hartuko badu. Atera aditzean, aldiz, ez bide da beharrezkoa (gutxienez sintaxian) postposizio sintagma.
|
|
|
Barnetik atera edo latinetik etorri bezalakoetan erabat lexikoa ez den tik dugu ikur betiere, baina bistan da etorri aditzaren kasuan, postposizio sintagma ezinbestekoa dela,
|
etorri
aditzak ‘jatorri’ adiera hartuko badu. Atera aditzean, aldiz, ez bide da beharrezkoa (gutxienez sintaxian) postposizio sintagma.
|
|
|
Atera aditzean, aldiz, ez bide da beharrezkoa (gutxienez sintaxian) postposizio sintagma. Bide batez, adiera hori hartzeko
|
etorri
aditzarekin batera azaltzen diren izenak oso izen klase murritzari dagozkio, eta badirudi, beraz, badagoela tartean kolokazio lexiko bat latinetik eta etorri osagaien artean.
|
|
|
119 datorkio, 115 zatozte, 114 dator, 116 datoz, 118 zatozte, 117 zatoz, 126 dakar, 127 daramat eta 128 darama. Lehenengo sei aldagaiak
|
etorri
aditzari dagozkio, zazpigarrena ekarri aditzaren aldagaia da eta azken biak eramanenak (ikus 2 irudia). Aldagaien irakurgarritasunean irabazteko dendrograma osotik A taldea banandu eta taldearen irudia etzanik ezarri da.
|
|
2022
|
|
|
Perifrasi modura erabil daiteke. Baina hitz bakarrera ekarri nahi izanez gero, horretatik
|
datozen
aditz bi begiz joko ge nituzke, ezeztatu eta ezeztu.
|
|
|
Interes taldeen bidea urratzeak aukerak handitu ditzake enpresek euskara euren estrategiaren barruan txertatzeko. Ahaleran
|
dator
aditza, jakitun garelako horrekin batera beste bide batzuk ere jorratu direla, ez baita nahikoa estrategia bakarra baliatzea enpresetan eragin nahi badugu modu orokorrean eta iraunkorrean.
|