|
2007
|
|
|
Alkatea, burgoi eta papo hantuz laudatzen zutena ordu artean, ahaparkatua izan zen, laidostatua, mehatxatua, eta zerbaiten egiterat manatua. Orduan bildu zituen berriz bere herriko eta nihunezko jende aditu guziak,
|
bai
emazte, bai gizon, erranez eliza aintzinean eginen zutela biltzar orokor bat, nun bakoitzak emanen zuen bere pentsa-moldea, guzien izenean hartuko delibero bat, eta azkenean, xori haurra harrapatu eta, haren kasua konponduko ahal bezain garbi eta laster.
|
|
|
Alkatea, burgoi eta papo hantuz laudatzen zutena ordu artean, ahaparkatua izan zen, laidostatua, mehatxatua, eta zerbaiten egiterat manatua. Orduan bildu zituen berriz bere herriko eta nihunezko jende aditu guziak, bai emazte,
|
bai
gizon, erranez eliza aintzinean eginen zutela biltzar orokor bat, nun bakoitzak emanen zuen bere pentsa-moldea, guzien izenean hartuko delibero bat, eta azkenean, xori haurra harrapatu eta, haren kasua konponduko ahal bezain garbi eta laster.
|
|
|
—
|
Bai
, egun on, aita, ama... aipatzen ahal dute Marletako bordan kausitu hezurkinak. Egun errientak erran dauku, nola atzoko hezur puska heietan bazela zango ziri bat, hanka puska bat eta, beste xehekeriaren artean buru-hezur bat ere bazitakela, gizon edo emazte batenak segur!
|
|
|
—
|
Bai
, harritzeko afera bat dun, hau Xana, Isidrok ustegabean egin kausitzeak herri guzia airean ezarriko din, ez dun hoberik! Kasetak dion ere, egunetik harat, paristar arkeologo batzuek ikusterat jiteko xedea dutela.
|
|
|
—
|
Bai
zera, aitaginarreba, dretxoa duzu aldekoa, bainan harritzen naiz halere nolaz egun arte, eta hau hamar urte huntan bederen, deusek ez zituen deusetaz ohartarazi, eta hezur puskila txar batzuek nola jatzararazten zituzten orai bat batean!
|
|
|
— Egungo kaseta?
|
Bai
... gogotik... berriz ere irakurtzen hasia zira, orai?
|
|
|
—
|
Bai
, ongi entzun duk bai, ene suhia! Marletako borda ez banu saldu Isidro zozo horri, egun gurea zukean, eta gertakizunak gure etxean balitz bezala zituzkean!
|
|
|
— Bai, ongi entzun duk
|
bai
, ene suhia! Marletako borda ez banu saldu Isidro zozo horri, egun gurea zukean, eta gertakizunak gure etxean balitz bezala zituzkean!
|
|
|
Gero ta bixiago kausitzen zuten beren aita zaharra,
|
bai
Xanak, bai Kaietek eta ez zakiten nun zer konpreni:
|
|
|
Gero ta bixiago kausitzen zuten beren aita zaharra, bai Xanak,
|
bai
Kaietek eta ez zakiten nun zer konpreni:
|
|
|
—
|
Bai
zera, bainan ez duzue ongi kausituko, zeren eta zonbait egun hauetan erixka dugu, eta ez da bere ganbaratik ateratzen ere.
|
|
|
—
|
Bai
, konprenitzen dugu. Hobekituko delarik erraiozu otoi, mintzatu behar ginukela berarekin eta jin dadin jandarmerialat... ahal dukelarik bederen.
|
|
|
Aita? ... egun on,
|
bai
... badakizue zer. Oxtian hamekak inguruan beste bi auto jin ditutzu ikerketa lekurat eta handik jautsi bi jaun krabatadun hiru jandarmen artean.
|
|
|
karrosaz ibiltzen zen famili hartan bazen emazte zahar bat, Maritza deitua eta famatua iragarkile edo azti bezala. Europa ekialdeko erresuma eslaboetarik zetorren omen, han ainhitz aztiantza ikasirik,
|
bai
eskuetako marretan geroaren irakurtzen, bai ezbehar edo eritasun xume zonbaiten sendatzen, otoitz bitxiak murmurikatuz, hango mintzaira eta egin moldeak nahastuz. Gelditzen zen leku guzitan bisitak egiten ziozkaten goizetik arrats artino, berak konsultak deitzen zituenak, bere burua ezin besteko mediku batentzat zaukala.
|
|
|
karrosaz ibiltzen zen famili hartan bazen emazte zahar bat, Maritza deitua eta famatua iragarkile edo azti bezala. Europa ekialdeko erresuma eslaboetarik zetorren omen, han ainhitz aztiantza ikasirik, bai eskuetako marretan geroaren irakurtzen,
|
bai
ezbehar edo eritasun xume zonbaiten sendatzen, otoitz bitxiak murmurikatuz, hango mintzaira eta egin moldeak nahastuz. Gelditzen zen leku guzitan bisitak egiten ziozkaten goizetik arrats artino, berak konsultak deitzen zituenak, bere burua ezin besteko mediku batentzat zaukala.
|
|
|
Halere, irria beti ezpainetan zaukan, eta norbaitek, trufa edo imintzio maneran, galdetzen ziolarik zer zen mutiko ala neskatoa, ile luze eta atorraren gatik ez baitzen hanbat ageri, atorra gora altxatuz errantzuten zuen, harro: " mutikoa, to!" galdezkazalea ez baitzen guti harritzen, ikusiz, mutikoa zela
|
bai
, bainan ere ez zuela atorraz besterik deus soinean.
|
|
|
—
|
Bai
, ugazama, orai artino ulertzen dut.
|
|
|
— A
|
bai
! Hori nuke jakin nahi, bai segur!
|
|
|
— A bai! Hori nuke jakin nahi,
|
bai
segur!
|
|
|
—
|
Bai
zera!
|
|
|
Bainan, alaba etortzen bazaio, segur izan hadi ondoko urtean hemen izanen dukala, kexu, denak hausteko prest, izorratu dukala erranez, ezbeharrezko dirua bilduz, eta nik dakita zer ixtorio. Orduan, ainhitz estakuru emanez,
|
bai
adina, bai aroa, osagarria edo nahi dukana, aitortzen duk bakarrik ez dukala gogoan ordu hetan errana, bainan, beharrik, kuadernoan idatzia huela errantzun xuxen eta ezin ukatuzkoa. Orduan, kaierra zabaltzen duk berer erakusteko zer idatzia huen eta" alaba" hitza ikusiko die...
|
|
|
Bainan, alaba etortzen bazaio, segur izan hadi ondoko urtean hemen izanen dukala, kexu, denak hausteko prest, izorratu dukala erranez, ezbeharrezko dirua bilduz, eta nik dakita zer ixtorio. Orduan, ainhitz estakuru emanez, bai adina,
|
bai
aroa, osagarria edo nahi dukana, aitortzen duk bakarrik ez dukala gogoan ordu hetan errana, bainan, beharrik, kuadernoan idatzia huela errantzun xuxen eta ezin ukatuzkoa. Orduan, kaierra zabaltzen duk berer erakusteko zer idatzia huen eta" alaba" hitza ikusiko die...
|
|
|
— A!
|
Bai
segur, bai... oino holakorik!
|
|
|
— A! Bai segur,
|
bai
... oino holakorik!
|
|
|
Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo. Bestalde, nik tratua egin eta, afera egiten bada segurrik, hik duk egon zaldiaren zai merkatuko plazan, nik azken xehetasunak finkatuko ditudalarik ostatuan, ados —
|
bai
, bai, bainan nola... — xo!
|
|
|
Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo. Bestalde, nik tratua egin eta, afera egiten bada segurrik, hik duk egon zaldiaren zai merkatuko plazan, nik azken xehetasunak finkatuko ditudalarik ostatuan, ados — bai,
|
bai
, bainan nola... — xo!
|
|
|
zer erran deat berrrikitan! — a,
|
bai
, ixilik egoiteko, ados aita.
|
|
|
— enbeiak tiraka aihertzen ninduen ostaturat aitaren ikusteko lehiarekin, bederen zerbaitetaz ohartaraziko nuela — eta sekulan zaldia ere ereman baleza! Pollita nindukek,
|
bai
... — bat batean, nigarrez turrustan hasi nintzen ez jakin zer edo nola...
|
|
|
— lui, mon fils... voila laisser passer... — eta aintzina gindoan, handik laster beste norbait kurutzatu ginduelarik, ezaguna dudarik gabe, zeren eta aitak agurtu zuen brauki —...
|
bai
zuri ere... — merkatu ona egin?
|
|
|
— merkatu ona egin? —
|
bai
, arras nahi bezalakoa... — mutil berria hau, segurraz ere?
|
|
|
— mutil berria hau, segurraz ere? —
|
bai
, hori bera... — ez adiorik — arras lokartu bainintzan azken hitzak entzun bezain laster eta etxerat heldu gabe.
|
|
|
Aintzin bezperan, beren" maquisard" leial bat arrestatua izan zian, Donapaleuko presondegirat ekarria eta, gaua zelata, eskapatu ahal izan zian. Bazter guziak ikertu ziztean,
|
bai
polizak, bai aleman armadak, bai milizianoek, heietarik ere baiziren Donapaleun orduan, bainan gau guzian xerkan ari izanik ez zutean harrapatu. Aise, denek uste zutelarik iheslariak karrika guziak lasterka zeharkatu zituela hiritik ihes egiteko ahal bezain laster, aski abila eta ausarta izan zian merkatuko plazan den platana handi baten hostotzaren barnean gordetzeko, bakarrik plaza hartako komersant batek ikusi baitzuen.
|
|
|
Aintzin bezperan, beren" maquisard" leial bat arrestatua izan zian, Donapaleuko presondegirat ekarria eta, gaua zelata, eskapatu ahal izan zian. Bazter guziak ikertu ziztean, bai polizak,
|
bai
aleman armadak, bai milizianoek, heietarik ere baiziren Donapaleun orduan, bainan gau guzian xerkan ari izanik ez zutean harrapatu. Aise, denek uste zutelarik iheslariak karrika guziak lasterka zeharkatu zituela hiritik ihes egiteko ahal bezain laster, aski abila eta ausarta izan zian merkatuko plazan den platana handi baten hostotzaren barnean gordetzeko, bakarrik plaza hartako komersant batek ikusi baitzuen.
|
|
|
Aintzin bezperan, beren" maquisard" leial bat arrestatua izan zian, Donapaleuko presondegirat ekarria eta, gaua zelata, eskapatu ahal izan zian. Bazter guziak ikertu ziztean, bai polizak, bai aleman armadak,
|
bai
milizianoek, heietarik ere baiziren Donapaleun orduan, bainan gau guzian xerkan ari izanik ez zutean harrapatu. Aise, denek uste zutelarik iheslariak karrika guziak lasterka zeharkatu zituela hiritik ihes egiteko ahal bezain laster, aski abila eta ausarta izan zian merkatuko plazan den platana handi baten hostotzaren barnean gordetzeko, bakarrik plaza hartako komersant batek ikusi baitzuen.
|
|
|
— Hori ikusi nahi nuke, segur
|
bai
!
|
|
|
— Ikusiko duzu,
|
bai
, oi! Zortea!
|
|
|
Horiek hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik," gure amak beste haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak
|
bai
jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai edo arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
|
— atorra berria burutik behera, zapeta ziratuak esteki gabean, zalapartaka ari bainintzen beztitzen, noiz ere entzun nuen beheretik ozen aitaren botz idorra — heldu haiz, azkenean? —
|
bai
, berehala, prest nuzu — eta tarrapatan eskalerrak hirunazka jautsiz sukalderat sartu nintzen, beldurrak hartua ni gabe joan zadin — goizik jeikitzen bahiz, enekin eremanen haut — ez bainuen holako paradarik huts egingo etxea lurrerat joan balitz ere — segur, aita? — han zagon, xamarra soinean, makila eskuan, irri ezti batez askaltzerat manatzen ninduela — harazkik indarrak, behartuko zauzkik egun — esne eta ogiz betetako gopor bat iresten nuela kasik itotzeko irriskuan — ago emeki, gaizoa, ez gaituk beranduko, ez — ezpain xokoetako azken esne ttorttak beso sahetsarekin xukatuz — ale, bagoaz, orain — ezkaratzetik pasatuz kanporat atera ginen, zaldiz atelatutako karrosa beltzean sartu, biak ondoan jarri eta, ene haurtzaroko amentsik bizienaren osatzera nindoan, Donapaleuko merkaturat joaitea aitarekin.
|
|
|
Eta segitzen du erranez" Maddiren amak errezebitu zuela arnegatuz bere alabaren berririk ez zuela sekulan ukan, deusetaz ez zela jakinean, nigarrez hiltzera zoala bere malurra ezin jasainez", bainan momentu batez aitortu ziola ere" erdi irriz, erdi serios, ama bat baitzen oroz gainetik" nola, Lastagaren erahilketaren ondotik, Bizkarttoko etxe ttipi haren husteko xedez azken puskak biltzen ari zelata, Lastagaren kofre zahar hura ez zuela nihun ere aurkitu, eta hori ez zuela sekulan nehori salatu" nahiago baitzuen pentsatu bere alaba urkabian dilingo baino hobeki zitakela nunbait bizirik, desagertua bazen ere". Eta kasetalariak bururatzen zuen aitortuz susmorik baizik ez zuela aintzinatzen ahal afera hortan eta, bere ustez, ordu arte desagertu ziren guziak,
|
bai
jende, bai altxor, baita ere egia, sekulakotz hala zitazkela.
|
|
|
" Gurasoak ez omen dira hautatzen, familia den bezala hartzen da", nork deabru zuen hori kantatzen? Eta
|
bai
, familia heldu den bezala onartu behar da, ados naiz, bakarrik eneak ez nau ni onartu. Oroitzen naiz nola ama jadanik ari zidan" gazteegi nindian ama izateko, Ion, ez duk hire falta, baina hamazazpi urte nintian bakarrik sortu hintzelarik" eta nik ene esku ttipia luzatzen nioian eskolara laguntzen ninduelarik, eta burua altxaturik galdegiten" Errazu ama, orain, ama izateko adina jina zaizu, ez?"," bai, laztana, orain bai", erraiten zidan, baina ez dut uste sekulan sinetsi dutan, non beti egiten nion galdera bera.
|
|
|
Bestalde, eta lekukoek ziotenez," ez zen ez hanbat elekaria, beti ixilik eta aurpegi hotzekoa, idurita zerbait gordetzekorik bazuen...". Halere, xerbitxu ainhitz egiten zuen gauza guzietaz erdi jakinean baitzen,
|
bai
kanpoko lanetaz, bai ta ere edozoin xintxuketa moldetan abila ere.
|
|
|
Bestalde, eta lekukoek ziotenez," ez zen ez hanbat elekaria, beti ixilik eta aurpegi hotzekoa, idurita zerbait gordetzekorik bazuen...". Halere, xerbitxu ainhitz egiten zuen gauza guzietaz erdi jakinean baitzen, bai kanpoko lanetaz,
|
bai
ta ere edozoin xintxuketa moldetan abila ere.
|
|
|
Dena den, Eguberri gau bezperan, mila zortzi ehun eta hogoitazortzian, soldado bat, Olate deitua, etorri zitzaien han, sasoi hartan eta bake denbora zenez ohizkoa baitzen armadako xerbitxari bat aterbetzea, lan egite edo diru mordo baten truk. Dozierretan deus ez bada agertzen ere, uste dugu bederen Maddi eta Lastagak holako gauza bat onhartu zuketela pentsatuz laguntza pixka bat bilduko zutela
|
bai
diru aldetik, bai lanen egiteagatik. Bainan, gertatu beharra gertatu zen, eta handik laster" lotura azkar batek hartu zituen Maddi eta Olate, hau gizon lerden eta gaztea izanez, ez baitzuen Maddik lan handirik izan hunen enganatzeko, bera ere gazte eta asebete ez izaneko neska baitzen".
|
|
|
Dena den, Eguberri gau bezperan, mila zortzi ehun eta hogoitazortzian, soldado bat, Olate deitua, etorri zitzaien han, sasoi hartan eta bake denbora zenez ohizkoa baitzen armadako xerbitxari bat aterbetzea, lan egite edo diru mordo baten truk. Dozierretan deus ez bada agertzen ere, uste dugu bederen Maddi eta Lastagak holako gauza bat onhartu zuketela pentsatuz laguntza pixka bat bilduko zutela bai diru aldetik,
|
bai
lanen egiteagatik. Bainan, gertatu beharra gertatu zen, eta handik laster" lotura azkar batek hartu zituen Maddi eta Olate, hau gizon lerden eta gaztea izanez, ez baitzuen Maddik lan handirik izan hunen enganatzeko, bera ere gazte eta asebete ez izaneko neska baitzen".
|
|
|
Eta segitzen du erranez" Maddiren amak errezebitu zuela arnegatuz bere alabaren berririk ez zuela sekulan ukan, deusetaz ez zela jakinean, nigarrez hiltzera zoala bere malurra ezin jasainez", bainan momentu batez aitortu ziola ere" erdi irriz, erdi serios, ama bat baitzen oroz gainetik" nola, Lastagaren erahilketaren ondotik, Bizkarttoko etxe ttipi haren husteko xedez azken puskak biltzen ari zelata, Lastagaren kofre zahar hura ez zuela nihun ere aurkitu, eta hori ez zuela sekulan nehori salatu" nahiago baitzuen pentsatu bere alaba urkabian dilingo baino hobeki zitakela nunbait bizirik, desagertua bazen ere". Eta kasetalariak bururatzen zuen aitortuz susmorik baizik ez zuela aintzinatzen ahal afera hortan eta, bere ustez, ordu arte desagertu ziren guziak, bai jende,
|
bai
altxor, baita ere egia, sekulakotz hala zitazkela.
|
|
|
Aitortu behar dut, ene zortzi urterekin, miresturik nengoela holako" amodio" ixtoriaren jakinean izateaz:
|
bai
ene arrebak amoros bat izan zezan, bainan gehiago, horietarik bat gure apez gaztea izan zedin! Hau zen gauza harrigarria eta arras berria neretzat.
|
|
|
Eta hauek berri ezin sinetsizkoak ziren, pentsa zazue: famili hartako gazte guziak,
|
bai
nexka bai mutikoak, xoraturik zegoela Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin. Adios lisatze, kozina egite, buketa hedatze eta beste lan murriztu eta etorkin gabeko horiek, ez dira beretzat, Xantiana bezain gisako neska batek beste gero baten mentura behar zuela" aterako da segurki, badaki zer ari den".
|
|
|
Eta hauek berri ezin sinetsizkoak ziren, pentsa zazue: famili hartako gazte guziak, bai nexka
|
bai
mutikoak, xoraturik zegoela Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin. Adios lisatze, kozina egite, buketa hedatze eta beste lan murriztu eta etorkin gabeko horiek, ez dira beretzat, Xantiana bezain gisako neska batek beste gero baten mentura behar zuela" aterako da segurki, badaki zer ari den".
|
|
|
Gaua etorri zenean, ohe estalgien zoko zokoan gorde nintzan eta ikusten nuen Xantiana bizi zegoen mila ta gau batetako palazio hura, ene arrebak Elhurxuriren itxura zuela, kirol zapetak soinean eta gona motxarekin
|
bai
, bainan, printzesa baten antzarekin, mundu guzia eramanez mago ziriaren puntan. Eta ni, ttipia nintzenez, haren zazpi ñañoetarik bat nintzen...
|
|
|
—
|
Bai
, holako zerbait entzun diat, bai.
|
|
|
— Bai, holako zerbait entzun diat,
|
bai
.
|
|
|
—
|
Bai
segidan...
|
|
|
— A! Hori
|
bai
, hori, freskatzeko badiguk beharra ba.
|
|
|
—
|
Bai
to! Basamortuetan belarrik ba ote duk?
|
|
|
— Demagun gaizki ulertu dudala... baina orain... iduri zaitak kameleoia zuela etxean, baratzean
|
bai
...
|
|
|
— Aise sinesten diat! Nik hasteko kameleoi bat banu baratzean nehori ez nezakek aipa ere... nitaz irri egin dezaten beldurrean... kuskandela bat,
|
bai
, hori non nahi bizi daitekeena duk, baina... kar, kar, kar... kamelu edo kameleoi bat... Ostaler! Beste biga otoi!
|
|
|
Beste biga otoi! Berri honek merezi du,
|
bai
segur...
|
|
|
—
|
Bai
zera! Hik badakik kameleoiak non et nola bizitzen diren?
|
|
|
—.. ba, barnean
|
bai
, baina ez baratzean erran dukan bezala?
|
|
|
—
|
Bai
, hori bazakiat.
|
|
|
Nola erran duk? Hori zukean behar bada, kamelia,
|
bai
, orain oroitzen nauk, kamelia zuela bere baratzean eta horregatik preso eraman dutela... Ostaler, beste bi, otoi...
|
|
|
—
|
Bai
zera to! Nork deabru erosten ahal dik non nahi kausitzen den lore arrunt bat?
|
|
|
—
|
Bai
... beste biga oraino?
|
|
|
— E... eta... ba gero
|
bai
, baina gure auzia behar duzu trenkatu lehenik.
|
|
|
—
|
Bai
, baina zer izan behar zen gogoan?
|
|
|
— Kalamua? Kalamua,
|
bai
, hori zian! Banekian, banekian kalamua zela, baina hizkiak doi bat nahasi ditiat, ados nauk, halere, indar pixka bat egin bahu ulertzeko hik ere...
|
|
|
|
Bai
, ongi entzun duzue, futitzen naiz, enetzat aita edo ez, berdin da, hain da nitaz guti artatu. Ene amak utzi zuelarik beste batekin joateko, bere gurasoen etxean ezarri ninduen ez zela bera nitaz okupatzeko gai, zionaz, eta amatxi aitatxik ez nautelarik atxiki nahi izan, pentsioan sakatu.
|
|
|
Eta bai, familia heldu den bezala onartu behar da, ados naiz, bakarrik eneak ez nau ni onartu. Oroitzen naiz nola ama jadanik ari zidan" gazteegi nindian ama izateko, Ion, ez duk hire falta, baina hamazazpi urte nintian bakarrik sortu hintzelarik" eta nik ene esku ttipia luzatzen nioian eskolara laguntzen ninduelarik, eta burua altxaturik galdegiten" Errazu ama, orain, ama izateko adina jina zaizu, ez?","
|
bai
, laztana, orain bai", erraiten zidan, baina ez dut uste sekulan sinetsi dutan, non beti egiten nion galdera bera.
|
|
|
Eta bai, familia heldu den bezala onartu behar da, ados naiz, bakarrik eneak ez nau ni onartu. Oroitzen naiz nola ama jadanik ari zidan" gazteegi nindian ama izateko, Ion, ez duk hire falta, baina hamazazpi urte nintian bakarrik sortu hintzelarik" eta nik ene esku ttipia luzatzen nioian eskolara laguntzen ninduelarik, eta burua altxaturik galdegiten" Errazu ama, orain, ama izateko adina jina zaizu, ez?"," bai, laztana, orain
|
bai
", erraiten zidan, baina ez dut uste sekulan sinetsi dutan, non beti egiten nion galdera bera.
|
|
|
Gupida eta malkoek baino gehiago, herrak nau honat ekar arazi, eta ere nonbait, soleimendu aire bitxi batek behar bada.
|
Bai
, futitzen naiz, joan dadila azkenean eta betiko!
|
|
|
—
|
Bai
, umea, aditzen ditiat, ez nie izutzen, ez nauk heientzat lotsa, koba zuloko aterpean jarrita sua pizturik atxiki behar diaguk, suak ditik bakarrik urrun egonarazten, ez dituk ez gutaz hurbilduko, hago lasai, hemen nauk zuen begirale, gauden denak elkarrekin...
|
|
|
—...
|
bai
, surik gabe gurea egina duk... sua eta aterpea... biak beharrezkoak dituk... arrokaren azpian den lekua, iluna baina segura, nehor ez baita harat hurbiltzen, bakarrik ni eta ni bezalakoak, guk baitakigu norat eta zertarat joan, lurpeetarat... eta lurpeetarat joateko sua behar diagu... badakik beraz suak zer balio duen...
|
|
|
—...
|
bai
umea, bai gero hire egitatea izanen duk, Abak horretarako hautatua hintuen, biok elkarrekin sortu haigu... hemendik goiti hi izanen haiz leinuaren segitzaile...
|
|
|
—... bai umea,
|
bai
gero hire egitatea izanen duk, Abak horretarako hautatua hintuen, biok elkarrekin sortu haigu... hemendik goiti hi izanen haiz leinuaren segitzaile...
|
|
|
—... oraino
|
bai
, ez luzaz, dozena bat sasoi pasatua dituk eta ordu izanen zaik esku zabalen orman eranstea, hire hatza gorriz margo dezadan, esku ahurra, besteak bezala, gure tribukoa haizelako arrastoa...
|
|
|
—...
|
bai
, guziak eta gehiago ere. Ni, sendagile nauk bakarrik, suaren zaindari, eskarien igorle, orma tintari.
|
|
|
—... badakik, errana deiat jadanik. Hilotz lurperatu ginian duela bi elurte, basa idi batek adarkatu zuela eta, behereko arpean datza lurrez eta harkaitzez estalirik, bere senideen ondorat joana behar bada... ene ar kide maitea... haren eskasa sentitzen diat barne barnean... lepoan dudan koilarrea, katamotzaren hortz luze eta haginekin egin zidan berak,
|
bai
berak hil katamotzarekin, enetzat bakarrik, beste anitz eme zelarik gure tribuan.. ni nindian hautatu eme kide... ni bakarrik...
|
|
|
—...
|
bai
, umea, bai, ez gaituk gu, ar ala emeak, bakarrik bizitzeko eginak, batek huts egiten duelarik, beste bat baduk faltaren ezabatzeko, hutsaren ordaintzeko, beropearen atxikitzeko izotz sasoietan, pizti ehizatzeko guk sua artatzen dugun artean eta hola duk bizia...
|
|
|
—...
|
bai
, umea, bagoaz...
|
|
|
—..
|
bai
, badakiat. Ordu diaguk, goazen...
|
|
|
Baina, ez bakarrik jateko edo kalakan aritzeko, zeren eta erran behar da lehengo gizona ez zela bakarrik ehiztaria, bazuela ere orduko eran" kultura" pixka bat, eta erraz ditake gogoratzea... nahi badituzue" zinez" gogoratu... ilargitsu gau goxo batez... garraren bulta dantzak lagun... kantuz eta musika egiten...
|
bai
musika bai, zeren eta ikerketek erakutsi duten bezala, xirula moldeko xixtu batzuk kausituak izan dira, eta segurtatzen ahal dugu, saioak egin baititugu Euskal Herriko musikari handi batekin, xixtu haiek soinuaren ateratzeko gai zirela, beraz lehengo gizonek bazutela izpirituen oihukatzeko kar bat...
|
|
|
Baina, ez bakarrik jateko edo kalakan aritzeko, zeren eta erran behar da lehengo gizona ez zela bakarrik ehiztaria, bazuela ere orduko eran" kultura" pixka bat, eta erraz ditake gogoratzea... nahi badituzue" zinez" gogoratu... ilargitsu gau goxo batez... garraren bulta dantzak lagun... kantuz eta musika egiten... bai musika
|
bai
, zeren eta ikerketek erakutsi duten bezala, xirula moldeko xixtu batzuk kausituak izan dira, eta segurtatzen ahal dugu, saioak egin baititugu Euskal Herriko musikari handi batekin, xixtu haiek soinuaren ateratzeko gai zirela, beraz lehengo gizonek bazutela izpirituen oihukatzeko kar bat...
|
|
|
—
|
Bai
, jauna, harritzen naiz nola historiaurreko biztanleak aipatzen dituzun aldi bakoitz" gizonak" erraiten duzun! Eta emazteak, ez ziren tinta, marrazki edo grabatze egiteko gai?
|
|
|
Baina, gure jakintsu handiek erranik, nehork, nehon, nehoiz ez du baieztatzen ahal emazte batek edo emazte talde batek eginik izan den arrastorik kausitu dela. Eta, beraz," gizona" hitza aipatzen dugu lehengo biztanleez mintzatzeko,... hola delako gure mintzairan..." gizona" hitz horrek gizarte osoa izendatzen duelako,
|
bai
emazteak bai gizonak hein berean. Bestalde, beti gure arduradunen arabera, pentsatzekoa da denbora basati eta bortitz heietan, emaztea gauza guti zitakela, eta orain baino zapalduagoa eta menperatuagoa zitakela hain segur...
|
|
|
Baina, gure jakintsu handiek erranik, nehork, nehon, nehoiz ez du baieztatzen ahal emazte batek edo emazte talde batek eginik izan den arrastorik kausitu dela. Eta, beraz," gizona" hitza aipatzen dugu lehengo biztanleez mintzatzeko,... hola delako gure mintzairan..." gizona" hitz horrek gizarte osoa izendatzen duelako, bai emazteak
|
bai
gizonak hein berean. Bestalde, beti gure arduradunen arabera, pentsatzekoa da denbora basati eta bortitz heietan, emaztea gauza guti zitakela, eta orain baino zapalduagoa eta menperatuagoa zitakela hain segur...
|
|
|
—
|
Bai
, asteazken bat ere bai.
|
|
|
— Bai, asteazken bat ere
|
bai
.
|
|
|
—
|
Bai
, haurra, baina egun bakarrik. Bihar, osteguna atzo bezala izanen da.
|
|
|
—... bai, umea,
|
bai
, ez gaituk gu, ar ala emeak, bakarrik bizitzeko eginak, batek huts egiten duelarik, beste bat baduk faltaren ezabatzeko, hutsaren ordaintzeko, beropearen atxikitzeko izotz sasoietan, pizti ehizatzeko guk sua artatzen dugun artean eta hola duk bizia...
|
|
|
... zer debru, ez datak bakerik emanen bere lapin zikin... xo... xo... zertan nintzan... a ba, hola pasatu dituk uda huntako egunak... suerte on bat ukan diauk holako langilearen kausitzea... langilea
|
bai
, bainan ez lan gose diren hoietarik ez... gozoki ari den bat, karkulatuz... denbora hartuz ere zonbait aldiz... auzoeri ez zeian ez sobera gustatzen hori... bena, bakotxak bere heina... eta beti prest halere... iduriz frango laket zian gure etxean... eta frango ontsa akomatzen gintian...
|
|
|
—
|
Bai
, ahatek ere ongi pusatu die, ez diat pleñitzeik..
|
|
|
— Rikarño bat?
|
Bai
, berdin to, holako beroarekin.
|
|
|
—
|
Bai
, Argitxu, ederra da zure jostagailua, nahi duzu enekin jostatu
|
|
|
... hire erraner
|
bai
, banikek hortaz zer... erran... nihaurek, sudur puntatik neramakela nahi bahu... gaizo ni... hi bezalako emazte galant eta distirant batek burua galarazteko baizik ez luken... bainan... hola hobe beharbada... gu biek badikenau gune iduritsu bat... egun batez baitugu itzuli handi bat hartu itzuliezinezko itzuli bat... erran nezaken... bainan horiek gure egitateak dituk... nehork ez dik deus jakin ...
|
|
|
—
|
Bai
hiri ere.
|
|
|
—
|
Bai
, adio ba.
|
|
|
—
|
Bai
hi ere berdin...
|
|
|
—
|
Bai
ta hi ere...
|
|
|
—
|
Bai
, segitzen du... erran zuen nagusiak.
|
|
|
Hiru aste pasatu ziren beragertzeari eman zuelarik, mehatua, lerdotsua, zikina, gosetua, zarramikatua, uspelez emukatua, bainan hixtuz ttiuttiuka, irri ergel bat ezpainetan, besoak zafraka erabiliz hegalka dirudi mogimendu batean. Orduz geroztik, Xanok hitza galdu zuen, xori kantuak bakarrik eramaiten zituela,
|
bai
kaxkabeltz edo pika oihuak, bai bele edo urtxo kantak. Oihanetik etorriz gero, herriko kaletan kurri zoan, ointuts, zirtzil baten eran beztitua, besoak zafraka, xori hixtuz, arbolaxka guziak gainkatuz, paretetan dilingo lotuz, lurraren arrasetik zetorren ainherak jarraituz, mukia zariola bere sudur luzearen puntan.
|