2007
|
|
Ez. Badira etengabe izarrak sortu eta sortu
|
ari diren
zenbait galaxia. Galaxia horiei hizkera arruntean supernoben faktoria edo fabrika deritze (masa handiko izarrek eztanda egiten dute beren bizi-zikloaren amaieran, supernoba gisa).
|
|
Neurona-sareen garapen handiena duela hogei urteko ordenagailuekin egin zuten. Orain ere aurrera egiten
|
ari da
programazio-mota hori, baina mantsoago. Artxibokoa
|
|
Hainbat herrialderen ekonomiaren egonkortasunerako ezinbestekoa da ikatza. Txinaren eta Indiaren hazkuntza ekonomikoa bultzatzen
|
ari den
erregaia da. Eta AEBk eta Europako Batasunak, esaterako, euren plan estrategikoetan sartu dute ikatza, etorkizunean ere kontuan hartu beharreko energia-iturri gisa.
|
|
H.T. Alken-ek satira hau marraztu zuen 1831n lurrun-motorrak hartzen
|
ari ziren
garrantziaren gainean. H.T. Alken
|
|
Dena den, azken 25 urteetan ahalegin handia egiten
|
ari dira
ikatz-teknologia garbiak garatzeko. Eta bide horretatik doaz, hain zuzen ere, AEBren eta EBren planak ere.
|
|
CO 2-isuriak askoz ere gehiago murriztu behar dira, deusezteraino ahal bada. Ikertzaileak, hori lortzeko, karbonoa harrapatzeko eta gordetzeko teknologiak ikertzen
|
ari dira
. Helburua da ikatzaren errekuntzatik edo gasifikaziotik CO 2-a harrapatu eta leku seguruetan gordetzea, atmosferara iristea saihesteko.
|
|
Berde, gorri edo beltz, badirudi iraganean hain garrantzitsua izandako ikatza indarberritzen
|
ari dela
berriz ere. Teknologiak lagun dezake ikatza kontsumoa hain zikina ez izaten.
|
|
Elektrizitatea lortzeko ez ezik, garraiorako erregai gisa ere erabil daiteke ikatza. Eta ez gara garai bateko lokomotorez
|
ari
.
|
|
Azukreez gainera, ontzen
|
ari diren bitartean
ekoizten dituzten substantzia lurrunkorrek ematen diete zaporea eta usain bereizgarria fruituei; horregatik, ondu aurretik jasotakoak inoiz ez dira ondutakoan jasotakoak bezain gozoak, eta ez dute besteek adinako zaporea.
|
|
Agerraldia 2006ko irailean detektatu zuten, eta berehala ohartarazi zituzten Munduko Osasun Erakundea eta Nigeriako osasun-arduradunak, baina ez zuten zabaldu, beldur baitziren txertoaren aurkako iritzia sendotuko zela. Orain, ordea, ikusita poliomelitis-kasuak ugaritzen
|
ari direla
, publiko egin dute eta kanpainarekin jarraitzeak duen garrantzia nabarmendu dute.
|
|
Izenak argi erakusten duenez, mahai mugikorrak garatu dituzte, LED teknologian oinarritzen diren zenbait luminariaz lagunduta. Ikasleak luminaria eta mahaia konektatzen dituen elementu bat garatzen
|
ari dira
gaur egun. Elementu horri esker, mahaiaren altuera unean uneko egoeretara egokitu ahal izango da. Hala, mahai horretan eserita nahiz zutik egin ahal izango dira otorduak.
|
|
Antonio Hernando: Nanoteknologia inoiz ez bezala hazten
|
ari da
|
|
Une honetan, zientzia-arlo batzuk nanoteknologiara begira daude, eta nanoteknologia inoiz baino erakargarriagoa da haientzat. Zalantzarik gabe, zeregin ugari dago oraindik ere, baina inoiz baino gehiago hazten
|
ari da
; nanoteknologiarekiko interesa gero eta nabarmenagoa da.
|
|
Medikuntza, esaterako, duela urte batzuk esandako guztia ikertzen
|
ari da
gaur egun. Zenbait nanoteknologia-institutuk hamaika esperimentu egin dituzte untxiekin eta abarrekin, eta ikerketa batzuk proba klinikoen fasean daude. Nik ezin diezaioket honi guztiari data bat jarri, hanka-sartze galanta litzatekeelako, baina lanean ari gara eta ari dira, eta litekeena da lan horretatik aipatutako emaitzak edo beste hainbat lortzea.
|
|
Medikuntza, esaterako, duela urte batzuk esandako guztia ikertzen ari da gaur egun. Zenbait nanoteknologia-institutuk hamaika esperimentu egin dituzte untxiekin eta abarrekin, eta ikerketa batzuk proba klinikoen fasean daude. Nik ezin diezaioket honi guztiari data bat jarri, hanka-sartze galanta litzatekeelako, baina lanean ari gara eta
|
ari dira
, eta litekeena da lan horretatik aipatutako emaitzak edo beste hainbat lortzea.
|
|
Itsas hondoaren esplorazioa ez da amaitu, baina garbi dago aurrerapen teknikoak ahalbidetu ahala gero eta hobeto ezagutuko dugula urpeko unibertsoa. Gainera, interes ekonomikoak ere
|
ari dira
bultzatzen ozeano-hondoaren esplorazioa: lur gaineko meategiak agortzen ari direnez, iturri berrien bila hasi dira.
|
|
Gainera, interes ekonomikoak ere ari dira bultzatzen ozeano-hondoaren esplorazioa: lur gaineko meategiak agortzen
|
ari direnez
, iturri berrien bila hasi dira. Eta ozeano dortsala metal-biltegi oparoa da.
|
|
Sortu zutenetik, asko berritu dute; adibidez, 2006an beste beso robotiko bat jarri zioten. Baina oinarrizko hainbat gauza ezin dituzte aldatu; beraz, haren ordezkoa egiten
|
ari dira
. Hala ere, lehen esploratzaile txikiek lan paregabea egin dute ozeano-hondoaren esplorazioan.
|
|
Hala ere, oraindik galdera asko daude erantzuteko itsas hondoko jarduera bolkanikoaren gainean. Adibidez, orain arte inork ez du aurrez aurre ikusi erupzio bat gertatzen
|
ari den
unean. Aitzitik, badira hogeita hamalau urte hedapen ozeanikoaren arrasto garbiak deskubritu zituztela.
|
|
Teknika hori lantzen
|
ari dira
oraindik ere, eta haren helburua da tratamendu berri horren eraginkortasuna egiaztatzea eta miokardioko infarturen bat jasan duten gaixoen bihotzaren funtzionamendua hobetzen den edo ez ikustea.
|
|
XVII. mendearen hasieran egin zituzten lehenengo lanak, eta, harrezkero, zenbait matematikarik, haien kalkuluetan, e zenbakia lortu zuten emaitzatzat, baina ez ziren ohartu emaitza horiek guztiak zenbaki bakarra zirela. Adibidez, 1661ean Christian Huygensek identifikatu zuen. xy= 1 kurba aztertzen
|
ari zela
, jakin nahi izan zuen 1 zenbakiaren eta beste zein zenbakiren artean hartzen duen kurba horrek 1 balioko azalera (beheko irudiari begiratu). Zenbaki horri izena jarri zion.
|
|
Askotan entzuten dugu informazioaren gizartean bizi garela, eta, hori hala bada, hein handi batean IKTei esker da. IKTak eta, bereziki, Internet gizartea erabat aldatzen
|
ari dira
, eta gizarte horren urre preziatua informazioa da.
|
|
Hain zuzen ere, galdera horiei erantzun nahian
|
ari da
Munduko Klima Ikertzeko Programa (WCRP). Programa hori UNESCOren Gobernuen arteko Ozeanografia Batzordeak (IOC), Munduko Meteorologia Erakundeak (WMO) eta Zientziarako Nazioarteko Kontseiluak (ICSU) babesten dute.
|
|
Zientzialarientzat zaila da, oraindik ere, gizakiak eragindako klima-aldaketa eta klima-aldakortasun naturala bereiztea. Izan ere, klima-aldakortasuna bera aldatzen
|
ari dela
ematen du: ohiko eguraldiaren eremutik kanpoko gorabeheren muturrak gehiago aldentzen dira bata bestetik.
|
|
Horrekin batera, Munduko Meteorologia Erakundearekin ozeanografia eta itsas meteorologiaren batzorde tekniko batean (JCOMM) parte hartuz, IOC era aktiboan
|
ari da
sare globalak koordinatzen, in situ (uretan) plataformak kudeatzeko Tolosan (Frantzia) dagoen zentro baten bidez (JCOMMOPS). Zentro horrek, etengabe, milaka baliza, itsasontzi eta buia--finkoak nahiz jitoan daudenak--kontrolatzen ditu, eta datu ozeanografikoak ematen.
|
|
In situ sare horien artean, Argo buien sarea da azkarren hazten
|
ari dena
. Ozeanoa neurtzeko tresna robotizatu eta automatikoak dira Argo buiak, eta ozeanoan 2 km-ko sakoneran ezartzen dira.
|
|
Hala, beroa iparralderantz garraiatzen da, eta Europarantz, ekialderantz, doazen haizeak berotu egiten dira (gezi gorri handia). Urtzen
|
ari den
izotzaren ondorioz, sistemari ur geza kantitate handi bat gehituko balitzaio (eskuinean), itsasoko ura ez litzateke Ipar Atlantikoan hondoratuko. Horrenbestez, baliteke ozeanoaren iparralderako bero-garraioa gelditzea; horren ondorioz, Europa gaineko haizeak askoz hotzagoak izango lirateke, berotze globala gertatu arren (gezi urdin handia).
|
|
Klimaren azken aldaketa bortitza azkeneko izotz-aroaren amaieran gertatu zen, duela 12.000 urte inguru (garai hartan, gizakia Ameriketan finkatzen hasi zen eta, beste hainbat lekutan, nekazaritzari ekin zion). Ipar Ameriketan urtzen
|
ari ziren
izotz-plakek ur geza kantitate handi bat askatu zuten bat-batean Ipar Atlantikora. Ur gaziak baino dentsitate txikiagoa du ur gezak; eta hainbeste ur geza gehitzean, ur sakonek ohi bezala sortzeari utzi zioten Ipar Atlantiko polarrean.
|
|
Dagoeneko badira banda garraiatzailea makaltzen
|
ari den
zantzuak. Zientzialariek aditzera eman dute Ipar Atlantikoan hegoalderantz higitzen diren laster hotz sakonak% 30 inguru gutxitu zirela 1957etik 2004ra 1--bost espediziok neurtu dituzte bost hamarkadatan--.
|
|
Kontua da zuk energiari buruzko lan bat egin nahi duzula. Horretarako informazioa bilatzen
|
ari zara
, eta, gainera, itzultzen ibili behar ez izateko, euskarazkoa gurago duzu.
|
|
Energia pikatu duzu laukian eta return tekla ostean. Bilaketaren emaitzak
|
ari zaizkizu
pantailan agertzen. Harri eta zur gelditu zara.
|
|
Ez da kontu berria hori; hidrogenoak higiarazitako lehenengo ibilgailuen prototipoa (GM Electrovan) 1966 urtean garatu zuen General Motors etxe estatubatuarrak. Eta, gaur egun ere, automobilgintzako etxe asko
|
ari dira
hidrogenoz elikatutako erregai-zelulei esker mugitzen diren ibilgailuak garatzen.
|
|
Hau da, hidrogenoa aipatutako gas-edo likido-egoeran bildu ordez, adsorbatzaile batean itsatsita gordetzea. Azken urteotan, ikertzaile asko
|
ari da
lanean adsorbatzaile egokiak aurkitu nahian. Adsorbatzaile horietan, hidrogenoak itsatsi egin beharko luke nahikoa dentsitate handian, baina adsorbatzailearekin kimikoki erreakzionatu gabe betiere.
|
|
Gizartearen ikuspuntutik, berriz, itxaropen handia sortu dutela uste dut. Itxaropen hori neurri batean bakarrik
|
ari da
betetzen, eta arlo batzuetan oraindik bide luzea dago aurretik; hori dela eta, gizarteak sumatzen du oraindik denbora asko igaroko dela agindu ziren zenbait gauza egia bihurtuta ikusterako.
|
|
Ondoren, Londresko Minbizia Ikertzeko Zentroan jardun zuen. 2005az geroztik, CIC bioGUNEren Biologia Zelularraren eta Zelula Amen Unitatean
|
ari da
lanean. (Argazkia:
|
|
Azkenik, nire ustean, gai bati ez diote irtenbide egokia eman, eta oso gai garrantzitsua da; ikerketarako obuluak emateari buruz
|
ari naiz
. Beste herrialde batzuetan, Britainia Handian, adibidez, galdeketa publiko handia egin da hori baimendu ala ez erabakitzeko, baina Espainian ez dut ikusi inolako ahaleginik egin denik horretan.
|
|
M. V.: Hala da, bai, emakumeen obuluak erabili behar ez izateko beste bide askotatik saiatzen
|
ari dira
ikertzaileak. Uztailean atera diren lan batzuk aipatu nahiko nituzke.
|
|
Zelula horiek ugatz-zelulen portaera zein den erakusten digute. Horrez gain, duela urte batzuk hipotesi bat sortu zen, eta gu horren gainean
|
ari gara
lanean.
|
|
Espainian, autonomia-erkidegoen artean, alde handia egon da zelula amen ikerketan, baina orain aldeak berdintzen hasiak dira. EAEn ere arlo hau garatzeko ahaleginak egiten
|
ari dira
. Ahalegin horiek fruitua emango dutela uste duzue?
|
|
Hori espero dugu. Horretan
|
ari gara
, helburuak lortzeko lanean. Hala ere, argitu nahi nuke, inbertsioak egin badira ere, inbertsioek jarraituak izan behar dutela, ikerketek aurrera egin dezaten eta fruituak eman ditzaten.
|
|
Hori esanda, noiz emango du fruitua hemen egiten dugun lanak? Zein helbururi buruz hitz egiten
|
ari garen
; epe luzera izan daiteke, ertainera... Baina dagoeneko ari gara helburuak lortzen.
|
|
Zein helbururi buruz hitz egiten ari garen; epe luzera izan daiteke, ertainera... Baina dagoeneko
|
ari gara
helburuak lortzen. Parkinsonen gaitzaren aurkako sendabidea lortu dugu edo antzeko izenbururen bat espero badugu, epe luzerako helburuez ari gara.
|
|
Baina dagoeneko ari gara helburuak lortzen. Parkinsonen gaitzaren aurkako sendabidea lortu dugu edo antzeko izenbururen bat espero badugu, epe luzerako helburuez
|
ari gara
. Baina zelula amen ikerketak ari dira emaitzak ematen, aspalditik gainera.
|
|
Parkinsonen gaitzaren aurkako sendabidea lortu dugu edo antzeko izenbururen bat espero badugu, epe luzerako helburuez ari gara. Baina zelula amen ikerketak
|
ari dira
emaitzak ematen, aspalditik gainera. Lehen zelula amak saguetatik isolatu zituzten 1981ean, eta ordutik asko ikasi dugu.
|
|
Herrialde guztien inbidia sortu zuen horrek. Hala ere, Alemania guda galtzen
|
ari zen
. Eta errusiarrak hurbiltzen ari ziren.
|
|
Hala ere, Alemania guda galtzen ari zen. Eta errusiarrak hurbiltzen
|
ari ziren
. Haien beldur, 1945eko maiatzaren 2an, von Braunek eta beste 525 pertsonak beren buruak estatubatuarren esku utzi zituzten.
|
|
AEBek aliatuak zituzten mundu osoan, eta aliatu haien baseetatik misilak garraiatuko zituzten hegazkin bonbaketariak atera zitezkeen. Ordurako estatubatuarra zen von Braun, eta Estatu Batuetako Armadarako
|
ari zen
lanean. Talde bateko buru jarri zuten.
|
|
Lurraren berotze globalaren ondorio bat da poloetako izotza urtzen
|
ari dela
, eta, pixkanaka, itsasoaren maila igotzen ari dela. Hainbat kalkuluren arabera, urtean bi milimetro igotzen da, gutxi
|
|
Lurraren berotze globalaren ondorio bat da poloetako izotza urtzen ari dela, eta, pixkanaka, itsasoaren maila igotzen
|
ari dela
. Hainbat kalkuluren arabera, urtean bi milimetro igotzen da, gutxi
|
|
Lurraren berotze globalaren ondorio bat da poloetako izotza urtzen
|
ari dela
, eta, pixkanaka, itsasoaren maila igotzen ari dela. Hainbat kalkuluren arabera, urtean bi milimetro igotzen da, gutxi gorabehera; baina zuzena da kalkulua?
|
|
Lurraren berotze globalaren ondorio bat da poloetako izotza urtzen ari dela, eta, pixkanaka, itsasoaren maila igotzen
|
ari dela
. Hainbat kalkuluren arabera, urtean bi milimetro igotzen da, gutxi gorabehera; baina zuzena da kalkulua?
|
|
Jim Lovelock kideak hainbat neurketa egin zituen, eta ikusi zuen CFCak atmosferan pilatzen
|
ari zirela
; alegia, modu naturalean sortzen ez ziren gas horiek neurtzeko moduko kantitateetan zeudela atmosferan. Oso egonkorrak ziren, eta planeta guztiko atmosferan neur zitezkeen.
|
|
Orduan ere Estatu Batuak izan ziren aitzindariak; Europak ez zuen interesik azaldu lehenengo urteetan. Arazoa argi ikusi zutenean, alegia, ikusi zutenean ozono-geruza oso azkar desagertzen
|
ari zela
, jarrera-aldaketa nabarmen bat ikusi genuen. Europa, Estatu Batuak, Japonia... laburbilduz, garatutako herrialde guztiak, ados jarri ziren, eta arazoa konpontzeari ekin zioten.
|
|
Aurtengo aurrerapena, dena den, eman duten lehenengo pausoa izan da; esan daiteke hasierako fasean gaudela. Europa oraindik ere aitzindaria da, baina nik uste dut Estatu Batuetan keinu oso positiboak egiten
|
ari direla
. Litekeena da urte batzuen buruan Estatu Batuak izatea arazoa konpontzeko bidean aitzindariak.
|
|
Hain zuzen, txostenetan diote% 90eko probabilitatea dagoela jasaten
|
ari garen
aldaketak gizakiak eragindakoak izateko. Hala ere, zientzialari batzuek gelditzen den% 10ari eusten diote esateko gertatzen ari dena aldaketa naturalen ondorio dela.
|
|
Hain zuzen, txostenetan diote% 90eko probabilitatea dagoela jasaten ari garen aldaketak gizakiak eragindakoak izateko. Hala ere, zientzialari batzuek gelditzen den% 10ari eusten diote esateko gertatzen
|
ari dena
aldaketa naturalen ondorio dela. Zer iritzi duzu horretaz?
|
|
Gainera, prozesuak betikotu egiten ditu: erretxina jariatu zenean inurri-talde bat hostoak mozten eta garraiatzen
|
ari bazen
, horixe ikusten da anbarean.
|
|
Eskola horretatik atera zen Rafael Lopez del Valle, gemologo bihurturik. 1995ean, Kantabriako Mendizerran aurkitutako anbar-zati batzuk tratatzen
|
ari zela
, intsektu bat aurkitu zuen barruan. Horrek zuen garrantziaz jabeturik, Gasteizen dagoen Arabako Museo Naturalera jo zuen.
|
|
Inklusio asko eta mota askotakoak aurkitu dituzte, eta haien kalitatea ere aparta da; informazio asko eskaintzen
|
ari dira
. Urizaharra baino lehen, pentsatzen zuten euliak Tertziarioan azaldu zirela, ezagutzen zen euli-aztarnarik zaharrena garai hartakoa zelako.
|
|
Lopez Del Valle bera, Alonso zuzendari gisa, eta aditu-talde zabal bat jo eta su
|
ari dira
lanean Arabako anbarak ezkutatzen dituenak agerian uzteko. Munduan dauden 22 aztarnategietatik 11 soilik dira dinosauroak suntsitu baino lehenagokoak, baina horietatik 6 besterik ez dira 112 milioi urte baino gehiagokoak; eta 6 horien artean 2 besterik ez dira garrantzitsuak, aurkitutako inklusio-kopuruari erreparatuta:
|
|
Gaur egun, ildo berriak jorratzen
|
ari dira
aeronautikan, bi alde nagusitatik. Alde batetik, enpresa handiek (Airbus, Boeing...) daramaten ildoa da dauden sistemak optimizatzea:
|
|
Aeronautika astunean aireontzien saila sartzen da, eta beste guztiak aeronautika arina dira. Jendeak hegazkintzaz hitz egiten duenean, oro har aircraft-ez
|
ari da
, dio Arregik, merkatu-bolumenaren arabera antzekoak dira hegazkintza astuna eta arina, baina arina ez da ezagutzen... .
|
|
Oraindik bizpahiru modelok bakarrik dute ziurtagiria, baina askoz gehiago
|
ari dira
garatzen. Pilotuaz gain, lau edo sei pertsonarentzako lekua dute personal jet edo microjet gisa ere ezagutzen diren hegazkin hauek.
|
|
Honaino JAR legediak erregulatzen dituen hegazkinen sailkapena. Hortik kanpora gelditzen dira hegazkin ez-tripulatuak; eta, Europan oraindik erregulatuak ez badaude ere, gero eta garrantzi handiagoa hartzen
|
ari dira
.
|
|
Baina fikzioa izateko arrazoi bat da gizakiak ez dituela garatu zientzia-fikzioak iragarritako garun horiek. Azken batean, adimen artifizialaz
|
ari gara
. Gaur egun, robotak existitzen dira, baina adimen artifizial mugatua dute.
|
|
Ez dago argi lehen aldiz errealitatean edo fikzioan sortu ziren. Errealitatean, ia nahi gabe sortu zuten bat ARPANET sare militarra garatzen
|
ari zirela
, 1970ean; ordenagailu batetik bestera salto egiten zuen programa bat egin zuten, Creeper izenekoa. Kaixo, Creeper naiz.
|
|
50 kilometrora urrunduko balitz ere, eltxoak usaintzeko gai izango lirateke. Esan liteke arnasten dugun bakoitzean eltxoari gure gertutasunaren berri ematen
|
ari gatzaizkiola
.
|
|
Minbizia herrialde garatuetako gaixotasun hedatuenetariko bat da, bihotzeko eta burmuineko gaitzekin batera. Gure bizi-itxaropena luzatzen
|
ari den
heinean, minbizia eta buruko gaitzak gero eta gehiago agertzen ari dira. Denboraren poderioz, gure gorputzeko zelulak zahartzen joaten dira, eta, halako batean, erreplikatzeko orduan, akatsen batengatik edo zahartu direlako, gaixotasunak agertzen dira.
|
|
Minbizia herrialde garatuetako gaixotasun hedatuenetariko bat da, bihotzeko eta burmuineko gaitzekin batera. Gure bizi-itxaropena luzatzen ari den heinean, minbizia eta buruko gaitzak gero eta gehiago agertzen
|
ari dira
. Denboraren poderioz, gure gorputzeko zelulak zahartzen joaten dira, eta, halako batean, erreplikatzeko orduan, akatsen batengatik edo zahartu direlako, gaixotasunak agertzen dira.
|
|
Zenbat denbora pasatuko da hori lortu arte? Ishaia Fidler ikertzaile estatubatuarrak esaten duen moduan, egunen batean, minbizia gaixotasun kroniko bihurtzea lortuko dugu, baina kontuan izan behar dugu minbizi hitza erabiltzen dugunean 200 gaixotasunez baino gehiagoz
|
ari garela
. Eta hala da; minbizi-mota asko daude, gorputzeko edozein zelulak dauka gaiztotzeko arriskua, eta gaiztotzen den zelula bakoitzak bere baliabideak ditu.
|
|
Sekuentzia deskodetzeko lana bukatu gabe dago, baina nazioarteko talde handi bat
|
ari da
lan horretan, Virginiako taldeak koordinatuta. Informazio osoa eskuratzeaz gain, zientzialarien asmoa da sekuentzia errepikatuak manipulatzea.
|
|
Dena den, kasu jakin batzuetan, badirudi giza zelulekin emaitza hobeak lor daitezkeela saguenekin baino. Hori uste dute, behintzat, enbrioi akasdunak birprogramatzen
|
ari diren
ikertzaileek. Izan ere, saguetan, enbrioiaren garapenaren lehen faseak izugarri azkarrak dira, gizakietan baino askoz ere azkarragoak, eta, beraz, pauso batzuk errazago kontrolatzen dira giza enbrioietan.
|
|
CHAS (Collaborative Haptic Assembly Simulator) muntaketarako ukimen-simulagailua, hain zuzen ere. Simulagailu horri esker, toki desberdinetan dauden bi diseinugilek aldi berean elkarrekin lan egin dezakete, eta, esate baterako, diseinugile batek bestea eusten
|
ari den
pieza munta dezake; biek sentituko dituzte piezen pisua, muntatzerakoan gertatzen diren talkak eta abar.
|
|
Eguzki-printzek giroa epeltzen dute, txorien eta kilkerren kantuak daude nonahi, eta kolore-jaialdia txundigarria da. Festa horretan, koloretako malutatxo batzuk dantzan
|
ari dira
: tximeletak dira.
|
|
Biraka
|
ari den
edozein gailuk jokabide miresgarria izan dezake. Magia dirudi, baina ez da; senak agintzen digunaren kontrako jokabidea besterik ez da.
|
|
Efektu giroskopikoa da: biratzen
|
ari den
gorputz baten ardatzak ez mugitzeko joera du. Biratze-ardatzari bultza eginez gero, ardatzak bultzadari kontra egiten dio, eta biratzen ari dena ez da jarreraz aldatzen.
|
|
biratzen ari den gorputz baten ardatzak ez mugitzeko joera du. Biratze-ardatzari bultza eginez gero, ardatzak bultzadari kontra egiten dio, eta biratzen
|
ari dena
ez da jarreraz aldatzen. Bizikletaren kasuan, grabitateak beherantz egiten dio tira gurpilen ardatzari, baina ardatzak kontra egiten dio.
|
|
Biraka
|
ari denean
, giroskopioak ez du aldatzen ardatzaren orientazioa; hegazkin baten barruan dagoenean ere ez. Beraz, hegazkina okertzen denean, giroskopioak ez dio jarraitzen.
|
|
Egun, informazioa bilatzeko ez ezik, gero eta gehiago erabiltzen da hizkuntza-kontsultak egiteko, corpusak osatzeko eta abarretarako. Hala, Internet baliabide linguistiko eta corpusen iturri aproposa bilakatzen
|
ari da
pixkanaka. Horren adibide bat da CorpEus, Internet euskarazko corpus erraldoi gisa baliatzeko aukera ematen duen tresna.
|
|
Izan ere, Internet corpus erraldoi bat dela esan liteke, euskaraz dagoen edozein corpus baino askoz ere handiagoa. Gainera, beti
|
ari da
eguneratzen eta edukia gehitzen; beraz, hitz berrienak ere kontsulta daitezke.
|
|
Segur aski, ez da azkena izango. Izan ere, beste hizkuntzetan ere hizkuntza-teknologietarako gero eta corpus handiagoak behar dira, eta horretarako Internet erabiltzeko joera nabarmen areagotzen
|
ari da
.
|
|
Edo landare transgenikoetan? Ikertzaile batzuek baietz uste dute, eta bide horretan aurrera egiten
|
ari dira
.
|
|
Horrela, kanpoko landareetan eraginik ez dutela izango bermatzen dute. Besteak beste, arto, tabako, alpapa eta sojarekin ikertzen
|
ari dira
, antigorputzak, intsulina eta txertoak sortzeko asmoarekin.
|
|
Arazoak arazo, genetikoki eraldatutako animaliak eta landareak molekula terapeutikoen iturri bihurtzen
|
ari dira
. Hala ere, oraindik hastapenetan daude, eta, bitartean, zelula-kulturetan molekula horiek sortzeko sistemen eraginkortasuna handitzen ari da.
|
|
Arazoak arazo, genetikoki eraldatutako animaliak eta landareak molekula terapeutikoen iturri bihurtzen ari dira. Hala ere, oraindik hastapenetan daude, eta, bitartean, zelula-kulturetan molekula horiek sortzeko sistemen eraginkortasuna handitzen
|
ari da
. Denborak esango du zein den bide onena; oraingoz, ikertzaileek ez dute aterik itxi nahi.
|
|
Eta, 2016rako jarritako helburuetara iritsi ahal izateko, beste hainbat ekimen gauzatzen
|
ari da
Bizkaiko Foru Aldundia. Horietako bat da bolumen handiko hondakinez arduratuko den Berziklatu sozietatea.
|
|
Joan den apirilaren 16an jarri zuten martxan, eta oraingoz 13 pertsona
|
ari dira
lanean. Hala ere, 30 pertsonarentzako lana izango dutela aurreikusten dute, eta horietako 20 bereizkeria-egoeran edo horretarako iristeko arriskuan dauden pertsonak izango direla.
|
|
BTEKen helburua da kultura teknologikoa eta berritzailea gazteen artean sustatzea. Abangoardiako eraikin bat eraikitzen
|
ari dira
, eta, barruan, erakusketa iraunkor bat izateaz gain, aldi baterako erakusketak eta tailerrak antolatuko dituzte ikasleentzat.
|
|
Asian ugaria da espezie hori, eta medikuntzan oso erabilia, botika berriekin probak egiteko. Ikertzaileen arabera, makakoetan probatzen
|
ari diren
|
|
Asian ugaria da espezie hori, eta medikuntzan oso erabilia, botika berriekin probak egiteko. Ikertzaileen arabera, makakoetan probatzen
|
ari diren
botikek gizakiengan beste eragin bat izango duten aurreikusteko gai izango dira orain. Izan ere, ohartu dira makakoen eta gizakiaren geneen arteko desberdintasun asko immunitate-sistemari dagozkiola.
|
|
Eta, dagoeneko,
|
ari da
informazioa ematen. Azukrearen digestioan inplikatuta dagoen gene-talde bat aurkitu dute, eta ikusi dute makakoetan gizakian baino proportzio handiagoan dagoela.
|
|
Gainera, antzinako behatoki bat dago Armenian --10.000 urtekoa edo zaharragoa--. Ingalaterrako Stonehenge ospetsuaren antzekoa da, eta, horregatik, bien arteko loturak bilatzen
|
ari dira
zientzialari asko. Armeniarrak milaka urtez aritu dira astronomian.
|
|
Europako Batasunak, bere aldetik, neurri horiek zorrotz betetzeko asmoa du. Hasteko, merkurioa duten produktuak (termometroak, adibidez) gutxitzen
|
ari da
, eta merkurioa erauztea debekatu du; eta 2011tik aurrera komertzializatzea bera ere galarazita egongo da.
|
|
Laborategian ere aldaketa hori gertatzen
|
ari da
; kontua da beti ez dela posible hori egitea. Esate baterako, irakaskuntzan merkuriozko termometroa erabiltzen da oraindik, gainerako sistemak askoz garestiagoak direlako.
|
|
Bada, handik egun batzuetara, ikertzailea bitrinaren paretik pasatzen
|
ari zela
, ontzia lehertu egin zen, eta bitrinaren kristalak txikitu egin zituen. Zorionez, ez zuen inork minik hartu.
|
|
Baina, hala eta guztiz ere, ez da kontsentsurik adituen artean. Hori dela eta, Europako Batasunak ez du erabakirik hartu orain artean; ez omen dago nahikoa datu erabaki bat hartzeko, eta, horregatik, gaia ikertzeko ahaleginetan
|
ari dira
.
|
|
Bestalde, gasolina ez da ingurumenean dagoen berun guztiaren jatorria, erabilera asko baititu. Horietako batzuk desagertzen
|
ari dira
, gasolinarekin gertatu zen bezala, arriskutsuak direla frogatu dutelako. Esaterako, asko erabili zen pigmentuak edo ur-hoditeria egiteko; baina orain leku askotan debekatuta dago, horietatik erraz igarotzen baita pertsonetara eta ingurumenera.
|
|
Horrez gain, munizioa eta kandela batzuk egiteko, goi-tentsioko kableak biltzeko eta erreaktore azkarren hozgarriei gehitzeko ere erabiltzen da, besteak beste. Izan ere, ezin da ukatu erabilgarria dela, baina, arriskutsua denez, aplikazio gehienetan ordezkoak bilatzen
|
ari dira
.
|
|
Arrantza-tresnetan erabiltzen den beruna ere ordezka daiteke, eta merkatuan badaude zinkezko, burdinazko edo eztainuzko berunak. Arraste-sareetan erabiltzen dena ere burdinazkoa izan daiteke, eta beruna duten soken ordezkoak ere probatzen
|
ari dira
. Hori bai, munizioarekin gertatzen den bezala, ordezkoak garestiagoak dira.
|
|
Berunak aplikazio ugari ditu, baina, osasunerako eta ingurumenerako arriskutsua dela ikusita, ikertzaileak ordezkoak bilatzen
|
ari dira
. Hauek dira adibide batzuk:
|