|
2000
|
|
|
48 urte zituen, bi seme alabaren aita zen eta Bizkaiko Labe Garaiak suntsitu eta ixterakoan sortutako Aceria Compacta de Bizkaia, ACB, enpresan aritzen zen lanean. Langile horrek, bere eta familia guztiaren zoritxarrerako, lantegiko ijezketa sekzioan lanean ari zela bi bobinaren artean harrapaturik hil baino hamar minutu lehenago esan
|
zituen
hitz horiek.
|
|
|
Ezetz asmatu nork esan
|
zituen
hitzok! " Torturak, hots, poliziak, norbait errudun dan ala ez, jakiteagatik erabiltzen dituan biotz gabeko eta abere maillako bideak nabarmen gaitzetsi behar dira".
|
|
|
Bai, badakit ezen aita ere, bere sasoinean, etxeko lehena izan zela bere anaia bakarraren —osaba Joanikoten— aitzinean, eta aitona Nikolasek eurekin egin zuena egiten ari zela bera ere gurekin —Mattinekin eta biokin—, eta aitak, beraz, garbi zituela gauzak lehenbizikotik, eta etxearen eta leinuaren jarraipenak kezkatzen zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen
|
zituen
hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten zituela, zeren eta hark ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik, azken finean, eta bai hartu bertzeei, etxeko jauna izanik; baina oharkabetasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratzen, kulpatik libra bagaitzake ere, zeren ohartasuna zein oharkabetasuna, biak ere berdintsu eta orobatsu izan baitaitezke, bertzeei erag... Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
Eta, nola aitak Mattinenean ikusten baitzituen bere burua eta etxearen etorkizuna, hala maitatzen zuen Mattin bere burua bezainbat. Eta Mattinendako
|
zituen
hitzak eta Mattinendako begiak; eta Mattinendako zituen irriak eskumenka, enetzat bihika, eta ni jelosiak joa egoiten nintzen.
|
|
|
Zeren pentsa baitzezakeen ezen deus guti egin zezakeela libertatearen aldeko borrokan, are gutiago Pedro Huizik eta biok bakarrik utzi genuenetik, eta zeren pentsa baitzezakeen, ondorez, ezen aski zuela ezkontzearekin eta iduri egitearekin, bere egia eta bere sekeretua bere seme alaben bidez bideratuz, nola gertatu izan baitzen etxegoiendarren artean belaunez belaun. Edo, despit hutsez jaurtiki ote
|
zituen
hitz haiek, gogaiturik zegoelako kontu hartaz eta berdin zitzaiolako jada guztia. Edo, Maddalenek eskatu ote zion hura, zeren eta Maddalenek arauz bizi nahi baitzuen eta zeren Eliza Katolikoa baitzen inguru hartan araua?
|
|
|
Eta, halako batean, berak bi urte haietan ikasi
|
zituen
hitzez baliatzen zela, baita Gorukiren laguntzaz ere, bere nahiaren berri eman zion tribuko buruzagiari, zeinak, mediku edo azti zirudienaren baimenduarekin, hartarako hautabidea eman baitzion.
|
|
|
bi! —eten zuen Joxe Aberasturik, zeina mintzatu baitzen ozentki, istant batzuk lehenago ezin erran izan
|
zituen
hitzen ordainean edo— Nik Potosirat joan nahi dut...
|
|
|
Maria Magdalenaren leinuari fidel izan nintzen, egia da, baina orain, orain Gabriel goiaingerua nauzue, bere suzko ezpatarekin, eta nik salbatuko zaituztet bekatuetatik, kainendandik, judas gaiztoengandik, eta nire arbola, nire suzko kirtena ez du inork ebaki ahal izango, zeren, jakin bezate arerio guztiek, berau suntsituta ere, atzera loratuko dela zuhaitz bat bezala, gero eta ederrago, gero eta indartsuago". Jendeak eskuak lehertu beharrean txalotu
|
zituen
hitzok Hadesetik, eta halaxe erretirarazi zuten Abdul kaiolaratua. In puribus.
|
|
|
Inork ezin dezake haizea hautsi. Ezustean oldartzen zuten beti aforismo harrigarriek, eta Brown jaunak abegi onez hartzen zituen, eta goxoki on bat dastatzen den bezala luzaz edukitzen
|
zituen
hitz laburño haiek ahosabaian, esanahi guztia xurgatu nahian. Ehundaka zekizkien buruz, bulegoan ehundaka ilustratu behar izan baitzituen aspaldi, eskuz, ordenagailuaren laguntzarik gabe, lanak oraindik eskulan kutsua zuenean.
|
|
|
" Henrik", esan zuen aitatxik; beraz Lazarok haren bila etorri zela kontatu zien; ez zen komeni, agian, berria hala hala heda zedin; hotsa behar ez ziren belarrietara heldu zitekeen; alta, bazitekeen zaharrak datu berriren bat ematea; bazirudien zerbait esatekoa zuela; izan ere, antiojoak jarri eta, eskuaz apurtxo bat hurbiltzekoa eginez: " ixilpeko obra batzuk egin zituen", esan zuen; sekretuka, hurrean zen etsairen batek adi balezake lez; ordea beraiekin Ivan txikia besterik ez zen; esan
|
zituen
hitz haiek Xanengan sortzen zuten efektua ikustearren pixka batean isilik egon eta gero: " ixilpekoak ziren", esan zuen," baina nik banekien ari zirela"; gero, bekainak jasota, apalkixeago:
|
|
|
" ikusi zaitudanean, pentsatu dut harengatik etorria zintezkeela...". " Ez behintzat", esan zuen Xanek; kafeari eraginik, begi erdiz Eliri begiratu, lepo zerrenda bat ikusi zion; apur bat aztoratu zen; zerbait esan nahi izan zuen; alta, bere ahotik berak espero ez
|
zituen
hitzak atera ziren: " lagun baten bila etorri naiz".
|
|
2001
|
|
|
Orduantxe jo zituen begiz hegazkin urrunak, tankeak, soldadu ilaran jarriak domina ezezagun eta dizdizariak zintzilik zekartzatela, hurbil, oso hurbil; orduantxe entzun zituen ulertu ez
|
zituen
hitzak eta oihuak, baina nola hala argitu zituenak eta gustatu ez zi  tzaizkionak; orduantxe ikusi zituen ardoz eta gorrotoz odoleztaturiko begiradak. Buelta erdia eman, eta etxerako bidea hartu zuen.
|
|
|
Garbitasuna behar genuen, garbitasuna baino balio garaiagorik ez balego bezala. Menderen mende ahotan erabiliak gozoz eta zaporez bete
|
zituen
hitzak baztertu eta arbuiatu genituen, horien lekuan, zerbait ipintzen genuenean, ez kolorerik ez usainik ez zuten berrikeriak ipintzen genituela.
|
|
|
Hitz bitan saiatuko naiz azaltzen, n garren aldiz, nola antolatu zuen Diccionario trilingue entzutetsua. Artean sortu berria zen Real Academia ren hiztegitik hartu
|
zituen
hitzak banan banan eta banan banan alboratu zizkien euskarazko ordainak, latinezkoak gelditzen zirela hirugarren. Ez zen antzekorik gurean egin, dakigularik, 1745 baino lehen.
|
|
|
Beste erremediorik ez zuelarik, erdarazko hutsarteak bete egin behar baitziren, parrastaka asmatu
|
zituen
hitzak Larramendik. Berak, egia esan, ezetz dio, baina ataka irekia uzten duelarik nahiz ateak giltzatu.
|
|
|
Ez zuen horrenbestekorik nahi ere noski, ikusiz eta ikasiz eskarmenturik aski bai baitzuen oraingo zenbaiten antzera bide horretatik abiatzeko. Baina ordukoek ez bezalako arretaz jasotzen
|
zituen
hitz zaharrak, gutxi erabiliak, eta maiteago zituen beti euskarak berezko dituenak. Ohartzen zen, nonbait, bere kideak gehienetan ez bezala, ez duela aski hizkuntza batek hitzak, beharra sortu ahala, ingurukoetatik hartzea, eta ernal iturria agortu ahala, hizkuntza bera ere agortuz doala.
|
|
|
1 1975ean, E. Txillidari IV. Renbrandt Saria eman zioten. Sari ematea Donostian, artistaren beraren lantegian, egin zen, eta ekitaldi hartarako prestatu
|
zituen
hitzok K. Mitxelenak. Zeruko Argia aldizkariak argitara eman zuen aurrena artikulua (1975/4/13, 6), eta hartan, egokiera hari buruzko sarreratxo hauxe egin zuen:
|
|
|
Horrela herriaren besoetako bihurtzea, honen altzoan murgiltzea nortasuna eta izena galdu arte, batek sortu
|
zituen
hitzak berak ere bestek aldatuak entzutea..., ba ote daiteke goragoko gailurrik poetaren irispidean. Ez da erraz aurkituko, behintzat.
|
|
|
Begien bistan dago, bada, ez zuela Arestik, lehenbiziko hartan bederen, gehiegizko debeku, oztopo eta eragozpenik aurkitu orduko" jauntxoengandik". Zer zen, gainera, hain mingarririk haren iritzietan (ez hark maiz edo maizegi egotzi ohi
|
zituen
hitz latzetan), jendea, nahiz minbera izan, horrenbestetaraino asalda zedin. Eztabaida sorburu izan zitekeen iritzi horien funtsa ez dut nik beste zenbaitek ikusten duen auzian aurkitzen.
|
|
|
sinetsita nago emaitzak aberatsagoak eta dinamikoagoak izango liratekeela, oro har, eta euskal kulturari erakargarriago, seduzigarriago izaten lagunduko liokeela horrek —biziraupenerako eta garapenerako aukerak biderkatuz, bide batez— (Halere, egia da kulturano rmal etahandibat izateak ez dituela gauzak berez konpontzen: gogora dezagun Juan Goytisolok Espainiako prentsa arloko literatur kritikari buruz argitara eman
|
zituen
hitz gogorrak, El Pas, I, eta, orobat, ondorengo polemika guztia). Gainera, azken hamabost edo hogei urteetan zehar euskal kulturan gertatutako aldaketek, eta ekoizpenaren hazkundeak berak, horretarako tartea lagatzen dutela uste dut (hutsuneak eta arriskuak asko direla ahaztu gabe, jakina).
|
|
|
Mundu matematikoa geometriak eta aritmetikak osatzen dute. Famatuak dira Platonek bere Akademiaren aitzinean idatzi
|
zituen
hitzak: " ez dadila matematikaria ez den inor sar".
|
|
|
Irmo eta seguru hitz egin zuen. Begirik kliskatu ere egin gabe jaurtitzen
|
zituen
hitzak, parrastadan kasik. Berari entzun ondoren, edozein epaimahaik errugabetasuna aldarrikatuko zion zalantza izpirik gabe.
|
|
2002
|
|
|
Horregatik, endoskopia bat egin behar da, anisakisa izan ez dadin”, dio Arenasek. Ukipen hasiberri hori ikusita, Aresek duela hamarkada bat baino gehiago parasitoetan aditua den Yezid Gutierrezek emandako hitzaldi batean entzun
|
zituen
hitzak gogoratu ditu. Yezid Gutiérrez jaunak urte batzuk geroago anisakisaren oihartzuna iragarri zuen.
|
|
|
Donostiako albaitari den Jose Manuel Etxanizek esan
|
zituen
hitzok, niretzat txit harrigarriak dira: " Zakur batek behin haginka eginez gero, oso bakan egingo du haginka berriz ere".
|
|
|
Sarari, aldiz, orduantxe gailendu zitzaizkion buruan zentzua eta sen ona, kontuak jada erremediorik ez zuenean: esan nahi baita errudun sentitu zela, esan behar ez
|
zituen
hitzak esan zituelako eta urrunegi joan zelako. Izan ere, nor zen bera Sergioren fideltasuna kolokan eta zalantzan jartzeko?
|
|
2003
|
|
|
Ordura arte kanta abertzaleak herri musikak jorratu zituen Euskal Herrian. Errobik, ordea, rock doinuz jantzi
|
zituen
hitz aldarrikatzaileak. " Zer ari zarete egiten?
|
|
|
Prentsak aspalditik sentiarazten dit leporia. Oraingoan Arantxa Iturbek Madrilen, Max Saria jasotzerakoan, «Euskaldunon Egunkaria»ren alde esan
|
zituen
hitzak, desagertu egin dira Estatuko hedabideetatik.
|
|
|
Lasai, ama, ez dogu ezer zikinduko ondo ebaki
|
zituen
hitzok.
|
|
|
Bilkura horretan entzun ziren solasen artetik bereizten ditut lehenik Europa berriaren aitak berak, hots, Robert Schumanek bota
|
zituen
hitz hauek, adierazten baitute, argi eta garbi, nola gerlaren esperientziak erakuts diezaiokeen gizonari bakearen bidea: Ezin du nehork zaindu bere burua gerlabidez; atzoko etsaiekin bakea behar da eraiki.
|
|
|
Ez genituen oraino irakurriak behin fraide xahar batek idatzi
|
zituen
hitz hauek: Elizarengatik paira daitekeena deus ez da, Elizarenganik pairatzen denaren aldean, eta, menturaz horrengatik, ikustearekin Loiolako, Xabierreko edo Garaikoetxeko semeen odol bereko zenbat eta zenbat seme eta alaba higatzen ziren munduan barna Eliza Amaren zerbitzutan, eta Eliza horren esker txarra jasan behar zutela gure herritar anitzek eta orobat gure Euskal Herriak, ez genezakeen nehondik onets.
|
|
|
Ia ahotsik gabe hitz egiten zien, eta gauza batzuk ulertzen zituzten Malcok eta Matiasek, baina gehienak ez. Eta ez zekiten Dimasek erabiltzen
|
zituen
hitzak benetako hitzak ziren. Ala intsektuekin hitz egiteko asmatuak ziren.
|
|
|
Monikak ez zuen onartu. Edozein aitzakiarekin deitu ohi zidan lehen egunetan, eta gauez mezu larriak uzten zizkidan erantzungailuan, goizaldeko ordu txikietan askotan, egundokoak esanez ere bai tarteka telefonoa hartzen ez nuelako, edo, mingarriagoa zena, negar zotin eta intziri laburrak uzten zituen grabaturik eta ahopeka, laguntza eske bezala esaten
|
zituen
hitz ulertezin zenbait, zerbait esan nahi eta minen batek hitz egitea galaraziko balio bezala. Lur jota ibili zela uste dut luzaz.
|
|
|
Deabruarekin obsesionatua zegoenez, deabruaz mintzatu zen apaiza Azpilen egin zuen lehen sermoian, baita bigarrenean, hirugarrenean eta enegarrenean ere: ez zuen beste gairik izan, ahotik jaurtitzen
|
zituen
hitzek beti norabide bera hartzen baitzuten, deabruaren azpijokoak eta jukutriak iparrorratz.
|
|
|
Zor ziolako. Rakelek merezi
|
zituen
hitzak esan nahi zizkion. Zenbat maite zuen kontatu nahi zion.
|
|
|
Merezi
|
zituen
hitzak jaso zituen Oskarrek. Ni manikia nintzen.
|
|
|
Itsasoaren zurrumurrua zela eta, inork ez
|
zituen
hitz haiek entzun. Gorri eta herabe, on Belisariori zeharka begiratuz, atzera lehengoa esan zuen Ismaelek:
|
|
2004
|
|
|
Eta ziklo bat bukatzean, birziklapenari ekin behar. Esperantzak izan
|
zituen
hitz hauek ordenuan lerrokatu nahi ditudan honek harako 1998 hartan, Lizarra Garaziko garaietan. Bazirudien orduko Ezker Abertzalea konturatu zela birziklapen beharraz.
|
|
|
Bi liburukitan osatutako hiztegi horretan Espainian espainieraren berri ematen da, aipu askoren laguntzaz (bertsio laburtuan horietako 2000 argitara gabe geratu diren arren) eta bertan neologismo eta erregionalismo ugari, Espainieraren Akademiak aldez edo moldez jaso ez
|
zituen
hitz asko eta, areago, oker edo desegokitzat jotzen diren (baina idatzizko hizkeran sartu diren) hitz hedatuak ere jaso dira.
|
|
|
Sabindiar euskara horri bihurtzeko joan den mendeko hirurogeita hamargarren urteetan idazle berriek, sabinismoak baztertu nahiz, euskaniolera jo zuten. Ustez eta Sabinok asmatu
|
zituen
hitz batzuen baztertzen hasi, hala nola idatzi izkribatu erabiliz guk generabilan jakintza hitzaren ordez, zientzia espainolkeria. Ulergarriago izateko, omen?
|
|
|
Amaiaren ahotsak nahasmena agertzen zuen. Ahapeka bota
|
zituen
hitzok:
|
|
|
Oppenheimerrek begiak itxi zituen, bere baitan biltzeko eta
|
zituen
hitzak bilatzen hasteko.
|
|
|
Harkaitz hari begira jarri zen eta, ametsetan maiz gertatzen den bezala, hotzikara eta dardar gozoz bete zitzaion gorputza. Aldian behin, ametsetan bezala orduan ere, erdi xuxurlatu egiten
|
zituen
hitzak," jo aurreko horri, sartu adarra barruraino, jo buruan". Bere ikatz begiak busti bustita zeuden, distiratsu.
|
|
2005
|
|
|
Eta liburu bat erosteko, euskaldunek' buh, oso garestia da; mila pezeta' diote, bainan egun batetan futbolean mila pezeta pagatzea garestia ez da". Egun esandakoak diruditen arren, 80ko hamarkadan bota
|
zituen
hitzok idazle handiak.
|
|
|
–Zer arraio gertatzen da hemen? , hain kemen handiz jaurti
|
zituen
hitz haiek, non batek ez baitzekien pertsona bat hizketan ari ote zen, edo trumoi bat lehertu zen.
|
|
|
Frantsesa etaalemanaaldibereaneskuratzenarizensemearen jabekuntza garapena arakatzean, hizkuntza biengramatikak bereizita garatu zituela ikusizuen Ronjat ek (1913). Araketa burutzeko, semeak hamahiru hilabete (1; 01) zuenetik lauurteetahamarhilabete (4; 10) izanzuenarteekoitzi
|
zituen
hitzak etaesaldiakegunerokobatean bildu zituen. Haurrakgramatika biak
|
|
|
Berehala punk elektronikoa diruditen soinuetan murgildu da, japoniarraren ahots zorrotz lotsabakoa saltoka. Lehen ulertzen ez
|
zituen
hitzak orain berezkotasunez ulertzeari ez dio garrantzirik eman. Jabetu ere ez da egin.
|
|
|
Wernerren begimena bere baitako kontzientzia txarrarekin uztartzen zuen eta zena zela eransten zuen berekiko ez naiz ni judioen suntsitzearen eragile, baizik eta gure lurrak okupatzen dituzten alemanak! Nolabait kontsolatzeko bilatzen
|
zituen
hitzak murmuratzen zituen, azpiak kapitainaren errain ukaldiei eskainirik eta gogoa hegan.
|
|
|
Ederki dakizu. Lotsarazi ere egiten zuten zeu zaren gizonezkoak bota
|
zituen
hitz haiek. Ez zitzaion iruditzen bera bezalako emakumea era hartan hartua izan zitekeenik inola, gaur bai eta bihar ez, haragi merkea bailitzan.
|
|
|
Eta pentsatzen ahal duzu kontatutako denak ez zirela zuzenak izanen, badakizu nolakoak garen solasean hasten garenean, ipuinetan aritzen gara ez bada filmetan. Baina egia da Francisco Franco gure herrian egon zen egunean Mateo blai eginda etxeratu zela eguerdian, eta Luziana Rourak berak aitortuta dakit zein izan ziren teilatupe hartan bere senarrak esan
|
zituen
hitz bakarrak:
|
|
|
Garbitzekoa El Pensamiento Navarro ko orri zatiak ziren kako batean. Hiru aldiz hasi behar izan zuen irakurketa, murgilean arakatu ohi zituen kostapeko arrokak bezain lauso hartzen
|
zituen
hitzak, ezin zuen kontzentratu, balientea Losada zelakoa zerabilen buruan eta gaitz egiten zitzaion onartzea. Paper guztia erabili behar izan zuen, kapilauaren akorduak bihurritu egin zizkion hesteak.
|
|
2006
|
|
|
Gero, beste kantariek abestutakoen multzo horretan, Mikel Laboak, Antton Valverdek, Imanol Larzabalek eta Benito Lertxundik musikatu eta kantatu zituztenak datoz. Bakoitzak bere gustokoen
|
zituen
hitz eta poematxoak aukeratu zituen, eta harridura sentiarazten zidaten, pozari lotua. Neronen hitzek, besteren musika eta ahotsetan, argitasun bat zekarkioten nere iraganari.
|
|
|
Libre nago, zatoz, goazen afaltzera, hartu nire telefonoa, deituko didazu? Hanken lengoaia unibertsalean Veronicak dozena erdi gonbidapen egin
|
zituen
hitzik gabe, denak zeure izenean– Bazkalordua da eta, y’know –jarraitu zenuen zuk–, bazkaltzeko asmorik bai?
|
|
|
Hala ere, barneko sua ez da zuhurtasun hutsez itzaltzen, eta Bawtryko uhalgileak esan behar ez
|
zituen
hitzen batzuk esan zituen esan behar ez zituen lekuren batean, eta epailearen aurrera eraman zuten. Erretxindutako edo puritanoen garaian gorriak ikusitako norbaiten aurrera eramango zuten, agidanean, eta heriotza zigorra jaso zuen gizajoak.
|
|
|
Harro haize batek apaldu zuen nire ezinegona. Migel Mailuk errege Henrike II.aren ezpainetan ematen
|
zituen
hitz horiek berak.
|
|
|
Batisek, ordea, Pontedourokoaren aberastasuna aipatu zigun Zipriano eta bioi; nola munduko diamanterik handiena egiteko eskakizuna jaso zuen Bernatek. Azeri begiradaz esan
|
zituen
hitz haiek. Eginbeharreko garrantzitsua zela eta isilik gordetzeko agindua bota zigun, hatza ezpainetan zuela.
|
|
|
Zahartuxea ikusi nion aurpegia, suaren berotasunak xigortuta edo. Hortz bakanduak erakutsi
|
zituen
hitz egitean. Sudur kakotuak ere itxura berezia ematen zion.
|
|
|
izakia, denbora, metafisika... Herr Martinek bere pentsamendua adierazteko erabili
|
zituen
hitzak, baina, esanahiz beteak eta edukiz hutsak ziren, itxuraz behintzat. Führer ak hartu zuenean gaina, Herr Martin bere lagun Jaspers engandik aldendu zen.
|
|
|
Baina emakumeak erakusten zion erreparo hura ez zitzaidan arrotza, geltoki aurreko tabernariak prebentzio berarekin tratatu baitzuen Umberto ni Triestera iritsi nintzenean, eta baita haren tabernan ordubete lehenago egin genuen bazkaria zerbitzatzerakoan ere. Liburu dendan Umbertok eskua hartu zidanekoaz eta akzio xume hark sortu zidan zirraraz gogoratu nintzen eta baita Lina emazteari buruz esan
|
zituen
hitz misteriotsuez ere:
|
|
|
Baina ez zuten uste kapitalismoari aurre egiteko modurik onena nik hitzaldian aldarrikatutako" anticonsumismo sufrido y casi místico" hura zenik. Arcadiok esan
|
zituen
hitz nire ustez gehiegizko horiek horrela.
|
|
|
Haize firin batek eramaten
|
zituen
hitzon hariak suhiltzaileak zeuden tokira, ustekabeko prentsaurrea gertatzen ari zen tokitik hogei bat metrora.
|
|
|
Eta Joseph Smithek ustezko hitz haiek ingelesera ekarri zituen. Book of Mormon izenarekin argitaratu
|
zituen
hitzok. Begira ezazu egunen batean liburua.
|
|
2007
|
|
|
emagaldu halakoa. Eta barrez hartzen
|
zituen
hitz horiek. Baina emagaldu ederra naiz, ezta?
|
|
|
–lagundu zion Dionik. Justinori begira esan
|
zituen
hitz haiek, kontu eske edo.
|
|
|
–Tarpe? , arrastatu
|
zituen
hitzak Lisak.
|
|
|
arazoak planteatzerakoan bezala erantzunak ematerakoan, mitoa eta misterioa alde batera utzi eta argudioak eskaini ziren, argudioak eztabaidagai jarri ziren. Filosofoak ez
|
zituen
hitz zaharrak besterik gabe errepikatzen: physis adierarekin batera erregistro aldaketa bat zetorren, hiztegi profano bat ari zen garatzen, espiritu eta gogoeta giro ezberdin bat ari zen indartzen341.
|
|
|
Seme alabek Gloria etorbidetik paseatzera ateratzen zutenean, zaharrak" begira zein ondo doan markesa bere karroxan" esaten zion amonari. Aitona Celsoren ahotsa imitatuz esan
|
zituen
hitzok erdaraz, hain maisuki, Norari jauzi txiki bat eginarazi baitzion. " Menudo era el viejo" esan zuen amona Luciak, eta neskak eskua bildu zion, sagar bat helduko lukeen gisan.
|
|
|
— ez, haurra, eta ez diat jakin nahi ere... badakik zertako? — egia, ahantzia nuen — ixilik... ixilik egoiteko manuaren gatik, eta ixildu nintzen hainbeste nuelarik erraiteko, aitak zaldiaren giderrak hartu
|
zituen
hitz bat erran gabe, eta biak oinez eta bakarrik, karrosan norbait zelarik alta, abiatu ginen merkatutik etxerateko bidean. Hiritik ateratu eta, alkietarat iragan ginen eta zaldiaren urhats inarrosiaren menpe abiatu etxerat buruz, karrosaren kulunkak loa ekar arazten zautala nahi gabez.
|
|
2008
|
|
|
bekatu mortala ere bada? . Reginak lurrera begira ahoskatzen
|
zituen
hitz multzoak, baita, tarteka egiten zituèn pausetan, begiak markesa anderearen norabidean jaso ere, bizi senak edo eragindako erreakzioan?, baina Elizak, betiko ezkontza agintzen du?
|
|
|
–Un vasco de Pamplona? dira gaztelaniaz (jatorrizko bertsioan, alegia) baliatu
|
zituen
hitzak; ez dakit euskaraz ote zekien, baina nolanahi ere euskal herritartzat jotzen zuen bere burua. Eladio Esparzak, Lesakakoa izanik, bazekien euskaraz, eta haren testuetan ere ez da arraroa Vasconia hitza aurkitzea.
|
|
|
esan zuen. Eta Don Humberto abadeak egoki topatu
|
zituen
hitz haiek familiakoa zen. Buendía, cortijoko kaperan ospatuko zen hileta sermoia prestatzeko:
|
|
|
Pixka batera, idatzi zuena zirriborratu eta begiak jaso zituen, leihotik kanpora aurrera zihoan udaberriari erreparatu gabe, pentsakor. Altxatu eta gelan harantz honantz hasi zen, buruan
|
zituen
hitz nahasiek, horrela, esaldi zuzenak osatuko zituztelakoan.
|
|
|
–Ezagutzen duzula uste duzu eta aldiro harritu egiten zaitu, emakume batzuek bezala?, esan omen zuen eta, hunkiturik, eskua estutu omen zion, baina ez omen zion Nadiak inondik ere biharamunerako zituen asmoen berri igarri. Orain, heriotzak bizitzako azken uneei eman ohi dien argitasunarekin gogoratzen ditu San Marco plazan ibilaldia bukatu ondoren esan
|
zituen
hitzak. Giudeccako kanaletik ataratzen ziren ontzi erraldoiei begira omen zeuden, urrunean Lido uhartea ikusten zutela.
|
|
|
Azkuek ez zituen Sabino Aranaren terminatxoak erabili nahi izan: euskararen muinetik atera nahi
|
zituen
hitz berriak. Noski denbora asko galdu dugu garbizaleke ria eta mordoilokeriaren gatazkan.
|
|
|
Jakina denez, latina dugu laguntzarik hoberena euskara hizkuntzen artean bakardadean izan ez denik adierazteko. Latinetik hartu
|
zituen
hitzen bitartez euska raren historia zerbait gehiago ezagutu ahal dugu; hori ere Mitxelenak esan zuen eta Gorrotxategik aipatzen du maiz2.
|
|
|
Mitxelenak (1966 [1988]) dioen bezala, aldi berean bi hiztegi egin zituen, euskalkien hiztegia eta hiztegi historikoa. Eta, beti ere, inolako eragozpenik izan gabe, jatorria jatorri, hizkuntzak bereganatuak
|
zituen
hitzei sarrera emateko:
|
|
|
Era horretara, hiztegian, desegokitzat
|
zituen
hitzak («erdarakadak») jaso gabe geratzen ziren; kantutegian, doinuak orraztu egiten zituen; gramatika lanetan, nabarmendu egiten zituen egokien iruditzen zitzaizkion ezaugarri gramatikalak; folklore bilketetan, euskara ukitu egiten zuen, etab. Normalean aldaketa txikiak ziren, eta gehienetan esplizituki adierazten zituen, baita non eta zer aldatu zuen esan ere. Horregatik bildutako materialaren balioa eta fidagarritasuna ez dute askorik kaltetzen.
|
|
|
Alde horretatik pertsona guztiz langile eta polifazetikoa zen, eta bere jarduna euskal letren mundutik haratago zihoan: berdin biltzen
|
zituen
hitzak, zein operak konposatzen, aldizkariak argitaratzen edo Akademia bat zuzentzen. Izatez ez zen euskal kulturan Azkuek ukitu gabeko arlo askorik geratu.
|
|
|
Orreagako Guduaren ostean (778ko abuztuaren 15a) sortu zen Nafarroako egitura berreskuratu beharra nabarmendu du Kepa Anabitarte Orreaga Iritzi Taldeko kideak, eta, horretarako, «orain ez dagoen» estrategia baten beharra azpimarratu du. Orreagan bertan esan
|
zituen
hitzok, atzo, gudua gogoratzeko ospatu zuten Askatasunaren Egunean. Izan ere, atzo 1.230 urte bete ziren Orreagako Guduan nafarrek Karlomagnoren inperioko armadari irabazi ziotenetik.
|
|
|
1.300 izan ziren hildakoak, eta beste 2.000 desagertuak. Hondamen hartako biktimak omentzeko ekitaldian esan
|
zituen
hitzok herenegun Honore jeneralak, hiriko hilerrian. Inork identifikatu gabekoen gorpuak lurperatu ostean, hitzaldia amaitu eta kanpai bat astindu zuen, Katrina k hiriko lehen ezponda suntsitu zuen egun berean, ordu berean.
|
|
|
Atzo egin
|
zituen
hitz horiek Olaziregik, Donostiako Maria Cristina hotelean. 56 ekitaldiaren azken xehetasunak, eta jakin min handiena zuen albistea eman zituen, Donostia sariak nork jasoko dituen, hain zuzen.
|
|
|
Gorenak EHAK legez kanpo utzita, Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak «antidemokratikoak» izango direla iragarri du, EAE ANV ere legez kanpo dagoela eta aurretik ere ilegalizaio ugari izan direla kontuan hartuta. Radio Euskadin atzo egin zioten elkarrizketan esan
|
zituen
hitzok Erauskinek.
|
|
|
–Senarrak berorri egin dionak... ez du izenik... bekatu mortala ere bada... –Reginak lurrera begira ahoskatzen
|
zituen
hitz multzoak, baita, tarteka egiten zituèn pausetan, begiak markesa anderearen norabidean jaso ere, bizi senak edo eragindako erreakzioan–, baina Elizak... betiko ezkontza agintzen du... eta ez dut desiratzen... markes jaunaren damua baizik.
|
|
|
Hormetako letra eta kolore jolastiek beste letra batzuk zituzten itzaletan. Mifuk esaten
|
zituen
hitzak ez ziren entzuten, ez zuten lekurik. Santanderretik itzuli zenean, Kikeren estudioan:
|
|
|
Berehala nabaritzen zitzaion, ordea, ez zela ikasia. Hamalau urterekin utzi zuen eskola, eta jario handiko hizketa modua baldin bazuen ere, sarritan esaldiak bukatu gabe uzten zituen, edo esan nahi zuena esantzat ematen zuen, edo ez
|
zituen
hitzak behar bezala ahoskatzen eta hainbat hitzen silabak nahasten zituen. Hala ere, zehaztasuna bilatzen zuen, ez zitzaion ez zenik esatea gustatzen, ezta lagunarteko txantxa giroan ere.
|
|
|
Ezpainak dardaraka
|
zituen
hitzok esan zituenean, eta ez zuen ezer gehiago erantsi Tomasi buruz. Atsoaz, ordea, bai.
|
|
|
Free Batasuna. Jende askok txertatu
|
zituen
hitz horiek bere blog edo webguneetan. Egunkaria ren kasuan, beste horrenbeste:
|
|
|
Eztabaidak abiatu aitzin, abereak, talde ttipitan bildurik, aferaz mintzo ziren, Titazu orkatza agertu zenean. Horrazaren ustegabeko heriotza jakinarazi zuen, abere guziak inarrosten
|
zituen
hitzak erabiliz eta gertakari hori onbideratze handiko gaitzat iragarriz. Holako oroimen bereziaren ospatzeko Titazuk gehitu zuen, hilaren gorpua Gorrailen juramentuaren berme erabiltzea komeni zitekeela.
|
|
2009
|
|
|
Bat batean bota
|
zituen
hitzok. Leon halakoxea zen, oldarkorra.
|
|
|
Batzuetan, mozten zionean, Markus haserretu egiten zen. Ez zen mehatxurik eta horrelakorik izaten, baina kale erdian orroka hasten zitzaion, Ibaik ezagutzen ez
|
zituen
hitzekin iraintzen zuen eta ez zen bizitzeko eszena polita izaten.
|
|
|
–Ez erran lore sorta hori niretzat dela... . Oskarrek astiro ahoskatu
|
zituen
hitzok, zainetan barrena zebilzkion analgesikoek kotoizko laino batean bezala biltzen baitzuten.
|
|
|
–Nik oraindik ez dut ulertzen zergatik diozun horrelako beldurra deportazioari. Azken finean zure etxera itzuliko zinateke eta, alderantziz, hemen geratzen bazara negozio gaiztoan sar zintezke, mahaira begiratuz esan
|
zituen
hitz hauek Gregoryk.
|
|
|
–Damutuko zara oraindik, irristatu egin
|
zituen
hitzak.
|
|
|
A URKEZTEN jarri zuten lehen egunean Eliasek botaka egin zuen, eszenatokira atera baino hamar minutu lehenago. Ezagutzen
|
zituen
hitzetan trabatu zen eta, jaun andreok! Munduko ikuskizun handiena!?
|
|
|
Bien arteko elkarrizketaren lekukoa izan zen heinean, Domingok bertatik jarraitu ahal izan
|
zituen
hitzak, baita hitzei lotutako keinuak eta imintzioak ere: Domingo, beraz, ikusteko moduan zegoen bulego buruaren eta bulegariaren arteko jokoa, ehiztariaren eta ehizaren arteko jokotik asko zuena, bulego burua ehiztari, eta bulegaria ehiza?
|
|
|
Ministro batek erabiliko
|
zituen
hitzez baliatu zen Miossens, auskalo zergatik.
|
|
|
Garai gatazkatsuak egokitu zitzaizkion Lekuonari Akademiaren buruzagitzan, batasunerako lehenengo urratsak ez baitziren errazak izan. Euskaltzaindiak Arantzazun hartutako bidetik gerora aldendu egin bazen ere, euskara idatziaren batasunaren aldekoa zen Lekuona, Arantzazuko Biltzarraren hasieran eta bukaeran euskaltzainburu gisa egin
|
zituen
hitzek adierazten dutenez. –Min oiek gora beera, egin beharreko lana [da], batasun lana.
|
|
|
Villasantek esandakoa, Euskaltzaindiko buru zela, 1979an, hots, une historiko berezian aginte autonomikoa bideratzen ari zelako, hori da asko horietarik bat. Carlos Garaikoetxea Eusko Kontseilu Nagusiaren aurrean esan
|
zituen
hitzek balio handia dute. Kultura eta politikaren harremanez ari da, kulturarentzat autonomia eskatzen du.
|
|
|
Errektore kargua hartzeko ekitaldian esan
|
zituen
hitzok, atzo, Goirizelaiak. Iragan abenduaren 4an EHUko Errektoretzarako hauteskundeak irabazi eta gero, karguaren zina egin zuen atzo Ajuria Enean, Juan Jose Ibarretxe Eusko Jaurlaritzako lehendakariaren eta Tontxu Campos Hezkuntza sailburuaren aurrean.
|
|
|
Baldeonek azaldu zuenez, euskarazko idazkunak bazirela publiko egin zenean, Gorrotxategik museora hots egin zion, Henrike Knorrekin eta Gilekin bilera bat egiteko. Bi hizkuntzalariek adostu omen zuten estutasunean jartzen ez
|
zituen
hitz batzuk jendaurrean aurkezteko. Handik gutxira, Gorrotxategik zalantzak berretsi zizkion museoko zuzendariari.
|
|
|
Alberdiri bakarka aritzeko maitasuna, gorrotoa eta askatasuna hitzak jarri zizkion, berak gura bezala landu zitzan. Gaurkotasunetik lotu
|
zituen
hitzok: «Gaur hogei urte maitasun sutsuz/ jardungo ziren apika/ baina horixe gero aldatuz/ joan daiteke zatika/ beti ez baita ondo biluzten/ maitasunan margarita.
|