|
2008
|
|
|
Azkuek ez zituen Sabino Aranaren terminatxoak erabili nahi izan: euskararen muinetik atera nahi
|
zituen
hitz berriak. Noski denbora asko galdu dugu garbizaleke ria eta mordoilokeriaren gatazkan.
|
|
|
Jakina denez, latina dugu laguntzarik hoberena euskara hizkuntzen artean bakardadean izan ez denik adierazteko. Latinetik hartu
|
zituen
hitzen bitartez euska raren historia zerbait gehiago ezagutu ahal dugu; hori ere Mitxelenak esan zuen eta Gorrotxategik aipatzen du maiz2.
|
|
|
Mitxelenak (1966 [1988]) dioen bezala, aldi berean bi hiztegi egin zituen, euskalkien hiztegia eta hiztegi historikoa. Eta, beti ere, inolako eragozpenik izan gabe, jatorria jatorri, hizkuntzak bereganatuak
|
zituen
hitzei sarrera emateko:
|
|
|
Era horretara, hiztegian, desegokitzat
|
zituen
hitzak («erdarakadak») jaso gabe geratzen ziren; kantutegian, doinuak orraztu egiten zituen; gramatika lanetan, nabarmendu egiten zituen egokien iruditzen zitzaizkion ezaugarri gramatikalak; folklore bilketetan, euskara ukitu egiten zuen, etab. Normalean aldaketa txikiak ziren, eta gehienetan esplizituki adierazten zituen, baita non eta zer aldatu zuen esan ere. Horregatik bildutako materialaren balioa eta fidagarritasuna ez dute askorik kaltetzen.
|
|
|
Alde horretatik pertsona guztiz langile eta polifazetikoa zen, eta bere jarduna euskal letren mundutik haratago zihoan: berdin biltzen
|
zituen
hitzak, zein operak konposatzen, aldizkariak argitaratzen edo Akademia bat zuzentzen. Izatez ez zen euskal kulturan Azkuek ukitu gabeko arlo askorik geratu.
|
|
2009
|
|
|
Garai gatazkatsuak egokitu zitzaizkion Lekuonari Akademiaren buruzagitzan, batasunerako lehenengo urratsak ez baitziren errazak izan. Euskaltzaindiak Arantzazun hartutako bidetik gerora aldendu egin bazen ere, euskara idatziaren batasunaren aldekoa zen Lekuona, Arantzazuko Biltzarraren hasieran eta bukaeran euskaltzainburu gisa egin
|
zituen
hitzek adierazten dutenez. –Min oiek gora beera, egin beharreko lana [da], batasun lana.
|
|
|
Villasantek esandakoa, Euskaltzaindiko buru zela, 1979an, hots, une historiko berezian aginte autonomikoa bideratzen ari zelako, hori da asko horietarik bat. Carlos Garaikoetxea Eusko Kontseilu Nagusiaren aurrean esan
|
zituen
hitzek balio handia dute. Kultura eta politikaren harremanez ari da, kulturarentzat autonomia eskatzen du.
|
|
2013
|
|
|
Hiriart Urrutik erabili
|
zituen
hitzak pisu eta larritasun handikoak ziren: bazterren erraustea edo suntsitzea eta jendeak pusketan eta odoletan izatea esaldi bakarrean bilduz, kataklismoaren itxura eman zion etor zitekeenari.
|
|
|
Haatik, euskara txukun erabiltzea aldarrikatzen zuen, besteak beste hizkuntza landuz, eta bereziki gerlari buruzko lexikoa edo hiztegia. Erabiltzen zituen eta ekartzen
|
zituen
hitz berriak aztertuz ikus daiteke hori, baina bere hitzetan ere aipatu zuen gauzei euskarazko izena emateko beharra, adibidez «tranchées» hitzari buruz. «Gerla karrikarte» edo «gerla karrika» erabiltzea proposatu zuen.
|
|
|
Une hura biziki ederra bide zen, Eskualduna n idatzia zenaren arabera. Abuztuaren 7ko zenbakiko berriak idatzi zituenak erabili
|
zituen
hitzak ikustea aski da ondorio horren ateratzeko:
|
|
|
Artikulu osoa Craonne hartzearen balentriaz zen, baina bereziki erabili
|
zituen
hitzetan nabaritzen zen espantua: «zalaparta gaitzak», «bermatzen», «azkarki jazartzerat», «hilak bazituzten metaka», «lan bat harrigarrizkoa» eta gisa horretan handietsi zuen, Adémak, borroka hartan egin aitzinamendua.
|
|
2021
|
|
|
(G. Arrue); Zenbaten bihotzak ez
|
zituen
hitz batez argitu eta sosegatu? (Laphitz).
|