|
2000
|
|
|
Akuikultura 80ko hamarkadako lehen urteetan hasi zen garatzen bai Espainian eta baita Euskal Herrian ere, non
|
pertsonako
arrain kontsumoa Europako garrantzitsuenetakoa den (urte eta pertsonako 42 kilokoa hain zuzen). Nolanahi ere, benetako hasiera Rias Galegas eko 50eko hamarkadako muskuilu haztegietan kokatu behar dugu, eta beranduxeago barnealdeko arrain haztegietako ortzadar amuarrainen hazkuntzan.
|
|
|
Akuikultura 80ko hamarkadako lehen urteetan hasi zen garatzen bai Espainian eta baita Euskal Herrian ere, non pertsonako arrain kontsumoa Europako garrantzitsuenetakoa den (urte eta
|
pertsonako
42 kilokoa hain zuzen). Nolanahi ere, benetako hasiera Rias Galegas eko 50eko hamarkadako muskuilu haztegietan kokatu behar dugu, eta beranduxeago barnealdeko arrain haztegietako ortzadar amuarrainen hazkuntzan.
|
|
|
Beraz, batez beste biztanle bakoitzeko 500 gramo jaso dira. Iazko (1999ko) lehenengo hamaika hilabeteetan
|
pertsonako
4,3 kilo ontzi bildu zituen Garbiker enpresak.
|
|
|
1984an ireki zen Xalbador Kolegioa Kanbon sei
|
pertsonako
gela batekin, lehen Herri Urrats ospatu zen urte horretantxe. Festa horretan lortzen den diruaren zati bat erabiltzen da urtero, Xalbador Kolegioaren biziraupen ekonomikoa eta eraikuntza segurtatzeko.
|
|
|
San Leongoa da zirkulazio gune sensibleenetakoa, ostiraletan 60.000 ibilgailu pasa daitezke ospitalea dagoen ingurutik. Guztira, Pirinio Atlantiko ko Departamendua osorik hartuta, 0,16 kotxe daude
|
pertsonako
bertan.
|
|
|
Izan ere, erabat argiak ez badira ere, gure irakurketaren arabera, hiru maila narratibo bereiz daitezke. Batetik, hirugarren
|
pertsonako
narratzaile estradiegetikoa dugu; bestetik, bi narratzaile intradiegetiko izango genituzke: lehena, amaren papera betetzen duen narratzaile autodiegetikoa; bigarrena, amamaren papera betetzen duen narratzaile metadiegetikoa, bizkaieraz mintzo dena eta bere esanak letra etzanez azpimarratuz bereizten dituenak.
|
|
|
Esan bezala, horretarako hirugarren
|
pertsonako
narratzaile estradiegetikoa darabil. Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin hauen sentimendu eta egoeren berri emango digu.
|
|
|
Gorrindok bere bigarren eleberri laburrean, Amaren begietan eleberrian, berriro ere pertsonaia baten sentimenduetan sakontzen saiatu da. Eleberri honen istorioa kontatzeko berriro ere hirugarren
|
pertsonako
narratzaile estradiegetikoa darabilen arren, amaren ikuspuntutik kontaturiko narrazio baten aurrean gaude: pertsonaia hau izango da fokoa, pertsonaia honen ezaugarrien berri emateko batik bat barne fokalizazioa erabiliz.
|
|
|
Honela, barne fokalizazio iraunkorra hautsi eta fokalizazio aldakorrari bidea irekitzen dio. Antza denez, amaierako fokalizazio aldaketa hau egin ahal izateko aukeratu du egileak hirugarren
|
pertsonako
kontalari orojakilea, eta ez sentimenduak adierazteko ohikoagoa den lehen pertsona.
|
|
|
Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko darabil narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo pertsonan diharduen kontalaria. Izan ere, lehengo
|
pertsonako
narratzaile baten bidez hirugarren pertsonako narratzailearekin baino gehiago murrizten baita esparrua. Amagoia Iban honela mintzatzen da ikuspuntuari dagokionez:
|
|
|
Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko darabil narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo pertsonan diharduen kontalaria. Izan ere, lehengo pertsonako narratzaile baten bidez hirugarren
|
pertsonako
narratzailearekin baino gehiago murrizten baita esparrua. Amagoia Iban honela mintzatzen da ikuspuntuari dagokionez:
|
|
|
Ipuin gehienetan hirugarren
|
pertsonako
narratzaileak kontatzen dizkigu istorioak. Hala ere, ipuin bilduma honen hasierako ipuinean lehenengo pertsonako narratzailea ageri zaigu, idazlearekin berarekin identifika daitekeena, eta ipuin bildumaren berri emanez.
|
|
|
Ipuin gehienetan hirugarren pertsonako narratzaileak kontatzen dizkigu istorioak. Hala ere, ipuin bilduma honen hasierako ipuinean lehenengo
|
pertsonako
narratzailea ageri zaigu, idazlearekin berarekin identifika daitekeena, eta ipuin bildumaren berri emanez.
|
|
|
Oro har, ipuin hauetan lehenengo
|
pertsonako
narratzaile orojakilea dugu. Baina, narratzaile hau batzuetan autodiegetikoa da, eta besteetan homodiegetikoa, beste pertsonaia batzuen gertaerak azaltzeari ekiten baitio.
|
|
|
batetik, herri ustez ezagun batera iritsi den bidaztiaren planoa: honen berri narratzaile estradiegetikoak emango digu; bestetik, bidazti horrek irakurtzen duen egunkaria dugu, eta honetan, noski, lehen
|
pertsonako
narratzaile autodiegetikoa mintzatzen da. Hala ere, azken plano honetan, batzuetan beste pertsonaia batzuek ere hainbat istorio kontatzen dizkigute:
|
|
|
Trama honen berri emateko gasteiztarrak hirugarren
|
pertsonako
narratzaile orojakilea aukeratu du. Era honetara, narratzaile estradiegetikoak fokalizazioaren bidez, hainbat pertsonaietara gerturatzeko aukera du, intriga indartuz.
|
|
|
Arestian esandakoa kontuan hartuz, beraz, lehenengo
|
pertsonako
narratzailea dugula garbi dago, are gehiago, narratzaile autodiegetikoa. Gainera, narratario intradiegetiko jakin bati zuzentzen zaio:
|
|
|
Pertsonaiak bere bizitza kontatzen digu: beraz, iraganean diharduen lehen
|
pertsonako
narratzaile autodiegetikoa dugu. Haatik, nobelan zehar jarraikortasuna gailentzen den arren, askotan atzera egiteak ere badira, bere senitartekoen gertaerei erreferentzia egitean.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narraziotik at dagoen hirugarren
|
pertsonako
narratzaile orojakilea aukeratu du: hots, narratzaile estradiegetikoa:
|
|
|
Edozein modutan ere, eleberri honen funtsa pertsonaia baten hausnarketak, gogoetak, zalantzak, oroitzapenak... dira. Horien guztien berri emateko, Aranbarrik hirugarren
|
pertsonako
narratzailea hautatu du. Narratzaile hau narraziotik kanpo dago, hots, estradiegetikoa da, beraz, ez du gertaeretan parte hartzen.
|
|
|
hots, maila estradiegetikoko narratzailea. Hirugarren
|
pertsonako
narratzaile hau orojakilea izateaz gain, ere bada: esan bezala, sarri han hemenka bere gogoetak tartekatzen baititu.
|
|
|
Haatik, garapen kronologiko honetan zenbaitetan denbora bera errepikatu egiten da, gertaerak beste ikuspuntu batetik emanez. Ondorioz, lehen
|
pertsonako
narratzaile autodiegetikoa, hirugarren pertsona erabiltzen du fokoa beste pertsonaia batzuengana gerturatuz. Honela, hainbat paralepsi ikus genitzake:
|
|
|
Izan ere, eleberriaren gainontzeko ezaugarriengatik egilearen asmoa errealismoz idaztea dela dirudi. Baina, zenbaitetan lehenengo
|
pertsonako
narratzailea orojakilea bihurtzen da, pertsonaia honen kanpoko hainbat sentimendu eta gertaeren berri eskaintzen zaigularik: esate baterako, ama kartzelara bisitan doanean, Bardeak Igantzi hizpide dutenean,...
|
|
|
Hego Euskal Herriko hedapen indizeak (mila
|
pertsonako
zenbat egunkari aleerosten diren) Estatu espainiarrekoa gainditzen du aise (185,35 ale mila pertsonako).
|
|
|
Hego Euskal Herriko hedapen indizeak (mila pertsonako zenbat egunkari aleerosten diren) Estatu espainiarrekoa gainditzen du aise (185,35 ale mila
|
pertsonako
).
|
|
|
Prentsa idatziaren pisu kuantitatiboa neurtzean, biztanleen artean norainoko lekualortzen duen begiratzen da. Kopuru horri Hedapen Indizea deritzo eta horren bidezmila
|
pertsonako
zenbat egunkari ale saltzen diren zenbatzen da. Gure inguru hurbilekoherrialdeetan ematen diren kopuruak interesgarriak izan daitezke etxe barruan gertatzen dena hobeto ulertzeko.
|
|
|
28 forma desberdin, maiztasuna: 48 forma
|
pertsonako
|
|
|
31 forma desberdin, maiztasuna: 65.2 forma
|
pertsonako
|
|
|
28 forma desberdin, maiztasuna: 109.6 forma
|
pertsonako
|
|
|
31 forma desberdin, maiztasuna: 78.4 forma
|
pertsonako
|
|
|
Siadeco k inkesta hura egin eta 5 urtetara, 1995ean hain zuzen ere, hiru irrati euskaldunek 70.000
|
pertsonako
entzuleria zuten (biztanleriaren herena ia). Gainera 130 kolaboratzaile zituzten, Iparraldeko hainbat herritako berriak emateko, eta hamahiru lanpostu finko hiru estazioetan.
|
|
2001
|
|
|
Taldearen Precicast enpresa berriaren inaugurazioan, krisian egon arren, urte honetarako negozioekin bilduko duten diru kopurua 60.000 milioi pezetakoa izango dela ziurtatu zuen Joaquin Coello zuzendari nagusiak. Halaber, orain duten 1.214
|
pertsonako
plantila bere horretan mantenduko duela gaineratu zuen, bere sozioetako batek, Rolls Roice multinazionalak, 3.000 langile kaleratuko dituela aurreikusi badu ere.
|
|
|
Turista klasean 20 kilo arte eraman daiteke
|
pertsonako
ekipajetan eta Lehen Klasean 30 kilo.
|
|
|
Turista klasean 20 kilo bakarrik eraman daiteke
|
pertsonako
; lehen klasean, 30 kilo.
|
|
|
Amerikako Estatu Batuetan ehunen bat izan daitezke, baina Frantzian eta Europan askoz gehiago. Bitxikeriaren bat aipatzeagatik, esan ahal dugu ezen
|
pertsonako
perfume gehien gastatzen den herrian, Saudi Arabian alegia, litro bat urtekoa dela neurria; Japonian ostera, askoz gutxiago gastatzen da.
|
|
|
Kontsumoa untxia Espainian 2,25 kg inguru dago
|
pertsonako
eta urteko, eta kopuru hori nahiko txikia da beste haragi mota batzuekin alderatuta. Tradizioz, autokontsumorako edo kontsumitzaileari zuzenean saltzeko erabiltzen ziren landa ustiategi txikietan hazten zen.
|
|
|
Europan, Grezian, Turkian, Errumanian, Hungarian eta Italian ere hazten da, nahiz eta ekoizpena ez den nahikoa kontsumorako, eta horrek inportatzera behartu du gehiena.Gaur egun, arroza, gariarekin batera, munduan gehien kontsumitzen den zerealetako bat da, eta mundu osoan antzeko ekoizpena eta kontsumoa du, batez ere Asiako herrialdeetan zereal hori asko kontsumitzen delako. Espainian ere kontsumo handia dago (7 kilo inguru
|
pertsonako
eta urteko), eta gure gastronomiako plater tipikoetako baten osagai nagusia da paella. Arrozaren prozesamendu industriala:
|
|
|
Fruta eta barazki freskoei dagokienez, kontsumoa% 1,4 igo zen, eta prezioa pixka bat igo zen: % 0,7;
|
pertsonako
eta urteko 10 kilo gehitu zen, hau da,% 11,4, eta eraldatutako fruta barazkiek behera egin zuten. Era berean, kalitateko ardoen kontsumoa %3, 4 jaitsi zen eta mahaiko ardoena %6, eta bi prezioak %19 eta %6 igo ziren, hurrenez hurren.
|
|
|
Txosten horretan adierazten zen txorrotako uretan THM kontzentrazio handiena zuten herrialdeetako herritarrek gutxiago kontsumitzen zutela. Horixe da Espainiaren, Belgikaren edo Frantziaren kasua, batez beste 150 eta 200 litro bitartean kontsumitzen baitira
|
pertsonako
. Hala ere, kontzentrazio txikiagoko herrialdeetan, hala nola Suedian eta Luxenburgon, 250 eta 300 litro artean hartzen dira.
|
|
|
Arazo hori beheko gorputz adarretan agertzen da, gehienetan gauez eta, batez ere, gaixoa geldirik dagoenean, edo eseri eta oheratzean; beraz, loa hartzea zailagoa da. García Borreguero eta Milagros Iglesiasen liburuak aztertzen du, besteak beste, zergatik zaharkitzen den organismoa bost urtez gaueko hamabost
|
pertsonako
, ‘jet lag’ edo ordu aldaketaren ondorioak, bidaiarien %75i eragiten baitie, eta jakinarazten du ehun emakumetik hamarrek hipnotikoak hartzen dituztela lo egiteko. Halaber, zurrungak miokardioko infartua izateko arriskua areagotzen du, eta agerian uzten du insomnioak 65 urtetik gorako hiru pertsonatik bati eragiten diola gaur egun.
|
|
|
Enplegua giza kontsumoan Gizakiaren elikagai gisa egindako artatxikia hazi egin da pixka bat azken urteotan, beste zereal batzuen kontsumoan izan den hazkunde handiarekin alderatuta. Herrialde guztietan jaitsi egin da per capita artatxikiaren kontsumoa,
|
pertsonako
diru sarrerek zenbait maila gainditzen dituztenean, gutxiago kontsumitzen delako. Perla artatxikia erabiltzeko moduak Indian Elikagaiak Produktu mota Rotia Legamiarik gabeko ogia Sangati Gandor sendoak Annam Arroz gisa Kudumulua Irakina Boorelu Oso frijitua Harlauza Opila Txakkalu thapala Ez oso frijitua Ambali Ganba meheak
|
|
2002
|
|
|
Elorrion du egoitza arte eszenikoetan espezializatutako aldizkariak, Arriola kultur aretoko lehen solairuan. Zortzi
|
pertsonako
lan taldea jo eta su aurkitu dugu, 59 «Artez» prestatzen. Telefonoa jo eta jo ari da eta kea ateratzen da erredaktoreen teklatuetatik.
|
|
|
Edonola ere, tesi nobela izan gabe (eleberriaren amaiera irekia, protagonista nagusiaren bakardea begitantzen digun bigarren pertsona narratiboa,...), ezin ukatuzkoa da testuaren alderdi ideologikoaren esplizitazioa: azken igoeran protagonistak lagun duen damututako presoaren karakterizazioa (datumutako presoa [Txaflis]= koldar hutsa), hirugarren
|
pertsonako
narratzailearen ahotan jartzen diren" zipaio" edo" txurriano" bezalako hitzak,... zalantzarako aukera gutxi uzten dute.
|
|
|
Hasieran, bi plano narratibotan dago antolatuta kontakizuna: lehenengoan, hirugarren
|
pertsonako
narratzaile batek Lauaxetaren ibilbidea kontatzen du; bigarrenean, berriz, Julen da mintzo lehenengo pertsonan. Bereizketa hau desagertu egiten da bidaiaren kontakizuna gailentzen denean, baina aldatzen ez dena, logikoa denez, Lauaxetaren mintzamoldea da:
|
|
|
Gero, deskriba dezagun kritikatu nahi dugun jokaera edo egoera, lehen
|
pertsonako
mezuen bidez: gure iritziak dira, ez gehiago eta ez gutxiago.
|
|
|
75 urterekin, 100etik bat izango litzateke, eta 10etatik bat, 80ko hamarkadatik aurrera. “2025ean bikoiztu egingo da Alzheimerra eta beste dementzia batzuk dituzten gaixoen senideen Espainiako Konfederazio gaixoaren (CEAFA) kopurua, Paloma Ramos. gure herrialdean, kostu handia ekarriko dio horrek Estatuari eta gaixoen familiari; izan ere, batez besteko gastua 3 milioi pezetakoa da
|
pertsonako
eta urteko”, adierazi du lehendakariak. Diagnostiko goiztiarra funtsezkoa da patologia hori tratatzeko; izan ere, gaixoek" gaixotasunaren sintomak kontrolatzen dituzten eta familiarentzat eta gaixoarentzat bizi kalitate handiagoa dakarten" botikak erabil ditzakete gaur egun, Alzheimer doktoreak dioenez.
|
|
|
Gizarte Segurantzan afiliatutako 100.000
|
pertsonako
115 lan ezbehar erregistratu dira.
|
|
|
“La situación social en la Unión Europea 2002” txostenak, Estatistika Bulegoak (Eurostat) egin eta atzo Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak zabaldu zuenak, adierazten du Espainia dela lan istripu gehien dituen Europako laugarren herrialdea, Danimarkak, Belgikak eta Suediak bakarrik gainditzen dutena. Gure herrialdean, Gizarte Segurantzan afiliatutako 100.000
|
pertsonako
115 lan istripu izaten dira. Lehenengo postuan Danimarka dago, 121 istripu 100.000 langileko, ondoren Suedia (118 istripu) eta Belgika (116 istripu).
|
|
|
Ia hiru milioi espainiarrek gaixotasun arrarotzat jotako 3.000 patologietako bat pairatzen dute. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gaixotasun arraroen izendapen honetan 10.000
|
pertsonako
5 kasu baino gutxiagoko prebalentzia dutenak hartzen ditu barne; hain zuzen ere, gaixotasun horiek ugariagoak eta ohikoagoak dira, besteak beste, hemofilia edo nananismoa, eta Gaucher, Fabry Anderson gaixotasuna, esaterako, «kristalezko hezurren» sindromea bezalako beste batzuk. Zenbait ingurumen estimuluk eragindako patologiak ere sartzen dira, kokapen geografiko oso aldakorra dutenak, adibidez, «olio toxikoaren sindromea», Espainian eragin handia duena, baina ia ezezaguna munduko gainerako lekuetan.
|
|
|
Urrats horretatik aurrera, jaio aurreko diagnostikoa egin daiteke eta, haurdunaldian, semeak dolorra jarauntsiko duen aurresatea. Ataxiaren drama 8.000
|
pertsonako
(20 kasu 100.000 biztanleko) Espainian pairatutakoa da, eta ez du tratamendu farmakologikorik. Kasurik larrienetan, pazientea gurpil aulkian etzanda egotera behartzen du, eta baita esfinterrak irensteko eta kontrolatzeko gai izatera ere.
|
|
|
Transplanteak 2001ean egindako transplanteei dagokienez, giltzurrunetakoak jaitsi egin ziren, 1.927, 2000n baino 11 gutxiago; aldiz, urtero dialisi gaixo kopurua handitu egin zen, Garciak azaldu zuenez. Gibeleko transplanteei dagokienez, iaz 18 hazi ziren, birikak gehitu ziren bezala, eta milioi bat
|
pertsonako
transplanteen% 3,5 jarri ziren. Hala ere, bihotz transplanteak izan dira 2001ean beherakada nabarmena izan dutenak, 2000n baino 12 gutxiago.
|
|
|
Partida horretatik datorren haragia, 5.000 kilo haragi fresko, uztaileko lehen egunetan saldu zen hainbat establezimendutan, segur aski harategietan eta hestebete dendetan, Matak ziurtatu zuen. Hala ere, kontsumitzaileak lasaitu egin zituen, esan zuen hormona horrek gehienez ere baimendutako dosia baino 30 aldiz txikiagoa dela (21 mikrogramo eguneko eta
|
pertsonako
). Aldi berean, Osasun Saileko arduradunek Herbeheretatik etorritako txerrien bigarren partida bat ikertu zuten joan den ekainaren 13an, eta Gironako hiltegi batean hil zuten egun bat geroago.
|
|
|
Horri «aztarna ekologikoa» esaten zaio, hau da, natur baliabideen kontsumoa, hau da, suntsitutako habitat naturalen, espezie mehatxatuen eta desagertuen, lurzoru degradatuen, aire eta ur kutsatuen eta berotze globalagatik urtzen diren izotz geruzen batura. Afrikako eta Asiako batez besteko kontsumitzailearen aztarna ekologikoa 1,4 hektareakoa zen
|
pertsonako
1999an —hala ere, Mozambike, Sierra Leonona edo Burundi, eta Bangladesh edo Pakistanen?, berriz, 0,5en inguruan daude Europako mendebaldeko mendebaldeko batez besteko aztarna 5 hektareakoa zen, eta iparramerikarrarena 9,6 ingurukoa. Ingurune naturalaren gaineko presio horrek ekosistemak murrizten ditu.
|
|
|
Horietako bat egoitza batean sartzea izango litzateke, baina batzuetan ez dute aukera hori onartzen eta ez dute onartzen. Gainera, «eskaintza hiru egoitza plaza inguru dago 65 urtetik gorako ehun
|
pertsonako
, Ebko batezbestekoa ia bikoitza denean», elbarrien Ordezkarien Espainiako Batzordeak (Cermi) salatutakoaren arabera. Gauzak horrela, egoitza batean sartzea bideraezina bihurtzen denean, boluntarioen lana funtsezko bihurtzen da, baina «batzuetan ez du ezertarako balio, zaharrek beren burua hil nahi dutela eta aurrera egiteko inolako onurarik ez dutelako», dio «Solidarioak».
|
|
|
Totelkeriak haur ez diren populazioaren %1ari eragiten dio eta oinarri genetikoa du, nahiz eta ez den ezagutzen ez jatorria ez egitura oinarri zehatza. Erresonantzia magnetikoekin aztertu dituzte Alemaniako zientzialariek burmuineko 15
|
pertsonako
eta 15 hizketa normaleko garuneko ehunak. Ezkerreko hemisferioko eskualde batean ehunen egitura desberdina izan da tartamoetan.
|
|
|
Kontsumo bolumenari dagokionez, eskuragarri dauden datu bakarrak Nekazaritza Ministerioaren esku daudenak dira, eta merkataritza establezimenduetako salmentari buruzkoak (merkataritza, erakunde edo ostalaritza establezimenduak). Horien arabera, salmenten bolumen osoa 42,78 milioi kilogramo izan zen 1999 urtean, eta zifra horretatik,
|
pertsonako
urteko batez besteko kontsumoa 1,1 kg izan zen. Kontsumo errealaren bolumena, ordea, ezezaguna da, nahiz eta zenbait zenbatespen biderkatu egiten diren aurreko kopurua halako bi edo lau.
|
|
|
Liburuaren arduradunen arabera, helburua da kontsumitzaileak osasunaren hezkuntzan kontzientziatzen laguntzea. MAPAko datuen arabera, espainiarrek 35 kg arrain baino gehiago kontsumitzen dituzte
|
pertsonako
, eta elikagai gastuaren %13 arrantza produktuetarako erabiltzen dute. Guztira, Espainiako kontsumitzaileak 593.000 tona arrain fresko erosten ditu kontsumitzeko, eta %25 baino gehiago arrain urdina da.
|
|
|
Prezioak du eragin txikiena (%2) ”, esan zuen Vidalek. Azterketaren ondorioak bat datoz Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioaren “Kontsumoak Espainian 2001” txostenarekin; txosten horrek erakusten du esnea dela gure herrialdean gehien kontsumitzen den elikagaia (113 litro
|
pertsonako
eta urteko). Mercé Vidalen ustez, kontsumo hori ez zen nahikoa.
|
|
2003
|
|
|
Heren bat baino gehiago, 443.188, Bizkaian zeuden (%32, 7). Zuberoa dago beste muturrean, 7.560 etxebizitza baitzituen, guztiaren %0, 6 Kontuan hartzen baditugu etxebizitzen ehunekoa eta biztanleen kopurua, 2,4
|
pertsonako
etxebizitza bat dago. Etxebizitza huts edo bigarren bizileku gisa erabilitako asko dagoenez, horiek deskontatu genituzke.
|
|
|
Arrautza ugari kontsumitzen ziren, zortzi
|
pertsonako
familia bakoitzean berrogei dozena urteko kalkulatu dira (Manzanos Arreal, 1995). Esnea eta esnekiak ere ugari ziren, datu eskasak dauden arren, 1618ko ordenantza batzuetan baino ez.
|
|
|
Bestalde, eremu lehorretan dauden baliabide hidrikoak gutxitu egin dira. Hala, Afrikako eta Ekialdeko eskualde lehorretan zeuden 19 herrialdetan, orain dela hamarkada bat 1.300 metro kubiko ur zegoen
|
pertsonako
. 2025ean, aurreikuspenen arabera, erdia jarriko da, hau da, 650 metro kubiko biztanleko.
|
|
|
Espainiarrek egunean bi litro likido hartzen dituzte, eta horietatik litro erdi besterik ez da iturriko ura, eta gainerakoa edari komertzialei dagokie, Canadean nazioarteko aholkularitza enpresak egindako “Espainiarren egarria 2002” azterlanaren arabera. Horrek esan nahi du 2002 urtean espainiarrek era guztietako edari komertzialen 21.314 milioi litro kontsumitu zituztela, batez beste 537 litro
|
pertsonako
, Europako Batasuneko (EB) 577 litrotik urrun. Edari komertzial motaren arabera, esnea eta irabiakiak dira nagusi, 5.040 milioi litro kontsumitzen dituzte, eta, ondoren, ur ontziratuak (4.781 milioi), freskagarri gasdunak (3.852 milioi), garagardoa (2.999 milioi), ardoa (1.436 milioi litro), kafea (1.438 milioi), zukuak (876 milioi), whinfusioak (376 milioi).
|
|
|
Ziklo ekonomikoen beheko etapen eredua da, behar den gastua handitzen denean, eta etxeetan, berriz, beharrezkoa ez den neurrian gerrikoa estutzen denean. Autonomiei dagokienez,
|
pertsonako
batez besteko gastuaren aldeak nabarmenak dira. Estatu osorako, kopuru hori urtarriletik martxora 1.796,48 eurokoa izan zen, aurreko hiruhilekoan 1.806,69 eurokoa izan zen bitartean.
|
|
|
Nafarroan, 2.173,75 euro, gasturik handiena izan zuen erkidegoa izan zen, hau da, Gaztela Mantxan baino %47, 2 gehiago (1.476,68 euro). Horrez gain, 2.000 euroko muga gainditu zuten Madrilen (2,162, 16 euro), Euskal Herrian (2.153,50 euro), Kantabrian (2,059, 82 euro) eta Balearretan (2.025,78 euro
|
pertsonako
, aurtengo lehen hiruhilekoan). ‘Estuguneak’ dituzten etxeak Estatistika Institutu Nazionalak egiten duen Familia Aurrekontuen Inkestaren arabera, familien %55ek adierazi du zailtasunak dituela hilaren bukaerara iristeko.
|
|
|
Txekiar garagardoa munduko ospetsuenetako bat da, eta txekiarrek, berriz, kontsumitzailerik handiena: 160 litro kontsumitzen dituzte urtean
|
pertsonako
, sailkapen horretako aurreko txapeldunek (alemanek) baino ia 30 litro gehiago. Aurrekari horiekin eta Txekiar Errepublika EBn sartzear dagoela, agintariek eta fabrikatzaileek presaka babestu dute jatorrizko deitura baten bidez garagardoa.
|
|
|
Lau herrialdeetatik, Herbehereek kontsumitzen dute batez beste isoflabona gehien (913 mikrogramo), Irlandak (726 mikrogramo), Erresuma Batuak (718) eta Italiak (554). Zifrak ez dira oso desberdinak Finlandian egindako beste azterlan paralelo batean lortutakoetatik; batez beste 788 mikrogramo isoflabona ematen zituen
|
pertsonako
eta eguneko, eta 434 mikrogramo lignano egunean (zenbait hazi, zereal, fruta eta barazkitan dagoen fitoestrogenoa). Zifrak bat datoz, halaber, aurreko beste azterlan batzuekin ere:
|
|
|
Zehazki, Kanariar Uharteetara, bai Mediterraneotik bai Antartikatik, iristen diren urak aztertuko ditu, eta Europako klimaren arduraduna den “Zirkulazio termohalina atlantikoa” itsaslasterrean duten garrantzia aztertuko du. Federico López IEOko ikertzaileak zuzenduko du kanpaina, eta, 19
|
pertsonako
talde batekin batera, 200 metrotik 5.000 metrora bitarteko sakoneran dauden ehun puntu ozeanografiko baino gehiagotan, itsas korronteen neurri fisiko kimikoak, magnitudea eta noranzkoa neurtuko dituzte. Ikerketen helburu nagusiak hauek dira:
|
|
|
Hori egiteko epea 2000ko abenduan amaitzen zen, hiri aglomerazioetarako, hala nola Nerja eta Fuengirolakoetarako. Izan ere, hiri aglomerazio horien poluzio maila 15.000 biztanleria baliokideetatik gorakoa da eremu batzuetan (neurri unitate horrek
|
pertsonako
eta eguneko batez besteko kutsadura adierazten du). Baina Bruselak egiaztatu du bi udalerri horiek ez dutela oraindik bete Europar Batasuneko xedapena, eta, beraz, “arau hausterako prozedura bat prestatzen ari da”, eta laster jarriko du abian, Wallstromen arabera.
|
|
|
Gure herrialdean egindako azterketek berresten dute indize horiek ez ditugula gainditzen. Aztertutako autonomia erkidegoen artean, Andaluziak hartzen du metal hori gehien
|
pertsonako
eta eguneko. Hala ere, han erregistratutako 7,93 mikrogramoak ez dira iristen gomendatutako ADIen %18ra.
|
|
|
Clintonek adierazi zuenez, Fundazioko adituek enpresa horiekin lan egin dute botiken prezioa murrizteko modua identifikatzeko, baina horrek ez du esan nahi enpresa kostua handitu edo irabaziak asko murriztu direnik. Presidente ohiaren arabera, akordio horren bidez, “botiken koktela” izeneko tratamenduaren kostua 140 dolar inguru murriztuko da
|
pertsonako
eta urteko, egun garapen bidean dauden herrialde askotan lortzen den prezioaren ia erdia. Sendagai merkeagoak bost urteko epean bi milioi lagun inguru baliatu ahal izango direla aurreikusten da.
|
|
|
Kopuru hori azken denboraldian gripeak izan zuen eragin puntu maximora hurbiltzen ari da pixkanaka; urtarrilaren erdialdean, 100.000 pertsonatik 140ri eragin zien. Osasun sareko alerta aktibatuko litzateke gaixo kopurua 100.000
|
pertsonako
250 inguru kutsatzen direnean. Gripeak Espainiako biztanlerian duen eraginaren erritmoa goranzkoa da.
|
|
|
Eta sukaldea baino gehiago egongela zela, egoteko leku bat zeukalako ezkerraldean eta jatekoak egiteko beste bat albo batean eta jateko mahai bat erdian, marmolezkoa, 8 pertsonakoa. Une batez pentsatu zuen zergatik ez diren mahaiak zenbaki bakoitietan neurtzen; hau da, zergatik ez den esaten 9
|
pertsonako
mahaia, edo 5 pertsonako mahaia. Baina berehala ohartu zen matematikak milaka urte dituela eta alferrik ari zela gogoeta horretan, Kristo aurreko greziar batek egin zuela gogoeta hori, askozaz modu brillanteagoan.
|
|
|
Eta sukaldea baino gehiago egongela zela, egoteko leku bat zeukalako ezkerraldean eta jatekoak egiteko beste bat albo batean eta jateko mahai bat erdian, marmolezkoa, 8 pertsonakoa. Une batez pentsatu zuen zergatik ez diren mahaiak zenbaki bakoitietan neurtzen; hau da, zergatik ez den esaten 9 pertsonako mahaia, edo 5
|
pertsonako
mahaia. Baina berehala ohartu zen matematikak milaka urte dituela eta alferrik ari zela gogoeta horretan, Kristo aurreko greziar batek egin zuela gogoeta hori, askozaz modu brillanteagoan.
|
|
2004
|
|
|
Eta gogoratu: eskaintza bereziko produktu bakarra
|
pertsonako
.
|
|
|
Espainiako gazta kontsumoa 10,20 kilokoa izango da
|
pertsonako
eta urteko 2004an, ekoizleen arabera.
|
|
|
Espainiako gaztak Espainian kontsumitzen diren elikagaien %67 dira, eta dietan gero eta presentzia handiagoa izatea aurreikusten da. Espainian, 2004an 10,20 kilo kontsumituko dira
|
pertsonako
eta urteko, Esne Industrien Federazio Nazionalak (Fenil) zabaldutako datuen arabera; 1984an, berriz, 4,4 kilo kontsumitu ziren, eta horrek %130 inguruko hazkundea dakar. Gazta urtuak ez dira sartzen, eta ardi, behi eta ahuntz esnezkoak eta nahasketak kontabilizatzen dira.
|
|
|
Joan den astean, botikariek osatutako foro batean, Alfonso Rodríguezek onartu zuen Espainiako EFPen kuota “oraindik urrun” dagoela Europako Batasunean (EB) erregistratutakotik. Zehazki, adierazi zuen Espainian 23 euro gastatzen direla sendagai horietan
|
pertsonako
; EBn, berriz, 40 euro. Europarekiko konbergentzia Laguntza eta Prestazio Farmazeutikoko zuzendariordeak “hazkunde moteleko joera sumatzen dela” ziurtatu ondoren, Espainiak “pixkanaka” Europarekin bat egiteko” itxaropena agertu zuen.
|
|
|
Arazoa larriagotu egiten da Afrikan, odontologorik ez dagoelako. Hala, OMEren arabera, Afrikan dentista bat dago 150.000
|
pertsonako
; herrialde industrializatuetan, berriz, bat 2.000 pertsonako. Bestalde, txostenaren arabera, ahoko txantxarraren eragina murriztu egin da gazteen artean, baina adineko pertsona askorentzat patologia hori da oraindik ere oinazearen eta osasun txarraren iturri nagusietako bat.
|
|
|
Arazoa larriagotu egiten da Afrikan, odontologorik ez dagoelako. Hala, OMEren arabera, Afrikan dentista bat dago 150.000 pertsonako; herrialde industrializatuetan, berriz, bat 2.000
|
pertsonako
. Bestalde, txostenaren arabera, ahoko txantxarraren eragina murriztu egin da gazteen artean, baina adineko pertsona askorentzat patologia hori da oraindik ere oinazearen eta osasun txarraren iturri nagusietako bat.
|
|
|
Azken lau urteetan, 80 milioi pertsona inguru, horietatik 30 haurrak, gaixotasuna endemikoa den 37 herrialdetan, elefantiasitik (filariasi linfatikoa) babesten hasi dira, urtean behin emandako bi sendagai erabiltzen dituen OMEren programa bati esker. Sendagaiak emateak
|
pertsonako
10 zentimotik 2 dolarrera bitarteko kostua du tratamenduak irauten duen bost urteetan. Bi botikak fabrikatzaileek ematen dituzte, albendazolea GlaxoSmithKlinek eta MectizanTM Merck ek.
|
|
|
Aseguratua eta familia unitateko kideak barne. Ezarritako muga 48 ordukoa da eta gehienez 48,08 euro
|
pertsonako
eta eguneko. – Etxe aldaketako eta altzari gordelekuetako gastuak:
|
|
|
arantza bifidoarekin jaiotakoen zati txiki batek helduarora iristea lortzen du, baina beheko gorputz adarren paralisisetenarekin eta gernu edo gorotz inkontinentziaren maila aldakorrarekin. Hodi neuralaren akatsen eragina munduan 1 kasukoa da bizirik jaiotako 10.000
|
pertsonako
, eta eragin hori nabarmen handitzen da Kaukasoko indibiduoetan eta maila sozioekonomiko apalenetan. Aldagai geografikoak ere badaude.
|
|
|
WWF/ Adena beldur da, halaber, Marokoko Mouluya estuarioan planifikatutako garapen turistikoek arriskuan jarriko ote dituzten Europako hegazti arraroenetako bat den itsas txakur monje mehatxatua eta zarapito picofina. Dokumentuak erakusten duenez, Mediterraneoko eskualdeko turistek eta azpiegitura turistikoek 850 litro kontsumitzen dituzte
|
pertsonako
eta eguneko udan, Espainiako biztanle batek egunean kontsumitzen duen batez bestekoa halako lau ia. Zipren, baliabide hidrikoak oso mugatuak diren tokian, zortzi golf zelai eraikitzen ari dira.
|
|
|
kontsumoa jaitsi egin zen, baina 2000tik aurrera handitu egin da. Arrainak gorabehera txikiak izan ditu, baina urtean 26 kilo inguru kontsumitzen dira
|
pertsonako
. Arroz kontsumoa ere murriztu egin da 1980tik, ia %40 gutxiago 1999ra arte.
|
|
|
Bestalde, 1998 eta 2002 bitartean ez dira gehiegi aldatu gizabanako bakoitzak gehien kontsumitzen dituen elikagaiak, baina bai kantitateak. Hala,
|
pertsonako
arrain kontsumoa %7, 5 hazi da, eta oliba olioa %8, 5 Aitzitik, pertsonako esnearen eta arrautzen kontsumoa %6, 7 eta %5 jaitsi da, hurrenez hurren. Denboraldi horretan, 2000 urtean jan zen fruta gehien:
|
|
|
Bestalde, 1998 eta 2002 bitartean ez dira gehiegi aldatu gizabanako bakoitzak gehien kontsumitzen dituen elikagaiak, baina bai kantitateak. Hala, pertsonako arrain kontsumoa %7, 5 hazi da, eta oliba olioa %8, 5 Aitzitik,
|
pertsonako
esnearen eta arrautzen kontsumoa %6, 7 eta %5 jaitsi da, hurrenez hurren. Denboraldi horretan, 2000 urtean jan zen fruta gehien:
|
|
|
Denboraldi horretan, 2000 urtean jan zen fruta gehien: 1,6 kilo astean
|
pertsonako
. Ohitura osasungarriei dagokienez, datuek adierazten dute emakumeen% 13,7k eta 16 urteko eta hortik gorako gizonen% 12,9k 30 urtetik gorako gorputz masaren indizea (GMI) dutela, eta balio horretatik aurrera obesitateaz hitz egiten dela.
|
|
|
Bi espainiarretik batek loreak eta landareak erosten ditu, eta
|
pertsonako
batez besteko gastua 33 eurokoa da urtean; pertsona eta urte bakoitzeko, berriz, 5 eurokoa da 1985ean. Horrek erakusten du, Asociación Española de Floristas Interfloraren txostenaren arabera, gora egiten ari dela.
|
|
|
Espainia bederatzigarren postuan dago lore eta landareen kontsumitzaile gisa Europan. Lehen postua Alemaniari dagokio (85 euro
|
pertsonako
eta urteko), ondoren Herbehereak (79 euro) eta Austria (74 euro). Gaur ospatzen den Santu Guztien Egunean, loradendaren urteko fakturazioaren %19, 5 biltzen da; Amaren Egunean %17 eta San Valentinen %14, berriz, Interfloraren txostenean.
|
|
|
Hain zuzen ere, atzo aurkeztu zen Bartzelonan egiten ari den Tabakismoaren Prebentziorako Kongresu Nazionalean ostalaritzako langileek duten arriskuari buruzko azterlan berri bat. Bartzelonako Osasun Publikoko Agentziaren lanak dioenez, biriketako minbizia izateko arriskua 145 heriotza baino handiagoa da 100.000
|
pertsonako
.
|
|
|
Lagin horietan, prioi infekziosoen aztarnak dituzten 3 aurkitu dira. Kopuru horiek oso altuak dira, 4.000
|
pertsonako
kasu bat izango litzatekeelako. Hala ere, kopuru horiek ezin zaizkio populazio osoari aplikatu, azterketa aurretiko patologia zuten pazienteei buruz egin baita, eta horrek emaitza desitxuratu dezake, batez ere biztanleria osoarekin alderatu nahi bada.
|
|
|
Urtean pertsona bakoitzak 80 kilo hartzea da helburua. Gaur egun, duela hamar urte baino %35 gutxiago jaten da, hau da, urtean 57 kilo
|
pertsonako
. Espainian, herritar bakoitzak, batez beste, egunero hartzen dituen 157 g ak Alemania, Frantzia eta Italiako 230 g ren oso azpitik daude, eta Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gomendatzen duen kilo laurdenetik urrun.
|
|
|
Nolanahi ere, Espainian 6 botulismo kasu aitortu ziren 2002an eta 6 2003an, Epidemiologiako Zentro Nazionalaren datuen arabera. Mundu mailan, kasu gehienak Georgiako Errepublikan gertatzen dira; azken urteetan, 0,9 dira 100.000
|
pertsonako
. Ondoren, Errusia, 1998an 501 kasu erregistratu zituena, hau da, 0,3 kasu 100.000 pertsonako.
|
|
|
Mundu mailan, kasu gehienak Georgiako Errepublikan gertatzen dira; azken urteetan, 0,9 dira 100.000 pertsonako. Ondoren, Errusia, 1998an 501 kasu erregistratu zituena, hau da, 0,3 kasu 100.000
|
pertsonako
. Kasu berezi bat AEBak dira, kasu asko erregistratzen baitituzte.
|
|
|
Kasu berezi bat AEBak dira, kasu asko erregistratzen baitituzte. 2001ean 100.000
|
pertsonako
0,01 eragina zuen arren, Alaskan bakarrik 100.000 pertsonako 1,6 zen intzidentzia. EBn intzidentzia ez da 100.000 biztanleko 0,1 baino handiagoa.
|
|
|
Kasu berezi bat AEBak dira, kasu asko erregistratzen baitituzte. 2001ean 100.000 pertsonako 0,01 eragina zuen arren, Alaskan bakarrik 100.000
|
pertsonako
1,6 zen intzidentzia. EBn intzidentzia ez da 100.000 biztanleko 0,1 baino handiagoa.
|
|
|
Gaur egun, herrialde horrek du eraginik handiena mundu osoan. Krisi ekonomikoak eta etxeko kontserbak 1980tik 1990era 100.000
|
pertsonako
0,3 bazen, 1991tik 2002ra 0,9ra igo zen. Erregistratutako 706 kasutatik, 1980tik 2002ra, %80 etxeko barazki kontserben ondorio zen.
|
|
|
Azken berrikuntzak Katalunian eta Galizian gertatu dira, Kontsumoaren eta Elikagaien Banaketaren Behatokiak, Nekazaritza, Abeltzaintza eta Arrantza Ministerioaren bidez, espainiarrek garai honetan elikagaietan egiten duten Gabonetako kontsumoari buruzko datuak ezagutu baino lehentxeago. Datu horiek 300 eurokoak dira
|
pertsonako
. Txosten horretan jaso diren alderdi batzuk, ia seguru, kontsumo agintariek kontrolatuko dituzte, batez ere kontsumitzaileari gerta dakizkiokeen iruzurrekin edo produktuen onurei buruz jasotzen duten informazioaren legezkotasunarekin zerikusia dutenak.
|
|
2005
|
|
|
Plan horren arabera, 25.000 lanpostu berri sortu nahi ditu MCC arrasatearrak, salmentak 17.000 milioi eurotan kokatu eta 4.000 milioi euroko inbertsioak egin. Gaur egungo 70.884
|
pertsonako
plantillak 95.000 langile izango lituzke hiru urtera.
|
|
|
Munduko itsasontzi handienetako eta lasterrenetakoa da: 293,53 metro da esloraz, 70.000 tonatik gorako pisua dauka, 1.850 bidaiari har ditzake eta 1.015
|
pertsonako
tripulazioa.
|