|
2019
|
|
|
Inperatiboa: 2
|
pertsonako
paradigmak indarrean zeudela ziur gaude.
|
|
|
Hitanoan, adibidez, hizketa laguna gizonezkoa den edo emakumezkoa den, hiztunak, erregistro horretan sartuz gero, 1 eta 3
|
pertsona
paradigmetan —eta azpimarratu nahi dugu hori: 1 eta 3 pertsona paradigmetan— K edo N hizkiak gehituko dizkio adizkiari.
|
|
|
egin bedi, hain zuzen, non b hizkia, 1 eta 2 pertsona izenordainen markak agertzen diren leku berean, laguntzaile berrian, agertzen zaigun. Bertzalde, eta hau garrantzi handiko argudioa da, hizki honek ez du euskararen historian zaharragoak diren estratuetan sartzerik izan; bakarrik inperatibozko 3
|
pertsona
paradigmetan. Jakinaren gainean gaude jada, 3 pertsonako adizkiekin ezin dela benetako agindurik eman eta esaldi mota hauek oso berriak direla.
|
|
|
Begira ditzagun, oraingo honetan, 1
|
pertsonako
paradigmak: subjuntiboa da erabiltzen dena lehenengo pertsonei, nork bere buruari, aginteak emateko:
|
|
|
Aginduak beti, aspaldiko garaietan erabiltzen zituztenak behintzat, idazten hasi baino askoz aitzinago, parez pare zutenei zuzenduta ematen ziren. Beraz, gaur, atzo bezala, boterea duenak agindua solaskideari eman nahian, eta aditza jokaturik erabili nahi izanez gero, halabeharrez, 2
|
pertsonako
paradigmak hautatu ditu.
|
|
|
Hortaz, bi multzotan zatiturik daukagu dagoeneko inperatiboaren aditz jokoa: batean 2
|
pertsonako
paradigmak" benetako aginduak" gisa jarriko ditugu; eta bertzean, gainontzekoak, 3 eta 1 pertsonako paradigmekin eratzen ahal diren" sasi aginduak" izanen ditugu.
|
|
|
Hortaz, bi multzotan zatiturik daukagu dagoeneko inperatiboaren aditz jokoa: batean 2 pertsonako paradigmak" benetako aginduak" gisa jarriko ditugu; eta bertzean, gainontzekoak, 3 eta 1
|
pertsonako
paradigmekin eratzen ahal diren" sasi aginduak" izanen ditugu.
|
|
|
Benetako aginduak, 2
|
pertsonako
paradigmekin eratzen direnak, goiko eta beheko geruzetan agertuko direlakoan, albo batean utziko ditugu hurrengo kapituluetan aztertzeko; baina, ongi zehazturik, taula horretan NOR laukian hiru paradigma azaltzen direla: hadi, zaitez eta zaitezte; hiru paradigma 2 pertsonentzat?
|
|
|
" Salba ditzagun, oraingoz, bazterketa honetatik 2
|
pertsonako
paradigmak eta beldurrik gabe gure zakarrontzira bota gainerakoak".
|
|
|
Adizki hauen bidez agindu bat ematen diogu hartzaileari. Benetako aginte esaldiak deitu diegu eta, horregatik, 2
|
pertsonako
paradigmak, zaharrenak direla ondorioztatu dugu.
|
|
|
Eskailera honetatik hondora iristeko falta zaiguna: perifrastikoan,, eta aldaerak; eta da/ zen eta du/ zuen sailekoak. eta aginteran 2
|
pertsonako
paradigmak bertzerik ez.
|
|
|
Eskailera honetatik hondora iristeko falta zaiguna: perifrastikoan,, eta aldaerak; eta trinkoan, dator/ zetorren eta dakar/ zekarren sailekoak, eta da/ zen eta du/ zuen sailekoak... eta aginteran 2
|
pertsonako
paradigmak bertzerik ez.
|
|
|
Oinarrizko NOR adizkiekin, hau da, 3
|
pertsonako
paradigmekin baino ez zituzten erabili; izan ere, NOR motako esaldietan hau, hori, hura dira, hain juxtu, NOR lekua, subjektu pasiboarena, betetzen dutenak.
|
|
|
Bistan da singularreko 3
|
pertsonako
paradigmaz baliatu zirela berriak asmatzeko. Singularreko zen adizkitik abiatu eta, orainaldian egin zuten bezala, pluraleko 3 pertsonako adizkia:
|