|
2007
|
|
|
Bilbaoko
|
jendea
alegera zen Francoren soldadoak ikustearekin... Zer atsekabe guretzat eskualdunak ikustea, komunichtekin eskuz ikustea, tresna berak eskuetan, Francoren soldadoen kontra...
|
|
2008
|
|
|
Euskarara nola bildu
|
jendea
, geronek errespetatzen ez badugu. Horixe zen Azkueren kezka bat.
|
|
|
dituztenak, senar edo emaztea bertakoa dutenak, inoiz ez dutenak irakurtzen eta kanpoko berbakera inoiz entzun bakoak), errealitatea jada ez da hori; hori baino nabarragoa da. Hizkera edo herri baten ordezkari ezin da, besterik gabe, ezaugarri horiek biltzen dituen
|
jendea
izan; ez hizkuntza kontuetan, ezta bizitzaren gainerako alderdietan ere.
|
|
|
Henrike Knörr-en hitzak6 hartuz euskararen etorkizuna batua eta euskalkien arteko oreka zaindu zuhurrarekin lotuta dago. Joera integratuak indartu behar dira; hauek indartzen ez diren bitartean, gure euskara batua zabala egiten ez den bitartean,
|
jendea
hizkeretatik urruntzen joango da, euskararen aberastasuna galduz joango da.
|
|
|
Nolanahi ere, badirudi Euskal Herriko beheko partearen
|
jendea
, erdi hegoalde koa, alegia, erromatarrekin bat egin zela. Goiko partea, ordea, baliteke bat ez egitea, baina erromatarrekin harreman anitz izan zutela ez da, nire ustez, zalantzan jarri behar den kontua, eta harreman estuetan egongo zirela gainera.
|
|
|
asmo eder horiek gauzatzeko betikoak behar dira (eta ez ditugu ikusten orain): dirua,
|
jendea
, eta, aitor dezagun egia, gogoa.
|
|
|
Beste herri guztietan bezala, dialektoek beren tokia, batez ere, maila mintzatu informalean daukate, etxeko giro eta lagunen artean, eta gurean, oro har,
|
jendea
jato rriz eta txikitandik euskalduna den herrietan bereziki. Horrek ez luke esan nahi, mun duko gainerako herri zibilizatu guztietan gertatzen denez, irakurtzearen eta kultura jasoaren eraginez, zenbait forma mintzatu aberrante, laburtuegiak, erdarakadaz josiak etab. pixkanaka landu eta eredu batura hurbiltzen joatea komenigarria ez denik, toki urrunetako euskaldunok elkar ulertuko badugu, ez baitut uste, zenbaitzuek pentsatzen omen dutenaren kontra, euskaldunik hoberena sekula santan ezer irakurri gabea denik.
|
|
|
giza zoologiko pribatuetan kontserbatu nahi lituzke tela beren plazer partikularrerako, edo agian beren klub txikiko kideei giza espezimen horiek erakusteko, magnetofoiak aspaldian asmatu zirela ahaztuta nonbait. Eta gau den egoera honetan,
|
jendea
inolako testu idatzirik ez daukan bere txokoko euskera txuan alfabetatzeko saioak egiten jardutea, esan ditzagun gauzak garbiki, horko ikas leak lotsagabeki engainatzea besterik ez da5 Eta ez du balio, ondoren, kausalitatearen ordena hankaz gora jarrita, joan den mendearen hasieran Federiko Belaustegigoitiak jadanik salatu zuen, auzotegiko euskara, edo, euskera> de> barriada? > moduko aldae rak maila idatzira eramaten saiatzeak, egiten ari den alfabetatze lan desegokia a pos teriori justifikatzeko.
|
|
|
|
jendea
literaturarik gabeko azpieuskalkietan alfabetatu nahi izatea; kultura jendeaga na hurbiltzeko aitzakiaz herri aldizkariak azpiazpieuskakietako forma tradizio gabe bitxienekin argitaratzea; lurralde historiko bateko berriak Euskal Herri eta mundu osorako prentsaz eta internetez euskalki hutsez eskaintzea, herrialde horretako zona erdaldunetan eredu batua ikasteko hainbeste ahalegin egin duten eusk... Biblia osoa euskaraz daukagunean, oraindik mezako liturgia, aita gurea barne, lurraldez lurradeko euskalkietan izatea, maiz hiztunen egiazko euskararekin bat etorri ez arren (Eibar, Oñati, Oiartzun, Hondarribia, Irun...).
|
|
|
Lantaldea, hainbat urtetan Euskaltzaindiko" D" eta" B" titulazioetarako
|
jendea
prestatzeko ikastaroak antolatu eta ematen jardun ondoren, 1982 urtean hasi zen eus kal hiztegigintza munduan lanean, une hartan hiztegigintzan zegoen hutsunea bete
|
|
|
Elkarlanaren eta adostasunaren premiaz jabetu zen
|
jendea
eta azken hamar urte etan bateratze prozesu bat joan da indartuz. Hainbat erakundeetako ordezkarien batzordeak antolatu dira, batzuetan Hizkuntza Politikak bultzatuta, beste batzuetan IVAPek eta beste batzuetan beste erakunde publiko batzuek:
|
|
|
Beha gure mendigoren bortuetan, adibidez, nola ikusten ditugun, Baiguratik Okaberaino mairu harri eta harrespilak batetik eta lehengoen pilota plaza eta soroak bestetik, horietan orotan hasi zirela gure arbasoen herriak. Horrek zituzken eman,
|
jendea
herritartzearekin, gure herri ttipiak lehenik, haundiagoak gero, beren plaza eta elizekin, hantxetan sortzen eta garatzen zela elgarren eta herriaren bizia.
|
|
|
40etarat irabazi ginuen, ez dakit 34 ala 36 egin zuten. Uste dut
|
jendea
polliki harritu zela guk xapelgo hortan Ledesmak eta biek egin ginuenaz.
|
|
|
Durruty Damestoy parearen kontra arizan gira, irabazle hor ere, bai eta berdin Durruty eta Aguer pilotari zailen kontra. Apez pilotarien fama ateraia zen orduan, ala ez dakit pilotari ala gure sotanari zenetz
|
jendea
xaletuago, ala bieri batean?
|
|
|
Miarritzeko Parc Mazon delakoan 27 tan gelditu apezak 35 tara. Bainan Parisen 35 irabazi ere apezek, 22 tan eta 27 tan berdindurik,
|
jendea
xutiturik txaloka behin baino gehiagotan. Casablancan oraino, Marokan, lehe na galdu (29) erretzeko beroarekin, eta bestea irabazi 35 bi apezak osoki jokoan sarturik, betiko Harambillet berari.
|
|
|
35 Hartan hedatu zen zinez Hasperue apezaren fama, kaseta batzuek hura deitu ere zutelarik. Urteko pilotaria?. Bainan ez zuen berak urgulurik hartzen hortaz, ziolarik
|
jendea
pilotarat heldu zela, edo neguan errugbirat, beste jos tetarik ez izanez, ez eta dantzarik ere, gerla egun haietan.
|
|
|
bai eta nolako pilotaria zen aitzinean eta zer izigarriko sakea, botatzean egiten zuen, tta? harekin ani matzen baitzuen
|
jendea
. Urrustoikoaren arabera, ez omen zuten arerio edo kon trariorik, erraiteko maneran Bidegain aitzinean eta Harriet gibelean elgarrekin jarriz.
|
|
|
Mespretxatu ere egiten zuen umorea eta aldarte ona baizik nagusi ez zuen kultur giro hura, maila artistiko apal batean konforme bizi zen fuerismoaren aurreko eta garaiko euskal mundu hura. Euskal Erria aldizkariak joera ezberdinetako
|
jendea
bere ingurura biltzen asmatu zuen, hala tradizionalistak nola errepublikazaleak, hau da, karlistak eta liberalak, geroztik inoiz gertatuko ez zen harreman maila sustatuz gainera. Azken batean, euskararen antzinatasun, birjintasun eta noblezia, Euskal Herriaren metonimia gisa (edo irudi adierazgarritzat), ikuspegi ideologiko erkidea zen bigarren karlistada irabazi eta galdu zutenen artean.
|
|
|
Barojak ez zuen Unamunok eta are gutxiago Ramiro Maeztuk erakutsi zuten espainolitatearen espiriturik; hala ere, gogor egin zuen nazionalismo katalanaren eta bizkaitarrismoaren aurka. Euskaldun
|
jendea
oso goian zuen, Unamunok bezala. Eta, hark bezala, uste zuen ondo Espainiari euskal izaeraren igurtzi sakon bat; dena den, kulturari dagokionez, uste zuen euskara ez zegoela prestatuta kultura modernoaren erronkari aurre egiteko, eta horretan ere Unamunorekin bat zetorren.
|
|
|
–Ez ote litzake obe Ars Ama ndi ixilik gordetzea? Gure
|
jendea
ikaratuko da (Orixe. Gutunak, 2006, 306 or.). Bai Zaitegik, bai Ibiñagabeitiak eta bai Orixek uste eta asmo onenekin jardun zuten bakoitzak berean.
|
|
|
Bere arrakasta madrildarraren atalaiatik ikusita, gonbidatzen duten errezepzio glamourosoetatik begiratuta, konkistatzen dituen emakume desiragarrien hankatartetik hausnartuta, Gasteiz bezalako hirixka nazionala ezdeusa eta mespretxagarria iruditzen zaio, Scardenalliri bere sorlekua eta bertako
|
jendea
erdeinagarri iruditzen zitzaizkion bezalaxe:
|
|
|
[EG, GAIA] edo [ARAZLE, GAIA]: nahastu, berotu, aldatu>(?
|
jendea
aldatu dute, ulertu behar dela dirudi).
|
|
|
iza nik elkartuko buru ez den osagaiak hartzen duen argumentua). Horrela inter pretatuko genituzke jende aldaketa>(?
|
jendea
(lekuz) aldatu dute?), etxe alda > keta, langile aldaketa> edo liturji berriketa.
|
|
|
Irritsaz> (93.o.) aize> bat zeha eztatekeana. (...)
|
jendea
irritsaren aizeaz irri tsaren thiniala (gailurrera) bulkatürik, lezeala erorteko baizik.
|
|
|
Izterbegiaz> (87.o.) (Izterbegiek) Ukhen eztiroana eztü nahi berzek dien. Uhaitzak, > (h) errekak, > > güziak agort litiro ahal baleza inhurek edan e, lezan ta
|
jendea
egarri hil dadin.
|
|
|
Haizea berriz higitze eroaren irudia da, baina ere jende handiek itsaso uren gorabeheretan bezala
|
jendea
altxatzen, edo etsaiak hegoaren pare handi enak hausten, Haizea ere moda da jende haize buru edo haize orratzak higia razten dituena.
|
|
|
127 Zamari
|
jendea
, > mando jendea, > asto jendea> bezain multzo adiera du A alde> horrek. Kasu konkretuotan erraz da antzematea, behinolako hitz elkarte mota bizi eta emankor baten azken arrastoen aurrean gaudela.
|
|
|
127 Zamari jendea, > mando
|
jendea
, > asto jendea> bezain multzo adiera du A alde> horrek. Kasu konkretuotan erraz da antzematea, behinolako hitz elkarte mota bizi eta emankor baten azken arrastoen aurrean gaudela.
|
|
|
Ez zen asko, baina nolanahi ere, gerora Euskaltzaindia sortzean agertuko ziren jarrerak aurreratzen ziren: Akademia Diputazioak sortzearen inguruko mesfidantza eta hautaketa sistema populista eskariak; Akademiak aurkariak izango zituela; Akademiaren beharrizana eta hari men egiteko asmo oneko
|
jendea
; etab.
|
|
|
Hitz hauetatik ondoriozta daitekeenez, bere ortografia proiektuari Arana Goirik emandako erantzun gogorrean argi ikusi zuen Azkuek borondate onarekin jokatzea ez zela aski eta autoritate sendoago bat eratu beharra zegoela eztabaidak gainditzeko («una autoridad provista de suficiente fuerza y prestigio para dictaminar sin apelación en la materia»). Badirudi, halaber, Euskaldunako debateek ere eragina izan zutela Azkueren erabakian, ikusi baitzuen
|
jendea
nahasita zebilela («un estado de confusión y desconcierto»). Hola bada Euskal Akademia proiektu zehatz bat aurkeztu zuen, ondoko oinarriekin:
|
|
|
Gainerako kongresukideek arratsaldean izan zuten txostenaren zati hori entzuteko aukera, Arana Goirik berriro irakurri baitzuen, ondoren Daranatzek bere frantsesezko bertsioa gehituz. Hala ere, arratsaldeko irakurketa hori batzar irekian egin zen, 35 kongresukideez gain herriko
|
jendea
ere aretoan zela, umeak eta Los, chipirones orfeoia falta gabe. Beraz nekez pentsa daiteke buila giro hartan, Aranaren bertsioa eta Daranatzen nola halako laburpena entzunez, kongresukideei argi geratu zitzaienik zer esaten zen delako puntuaz.
|
|
|
Errua, jakina, ez zen Arana Goirirena. Berak nahiago izango zukeen bere txostena formalidade handiagoko kongresu batean aurkeztea eta eztabaidatzea (ez herriko
|
jendea
edo Los, chipirones?
|
|
|
ikusita dago Bilboko Centro. Vasco edo Euskaletxeak ere erdi eta erdi bidali dituela Hendaiara, Sabinoren eta On Resurrecciónen aldeko kideak. Hori guztia horrela da, baldin Hondarribira etorriko den
|
jendea
Hendaiara etorritakoa edo horien parekoa bada. Zer gertatuko da, ordea, Aranak bere euskaltzalejende xumea mobilizatzen badu?
|
|
|
Testuinguru horretan Azkueren meritua izan zen euskaraz genero ia ukitu gabe bat zenbait obratan lantzea, eta beste idazleei ere azpiegiturak eskaintzea (aldizkari bat, lehiaketak, moldiztegia). Eta Azkueren zirkulu ideologiko kontserbadoreko
|
jendea
izan bazen euskaraz idazteari ekin ziona (beste esparru ideologiko batzuetakoak saiatu ere egin ez zirenean), logikoki haien pentsaerari eta gaitasunei zegokien emaitza lortu zuten. Testuinguru horretan baloratu behar da haien obra.
|
|
|
Ez zera eroriko arbola maitea baldin portatzen bada Bizkaiko Juntea Laurok artuko degu zurekin partea, pakean bizi dedin euskaldun
|
jendea
.
|
|
2009
|
|
|
Ikusirik Euskaltzaindiak pairatzen duen buruzagi gabezia, hori erremediatzera dator bere proposamena. Lojendioz tematzen ikusten du
|
jendea
; berarentzat ere Lojendio da hoberena, baina ez du nahi, eta kito. Beste bat bilatu behar da.
|
|
|
Bai sortu ere. Garaiko indar bizietarik asko haserretu zitzaizkion Euskaltzaindiari, horien artean Orixe eta orixetarrak, Euzko Gogoa ko
|
jendea
eta sabindar oro.
|
|
|
Alde ere bazuen
|
jendea
, baina Arantzazun 1968an gertatu zenaren kontrara, aldeko indarrak oraindik antolatzeko zeuden, gehienbat gazte zirelako. Gazte jendeak, Mitxelena eta Txillardegi maisu hartuta, eredu horren alde egin zuen, bete betean egin ere.
|
|
|
Gidari baten premia agertzen du Jakin ek; gazte
|
jendea
galduta balebil bezala, araugintzari ekin diezaiola eskatzen dio Euskaltzaindiari:
|
|
|
Neurri batean ulergarria ere bada
|
jendea
nahastea eta aurka erreakzionatzea. Prozesu baten zehar kaltetzat jo liteke hori.
|
|
|
Urte horietan barrutik saiatu ziren Arantzazuko erabakia aldatzen: batasuna eragitea ez dela Euskaltzaindiaren lana, hizkuntza eredua idazlearen kontua dela, gazte
|
jendea
erabaki eta gomendioetatik harago zihoala, Mitxelena ez dela jakintsu bakarra.
|
|
|
Batetik, gizartean mugitzen ari den euskalgintzaren
|
jendea
sartu da, eta bestetik, euskararen ikerkuntzan dabilen jendea. Jende askok uste du akademia bat filologoen bilkura bat dela, eta gehien gehien jota, idazle galduren bat.
|
|
|
Batetik, gizartean mugitzen ari den euskalgintzaren jendea sartu da, eta bestetik, euskararen ikerkuntzan dabilen
|
jendea
. Jende askok uste du akademia bat filologoen bilkura bat dela, eta gehien gehien jota, idazle galduren bat.
|
|
|
–Batetik, gizartean mugitzen ari den euskalgintzaren
|
jendea
sartu da, eta bestetik, euskararen ikerkuntzan dabilen jendea?
|
|
|
–Batetik, gizartean mugitzen ari den euskalgintzaren jendea sartu da, eta bestetik, euskararen ikerkuntzan dabilen
|
jendea
–
|
|
|
Emeki emeki gero eta gehiago dira idazleak sartu Euskaltzaindian. Euskaltzaindiak ukan du lan ikaragarria egiteko, euskara batua, eta horretarako beharrezkoa zen jakituria zuen
|
jendea
. Horrela egin da.
|
|
|
Hor da yeismoaren arazoa (mutiya, hiyabete... palatalizatu gabeko muti la eta hilabete jatorragoen ordez); edo j ren ebakera bera (euskarazko tradizionala, ala espainolezkoa, ipar eta ekialdekoek ezin irentsia). Beste arazo bat, eta berez Euskaltzaindiak bakarrik ezin konponduzkoa, kale idazki desegokiena da (Txakoli eguna, Sardin egune, Durangoko pasiñue, Artxanda jatetxe, Gozotegi Marisa...), horrek
|
jendea
nahasi eta okerbideetara beste
|
|
2010
|
|
|
; B barrutia doxari dagokio, herritarrari eta kristauari; eta, azkenik, C barrutia heterodoxiari lotzen zaio, herejeei: Lutero, ilustratu
|
jendea
eta abar).
|
|
|
Gero eta maizago bigarren edo hirugarren sektorean (industrian edo zerbitzuetan) lan egiten hasteaz gainera, bizi izatera ere kalera jaisten hasi zen euskaldun horietariko asko. Antzina antzinatik euskararen gotorleku izandako baserri giroa, bizigune eta lanleku integratu gisa, ahulduz joan zen horrela22 Kaletartu egin zen euskaldun
|
jendea
, oro har, Bizkaian eta Gipuzkoan. Kaletartzearekin batera, jakina, bizimoduz aldatu zen:
|
|
|
Lanean %5, 9 bakarrik erdaldundu omen zen, eta etxean %4, 7 Soldadutza garairako elebidun ziren ia euskaldun guztiak: %1, 6 bakarrik erdaldundu zen han71 Lautik hiruren (%73ren) esanean, hortaz, eskolan ikasten zuten euskaldunek erdaraz72 Eskola zen, euskaldun haien ustean,
|
jendea
masiboki erdalduntzeko fabrika. Hain fabrika indartsua non euskaldun elebakarrik ia gelditzen ere ez zen73 Sentimendu eta ikusmolde zabal hori oinarri izanik ekin zitzaion, gorago esan denez, euskal eskola eraikitzeari.
|
|
|
Lan inguramendu horretan era malgu eta aldakorrean jardun ahal izateko prestatu behar du eskolak gazte
|
jendea
. Gaztelaniazko, ingelesezko eta, zenbaitetan, euskarazko harreman sareetan txertatu eta interaktuatzeko prestatzen du eskolak, dagoeneko, bertako gazte jendea.
|
|
|
Lan inguramendu horretan era malgu eta aldakorrean jardun ahal izateko prestatu behar du eskolak gazte jendea. Gaztelaniazko, ingelesezko eta, zenbaitetan, euskarazko harreman sareetan txertatu eta interaktuatzeko prestatzen du eskolak, dagoeneko, bertako gazte
|
jendea
. Hori da arau berria, gero eta zabalduagoa.
|
|
|
Txalet isolatuaren alternatiba funtzional bihurtu da baserri asko, azken urteotan: hiriko estandarretan bizi da
|
jendea
, hiritik kanpora ere.
|
|
|
262 Hots, erdaldun
|
jendea
demografikoki nagusi den auzategiz edo zona erresidentzialez.
|
|
|
Sarrera atalean etorkinak hola definitu ditugu: Euskal Herrian, Ipar Euskal Herrian nahiz Hego Euskal Herrian sortua ez den
|
jendea
. Euskal Herrian sortu dena bertakoa, herrikoa da.
|
|
|
–Gauza xume bat egingo dugu, baina psikologia aldetik garrantzitsua. Gure adineko
|
jendea
lur jota dago euskara baztertu beharrarekin, hable en cristiano eta kontu horiekin. Diputazioaren izenean euskara dakiten haurrak saritzen hasten bagara, horrek sekulako kate efektua egingo du??.
|
|
|
Elkartearen ia zeregin guztietan parte hartu du. Haren hitzetan,. Iparraldearentzat behar beharrezkoa zen bertako
|
jendea
egotea ikastoletan. Bestela, ikastolen kontrakoek aitzakia ederra zuten esateko, ikastolak espainolen zerbait da, Enbata zikinaren zerbait??.
|
|
|
Legeztatzearena ez zen izan prozesu azkarra, urte batzuk iraun zituen?, dio Pagaldaik berak. . Eta ikastoletako
|
jendea
barrabarra etortzen zen Caja Laboral era. Batetik, Banco de Crédito a la Construcción zenak ematen zuen laguntza ez zelako nahikoa; bestetik, Laboralak bakarrik ematen zizkielako kredituak ikastolei.
|
|
|
Beraz, matrikulazio txikiagoak zituzten ikastolek. Kasu batzuetan,
|
jendea
kaleratu behar izan genuen?.
|
|
|
8 urtetik 14 urtera bitarteko zikloa da, beraz. Bidea aurkitu da, eta
|
jendea
jabetu da bertsolaritza oso inportantea dela ikasleentzat?.
|
|
2011
|
|
|
...itu, etaurenbanalerroakmesedeegitendiotegardentasunnahi horri.Aldiz, niriberezikierakargarriakegitenzaizkit, literaturarenikuspegitik ere, mugagardenakezbaiziketalausoaketa, nolabait, ordenamenduaren kon trakoakdituztentokiak: Otsondozharatakoherriak (Zugarramurdi, Sara, Ur dazubi), Kintoa, Luzaide, Aranibarra, Cerdanyaeskualdea. Inguruhauetako biztanleakezotedirapixkabat, idazleengisa, mugako
|
jendea
–
|
|
2012
|
|
|
Tituluan esanahi biren arteko jokoa egiten da, etxera itzuli ezin duen
|
jendea
da alde batetik eta beste hizkuntzara itzuli ezineko testuak dira bestetik (Sarrionandia 2002: 321).
|
|
|
literatura lanek kultura batetik beste batera igarotzean aldaketak jasan dituztela jakinik irakurtzea; lan batzuk itzulpenean baizik ezin ditugula irakurri jakitea, eta itzultzailearen esku hartze saihestezina onartzea. Ezinezkoa da munduko literatura guztia zuzenean eta bere horretan bereganatzea, eta lan gehienak itzulpenean irakurri ditugu, baina hala ere,, ezagutza urrunetikakoa izango den arren, akaso ez dago urruneko
|
jendea
ezagutzeko modu hoberik literatura baino. Haien literatura, itzulia bada ere?
|
|
|
–zertarako eman aipuak hizkuntza arrotzetan? Hanitz da liburu hau salduko den herrietan bere hizkuntza besterik ezagutzen ez duen
|
jendea
; honela, beren hizkuntzan irakurri ahal ukanen dute, autoreek ez bait dute jende moeta, sekta edo nazio berezi batentzat izkiriatzen? (Sarrionandia 1989:
|
|
|
450). Baina halere, jarraitzen du Sarrionandiak,, ezagutza urrunetikakoa izango den arren, akaso ez dago urruneko
|
jendea
ezagutzeko modu hoberik literatura baino? (Sarrionandia 2010b:
|
|
|
450). Sarrionandiak literaturaren aldeko apustua egiten du, beraz, urruneko
|
jendea
ezagutzeko, jatorrizkoa, bere horretan, erreproduzitzen ahalegintzen diren itzulpen akademiko eta azterketa zientifikoak alde batera utzita.
|
|
|
– Negar usaira
|
jendea
erruz dator, eulia goxora bezala. Bihotza erdibitukozaigula agindu digute eta uste horrek alaitzen die nonbait aurpegia.
|
|
|
Dirudienez, mintzagai dugun garai honetan, ikasi gabeko edo eskola handirik gabeko euskaldun asko zegoen; hau da, euskaraz irakurtzen trebatu gabeko
|
jendea
. Ikus dezagun Santiago Carrerok, berriketan?
|
|
2013
|
|
|
Eta hori ez zen bakarrik nabari oraintxe aipatu ditugun adibideetan, baizik eta astekariak Eliza Frantziaren defendatzaile handien gisa aurkeztu nahian. Artikulu batean azpimarratu nahi izan zuen Alsazian apaizei esker Frantziarenganako atxikimendua errotu zela,
|
jendea
biziki giristinoa baitzen. Alsazia karga sinboliko handikoa zen Lehen Mundu Gerran.
|
|
|
Bereziki soldadoak ehunka, milaka zoazilarik hiritik burdin-biderat, gogotik zuten, eta dute oraino bethi bulhar guziek oihu egiten «Vive l, armée! Vive la France!» Nagon karrikan dut azkenik entzun, arratseko hamarrak ondoan, ehun, berrehun heintsu hori soldado atabal eta kleron musikaz karrikako bi etche lerroak inharrosten zituztelarik,
|
jendea
etche alhazetarik, leihoetarik esku zartaka, oihuka, gauaz, ari: «Vive la France!» Zer zautzue, bat, baño ez baitzen ageri, ez orduan ez bertze egunetan ez gauetan, oihuka; «Vive la Répu?»? 1803
|
|
|
Eskualduna ez zen mugatu elizaren inguruko
|
jendea
eta giristinoak zein soldadu onak ziren erakustera edo gerla Jainkoari eta aitzindari giristinoei esker irabazten ari zirela azpimarratzera. Ezkertiarren eta fedegabeen gerlako jarrera auzitan jartzera ere heldu zen astekari hori.
|
|
|
Beste ikuspegi batetik, Eskualduna k gerlaz idatzi zuena Bretainiako, Korsikako edo Okzitaniako gisa bereko aldizkarietan idatzi zenarekin konpara daiteke, ikusteko ea haiek ere beren herriko
|
jendea
frantses sentiarazteko gisako mezuak zabaldu zituzten ala beste gisa bateko solasetan zebiltzan. Konparaketa bide anitz egon daiteke, baina kasu honetan bereziki merezi duen saila da nola agertzen zuten frantses izaeraren aldeko jarrera, edo alderantziz, kontrako jarrera bat agertu zen.
|
|
|
20) ere ildo beretik mintzo da. Frantziako hirietakoek laborari munduko
|
jendea
zibilizatzeko lanak egin zituzten. Haientzat, laborariak ez ziren pertsona zibilizatuak, beren abereekin bizi ziren abere batzuk baizik.
|
|
|
Nazionalismoaren bigarren arrazoia kulturala zen, informazioa masiboki zabaldu baitzen, alfabetatzeari esker. Hirugarren arrazoia politikoa zen, demokraziaren garapenarekin eta sufragio unibertsalarekin
|
jendea
bere Estatu Nazioan inplikatu baitzen. Raoul Girardetekere dio hirira joateak nazionalismoaren garapena ekarri zuela.
|
|
|
Irailetik aitzina, saila aski irregularra izan zen, baina zenbait herritako berriak agertzen hasi ziren, Ziburukoak adibidez. Emeki emeki, ordea, saila berrindartu zen, ez Hiriart Urrutik
|
jendea
berotu behar izan gabe. Berriketariak berrien igortzen hasi ziren berriz, eta gerla lehertu aitzin bezala, herrietako berrien saila astekariko sail handiena bihurtu zen.
|
|
|
Hala ere, ukaezina da, idazle andana bat gerla tokian izanez, astekaria ekoizteko zailtasunak ukan zituztela,
|
jendea
falta zutelako. Gerla lekuan ziren Jean Saint Pierre, Jean Elizalde Zerbitzari edota Jean Etxepare.
|
|
|
D. Abbadie zen Larresoroko eskolako zuzendaria. Saint Pierrek gazte gazterik ezagutu zuen, beraz, Eskualduna ko
|
jendea
, eta horrek bidea ireki zion geroago astekari hartan idazten hasteko.
|
|
|
Espainian Charleroiko guduari buruzko informazioak eman bazituzten, Frantzian ez zen halakorik gertatu. Gerla hastapenean ez zen informaziorik heltzen erredakzioetara, informazioa biziki orokorra zen, egiazki gertatzen zirenen berririk ez zen eta
|
jendea
ez zuten kezkatu nahi. Ezaugarri horiek ageri dira Eskualduna irakurtzean ere.
|
|
|
Holako solasak gero errepikatzen dire bazter guzietan, eta
|
jendea
izitua da, ez dagola gerla hau bururaturik. [?] Ageri da Alamanak gu baino khechatuago direla gerla hunen laster bururatzeko, ez baitezakete gehiago luzaz iraun.
|
|
|
Betiereko bakea, amets bat. Ba ote da bizkitartean, gehiago xora dezakenik
|
jendea
–Bazakien nola mintza Wilsonek.
|
|
|
Bakea eskatu ahal izaterainoko ahulezi hura janari faltarekin esplikatu zuen Adémak. Haren arabera, soldaduak eta tresnak bazituzten, baina Alemanian
|
jendea
kexu zen, jatekoa eskas baitzuten. Hiriart Urrutiren iragarpena errealitate bihurtzen ari zela zirudien.
|
|
|
Funtsean, beste aste batez, Frantziako Gobernuak populazioarengan sor zitezkeen kexuen kezka zerbait bazuelako seinale gisa aurkeztu zuen ogia laborariei erosi baino merkeago saltzea. Alabaina, Laborantzako ministroa «ikaran» omen zegoen
|
jendea
oldar zedin, bizia sobera kariotzen bazen. Baina Etxeparekzuen jendea baturik zegoela.
|
|
|
Alabaina, Laborantzako ministroa «ikaran» omen zegoen jendea oldar zedin, bizia sobera kariotzen bazen. Baina Etxeparekzuen
|
jendea
baturik zegoela.
|
|
|
Eskualduna k anitz idatzi zuen afera hartaz, geroago ikusiko dugun bezala. Baina Adémakgertakari hura ere erabili zuen alemanek
|
jendea
erosten zutela justifikatzeko. Baina gizonen erosteari buruzko beste solas batzuk ere izan zituen Jean Saint Pierrek.
|
|
|
Eta Blaise Adémakkritikak egin zituen hango erregearen kontra, Greziaren jarrerak aliatuen estrategian zuen garrantzia esplikatuz, aliatuek Serbia lagundu nahi baitzuten eta horretarako Greziatik pasatu behar baitzuten. Adémak azpimarratu zuen Greziako
|
jendea
Aliatuen aldekoa zela, baina erregea ezetz, Alemaniako enperadorearen koinatua zenaz gero. Ingelesen eta frantsesen ontziak Grezian lurreratzeko baimenik ez zuen eman nahi, eta hori kritikatu zuen Adémak, gogora ekarriz, 90 urte lehenago, Grezia Frantziari eta Ingalaterrari esker bihurtu zela estatu independente, eta beraz, horren ordainez, soldaduak hara igortzeko eskubidea bazutela, Serbiaren laguntzeko.
|
|
|
Daiteken abrekerietan itsusiena. [?] Ezen gure sei departemenduetako
|
jendea
eskuetan dauka oraino etsaiak; eskuetan ere dauzka gure soldado bahituak. Eta hainbertzetaraino du barne beltza non, berak guri baino kalte gehiago egin baginezo berari, ahal hau baginu ere, abrekiago oraino bailitake mendeka, eta gure odolekoen beren gainean.
|
|
|
Ororen buru, etsaiari gizatasuna kentzean ez zen bakarrik etsaiaren kontrako propaganda ageri. Helburua ez zen bakarrik
|
jendea
etsai haren kontra altxatzea, baizik eta gerlako ekintza bortitzenak, hiltzea?
|
|
|
Baina horren gibelean Euskal Herriarekiko kezka edo herrimina ikusi behar ote da? Baconnier, Minet eta Solerren arabera, eskualde bakoitzeko
|
jendea
bere ohiturekin dibertitzen zen. Futbola eta errugbia ziren nagusiki praktikatzen zituztenak.
|
|
|
Zerbitzari k bidean ikusten zituen herriak, bazterrak eta etxaldeak deskribatzeko ohitura zuen; leku haietako
|
jendea
ere nolakoa zen kontatzen zuen. Alsazia ere xeheki deskribatu zuen.
|
|
|
Zaharren hatz onetan ibiltzean bildu nahi zuen bethi eskualdun
|
jendea
, familia, erlisionea, gure mintzai ederra atxikiz ahalik gorena. [?] Eskuara mintzaia bazeraman bertzalde berak egina bezala, legun eta garbi.1409
|
|
|
Gu Frantsesak, hasteko, ez ginintazke ontsa hel bide hortaz. Ezen gure sei departemenduetako
|
jendea
eskuetan dauka oraino etsaiak; eskuetan ere dauzka gure soldado bahituak.1435
|
|
|
Horiek horrela, ez zuen hainbesteko kezkarik frantses nortasunaren galtzeari begira. Gero aski fede erakutsi zuen Frantziaren baitan, zehaztuz frantsesek aski indar bazutela kanpoko
|
jendea
bertakotzeko eta frantses bilakarazteko, bistan denez, pluraleko lehen pertsona erabiliz, bera ere indar horren jabe eta frantses gisa kokatuz. Lehenago erakutsi badugu ere Euskal Herriarekiko atxikimendu eta herrimin bat bazela, Pierre Purseiglek ongi azaltzen dulekuko nortasuna frantses nazioarenganako atxikimenduaren helduleku bat baizik ez zela, gerla hartan.
|
|
|
Haren arabera, soldaduak etsipen handiagoarekin itzultzen ziren permisionetik, eri faltsuak, aberats semeak, erreboltariak edota egunkari satirikoak ikusten baitzituzten. Hori ez zuten gustuko; beraz, haien familia fronteko
|
jendea
zen, eta elkarrenganako elkartasun handi batek atxikitzen zituen.
|
|
|
Litekeena da eskualde hartako
|
jendea
ez euskaldunak bezain fededuna izatea. Baina euskaldunak gerlan ziren, soldadu gisa joanak zirenez geroz.
|
|
|
Eta Saint Pierreri ohoragarri zitzaion euskaldunak eredugarri izatea sail horretan. Halaber, Euskal Herrian bizi ziren biztanleak ere mezara joaten zirelako pozik zegoen, Euskal Herritik itzuli berria zen soldadu batek
|
jendea
mezan ibiltzen zela kontatu ondoan.
|
|
|
Ongi ethorri eginen diote. Aspaldiko egunetan ezin egonean zen hiri hortako
|
jendea
noiz agertuko ziren bada Frantziako soldadoak. Herenegun ikusi dut Mulhouse ko jaun auzapheza gure aintzindarietarat jina othoitzka lehenbailehen har ginezan hiriko bidea.
|
|
|
Mulhousera heltze heroiko horren kronikan, salbatzailearen irudia eman zuen
|
jendea
Frantziako soldaduen zain zegoela edota hango emazte eta haur «gaixoek» jatera ukanen zutela idaztean. Bestalde, kronika hartan gerlaren alde baikorrak ere aipatu zituen, hala nola borroken irabazteak.
|
|
|
Serbian gaindi ibili zen, eta egin zituen kroniketan, lekuei buruzko xehetasun anitz eman zuen. Deskribapenak franko azalekoak ziren, baina tenperatura, bazterrak ederrak ala itsusiak ziren, nolako
|
jendea
ikusten zuen eta abar azaldu zuen. Irakurleak tokiak gutxi gorabehera irudika zitzakeen:
|
|
|
Lekuko jendeari buruzko xehetasunak ere ematen zituzten beste berriketariek. Leku berri bat ezagutzean, hango
|
jendea
nolakoa zen, gisakoa ala ez, aipatzen zuten. Jean Saint Pierreren artikulu batek xehe xehe eta biziki ederki deskribatu zuen bere lubakitik ikusten zuena, aitzinetik zehaztu ondoan ordu arte ez zuela toki haiek nolakoak ziren deskribatu.
|
|
|
Erreka «garbitzearena» ez zen Jean Saint Pierreren hitza, armadan hala erabiltzen zuten, hala nola «nettoyeurs de tranchées» delakoen lana zen, oldarraldi baten buruan joatea etsaiaren lubakiari buruz, han gorderik egon zitekeen tiro egile oro neutralizatzeko, granada, pistola edo ganibet bidez. Odol hotzeko
|
jendea
igortzen zuten lan haren egitera. Jean Saint Pierrek ez zuen odol hotza aipatu, baizik eta alkoholaren erreferentzia egin zuen, lan haren desdramatizatzeko edo, alderantziz, lan hura zein zaila eta gogorra zen erakusteko.
|