|
2013
|
|
|
< < euskara gaitu, osatu, batu, gaurkotu, zorroztu eta aberasten> > eman ditudala neure urte gehientsuenak aldian aldiko beharrek eskatu didaten eta neure indar eta gaitasunak ahalbidetu nauten neurrian, eta orain neure 66 urteren gaindegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut euskararekin batera egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei euskara batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan jarraituko dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batzuengan ere loratu dadin. Nire belaunaldiko askok, gutxi gorabehera antzera ikusten dugu euskararen ibilbide hau, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen
|
jakin
dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
hauen izenik. Delegazioko txostenak, euskal liburuei buruzkoak ere, delegatuak berak sinatzen ditu beti, nahiz eta ez
|
jakin
euskaraz.
|
|
|
Ba dakizute gañera Parma au errege nai oietakoa dala eta beste karlista askok, Franco' ren aldeko diranak ez dutela begi onez ikusten. Diotenez euskel izlari ona da baña nik ez det
|
jakin
euskeraren alde itzaldi oietzaz gañera ezer egin duenik.
|
|
|
Aren esanetatik bat, auxe: Euskera nundik datorren aztartzea baño geiago
|
jakin
nai dugula Euskera nora dijoan. Txalo aundiak jaso zituan.
|
|
|
Izan ere, Txurik alabaren heriotza jasan behar izan du, baina ez da halako atsekabeetan murgiltzen, eta ez digu horretaz xehetasun handirik ematen. Gorrik inskribatzen du liburu honen esanahi semantikoa, edota zahartzaroaren ikuspegi esanguratsua; Txurik, berriz, sintaktikoa, lehen esan dugun moduan, bera baita ahotsa, bera espazioa eta denbora, eta Handik suspensea jartzen dio, hasieratik bukaerara hutsune bat baita, irakurleak betetzen
|
jakin
behar duena. Beraz, irakurketan zehar literatur pertsonaia horren nondik norakoa osatzen joango da irakurlea, eta bukatutakoan ere ez du batere argi izango nor den Handi eta zer gertatu zen hiru nesken artean; izan ere, hiruren arteko triangelu harremanean erpin bat hutsik geratzen da, irakurleak nahierara osatzeko.
|
|
|
Zergatik panpoxeleberriko amatasuna oso gainetik aztertuko dugu, gehiago
|
jakin
nahi duenak aldizkari honetan irakur dezake (Lasarte: 2010). Olaziregik (1999) lirikotzat jotzen duen eleberri hau barne bakarrizketa luze batek osatzen du.
|
|
|
Laugarren atala, azkenik, ondorioei eskainita dago: azalpenezko diskurtso juridikoan (testu akademikoetan, bereziki) maiz jotzen da birformulaziora eta birformulatzaile esplikatiboak erabiltzera; egiaztatu dugunez, birformulatzaile
|
jakin
batzuk dira erabilienak eta haien agerpen maiztasuna aldatu egiten da alorraren arabera eta generoaren arabera; bestalde, birformulatzaile esplikatiboen agerpena eta eginkizun diskurtsiboak aldatu egiten dira testu motaren arabera (hots, lege testuetatik testu akademikoetara).
|
|
|
Birformulazioa, beraz, diskurtsoan lehenago adierazitakoa bestelako hitzez berradieraztea edo birformulatzea da. Hiztunak bere diskurtsoaren kontzientzia hartzen du eta, egin duen formulazioa guztiz gogobetegarria iruditu ez zaiolako, edo nahita diskurtsoa hala antolatu nahi duelako eta efektu diskurtsibo
|
jakin
bat lortu nahi duelako?, beste hitz batzuen bidez edo ustez argiagoa den formulazio baten bidez saiatzen da adierazten hartzaileari adierazi beharrekoa.
|
|
|
Birformulazio parafrastikoa, funtsean, hierarkia bereko bi diskurtso atalen artean ezartzen den baliokidetza diskurtsiboan oinarritzen da: batzuetan (2) enuntziatuen arteko kidetasun edo baliokidetasun semantikoan oinarritzen da (halakoetan, birformulatzaileak lagungarri dira, baina ez ezinbestekoak); beste batzuetan (3), berriz, testuinguru diskurtsibo
|
jakin
batean eta baliokide gisa aurkezten diren enuntziatuen artean gertatzen da identitatea edo parafrasia (halakoetan ezinbestekoa da birformulatzaileen agerpena, inferentzia prozesu baten ondorioz ezartzen baita enuntziatuen arteko identitatea).
|
|
|
Sarritan ondoan daukagunari, edo egunero ikusten dugunari ez diogu garrantzirik ematen, eta hori poesiagai bihurtzen
|
jakin
du Erkiagak. Hor dago bere ekarririk handienetakoa segurutik.
|
|
|
igorle batek, urdin? dioenean ezin
|
jakin
dezake hartzaileak irudikatuko ote duen berak buruan darabilen kolore hura. Beste honenbeste esan dezakegu esaldi kate batean, nahiz eta?
|
|
|
gordetzen ote diren jatorrizko hitzaurreak, hala bada zergatik, norenak gordetzen diren... Bada, LU bilduman zail da hitzaurreen ibilbideari jarraitzen; izan ere, gehienetan ez da erabilitako bertsioen berri ematen; hala, ezin daiteke
|
jakin
, kasurako, jatorrizko bertsioetan agertutako hitzaurreak mantendu diren, gerora agertutako edizioetakoak diren hona ekarritakoak, beste literatur sistemaren batzuetako hitzaurreak itzuli diren, eta abar.
|
|
|
Gure argudiobideetan aurrera eginez, literatura honek gizartearekin zein harreman duen
|
jakin
nahirik, hurrengo galderak honakoa behar du izan: Pizkundeko kulturaren eta literaturaren balioespena baldintzatzen duen kontzepzio honek nola ukitzen du literatura bere alderdi formaletan?
|
|
|
Juan San Martinen antologiari arretaz erreparatzea komeni da, zeren, garai
|
jakin
eta labur bateko produkzioaren antologiek ohi duten moduan, San Martinen Uhin berriak hogeita bost poeta bildu zituen, 1930az geroztik sortuak eta 1963 eta 1969 artean plazaratuak. Aldi jakin bateko euskal olerkigintzaren poetika berri bat eman nahi zuen ezagutzera antologia horrek.
|
|
|
Priscilla L. Waltonek eta Manina Jonesek (1999, 63) diote emakumezkoen eleberri gogorrek funtzionatu zutela, giza gaien espazioa bereganatzen
|
jakin
zutelako bestela emakume irakurleak jabetuko ez liratekeen moduan.
|
|
|
Artikulu honen ondorio nagusi gisa esan daiteke Amaia Ezpeldoik ondo ezkondu dituela egun bizirik dagoen ideologia postmoderno feministak queer teoriaren inguruan eraiki duen diskurtsoa eta detektibeen gizonezko mundu hegemonikoaren ikuskera. Periferiatik erdigunera doan identitate gatazka eta horren diskurtsoa, hizkuntza eta espazio askotariko eta hibridatuak eraikitzen
|
jakin
du, eta horrek bi eremu hain kontrajarrien mugak kimatzea ekarri dio. Ezpeldoiren sinesgarritasuna, gainera, kontestualizazio txukun eta egoki batetik dator.
|
|
2014
|
|
|
(Empleado como anafórico, para introducir algo que se va a decir a continuación). v. 1 zera (2). Orra ba, nik
|
jakin
nai nukena da... alegia... zera... Erri ontan bazkaitara norbait eraman nai danean, nola esaten zaio?
|
|
|
Xinan, berriz ere arrastatu dute Mgr Zhiguo apezpikua, hamabigarren aldikotz, erran nahi baita usaia baduela, baina behar da
|
jakin
badirela hango gobernu komunistak onartu apezpiku" ofizialak" eta besteak, eta hau beste hetarik izanki, hots, libertatea mugatua dutela. [EPD prentsa, Herria]
|
|
|
Darmstad agentziak du horren berri eman: lehen aldikotz
|
jakin
da hari esker, ura badela hormatua edo karroindua Marteren gainean, alde batean segurik. Haren azalean bide da ur hori, nahiz oraino ez dakiten zenbat, ez eta ere sasoinka den hormatua, baititu Marzok ere bere gisako uda neguak.
|
|
|
Hizkuntza paisaia aldatzeaz harago doa izen emate hau, hiriko eraikin nagusien bataioa hiriaren zuntzik sentiberena ukitzera heltzen den esangura sakoneko ekintza baita (horri buruz jardungo dugu aurrerago, 4.1 puntuan). Ezin
|
jakin
, hori bai, gertaera hori inflexio puntu baten adierazle izango ote den.
|
|
|
Azken erabaki eta eragin maila, maila xeheena, eskola jakin bateko erkidegoak osatzen du; eskola bakoitzeko erkidegoak ere (irakasleek eta beste langileek, gurasoek eta ikasleek), beren ezaugarri soziokulturalen eta jardunbidearen bidez, egoera soziolinguistiko eta hezkuntzazko
|
jakin
bat osatzen laguntzen du.
|
|
|
Laburtuta, erran dezakegu inguru soziolinguistiko
|
jakin
batzuetako ezaugarriek eta haien gainean hainbat mailatan harturiko erabaki eta ekimen sorta batek zehaztuko dutela hezkuntza sistemaren egoera eta emaitza toki jakin bakoitzean. Hizkuntz politikarekin zerikusia duten hainbat mailatako ezaugarri, gertakari edo erabaki horien konbinaziotik ateratzen dira gaur egun ikus daitezkeen hizkuntza egoera desberdin ugariak Euskal Herriko alde desberdinetan.
|
|
|
hizkuntzak ere ofizialak izanen direla zein bere Autonomia Erkidegoan. Orobat adierazten du konstituzioak espainol guziek dutela gaztelania
|
jakin
beharra eta hura erabiltzeko eskubidea. Artikulu horren arabera garatzen dira EAEn eta NFKn legediak, mugatzeko eta zehazteko hala hizkuntza politikak bere osotasunean nola hezkuntzaren esparruan bereziki.
|
|
|
Bestelako datuen berri zehatza
|
jakin
nahi izanez gero, ikus hemen: Consejo Escolar de Navarra 2010, 2011, 2012 eta 2013.
|
|
|
hiri bizimoduen aldaketa izango dut hizpide, betiere, aldaketa hark euskararen bizitza erruz aldatu (ko) duelakoan. Eta hartara atzera egingo dut, euskara hiritik zertan egotzi eta iraitzi zuten
|
jakin
guran. Iritzi edo tesi nagusi bat dut buruan:
|
|
|
Hiri bizimodu horren hastapenetan deskripzio ezin ederragoak eman zizkigun Simmelek halako bizigune batean behar ziren izaera eta gaitasunez. Aniztasuna eta askotasuna kudeatzeko, nonbait, psikologia berezia behar da, besteekiko lokarriak hausten eta soraio jokatzen
|
jakin
behar da. Ikus:
|
|
2015
|
|
|
Hyman, Malmberg, Hurch, Llisterri, Mascaró, Hooper eta abar beste garai batean irakurri edo ikasitako gaien artean gelditu ziren eta ez ditut geroztik sakonago landu, intuizioz jardun dut nik ahoskerari dagozkion aferetan. Fonetikako tresneriarik baliatu gabe, belarriz eta intuizioz, fonologiaz
|
jakin
dezakedantxoa gogoan: dialektoen arloan deskribatzeko edo mugak finkatu ahal izateko adierazgarri diren desberdintasunen eta ezaugarrien isla diren ahots zertzeladak ditut nagusiki bilatzen, ez naiz hauen ezaugarri fonikoak sakon aztertzera murgiltzen, hori fonetistek dakite egiten, nahiz badiren Euskal Herrian dialektoen azterketatik hotsen azterketa xehe eta soziolinguistikora iragan diren lankideak ere, Irantzu Epelde bat, besteak beste.
|
|
|
adibide anitzetan edo ahul entzuten dut edo ez dut entzuten; berdin gertatuko ote litzaioke Ipar Euskal Herriko belarri bati? Ez
|
jakin
.
|
|
|
Mikelek ez zekien zer egin, edo hor jarraitu edo bere plana bertan behera utzi eta tximista bezain azkar kalera atera, kukuaren misterioa argitu gabe utziaz. Baina alde batetik beldurrarengatik mugitu ezinik zegoelako eta beste aldetik bere
|
jakin
mina oso haundia zelako, hor, gortinaren atzetik geratzea erabaki zuen.Kris, kras?
|
|
|
Horregatik bota nuen neure burua lehengo batean laugarren solairutik kalera. Eta hara non, beheko balkoian zintzilik geratu nintzen! Baina balkoian geranio gorri batzuk zeuden, eta berehala
|
jakin
nahi izan zuten zenbat denbora geratu behar nuen han, zer asmo nituen. Haien iritziz, euren edertasuna kaltetzen nuen, eta biziki amorratzen zituen ni han egoteak, haiei begira begira?. Ez kezkatu!
|
|
|
Hala, otseina izateagatik, oinordekoa ez izateagatik eta korkoxduna izateagatik pairatutako nahiezak behin betikoz bukatzeaz gainera, Ameriketan lortutako irabaziek beren komunitatean irabazle legez aurkeztea ahalbidetuko diete: . Tomas, Jule ta Ameleren eta Agatonen anaieak be, Ameriketara juateko gogo andijaz egozan,
|
jakin
ebenian diru asko eukela Ardibasotik juan ziran guztijak? (171).
|
|
|
Aldi ezberdinetan, helburu ezberdinetarako erabili badira berbazko sinbolo horiek, zelan
|
jakin
edo aztertu daiteke bere muineko mezua. Erantzuna mitoan, edo bere aldaeretan?
|
|
|
Ez adierazteko arrazoia ezjakintasuna izan zatekeen, edo jakitea eta ez azaldu beharra, gauza ezaguna zelako. Edota
|
jakin
eta aipatu nahi ez izatea.
|
|
|
Norberak
|
jakin
|
|
|
Inf. IV, 33): «Ezer baino lehen, ona da
|
jakin
dezazun/ bekaturik ez zutela inoiz egin: eta edukita/ irabaziak, bataio barik ez zaizkie nahikoak,/ zure fedearen ate dena, aditzen dudanez.
|
|
|
Nik orduan erantzun nion: . Baliteke nik
|
jakin
gabean, ezkondua izaitea, edo ezkondua bezala bizi izaitea?.
|
|
2016
|
|
|
. EUS domeinuek bi urte luze bete dituzten honetan, lortutako domeinu kopurua hor dago, baina nola
|
jakin
lana ondo egiten ari direla. Saving languages, hizkuntzak biziberritzeko argibideak finkatzen dituen liburuan, Grenoble eta Whaley (2007, 26) egileek hizkuntza biziberritzeko egitasmoen ebaluazioak duen garrantzia azpimarratzen dute etengabe.
|
|
|
Jeronimo Jose Bellido Zambranok (2010) berriz, ahozko tradizioa baliabide iturri agorrezina dela dio, askotariko funtzioak eskainiz. Ahozko tradizioa erabilita, literaturara lehenengo hurbilketa egiten da, irakurtzen eta idazten
|
jakin
baino lehen. Gainera, literaturaren erritmorako eta musikalitaterako aukera ematen du era ludiko batean, bakoitzaren kulturara hurbiltzeko, kulturaren historia eta ohiturak ikasiz.
|
|
|
A ze parea, karakola eta barea (15) Abenduko eguna, argituko orduko iluna (1) Agur benur eta jan jogurt (3) Alfer egon eta alfer lana egin, biak berdin (1) (N) Amen: ...skoren mina, tontoen atsegina (1) (G) Astoak zaldiari belarri haundi (1) (B) Azaroa hotz, negua motz (1) Bakoitzak berea, Jainkoaren legea (3) Begiak beti argi (1) Belarri batetik sartu, bestetik atera (3) Bi begik batek baino hobeto ikusten dute (1) Bihar arte Bonaparte (1) Bost zentimetroko pupua eta bost euroko trapua (1) (N) Dagoenean bonbon, ez dagoenean hor konpon/ egon (6) Egizu beti on, ez
|
jakin
arren non (1) (N) Egon zaitez lo eta jango duzu mehe (1) Eroriz ikasten da oinez (2) Eskerrik asko eta horrelako asko! (1) Eskerrik asko, Mari Belasko.
|
|
|
Horrela, idazleari benetan axola zitzaizkion pertsonaiengan kokatzen ziren susmoak, hau da, gizatalde sozial
|
jakin
bateko kideetan.2 Detektibe nobelaren arrazoizkotasuna azpimarratzeko, hiltzailearen arrazoiak ere arrazoizkoak eta pertsonalak izan behar zuten. Inork ez zuen hiltzen arrazoi politikoengatik, adibidez, edota erokeria momentu batengatik.
|
|
|
Euskal Herria, Euskadi, euskaldunak, euskal herritarrak, l@s vasc@s, les Basques, euskal hiztunak, euskal komunitatea?, abertzaleak, herria sinekdoke mitifikatu? Beharbada zehaztasun linguistikoa gogorregia iritzita gure egoera gutxituan, benetan zenbat garen argiegi
|
jakin
nahi ez edota erakutsi beldurrez?
|
|
|
1 Ez euskaldunon komunitateak beste hizkuntzarik
|
jakin
nahi ez dugunik, ezta erabiliko ez dugunik ere hala komeni zaigunean.
|
|
|
2.2 Demokrazia lege, Euskal Herriko erdal komunitateak ezinbestean
|
jakin
/ ikasi behar du euskara
|
|
|
Hori dugu problema nagusia. Erdal komunitateak, eskubide osoz erdara
|
jakin
, erdaraz bizi, bizi nahi eta erdaraz bizitzen saiatzen denak, euskaraz baleki, gu berea jakiten behartuta gauden bezala, guk lasai egin ahal izango genuke beraiekin euskaraz, beraiek nahi dutena eginda ere.
|
|
|
Kontrako ahaleginak ezinbestean behar du pertsonala izan. Ezinbestekoa da euskaldunon komunitate garenok, euskaraz
|
jakin
, bizi nahi eta ahalean euskaraz bizi garenok, gure konpromiso pertsonala hartu/ sinatu dezagun, gure jarduera kode etiko bateratu bat eduki dezagun, bakarrik gaudelarik ere talde moduan jokatu ahal izan dezagun gure eguneroko jardunean.
|
|
|
3 Hirugarrenik, eta hau gogorragoa da nonahi, noizbait hasi beharra baldin badugu ere behingoz?, euskaraz egin (ge) nioke ere/ egingo diot/ egingo diogu beti(?), Euskal Herrian bizi eta, bertan urteak eginda, zor digun errespetuagatik dagoeneko euskara
|
jakin
edo gutxienez ulertu lukeen guztiari.
|
|
|
Guk erdal komunitateari erdaraz egiten jarraitzen diogun bitartean,
|
jakin
ere ez dakite euskaldunak benetan existitzen garela. Edo bakarrik aditzeraz.Eta ezin dugu erdal komunitatearen aurrean desagertuak jarraitu.
|
|
|
Halako egoera parrastada baten aurrean, erdal komunitatea ezinbestean hasiko da jabetzen beraiek euskara
|
jakin
/ ikasi beharra euskaldunon komunitatearen eskaera dela, eta ez bakarrik euskaltegien iragarki bat, edo existitzen ote garen ere zalantzan duten fantasma basko ero ikusezin batzuen noizbehinkako lekuz kanpoko desira?
|
|
|
– Euskara
|
jakin
behar lukeenarekin ere (beti) euskaraz.
|
|
|
3 Hirugarrenik, eta guztietan zailen, euskaraz egiten, eta euskaraz soilik, gure herrian euskara
|
jakin
behar lukeen guztiarekin, horrek stress/ distress soziala eragingo badigu ere. Hartuko ote du EHEk bere gain atal honetako ardura ere?
|
|
|
__, (2015) Irten hizkuntzaren armairutik. Arrasate, Emun, 2015 [Ferran Suay eta Gemma Sanginesen Sortir de l' armari lingüisticliburuaren egokitzapena] (http://www.emun.eus/albisteak/ irten hizkuntzaren armairutik liburuari buruz gehiago
|
jakin
gura/).
|
|
|
Behatutako aldagaiei dagokienez, ordea, hasieran erabilera indizeak adin taldeka neurtu ziren (1989 eta 1993) eta 1997 urtean sexua eta haurren presentzia aldagaiak gehitu zitzaizkion datu bilketari (geroztik hiru aldagai nagusi horiek mantendu dira 2001, 2006, 2011 eta 2016ko edizioetan ere). Gainera, azken bi edizioetan datu bilketarako osatu ziren fitxa berriei esker, behatzen ditugun elkarrizketen kopurua
|
jakin
dezakegu.
|
|
|
Euskal Herrian sorturiko metodologia honek hizkuntzen egoera zertan den ezagutzeko ezinbesteko erreferentzia bilakatu diren datuak eskaintzen dizkigu. Euskal Herritik kanpora, guk dakigula, ez da behaketa bidezko halako datu bilketa handirik burutzen; eta horregatik, atzerrian ikerlanak
|
jakin
mina eta interesa sortu du. Euskararen egoera diagnostikatzeko hain baliagarria zaigun tresna ahozko erabilera kuantifikatu nahi duten ikerlarientzat eta, bereziki, hizkuntza gutxiagotua duten komunitateei zein hizkuntza aniztasuneko egoerak aztertzeko erabat baliagarria da (Altuna eta Basurto, 2013).
|
|
|
Gehiegitxu esatea ez ete da hori? Nire eretxia
|
jakin
gura bazendu, nik baietz erantzungo neuskizu.
|
|
|
Eta liturgiarako testuek ez dabe sekula oin oharrik eroaten. Non eta zertarako erabiliko dan testua
|
jakin
ezke ro, ez dago argitu beharrik zergaitik ez daroan oin oharrik. Meza Santurako irakurgaien liburuek eta Sakramentuen Os pakizunetarako liburuek ez daroe sekula oin oharrik, nahiz eta Bibliako testu ugariz horniduta egon.
|
|
|
[I.] Ahalerazkoetan(
|
jakin
) dagiket oraineko ahalera adizki etara joten dabe, bizkaieraz askoz ezagunagoak diran nei edo neike albora itxita.
|
|
2017
|
|
|
–kontseilu orokorreko kidea, alkate ohia, 24 urtez zerbitzuan?. Ohore honen neurria izateko,
|
jakin
behar da, adibidez, 1884an, Pirinio Apaletako 40 kontseilari orokorretatik 5 bakarrik direla Ohorezko Legioaren zaldun!
|
|
|
Badirudi
|
jakin
mina zegoela Donibanen etxe honen historia ezagutzeko. Dasconaguerrek baimendutako arkeologo (anonimo) batek indusketa batzuk egin zituen etxean eta frogatutzat jo zuen Mazarin kardinalak berak 1659an ostatu hartu zuen etxea zela!
|
|
2018
|
|
|
Garai arkaikoan Mendebaleko hizkeretan geroago orokortuko den txistukari apikari eta bizkarkariaren arteko neutralizazioa hasiberritan egonik ere, herskari aurrean ohikoagoa da (Mounole & Lakarra, 2018, 418). 1609ko Elizalderen olerkian baditugu dagoeneko çatoste edo ezpagaysque bezalakoak, ez sistematikoki, baina ezin
|
jakin
gurean kontu grafiko hutsa den. Ikusi, gainera, ezpagaysque forman, ez adizlagunak bizkarkaria atxiki duela.
|
|
|
Mutil gazteak bere buruaren defentsarako hainbat bide urratu zituen. Ezkontzeko asmoa agertu zuen, baina nonbait ezin zitekeen orduan izan; arrebak lur puska bat ematekoa zion, baina egindakoa
|
jakin
bezain laster, atzera egingo zuen. Arrebarekin tratua konponduta, ezkonduko zen.
|
|
|
Galdeketa berberean, hirugarren anaiak urteko Migelekkontatu zuenez, San Juan egunean Amadorrekin mintzatzera joan zen arrebak bidalita, gazteak neskarekin zein asmo zuen
|
jakin
nahiz. San Juan egunean ohitura baitzen, akusatua adaxkak jartzen ari zen etxeko atarian.
|
|
|
Aipatu dugunez, testuartekotasuna da Arestik darabiltzan prozedura literarioen artean emankorrena hitzei adiera zabaltzeko edota haien esanahiaren zentzu konnotatibo
|
jakin
bat helarazteko irakurleari. Semiotika literarioaren esparruan, Gerard Genettek (1989:
|
|
|
Luis Diaz Vianak bere azterlanean dioen moduan, musika eta testu herrikoiak sarritan egoera
|
jakin
batetik bestera egokitzen dira gai berri bati adierazpidea emateko, horixe baita folklorearen transmisio modua eta iraupen nahiz birsortze modua, horrexek bermatzen baitu azken batean bere iraupena. Gizakiak hil egiten dira, gudak berritzen dira, baina esperientziek iraun egiten dute folklorean, oroimen kolektiboaren irudietan islatuak eta talde esperientzia bilakatuak (Daz, 1981:
|
|
|
Bourdieuk kontzeptualizatutako egiturazko zentsura hori modu askotan ager daiteke, baina zentsura agerpen espezifiko
|
jakin
batez ariko gara gu artikulu honetan: euskal eremuko Frankismoaren zentsura instituzionalaz eta horrek Trantsizioan utzitako itzalaz, alegia.
|
|
|
112) honako estrategia hauek identifikatu zituen, eta modu kualitatiboan aztertu, lehenago aipatutako literatur lanetan: ezabatzea (jatorrizkoan zentsuragarria izan daitekeena ez da agertzen itzulitako testuan), ordezkatzea (jatorrizkoan zentsuragarria dena aldatu egiten da, eta neutralizatu), gehitzea (jatorrizko testuan agertzen ez den zerbait gehitzen da, mezu ideologiko
|
jakin
bat helarazteko), berridaztea (aldaketa ideologikoak egiteko baliagarri den birsorkuntza). Bada, euskal testu itzulien esparruan gisa horretako estrategiak baliatu ote ziren aztertzeko dugu oraindik.
|
|
|
" Oharra: Azken orduan
|
jakin
dugunez, J. A. Artzeren liburu hau poliziak bahitua izan da, bai liburudendetan12 eta bai egileari zuzenik eskatu ziotenen etxe guztietan ere"(" Armendaritz", 1974: 6).
|
|
|
12 Hala zioen Maria Dolores Arbelaizek, Manterola liburu dendako, Donostian, irekiaarduradunak: " Guk ez genuen behin ere
|
jakin
nork esaten zien etortzeko, baina etortzen ziren. Norbaitek esaten zien.
|
|
|
Baiña, gure iritziaz gaiñera, ardaldunen iritzia nai nuke nik
|
jakin
; ia gure eleberriak, beste izkuntzetara itzuli ta beren lanen ondoan jarriaz zer mailletan geratzen diran. Saio au egiteko, jakiña!, gaiaz aberatsak diranetatik asi bearko genduke, lotsagarri geratu ez gaitezen; gaiari begiratuko bait’diote geien erdal irakurleak.
|
|
|
Egia date. Alabainan ez dut nahi izan edozein irakurlek aisa ulhert dezan; dakhuskezunez, poemaren guna oso nire baithatikoa da, oso subvektivua, eta neholaz ere ez nuke nahi nire sendimenduen berri vulgum pecus ak
|
jakin
lezan. Hots, gutientzat dut idatzi neurthitzalde hori (bertzeek ere zerbaiska goza ahal dezatentzat, hargatik, saiatu naiz forma den aldetik ahalik aphainen egitera, hoskidetzaz, akzent jokuaz, hitzen hautuaz) bainan zeuri, ez bakharrik ene adiskide, bainan aphez eta beraz giza-gogoaren ezagutzaile bait zara, aphur bat azalkatu nahi neraukezu.
|
|
|
Aurretik ibilia zen Bitaño ere. Bestalde, fitxa bibliografikoa bera ere osatu beharra zegoen, eta batez ere gaiak zehaztu behar ziren, zer idatzi eta kaleratzen zen
|
jakin
behar genuen. Gauza bat baita zenbat publikatzen den eta beste bat zer den argitaratzen dena.
|
|
|
Ez zidan besterik esan. Gero
|
jakin
nuen egia, AGAn informazio bila ibili nintzenean. AGA Archivo General de Informacion Civil da.
|
|
|
Gabriel Arias Salgado 50eko hamarkadako inguru horretan Ministerio de Infomacion y Turismo ko zuzendaria zen, baina, horrez gain, ideologo eta pentsalaria ere bai. Honek gogoeta bat egin zuen idazleek nola idazten zuten eta zentsoreek edo lektoreek zer eduki behar zuten kontuan; zeren eta" irakurleentzat" arazo handi bat hori zen, zentsurak ez zuela jarraitzeko araudi jakinik, zentsoreak usaimena baliatu behar zuela esaten zitzaien,
|
jakin
behar zutela erregimenari zer atsegin zitzaion, zein momentutan zeuden eta noraino arriska zitezkeen. Gernika frankistek erre dutela aipatu daiteke?
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntzalaritza historiko konparatua modu egokian garatu den ikerketa tradizioetan gertatuaren aurka, euskalaritzan aipatu saiootan ez dugu, beraz, aurreko bibliografian markatutako benetako arazorik askatzeko urratsik. Ez
|
jakin
euskararekin erkatzen ziren hizkuntzen egitura edo bilakabidea argitu nahi ziren ez dirudi, egia esan, eta auzokoek ere beren etxeetan guk gurean aurkitutakoa bera kausitzen omen, 9 ala egileen Egoei lagunarte edo txokoetan haize emateko trikimailu; hots, behin ere ez ditugu miraz eta esker onez aipaturik ikusten ustezko ahaide horiekiko ofiziokoen benetako ikerketetan (ad. kartveliko, uraliko ze... Salbuespen bakan iberierazale zenbait bide da, agian iberierak tutik ulertu gabe jarraitzen
|
|
|
Trask 1997). c) omen: Ez dirudi hitz honen forma eta distribuzio bereziak ikertzaileak hitzaren diakroniaz eta jatorriaz ikertzera eraman dituenik, analisi sinkroniko hutsera mugatuko balitz bezala hartaz
|
jakin
genezakeen (edo jakin behar genukeen) guztia.
|
|
|
Trask 1997). c) omen: Ez dirudi hitz honen forma eta distribuzio bereziak ikertzaileak hitzaren diakroniaz eta jatorriaz ikertzera eraman dituenik, analisi sinkroniko hutsera mugatuko balitz bezala hartaz jakin genezakeen (edo
|
jakin
behar genukeen) guztia.
|
|
|
Etimologiak egin baino lehen, idatzizko eta ahozko ondarea jaso eta aztertu behar zen. Meilleten ereduari jarraituz, hitzen lehen agerraldia, aldaera dialektalen forma, hedadura eta erabilera
|
jakin
nahi bazen, Orotarikoak zuen lehentasuna; latindar hiztegigintzan filologo klasikoek urteetan zehar bildutako Thesaurus linguae Latinae ren funtzioa betetzera zetorren gure kasuan Orotarikoa. Eta Orotarikoa daukagunez gero, egin ahal da gaur itxurazko hiztegi historiko bat.
|
|
|
Seguru nago proposamen jakin batzuk oniritzi handia erdietsiko dutela eta beste batzuk ez dutela iraungo, baztertuak edo aldatuak izango direla, jakina, baina, liburua proposamen interesgarri eta iradokitzailez josita dagoenez gero, etorkizuneko ikerketaren bidea markatuko du. Ez zait gelditzen hiztegi honen egileak zoriontzea baino, euskaldun arrunten eta filologoen
|
jakin
mina beteko duen obra bikain eta miresgarri hau gure eskuetan jartzeagatik.
|
|
|
Ez du horretarako hiztegirik behar. Beste gauza bat da hitz horiek noiztik, zein esparrutan eta zein bizitasunekin lekukotuta dauden edo historian zehar edozein motatako aldaketarik egon den
|
jakin
nahi badu; horretarako, hiztegi historiko batera jo luke. Baina, behar bada, otsein bezalako hitz baten aurrean ez luke asmatuko morfemen banaketa egiten eta osagaiak identifikatzen.
|
|
|
Baina zer egin begi, bihotz, zaldi, behor eta antzeko hitzen jatorria
|
jakin
nahi badu. Antza denez, hitz horiek euskarak bereak ditu, inondik hartu gabekoak, eta ez dakigu noiztik dauden bizirik hizkuntzan eta zein forma edo itxura zuten lehenago, ezberdina baldin bazen behintzat.
|
|
|
Antza denez, hitz horiek euskarak bereak ditu, inondik hartu gabekoak, eta ez dakigu noiztik dauden bizirik hizkuntzan eta zein forma edo itxura zuten lehenago, ezberdina baldin bazen behintzat. Hemen espainolezko ordainak diren ojo, corazon, caballo edo yegua ren jatorria
|
jakin
nahi bagenu, ez genuke Corominas Pascual-en hiztegira joatea besterik latinezko oculus, cor, caballus eta equa hitzetatik datozela jakiteko. Azalduko digu, gainera, caballus ek lehenagoko equus ordezkatu zuela, eta ordezkapen honen kronologia eta arrazoia.
|
|
|
Hori espainolez ez ezik, inguruko erromantzeetan ere gertatu zela gehituko digu. Gure
|
jakin
mina urrutiago eraman nahi badugu, ikasiko dugu hitz horietatik hiruk jatorri indoeuropar garbia dutela: lat. oculus* h3okw (e) lo:
|
|
|
Dena den, hitzaren oina bata edo bestea dela, hitzaren lehen eratorpena zeltazko icoatzizkiaren bidez egindakoa da, gure hitzean ahostundu egin dena. Luze eramango gintuzke zehazteak bokal arteko herskarien ahostuntzearen hedadura eta kronologia zein izan zen mendebaldeko latin arruntean; azkenengo urteetan, bestalde, antzeko ahostuntzea galieran ere gertatu zelako frogak agertu dira, eta ezin
|
jakin
gure kasuan galierari edo latin arruntari egotzi behar diogun bilakabidearen erantzukizuna.
|
|
|
Baina bai egin behar nuela artikulatu zerbait, gero benetako antzezlanetan ez delako egoten pertsona bat hori zaintzeko. Eta orduan iruditzen zitzaidan aktoregaiari eman behar zitzaizkiola tresnak, berak
|
jakin
dezan gero eszenan dagoenean zer komeni den: informalean komeni den, formala komeni den, letrak jatea komeni den..., formatu egin behar dela jendea; eta gero haiek ikusiko dute, nik uste profesionalak direla, eta lan tresna batzuk ematea zen kontua.
|
|
|
Mikelek ez zekien zer egin, edo hor jarraitu edo bere plana bertan behera utzi eta tximista bezain azkar kalera atera, kukuaren misterioa argitu gabe utziaz. Baina alde batetik beldurrarengatik mugitu ezinik zegoelako eta beste aldetik bere
|
jakin
mina oso haundia zelako, hor, gortinaren atzetik geratzea erabaki zuen.
|
|
|
Mikelen izaerak badauka zerikusirik nahiko beraren jokabidearekin. Nik, txikitxu nintzala ikasi neban harako operari sequitur esse, eta harrezkero, beti
|
jakin
izan dot izaera eta jokaera, izaera eta eginbidea ezinbestezko ezkontza baten buztarturik egozana. Mikelekin batera urteetan bizi izan ondoren, argi be argi ikusi izan dot haren bizibidea.
|
|
|
Aranatarren giroko garbizalekeriak eragin sakona izan dau eurongan, eta garbizalekerian izan ezik ezin dabe benetako euskerarik ikusi. " Erdara asko
|
jakin
behar da euskera hori ulertzeko", esan ohi dabe. Izan bere, alde bateko gehiegikeriak bestaldeko gehiegikeria dakar.
|
|
|
Ipar aldeko euskaltzain batek behinola honelan esan eustan: " espainol gehiago
|
jakin
nuke nik Bizkaian duzuen aldizkari bateko idazlan batzuk aitu ahal izateko". Eta hori esan eustan euskaltzaina ez zan ultrakerien menpeko gizona.
|
|
|
Erraten zuten bermatu behar zela guzien osasunaz arduratuko zenak mediku ona izan behar zuela, jakintsua eta eskarmentuduna, ahal bazen ospitaleetan kasu aunitz ikusi eta ikasi zituena. Gisa horretako argudioak ematen zituzten, ezin egokiago adieraziak, eta
|
jakin
nahiko genuke nork eta nola hartu zuen parte eztabaida mamitsu hartan. Hori ezinezkoa zaigu, ordea, balizko borroka dialektiko hartatik ez baitzaigu alde batekoen hasierako arrazoibide katea bertzerik ailegatu.
|
|
|
Ezin
|
jakin
, bada, forma haiek jatorriz zetorkion hizkerari tokia eman nahi ziolako zerabiltzan ala eredutzat hartuak zituen idazleen erabilpenaren eraginagatik jokatzen zuen horrela.
|
|
|
Hartatik jasoa da, ustez, beste guztietan atzematen den ehundura nagusia, 36 Geroago zehaztuko diren arrazoiak medio, ez da zerrendatxoan bederatziurrenetik eta Acto Fedecotik bildutako adibiderik emango. Bestalde, adibideak zein orrialdetan dauden
|
jakin
nahi dezanak Eranskinera jo dezake. eredua eskaintzen duena, hala atal larriei zein txikienei dagokienez nola erredakzioari berari. Noiz zuzendua edota moldatua, noiz osatua edo era koherenteagoan egokitua37, edizio hartatik38 abiatu ziren gainerako edizioak eta haren erreferentzia egiten dute etengabe.
|
|
|
Oro har, ikertzaileek onartzen dute oso kasu bakanetan ematen dela hizkuntza bi maila berean menderatzea. Egoerarik arruntena, hizkuntza bi
|
jakin
eta erabiltzen dituztenen artean ere, hizkuntza horietako batean nagusitasuna izatea izan ohi da.
|
|
|
Eta gainera Iparraldean Hegoaldean baino ainitzez hitz gutiago erabiltzen da frantsesetik españoletik datozenak. Hegoaldean, leku batzuetan, hango euskara ulertzeko behar duzu ere espainola
|
jakin
".
|
|
|
Inkestatu horrek galderari ez dio erantzuten: " Biek
|
jakin
behar due". Zuberotar batek hau idazten du:
|
|
|
Egoera larri horretan euskalkiek dute gehienik peko errekaratzea pairatzen. Nahiago nuke
|
jakin
Lapurdin eta Baxenabarren zenbat haur eta gaztek dakiten euren eskualdeko euskalkian edo azpieuskalkian mintzatzen... Oso guti izanen dira...
|
|
2020
|
|
|
Honela, hitz hasierako k sabaikari ahoskatu direnetan, [j] herskari sabaikaria idatzi da. Corpusa berriz begiratzea litzateke honelako kasuetan, benetan ingurune jarraitua edo ez jarraitua den
|
jakin
ahal izateko.
|
|
|
2 Lanaren luzera eta helburuak gaindituko genituzkeenez, ez ditugu euskara batuaren hastapen eta eraketako nondik norakoak ekarri. Horien berri
|
jakin
nahi izanez gero, ikus, besteren artean, Zuazo (2005) eta Hualde eta Zuazo (2007). zuten eredu batua, irratira eta telebistara, esate baterako (Larrinaga 1998: 459).
|
|
|
Azken finean, ezin dugu ahaztu hauek sozialki eraikiak direla. Are gehiago, Lamarrek dioaintzat hartu behar dugu, hizkuntzaren nazioaren eta estatuaren arteko lotura denbora eta espazio
|
jakin
(eta historiko) bati lotutako eredua dela.
|
|
|
Albisteak ez du egilearen izen deiturarik, eta egunkariko gainerako berriak ere izenpetu gabeak dira. Hortaz, ezin
|
jakin
daiteke grafia arrotz hori albistea idatzi zuen kazetariaren balizko yeismoaren ondorio ote den.
|
|
|
Kale berri horiei ibai (edo erreka) izenak jartzea erabaki dute, eta horien euskarazko ordain zuzena nahi genuke[...]. Onomastika Batzordeak horien euskal ordainez zer iritzi duen
|
jakin
nahi genuke, albait lasterren, dagokion Sailari hala proposatzeko.
|
|
|
Galdera horiei erantzun ahal izateko, bilaketak egin dira Euskera aldizkarian eta, oroz gainetik, Eskualtzaleen Biltzarreko kongresuen aktetan (1905, 1913), Lafittek deituraz bakarrik izendatutakoen nortasuna
|
jakin
ahal izateko. Akta haietan agertzen zen pertsonen zerrenda Lafitteren zerrendarekin erkatuz, zenbait pertsona identifikatu ahal izan dira.
|