|
2000
|
|
|
Hantxe gorpuztu zen, historian lehendabizikoz eta modu sistematiko batez, zuzenbidearen arlo bakoitzeko arauak batera jarri eta kodetuta aldarrika eta argitaratzea. Hartara, Kode Zibila, Zigor Kodea, Merkataritzako Kodea eta Prozedura zibil zein kriminaleko kodeak Napoleon Bonaparteren armadak hedatu zituen Europan zehar, sarri askotan, hango eta hemengo
|
hizkuntzetara
ere itzuliak eta bihurtuak2 Horiek ere, Bonaparteren meneko hainbat herrialdetan lege aldarrikatu eta indarrekoak.
|
|
2001
|
|
|
n Hortaz, eta gurean itzultzaile bikainak egonik, inolako lotsarik gabe itzuli ditzazkegu gure lanak beste ezein
|
hizkuntzetara
. Ez da
|
|
|
EUSKO Jaurlaritzak onartu berri du euskal literatura sustatzeko 14,5 milioi pezetako diru laguntza (580.000 libera). Horietatik, hiru milioi euskal egileen obrak beste
|
hizkuntzetara
itzultzeko baliatuko dira; beste hamar, enpresa eta argitaletxeak nazioarteko liburu azoketan egon daitezen lortzera zuzenduko dira; gainerakoa, EAEtik kanpo ekitaldiak antolatzeko erabiliko da.
|
|
|
Globalizazioak ingelesaren nagusigoaren aurkako jarrera sortu du Europan, eta horren zipriztinak baliteke hizkuntza gutxituetara iristea. Baina argi dago Alemania, Frantzia edo Espainiaren xedea euren estatu
|
hizkuntzetara
mugatzen dela, eta gainontzeko estatuek ahal beste egingo dutela eurenak ere behar duen txokoa izan dezan, bigarren taldean besterik ez bada ere.
|
|
|
Hiru nobelen artean, bigarrena, 100 metro, dugu, dudarik gabe, harrera hoberena izan duena. Ez bakarrik hiruren artean argitaratuena izateagatik, beste
|
hizkuntzetara
itzuli zen lehenengo euskal nobela izateagatik ere bai (lau hizkuntzatara, hain zuzen) 11.
|
|
2002
|
|
|
Izan ere, 1997 urtean lehenengo Harry Potter kaleratu zenetik, gutxienez 42
|
hizkuntzetara
itzuliak izan dira pertsonaia horri buruzko liburuak, vietnamerara, bulgarerara, katalanera, pakistanierara, txinerara eta latinera barne. Saldu, berriz, 120 milioitik gora liburu salduak dituzte dagoeneko munduan zehar, horietarik 45 milioi Ameriketako Estatu Batuetan.
|
|
|
Presazkoa da denon ahaleginak batzea eta guk geuk promozionatzeko formulak aurkitzea. Adibide ona da, eta ongi erreparatu litzaioke, Balearretako gobernuaren ekimenari, zeinek laguntzak ezarri baititu isletako idazleen lanak beste
|
hizkuntzetara
itzultzeko.
|
|
|
Euskal literatura kalitate handiko gauzak egitera heldu da, gero eta parekatuagoa dago beste literaturekin, gure gabeziak ez daude kalitatearen mailan, beste eremu batzuetan baizik. Gazteei interesatzen zaizkien zenbait generoei dagokienean gabeziak daude ziur asko; oraindik ere eskaera osatzeko beste
|
hizkuntzetara
jo beharra dago. Nik neuk ez ditut behar ditudan gauza guztiak aurkitzen, baina sorpresa oso atseginak hartzen ditut hemen idatzitako hainbat libururekin.
|
|
|
Eskuinera luzatzen edo garatzen diren gaztelaniak edo frantsesak gaindituegin dute muga hori. Izan ere, esan genezake ezen, gaur egungo gaztelania etafrantsesa bezalako indoeuropar
|
hizkuntzetara
ailegatzeko, hizkuntza indoeuroparzaharraren egunetatik luzatzen den desdoblamendu prozesu geldo baina konstantebat burutu dela, non esaldi osagarriak ezkerrera garatzeko jatorrizko joera batetik, euskararena bezalakoa, eskuinera garatzeko joera batera pasatu baita.
|
|
2003
|
|
|
Kontzilioaren denporetan etorri zan Erromatik mezearen zati batzuk herri
|
hizkuntzetara
bihurtu eta ospakizunetan erabilteko baimena. Itzulpen lan hori aurrera eroateko, berarizko batzorde bat eratu zan Bizkaiko Eleizan, Lino Akesolo buru zala (lehenengo aldi honetan, euskal eleizbarruti bakotxak bere aldetik jokatu eban, besteakazko hartuemon barik, zoritxarrez).
|
|
|
Eztabaida zakarra izan genuen. Berak ez genuela beste irtenbiderik esaten zuen, ez genuela" gure" nobelarik atzerriko
|
hizkuntzetara
itzultzerik lortzen, arazo legalak tarteko, eta" gure" horrek egundoko mina eman zidan; diru iturriak murrizten ari zirela erantsi zuen, eta denborarekin, hemendik urte batzuetara, itzulpenak bideratuta zeudenean, obra horien egiletza neureganatzeko aukerarik izango nuela, ordurako berak ere bere obra egina izango zuelako, Paris, Londres eta Berlingo eskaleen artean nobelak idazten hast... Nik arrisku handiak ikusten nizkion operazioari.
|
|
|
Kataluniaz dihardu hori dioenean, eta anekdota batekin ilustratzen du formulazioa: " halako batean, dio?, emakume batek produktu bat hartzen du hipermerkatuko apalategitik, kutxara doa ordaintzera eta, han, kutxazainari errieta egiten dio esanez ze nahasketa den etiketak bi
|
hizkuntzetara
emanak izatea: –etiketak gaztelaniaz eta katalanez, ze gogoa gauzak zailtzeko!?; ordain kutxako langileak erantzuten dio ezen ezetz, ez daudela gaztelaniaz eta katalanez, ezpada gaztelaniaz eta portugesez; orduan, erosleak dio:
|
|
|
Azkenik, eta laburtzearren, Literatur Sorkuntzaren Euskal Gunea sortzeko ideia plazaratzen dute, munduan diren Idazlearen Etxea moduko bat hain zuzen. Bestalde, Euskal Idazleen Elkartean askotan aipatu izan dugun ekimena ere aipatzen dute egileek, Goethe edo Cervantes Institutu moduko bat (Axular edo Etxepare Institutua alegia) eta beraren korrespontsaliak sortzea munduanzeha r, euskal literatura ezagutzera emateko eta, batez ere, beste
|
hizkuntzetara
zuzenean itzuliko duten itzultzaileakprestatzen laguntzeko.
|
|
|
Euskaratik beste
|
hizkuntzetara
itzultzean, ordea, alderantzizkoan ez bezala, zaila da asmatzea zein izan behar den tituluak aukeratzeko irizpidea. Munduko lanak gureraerakartzerakoan hainbat lehentasun egon daitezke, zein titulu edo egile itzuli lehenago edo beranduago, baina adostasun handia egon ohi da maisulanen zerrenda osatzean, euskaraz eduki beharreko tituluak zein diren alegia.
|
|
2004
|
|
|
Aldaketak izan daitezke, besteak beste, hitzak bereiztea, letrak edo azentuak gehitzea, iraultzea edo ezabatzea, artikuluak edo partikulak ezabatzea, grafia edo fonetika Espainiako
|
hizkuntzetara
itzultzea edo egokitzea, eta beste izen edo abizen batzuk, edo, abizenen zati batzuk nahiz horien antzekoak ordezko moduan jartzea, aurretik jartzea edo gehitzea, legezko mugen barruan.
|
|
|
Puntu batean nabarmentzen da hau batez ere: hitzik eza alor batzutan, ondoko
|
hizkuntzetara
jo beharra.
|
|
2005
|
|
|
Idazketari buruz »baina ez modu indibidualean bakarrik, baizik talde gisara» dugun planteamenduarekin lortuko al dugu euskaraz ekoiztutako pentsamendu sortzaile bat ezagutzaren gizartean? al dugu, egunen batean, euskaratik abiatuko den itzultzailerik, euskal pentsamentua beste
|
hizkuntzetara
itzultzeko?
|
|
|
d. Hiztun kopurua euskal sorkuntzak behar duen lurra abonatzeko gauza ez den bitartean, euskal idazleak erdal lurretara iritsi behar du. Orain euskaratik beste
|
hizkuntzetara
itzuliko duten itzultzaileak behar ditugula pentsatu behar dugu. Orain, atzerriko literatur sistemak ezagutzen dituzten pertsonak behar ditugu… baina ez erdal kultura euskaratzeko, euskal kultura munduratzeko baizik.
|
|
|
Erantzukizunak Bestalde, Bide Prestakuntzako Irakasleen Federazio Nazionalak egoera horren errua “administrazioaren utzikeria” izan da, iruzurraren aurrean neurri zorrotzik aplikatzen ez duelako. Elkarte horrek, komunikatu batean, adierazten du ezen, nahiz eta Trafiko Zuzendaritza Nagusiak (DGT) azterketetarako galdera sorta ugari dituen gaztelaniaz idatzita, batzuk beste
|
hizkuntzetara
itzulita baino ez dituela, eta, horri esker, galdera batzuk buruz besterik ez dakitela, proba teorikoan gainditutakoa lor daitekeela. Hori dela eta, federazioak dioenez, enpresa mafiak agertu dira, eta, erakartze sare egoki baten bidez, azterketa teorikoa valentzieraz egiten duten probintzia guztietako ikasleak erakartzen dituzte, beste erkidego batzuetakoak izan arren.
|
|
|
Demokraziak ozta zituen bost urte Francoren heriotzaz geroztik. Eta berriro ere, beste pronunciamiento bat; mundu guztiko
|
hizkuntzetara
bere horretan hedatu den hitzari gaurkotasuna ematekotan.
|
|
2006
|
|
|
Hogeita bi
|
hizkuntzetara
itzulitako Peter Pan
|
|
|
Geraldine McCaughrean gertatu zen lehiaketa horretako irabazle, mundu osoko idazleen artean, eta orain Xabier Paya Ruizek euskaratu duen Peter Pan eta jaka eskarlata izenburuko lana idatzi zuen. Lan bera, hogeita bi
|
hizkuntzetara
itzulia izan da.
|
|
2007
|
|
|
712 < Volk>, < Volksgeist>, < völkisch>, printzipioz beste
|
hizkuntzetara
itzuli ahalgarriak izan arren, alemanez nola duten esanahi berezia eta zergatik, ik. BRUNNER, O.,. CONZE, W.
|
|
|
Orduan bi aukera gelditzen da, baina ez Humboldt-en biak: edo hitz hindu bakarra behar den hainbat hitzekin itzuli gure
|
hizkuntzetara
, edo hitz hindua bere horretantxe laga itzulpeneko testuan (yoga beti yoga) 1335 Hitz bat, latinezkoa edo, hautatu, debozio adibidez, eta horri berba hinduaren esanahi guztiak esanahiarazi gura izatea, apeta bidegabekoa da. Debozio hitzak ez du esanahi yoga eta ezin du hori esan nahi:
|
|
|
landugabeenak: «Soilik forma [gramatikal] horien funtzionaltasun, osotasun, argitasun eta laburtasunean aurkituko dira diferentziak hizkuntzen artean»594; eta 2) edozer gauzaren edozein
|
hizkuntzetara
itzultzeko posibilitatea, eta printzipioz edozer eta dena espresatzeko hizkuntza guztien gaitasuna, herririk landugabeenen mintzairetan ere erlijio errebelatu baten irakaspen misteriozkoenak adierazi ahal direlakoan, ikusten denez595 Ezein hizkuntzak ez du ezintasunik, baldintzak emanez gero, gauzak beste edozein hizkuntzaren tamainan adierazteko.
|
|
|
Nazioarteko txartela baliozkoa da hitzarmen hau sinatu duten 150 herrialdeetan ibiltzeko. Agiri horretan, titularraren datu pertsonalak eta gidabaimenak baimentzen dituen ibilgailu motak herrialdeko hizkuntza ofizialera eta mundu osoan erabiltzen diren beste zortzi
|
hizkuntzetara
itzultzen dira. Urtebeterako balio du, eta ez du baimenik ematen herrialde horretan gidatzeko, kasu honetan Espainian.
|
|
|
Eta gauza bera egin dezagun itzulpenekin. Euskaratik beste
|
hizkuntzetara
itzulitako testuak ere sarigarri bihur ditzagun... edo jadanik ez du inork gogoan Mitxelenaren" Gure arbaso zaharren baratza" artikulu haren irakurketa?
|
|
|
Azken batean, hizkuntzaren berezko historizitateak —hizkuntza ez da abstraktuki ‘zeruan’ existitzen— gizabanako eta gizataldeen
|
hizkuntzetara
garamatza, eta, egiaz, zentzu honetan erabiltzen du adibidez Humboldtek" hizkuntza nazionala" 143 kontzeptua.
|
|
2008
|
|
|
Batetik, informazio txukuna eskuratzeko biderik ez da egin: datuak gorde eta faltsutu egiten dituztela, erradiaktibitatea ez dela sistemaz neurtzen, kantzerren jarraipenik egin ere ez, ikertzaile independienteak zigortu eta pertsegitu egiten dituztela, eta Ukrainan, Bielorrusian eta Errusian sortutako informazio asko ez direla beste
|
hizkuntzetara
itzuli.
|
|
|
Horren adibidea Europar Batasuneko legeria da. Europar Batasunean testuak gehienbat ingelesez eta frantsesez prestatzen dira, eta gero, itzultzaile talde batek estatuen gainontzeko
|
hizkuntzetara
itzultzen du. Gaztelaniaz irakurtzen ditugun Europako lege testuak, hortaz, itzulpen hutsa dira, baina egokiak dira eta funtzionatzen dute.
|
|
|
Iragan mendeetan itzultzaileen lanari meritu handiko irizten zitzaion, eta ez, soilki, zibilizazio, kultura eta zientzien artean ezartzen zituzten zubi baliotsuengatik, itzultze lanari berari guztiek aitortzen zioten zailtasunagatik baizik. Denbora zaharretako idazle gorenek, beren baitako sormena originalki lantzeaz gainera, ez zuten inolako higuinik erakusten inoren obrak ere beren
|
hizkuntzetara
emateko. Eta Europaren ekialdeko idazle handienen artean ohitura horrek orain arte dirau, idazle tzaren zeregin osagarri eta ohorezko gisa.
|
|
|
Bitartean, ingelesezko CDIren egokitzapena beste
|
hizkuntzetara
egiten diharduten zenbait talderekin ere izan ditu harremanak taldeak, eta nazioarteko batzarretan parte hartu du, hala nola Madrilen 2001ean eratutako Primer Taller para la elaboracion de los Inventarios de Desarrollo Comunicativo MacArthur en castellano de España, edota Eskoriatzan, 2004an antolatutako Adaptacion del Test MacArthur Bates/ MacArthur Bates Testaren Egokitzapena izeneko bigarren ... Bilerotan Espainiako eta Mexikoko gaztelaniazko, galizierazko, katalanezko eta frantsesezko egokitzapenak prestatzen ari diren taldeekin aritu da taldea elkarlanean.
|
|
|
Logopedentzat eta psikolinguistentzat diagnostikoa zehazteko lagungarri izaten ari da beste
|
hizkuntzetara
egokitutako galdetegi hau, eta KGNZ tresna ere hala izango delakoan gaude, diagnosian bezala tratamendua zehazteko ere lagungarri izango delakoan. Alde batetik, komunikazio eta hizkuntza arloetako lagin zabalaren emaitzak eskaintzen ditu; bestetik, euskara garatzen ari diren haur kopuru handi baten jokaerak jasotzen ditu.
|
|
|
Horrenbestez, KGNZk hizkuntza arteko konparaketak egiteko aukera ematen du. Gainera, testa euskararekin ukipen egoeran dauden beste
|
hizkuntzetara
(gaztelania eta frantsesa) egokitua izan denez, haurren elebitasun maila neurtzeko tresna ere izan daiteke.
|
|
|
Premisa zen artxibo horietara erraz iristeko moduan egotea, edozein ordenagailu, ziberkafetegiak barne, eta gaur egun edozein PCk duen antzera. Zerbitzua gaztelaniara erabat itzulita aurkitzen du (eta beste 16
|
hizkuntzetara
), doakoa da eta ez du mugatzen erabiltzaile bakoitzak bere espazioan gorde dezake. Mezularitza bat bateko argazkia du Jooce k, konektatu bezain laster agertzen den konfigurazioa duen programa lehenengo aldiz, Windows Live Messenger, AOL, ICQ eta Yahoo Messenger.
|
|
|
Frantsesek edo italiarrek ere gustuko dute filmak beren hizkuntzetan ikustea, eta herrialde batzuek, hala nola Portugalek eta Holandak, filmak eta telesailak beren hizkuntzan ikustera ohituta egoteaz gain, aukera hori beste abantaila bat dela uste dute, aukera hori ez duten munduko beste leku batzuen aldean. Gaztelania neutrotik norberaren
|
hizkuntzetara
Bikoizketaren industria, berez, soinu zinema iristean sortu zen. Ordura arte ez zen sortu heroien eta gaizkileen elkarrizketak beren abenturak erakusten ziren lekuetako hizkuntzetan berridazteko beharrik.
|
|
|
« Brooklyngo erokeriak eta hurrengo bi liburuak eskaini zizkigun euskaratzeko, eta guk onartu egin genuen». Austerren jarrera ere lagungarria izan zen hasieratik, bere lanak eremu urriko
|
hizkuntzetara
itzulita argitara daitezen nahi baitu.
|
|
|
Arratsaldean, euskal postuko inaugurazioan zer edo zer jan ondoren, abiatu ziren Miren Azkarate, Jorge Gimenez, Jokin Munoz, Anjel Lertxundi eta Aingeru Epaltza Translators Centrera (Itzultzaileen zentrura). Bertan, Bridge Languages as Language Bridges aurkeztu zuten, eta Jokinek bere liburuaren italierazko itzultzaile Roberta Gozzirekin batera publikoari azaldu zion euskaratik beste
|
hizkuntzetara
itzultzeak zer nolako zailtasunak eta xarmak dituen. Idazleak berak azpimarratu zuenez, bere azken obraren itzulpenerako bilerak egiterakoan ohartu zen zenbatekoa zen itzultzaileek egin behar zuten lan, kreatiboa edo sortzailearena?.
|
|
2009
|
|
|
Twitter iraultzan bizi gara. Twitter filosofia
|
hizkuntzetara
eraman behar da.
|
|
|
Hizkuntza alorrean Konstituzioan lehenengo nabarmentzen den alderdia da, gaztelaniaren eta Espainiako gainerako hizkuntzen ofizialtasunarekin batera esplizituki derrigorrez gaztelania jakin beharra agintzen dela. Konstituzioa egin zenean klausula hori ez zen ustekabean pasa, nahiz eta aurre egitasmoa ez zen aldatu, eta esan daiteke gaia oso eztabaidatua izan zela, izan ere, batzuk kentzea eskatu zuten, beste batzuk ordea gainerako
|
hizkuntzetara
ere jakin beharra hedatzea eta azkenik, espainiar guztiek gaztelania jakiteko obligazioa hizkuntza horren erabilerara zabaldu nahi izan zuenik ere egon zen, koofizialtasunak bidezko egiten duen aukeraren aurkako jarrera agertuz. Dena den, proposamen horiek ez ziren onartu eta, ondorioz, Konstituzioak gaztelaniari dagokionean soilik agintzen du jakin beharra, nahiz eta edozein hizkuntza ofizial erabateko balio eta eragin juridikoz erabiltzeko eskubidea ere ezartzen duen.
|
|
|
Kezka handia azaldu nuen aurreko artikuluan normalizazioaren diskurtsoarekin, ez bainuen inongo federik hizkuntza batetiko zaletasunak edo kontzientziak enpresaren jardueran izan zezaketen eraginean. Orduan aurreratzen nuen —eta gaur erabat berresten dut— ez dela enpresa etorriko
|
hizkuntzetara
, baizik eta hizkuntzak txertatu behar direla enpresaren jardunean. Bestela esanda, enpresak hizkuntzen mesedetan jartzea baino, helburuak behar du izan hizkuntzak jartzea enpresaren mesedetan.
|
|
|
Azterketa horretatik zenbait ondorio atera zituen Slobinek (2005). Batetik, aditz
|
hizkuntzetara
itzultzen duten itzultzaileek jatorrizko ingelesezko testuan baino Moduzko aditz gutxiago erabiltzen dituztela. Izan ere, ingelesa bezalako satelite hizkuntzetan Moduak garrantzi handia du, eta elementu semantiko hori aditzean bertan agertzen denez, lexiko ikaragarri zabala dute Moduzko aditzei dagokienez.
|
|
|
Aditz hizkuntzetan, aldiz, Moduak ez du hainbesteko garrantzirik, eta Moduzko aditzak askoz ere urriagoak dira. Hori dela eta, eta Slobinen ikerketak argi erakusten duenez, ingelesetik aditz
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenetan Moduzko aditz askoz ere gutxiago ageri da jatorrizko testuan baino: 26 Moduzko aditz desberdin jatorrizkoan eta 17,2 batez beste aditz hizkuntzetara egindako itzulpenetan.
|
|
|
Hori dela eta, eta Slobinen ikerketak argi erakusten duenez, ingelesetik aditz hizkuntzetara egindako itzulpenetan Moduzko aditz askoz ere gutxiago ageri da jatorrizko testuan baino: 26 Moduzko aditz desberdin jatorrizkoan eta 17,2 batez beste aditz
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenetan. Satelite hizkuntzetara egindako itzulpenetan Moduzko aditzen kopurua ia berdin mantentzen da:
|
|
|
26 Moduzko aditz desberdin jatorrizkoan eta 17,2 batez beste aditz hizkuntzetara egindako itzulpenetan. Satelite
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenetan Moduzko aditzen kopurua ia berdin mantentzen da: 25,6 batez beste (Slobin, 2005:
|
|
|
Aditz batek har ditzakeen Bidezko osagaien kopurua desberdina izan ohi da satelite hizkuntzetan eta aditz hizkuntzetan. Jatorrizko ingelesezko testuan, baita satelite
|
hizkuntzetara
egindako itzulpen gehienetan ere, aditz bakar batek Bidezko osagai bat baino gehiago hartzen ditu askotan. Aditz hizkuntzetara egindako itzulpenetan, aldiz, Bidezko osagai bakoitzarentzat aditz bat ezartzeko joera nabari da.
|
|
|
Jatorrizko ingelesezko testuan, baita satelite hizkuntzetara egindako itzulpen gehienetan ere, aditz bakar batek Bidezko osagai bat baino gehiago hartzen ditu askotan. Aditz
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenetan, aldiz, Bidezko osagai bakoitzarentzat aditz bat ezartzeko joera nabari da. (8) adibideko ingelesezko esaldian aditz bakarra ageri da Bidezko hiru osagairekin.
|
|
|
Horregatik, galde sortak etorkinen artean maiztasun handienarekin erabiltzen diren
|
hizkuntzetara
itzuli izan dira (gaztelaniara, frantsesera, arabierara eta errusierara), eta zenbait elkarrizketatarako Magrebetik zein Ekialdeko Europatik etorritako bitartekarien laguntza izan dugu.
|
|
|
Eskaerak ebaluatu eta onartu ondoren, aurreikusten da hedapen horiek Sarera iritsiko direla herrialde gehienetan 2010 urtean. Neurri horrek txinera, arabiera, hindi edo zirilikoa bezalako
|
hizkuntzetara
zabaltzen du atea, eta horietan 2010eko erdialdetik aurrera nabigatzailearen helbide barran idatzi ahal izango da. Gaurko eguna “une historiko” bat da, ICANNko lehendakariaren arabera, “mundu guztia konektatuta duen Internet” ideia lortzen lagunduko duena.
|
|
|
Arazoa menpeko esaldi asko daudenean dator, edo dialektoak eta kolokialismoak daudenean. Adibidez, Al Jazeeraren webgunean arabieratik beste
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenak onak dira, arabiera batua eta esaldi laburrak erabiltzen dituztelako. Hizkuntza ordenatu bat erabiltzeak ere eragin zuzena du itzulpenaren fidagarritasunarekin.
|
|
|
Europaren eraikuntza politikoa arrakastatsua izango bada, proiektu horren onurez herritarrak liluratzea eta europarren bihotzak irabaztea da beharrezkoa, nahitaezkoa esango genuke; eta langintza horretan, ezinbestekoa da milioika europarrek ezagutzen eta neurriren batean erabiltzen dituzten dozenaka hizkuntzen biziraupenaz eta hazkundeaz europar erakundeak ere arduratzea. Gaur egun, tamalez, praktikan nagusiki hala gertatzen baita, hizkuntza pluraltasunaren ikuspegia estatu
|
hizkuntzetara
murriztuta jarraitzea oso kaltegarria izango zaie beste hizkuntzei eta Europako hizkuntza pluraltasunari. Bistan da hori, baina kaltegarria izango zaio baita Europaren eraikuntza politikoari berari ere.
|
|
|
Hori bera gertatzen da hizkuntzekin ere: hutsegite ikaragarria da Europako hizkuntza pluraltasunari buruzko ikuspegia estatu
|
hizkuntzetara
mugatzea. Europan estatu hizkuntzez gain eskualdekoak edo eremu urrikoak deitzen diren hizkuntzak daude, kasu askotan arnasa eta bizi indar eske, eta beste kasu askotan biziberritze eta indarberritze prozesuetan murgilduta, hiztunek hala nahi dutelako.
|
|
|
Lehena: Europako hizkuntza aniztasuna babestu eta garatzea, kontuan hartuz aniztasun hori ez dela estatu
|
hizkuntzetara
mugatzen, baizik eta estatu hizkuntzak ez ezik eskualdeetako edo eremu urrikoak ere aniztasun horren zati saihetsezinak direla.
|
|
|
Eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzetan sorturiko literatur lanak Europako beste
|
hizkuntzetara
itzuli eta Europan zehar ezagutzera emateko neurri sustatzaileak finkatu lituzke europar hizkuntza politikak.
|
|
|
Sariketetan osatzen den kanon hau transmititzen du erakundeak: diru-laguntzak emanez, liburuetan publiko eginez, beste
|
hizkuntzetara
itzuliz, hedabideetan jarraipen handia ziurtatuz, garaiko idazle onena definituz... Merkatuko eskaria ere oihartzun horrek baldintzatzen du.
|
|
2010
|
|
|
Nazioartean ikerketa aurrera ateratzeko eta ikerketen emaitzak zabaltzeko. Ingelesa zientziaren eta teknologiaren hizkuntza nagusia da eta, argitalpen zientifikoak beste
|
hizkuntzetara
gutxitan itzultzen direnez, ingelesa jakiteak informazio gehiago eskuratzeko aukera ematen du.
|
|
|
Nazioartean ikerketa aurrera ateratzeko eta ikerketen emaitzak zabaltzeko. Ingelesa zientziaren eta teknologiaren hizkuntza nagusia da eta, argitalpen zientifikoak beste
|
hizkuntzetara
gutxitan itzultzen direnez, ingelesa jakiteak informazio gehiago eskuratzeko aukera ematen du.
|
|
|
Hau ahalbidetzea helburu duen ikerketa lerroari hizkuntzarteko informazio bilaketa deritzo. Bilatu nahi den hitza edo hitzak beste
|
hizkuntzetara
itzultzen dira, bai eta horietan bilaketa egin ere; ondoren, hizkuntza bakoitzeko emaitzarik esanguratsuenak bueltatzen dira. Zirkulua ixteko, emaitza guztiak itzulpen automatiko bidez hasierako hizkuntzara itzul daitezke.
|
|
|
Albreteko Juana erreginak, 1563ko eliza protestantearen sinodoaren agindua segituz, bultzatu eta sustatu zuen Latinez bakarrik erabiltzen zen Bibliaren itzulpena herritarren
|
hizkuntzetara
. Horrela, bere lurraldeetan, Biarnesera itzulikatu zuen Armand de Salettek eta Euskarara Beskoitzeko (BN) Joannes Leizarragak.
|
|
|
Hiper hizkuntza hori sendotu eta arautu denean, idazten den literatura gehiena molde horretan egiten da, gipuzkera ondo arautu eta landuan. Zientzian edo kazetaritzan erabiltzen den hizkeratik hurbil, eta alboko
|
hizkuntzetara
itzultzeko moduan. Hizkuntza eredu hori beste Alter bat bihur daiteke-eta, literatura beste zerbait dela gogoratu da.
|
|
|
Wildek, umore ustez, ez zuen arabiera eta berberea bereizteko beharrik izan.111 Jose Lerchundi aurrena eta, Pedro H. Sarrionandia gero, begiramen handiagoarekin hurbilduko ziren hango
|
hizkuntzetara
. Biek zekiten zer zen inperio kolonialek bazterrekotzat zituzten hizkuntza haietako batean aritzea.
|
|
|
Hala dirudi, behintzat, izan duen arrakasta ikusirik. 34
|
hizkuntzetara
itzuli dute, eta 4 milioi ale baino gehiago saldu ditu. Best-seller bat da.
|
|
2011
|
|
|
Ezin bata bestearen gainetik jarri hortaz. Bilbaok joko fonetikoa dioenean, ez da ari bi
|
hizkuntzetara
mugatzeaz, euskaraz eta ingelesaz gain, frantsesezko eta gaztelaniazko hitzak ere erabiltzen baitituzte," eta txinera erabiltzea ere gerta liteke". Bilbaoren ustez, bi hizkuntzak nahastea berezia da," joko fonetiko hori gure kutsua da, gure marka".
|
|
|
Corpus horretan, soziolinguistikarekin zerikusia duten beste alor batzuetako terminoak ere badaude; esaterako, soziologiakoak, historiakoak, psikologiakoak, antropologiakoak, komunikazio zientziatakoak eta politika zientziatakoak. ...a, erakundeek ez zuten funtsezko obra honen dibulgazioa bultzatu; ez unibertsitateak, ez hizkuntza politikak, ezta generalitateko hezkuntza Sailak ere. ez zen posible egingo zuen Joan Triadú rik egon. gaur arte, bi mila ale inguru saldu dira, Bigarren hezkuntzako institutuetara eta liburutegietara ez delako helarazi eta irakasleen artean ez delako sustatu. eta argitaletxeak, oraingoz, ez du beste
|
hizkuntzetara
itzultzeko aukerarik izan.
|
|
|
Berdin gertatu ohi da gure euskarazko idazleen obrak frantsesa edo gaztelania ez diren bertze
|
hizkuntzetara
itzultzen direnean: ez ohi dira lehen eskuko bertsioak, gaztelania edo frantsesezko bigarren bertsioen itzulpenak baizik.
|
|
|
Jatorrizko polisistemako bestelako informazioa ere jasotzen da, baina hori ere, itzulpenarekin lotu daitezkeenak legetxe, kritikari bakanek baino ez dute aipatzen. Gisa horretakoak dira, esaterako, obra jatorrizko kulturan eskolako irakurgaia ote den, beste
|
hizkuntzetara
itzuli izan den, probokatzailea izan zenetz bere garaian eta kultura giroan, obrak arrakasta gehiago izan ote duen bere kulturan edo handik kanpo, obraren ibilbidea zein izan den, hari buruzko ikerketarik egin denetz, kritikak lanaren inguruan zer esan duen, edo jatorrizko sistemaren barnealdean ala periferian kokatzen den.
|
|
|
Munduan ez da inon gertatu, ezta Europan ere, literatur unitate faltsu bat lortu nahi izatea gaur Afrikan lortu nahian ari garen bezala. Literatur lorpenik behinenak beste
|
hizkuntzetara
irauliz egin zaio aurre beti arazoari, munduko hizkuntzarik zabalduenetara eta eragingarrienetara egindako itzulpenen bitartez.
|
|
|
Beraz, Biblia herri
|
hizkuntzetara
eramaterakoan aparteko lekua izan du salmo liburua herri hizkuntzan jartzeak. Gure artean ere bai.
|
|
2012
|
|
|
Lander Arbelaitz Argiako kazetariak eta #twittereuskaraz kanpainaren bultzatzaileetakoak, 2010ean ikusi zuen nola katalanak hasi ziren enpresari itzultzeko baimena eskatzeko kanpainarekin. Urtebetera, plataforma lehen zazpi
|
hizkuntzetara
zabaldu zutenean (gaztelaniara eta frantsesera, tartean), katalanei esan zieten entzun zietela eta hurrengoak haiek izango zirela. Ideia gustatu, eta euskarak ere hor egon behar zuela pentsatuta, gauza bera egitea erabaki zuen Arbelaitzek," bi aldiz pentsatu gabe".
|
|
|
Hori ekiditeko garatu dugu Elezkari deitu dugun teknologia. Bertan, guk bilaketa bakarra egingo dugu euskaraz, eta bera arduratuko da hitzak beste
|
hizkuntzetara
itzultzeaz eta bilatu behar den tokietan bilatzeaz, gero emaitzarik esanguratsuenak bueltatzeko, dauden hizkuntzan daudela.
|
|
|
Itzultzeko moduari dagokionez, Luteroren itzulpenak ez zuen aurrerapen edo berrikuntza garrantzitsurik ekarri, San Jeronimok esandakoari jarraitu besterik ez baitzuen egin. Baina Biblia herri xehearen hizkuntzara itzultzeko egin zuen ahaleginak eragin handia izan zuen XVI. mendean Europako beste
|
hizkuntzetara
egin ziren Bibliaren itzulpen askotan: William Tyndal ek grekotik zuzenean ingeleseratu zuen Itun Berria; Genevako kalbindarrek ere Biblia grekotik eta hebreeratik frantsesera itzultzeari ekin zioten; garai honetan egin zen, halaber, Bibliaren txekierazko lehen itzulpena (Mendiguren 1992:
|
|
|
Bestetik, itzulpenaren zuzenekotasunaren ingurukoak genituzke (translation directness), alegia, itzulpena egiteko zubi hizkuntzarik erabili ote den ala ez zehazten dutenak, eta zubi hizkuntzak erabiltzeak xede testuaren kulturan zilegitasunik ba ote duen aztertzen dutenak (Toury 1995). Bigarren kapituluan ikusiko dugunez, euskal itzultzaile askok erabili dituzte zubi hizkuntzak atzerriko lanak euskaratu ahal izateko, eta alderantzizko bidean ere, atzerriko
|
hizkuntzetara
itzulitako euskarazko lan gehienek gaztelaniazko bertsioa izan dute bitartekari.
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, ezin dugu ukatu Mirandek euskal itzulpengintzari egindako ekarpen handia. Lehenik eta behin, euskaraz oraindik ezagutzen ezziren hainbat autoreren lanak euskaratu zituelako, eta aldi berean euskaratik beste
|
hizkuntzetara
ere itzulpen ugari egin zuelako. Bestetik, itzulpenaren bidez bere garaiko euskal literatura itxi, ikol, garbi eta jatorra kanpoko literatura korronte eta poesia formez kutsatu zuelako.
|
|
|
Bere Harri eta Herri (1964) poema liburua, adibidez, edizio elebidun gisa argitaratu zen, Arestik berak egindako gaztelaniazko itzulpenarekin. Euskarazko literatura lanak beste
|
hizkuntzetara
itzultzea beharrezkotzat jotzen zuen Arestik, euskara duindu eta garai modernoetara egokitzeko (Aresti 1986c: 199).
|
|
|
Euskaratik beste
|
hizkuntzetara
itzultzea ere beharrezkoa iruditzen zaio Sarrionandiari, baina puntu horretan arrisku batez ohartarazten du:
|
|
|
Beste
|
hizkuntzetara
itzuli ezinekoak direla esatean, Sarrionandiak askotan errepikatu izan duen ideia iradokitzen du berriz ere, alegia, testu bat itzultzean beste testu berri bat sortzen dela:
|
|
|
102 Gehiegikeria horiek salatu izan dituzte, besteak beste, Lawrence Venutik, Gayatri Spivakek eta Tejaswini Niranjanak: europar kolonietako hizkuntzetan idatzitako literaturak menderatzaileen
|
hizkuntzetara
itzultzean guztiz ezabatu dira maiz kolonietako literaturen balioak, menderatzaileen balioetara guztiz egokituta.
|
|
|
buruzkoa) gaztelania eskura izan zezakeen zubi hizkuntzarik irisgarriena eta ulerterrazena izateak azalduko luke, gure ustez. Sarrionandiak zubi
|
hizkuntzetara
jotzeko arrazoi nagusia, beraz, guztiz praktikoa litzateke: jatorrizkoa ulertzen ez duenean, eskura duen zubi testu bat erabiltzen du.
|
|
|
– Geronen txilborrari begira egon ohi garenok izan dugu aldi batez, liburu honi eskerrak, kanpo alde zabaletan gere burua hegoairatzeko egokiera eta horretarako, hori da gehien balio duena, ez dugu beste
|
hizkuntzetara
jo beharrik izan. (LIB II:
|
|
|
– Geronen txilborrari begira egon ohi garenok izan dugu aldi batez, liburu honi eskerrak, kanpo alde zabaletan gere burua hegoairatzeko egokiera eta horretarako, hori da gehien balio duena, ez dugu beste
|
hizkuntzetara
jo beharrik izan. (LIB II:
|
|
|
Hizkuntza komunitate orok eskubidea du bere burua berezko hizkuntzan izendatzeko. Hortaz, beste
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenetan, izendapen nahasgarriak eta erdeinuzkoak saihestu dira.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak banaka irakatsi beharrean, beste mota bateko hurbilketa eskaintzen du EuroComek, hizkuntzen senidetasun harremanak baliatuz eta hizkuntza batetik bestera dauden urratsak sistematikoki erakutsiz. Intelligent guessing (asmatze azkarra) delakoaren bidez, gai izaten da ikaslea hizkuntza batean dituen ahalmenak familia horretako beste
|
hizkuntzetara
eramateko.
|
|
|
Best-sellerrak behintzat bai, Harry Potter-en liburuak dira adibidea. Gainerako
|
hizkuntzetara
bezain azkar itzuli ziren euskarara, eta irakurri egin ziren, liburutegian dauden Harry Potter-en euskarazko liburuak asko erabili dira, sumatzen da esku ugaritik pasa direla".
|
|
|
2 Ideia negatiboak ere baditu ordea teoria honek, zuzenean naturan eta biologian gertatzen dena kultura eta
|
hizkuntzetara
aplikatzen bada:
|
|
|
Jarrera hori ulertzeko, kontuan izan behar da eliza katolikoaren ahalegin ikaragarria indigenak zibilizatzeko, ebangelizatzeko eta gaztelaniatzeko, eta enberera hizkuntza deabruaren hizkuntza legez irudikatzeko. Haatik, enberak eurak, hizkuntza eta kultura gorde nahian, enberera beste
|
hizkuntzetara
itzultzera ukatu ziren. Alabaina, 1986tik aurrera, nagusien batzordeak enberera eskolara eroateko asmoz idazketa bidean abiatzea erabaki zuen.
|
|
|
Santa Teresaren testuek gaztelaniaz erakusten dute beren izaera jatorra, gaztelania du haren obrak berezko jantzia. Beste
|
hizkuntzetara
egindako itzulpenak ez ote dira, nolabait, obra originalaren mozorroak. Hona, inauteri giroan, airean uzten dudan galdera.
|
|
|
Hortaz, 2013 urtearen amaieran, euskaraz inprimatu zen lehen liburua 11 hizkuntzatan irakurri ahal izango da, euskaraz gain; esan bezala, orain Linguae Vasconum Primitiae arabiera, katalan, galiziera, errumaniera, txinera eta kitxua
|
hizkuntzetara
itzuliko baita.
|
|
|
Honen barruan, bost hilabete barru, Euskararen Nazioarteko egunean, hemen izango gara Bernart Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae,. Euskaldunon hizkuntzaren hasikinak? liburua munduko hainbat
|
hizkuntzetara
itzulirik aurkezteko, mintzaira gehiagotan eskaintzeko euskarazko lehen liburua?.
|
|
|
poeta eta idazlea. 80 liburu baino gehiago idatzi zituen, etabere lanak 20
|
hizkuntzetara
itzulita daude.Joseba S. (etorkin euskalduna): itzultzailea eta idazlea.
|
|
|
Hogeitik gora poesia, nobela etasaiakera liburu argitaratu ditu. Bere lanak zazpi
|
hizkuntzetara
itzuli dituzte.Albert E. (etorkin alemaniarra): Nobel sariduna.
|
|
2014
|
|
|
zer demontre zen begiratu behar izan genuen hiztegian. Beraz, poemak itzuli egiten ziren beste
|
hizkuntzetara
. Lehen aldi asko lehen aldi dire nik jakin gabe garunean atertu gabe iltzatzen. numerologia ere alde zuen irakasleak gurekin:
|
|
|
Tradizio handiko instrumentua da kora, kanta tradizional zaharrenak XIII. mendekoak direlarik. Gaur egun beste musika eta
|
hizkuntzetara
zabaltzen ari da, gero eta gehiago.
|
|
|
Euskarara hurbiltzeko, beste
|
hizkuntzetara
hurbiltzeko, harremanetarako, elkar ezagutzarako, elkarren aitortzarako balioko du.
|
|
|
Danele Sarriugartek euskarara ekarriak eta euskaratik beste
|
hizkuntzetara
emanak nabarmendu ditu, eta horien artean Igela argitaletxearen lan eskergarria 25 urte bete dituen honetan. Aurten aise ugaldu diren tankera guztietako kultur guneez ere gogoeta egin du.
|
|
2015
|
|
|
Azken hamarraldian loratu da, bai behintzat modu antolatuan. 2003an eman zuen euskaratik beste
|
hizkuntzetara
itzultzeko lehen diru-laguntza Eusko Jaurlaritzak. 2004an jarri zuen martxan EIZIE itzultzaileen elkarteak helburu bereko lehen programa:
|
|
|
Euskaraz aritzea edo idaztea, beraz, ez da kontu formal edo bihurgarria. Hau da, euskaraz idazten direnak ez dira zuzenki beste
|
hizkuntzetara
bihurgarriak, ez behintzat bidean zerbait galdu gabe. Ideia honen atzean itzulpengintzaren inguruko kontzepzio oso bat dago, Oh!
|
|
|
Latinak elizan zuen erabateko nagusitasuna mugatu, eta herrietako hizkuntzak ezarri ziren haren lekuan. Ahozko zereginetan ez ezik, Biblia bera ere herrietako
|
hizkuntzetara
itzuli zen. Martin Luther izan zen aitzindari, eta haren itzulpenean erabilitako hizkera bilakatu zen alemanaren oinarri.
|
|
|
euskara, gaztelania, alemanera, ingelesa, frantsesa? Bere ibilbide profesionalean sarri ere sarri jo behar izan zuen kanpo
|
hizkuntzetara
, baina haren bihotzaren zolan, Amoroton, Ondarroan eta Euskal Herriko bazterrik gehienetan ikasiriko hizkuntza zaharrak aterpe epel eta amultsua zeukan beti. Arlo honetan, hautu pertsonal sendoa izan zen Andolinena:
|
|
|
Euskaltzaindiaren eta Eusko Legebiltzarraren Euskararen Nazioarteko Eguneko ekitaldia da. Bertan, bi erakundeok beste sei
|
hizkuntzetara
ekarri duten Bernart Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae liburua aurkeztuko dute eta Koldo Mitxelenari gorazarre egingo zaio. EITBren laguntzaz gauzatuko da Eusko Legebiltzarrean eta zuzenean eskainiko da ETBtik abenduaren 3an, goizeko 09:00etatik aurrera.
|
|
|
ekitaldia egingo dute ostegunean, Euskararen Nazioarteko Egunean. Bertan, bi erakundeok beste sei
|
hizkuntzetara
(poloniera, hebreera, finlandiera, nederlandera, georgiera eta errusierara) ekarri duten Bernart Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae liburua aurkeztuko dute eta Koldo Mitxelenari gorazarre egingo zaio.
|