2003
|
|
Badirudi Larramendik proposaturiko neologismoek (adibidez kondaira
|
hitzak
), xede apologetikoez gain, euskara lexiko tekniko batez ornitzeko asmo praktikoa ere bazutela (ondo asmatu ote zituen ala ez albo batera utzita). Ikus X. Altzibar (1997:
|
|
Egiategirentzat,. Ezkiribazaleen erregia da Kondailaria ta Kondaira jakintza güzien giltza.? (ohargarria Larramendik asmaturiko
|
hitzak
erabiltzea). 50 Halaber,. Kondaira da denboraren argia, bizipenaren khidandia [gida], Aitzindarraren mezia [Antzinatearen mezua], zühürtziaren adra [araua]. Haraz da berzaren Khostuz, jakintsü gerthatzen, hilen berdhudietzaz [bertuteetaz] bere aitürak [ohiturak] züzentzen ta zorigeitzer eskian [zorigaitzei eskuan] hedatzen ikhasten?. 51
|
|
Bennassar eta Goy ren
|
hitzak
hartuz (Euskalerriko Atlas Etnografikoa, 1990):
|
|
zientzia ala literatura?, UEU, Bilbo, 1995); eta horrek eta bere euskal idazle/ historialari kondizio bikoitzak, abiapuntu aparta eskaintzen zion gai hauetaz aritzeko. Hola bada, ekitaldi hartan Zalduari jaso zitzaizkion
|
hitzak
eman bezala argitaratzen dira, ondoren liburuen edukiari buruzko eranskin batekin osatuz.
|
2004
|
|
bertan garaiko euskal ekonomia, elikadura, elkartrukeak, talde sozialak, erlijiotasuna, euskara, ohiturak eta abar ikus litezke (testu hori euskaratuta aurki daiteke oso ororik in Bilbao, 1994, eta ia osorik in www.kondaira.com> Historia materialak > Testu Historikoak > Erdi Aroa >. Euskal Herria XII. mendean, Donejakue bideko erromes liburu baten arabera (1135)?). Ohar egitekoa da hizkuntzaren auzia egitarau ofizialak ahaztu egin duela erdi aroari dagokion 5 atal honetan (aurreko ataletan ez bezala), eta beraz jendartearen inguruko puntu hau egokia litzateke euskararen Errioxako lekukotzak aipatzeko (Donemiliaga kukulakoak), idatzi erromantzez eta latinez egiten zela aipatzeko (baina aldika euskal
|
hitzak
eta esaldiak agertzen zirela nafar agirietan), arabieratik euskarara pasatutako hitzak gogora ekartzeko, eta jakina, Erdi Aroko Euskal Herrian bizi ziren gutxiengo linguistiko eta erlijioso desberdinen berri emateko: arabieraz mintzo ziren Erribera aldeko musulmanak, judu komunitateak, gaskoiak, gaztelaniaren sorrera Burgos Errioxa Mendebal Araba aldean, nafar erromantzea...
|
|
bertan garaiko euskal ekonomia, elikadura, elkartrukeak, talde sozialak, erlijiotasuna, euskara, ohiturak eta abar ikus litezke (testu hori euskaratuta aurki daiteke oso ororik in Bilbao, 1994, eta ia osorik in www.kondaira.com> Historia materialak > Testu Historikoak > Erdi Aroa >. Euskal Herria XII. mendean, Donejakue bideko erromes liburu baten arabera (1135)?). ...ren auzia egitarau ofizialak ahaztu egin duela erdi aroari dagokion 5 atal honetan (aurreko ataletan ez bezala), eta beraz jendartearen inguruko puntu hau egokia litzateke euskararen Errioxako lekukotzak aipatzeko (Donemiliaga kukulakoak), idatzi erromantzez eta latinez egiten zela aipatzeko (baina aldika euskal hitzak eta esaldiak agertzen zirela nafar agirietan), arabieratik euskarara pasatutako
|
hitzak
gogora ekartzeko, eta jakina, Erdi Aroko Euskal Herrian bizi ziren gutxiengo linguistiko eta erlijioso desberdinen berri emateko: arabieraz mintzo ziren Erribera aldeko musulmanak, judu komunitateak, gaskoiak, gaztelaniaren sorrera Burgos Errioxa Mendebal Araba aldean, nafar erromantzea...
|
|
Aldiz gauzak diren bezala esanez, hau da, esplizituki adieraziz euskal historia egungo ikuspegitik definitu dugula, eta definizio hori egiteko konbentzio batzuk erabili ditugula (konkretuki, euskal?
|
hitzak
hizkuntzaren ohiko erabileran inplikatzen dituen euskara, euskaldun eta Euskal Herri subjektuak), historiaren erabilera inplizituak ekidin ditzakegu.
|
|
Izan ere, euskararen alboan, gainean zein azpian, bere bilakaeran eraginez zein ia oharkabean igaroz, estatus desberdindun hainbat hizkuntza hitz egin izan dira (zeltar berbetak, latina, arabiera, nafar erromantzea, gaskoia, erromintxela, gaztelania...). Horiek guztiak beren baitan aipatzeko modukoak dira, eta aldi berean euskararekiko harremanean ere azter litezke (utzi dituzten mailegu
|
hitzak
ikusiz, euskararen garapen ofiziala mugatu ote duten ala ez aztertuz, etab.). Eta historiak berak baliorik emango ez badigu ere, gaiak parada ematen du eleaniztasunaren eta hizkuntzen arteko elkarbizitzaren inguruan hausnar egiteko.
|
|
Beraz erantzun zabalagoak behar dira. Posible da euskal subjektua ideologia batetik edo bestetik abiatuz definitzea (euskal nazio proiektuari lotuta ala espainiar/ frantses nazioen baitako eskualde gisa ulertuz); defini daiteke ere egungo errealitate instituzional batetik abiatuz (adibidez EAErekin erlazioan ala Ipar Euskal Herriari atxikita); errepara dakioke halaber gaztelaniaz vasco
|
hitzak
eta frantsesez basque eleak duten esangurari; edota nazioarte mailan euskal subjektuaren inguruan egon daitekeen kontsentsuari.
|
|
Horrek ez du esan nahi horiek modu hertsi batean ulertu behar direnik. Adibidez euskaldun
|
hitzak
printzipioz, euskaradun, pertsonei egiten badie ere erreferentzia, hedaduraz zazpi probintzietako biztanle guztietara zabal daiteke (are arrazoi handiagoz non sarri ezinezkoa den iraganeko pertsonen hizkuntza zein zen jakitea, eta beraz zentzu gutxi luke irizpide linguistiko zurrun baten arabera mugatzeak ikergaia).
|
|
55.orrialdean.Ikastola eta batzokia errekisatuak izan ziren, hango liburuak leihotik behera botaz, eta kalean liburu batzuei su emanaz. Hura aski ez nonbait, eta Arrezibita tenienteak Borbondarren bandera paratzeko agindu zien, balkoitik ohiko
|
hitzak
erraten zituen bitartean. Antzeko zerbait gertatu zen Erratzun ere, herritar gehienak nazionalistak zirelako edo.
|
2005
|
|
Serreta ko testuan
|
hitzak
banatzeko bertikalean jarritako puntuak erabiltzen dira baina batzuk, adib. BASEROKEIUNBAIDA hitz bakarra baino, amalgama morfematikoak dira Roman del Cerro-ren ustez, hau da, esaldi edo perafrasi bati dagokion espresioa. Gure ustez, autoreak testua hartu du eta esanahia aurkitzeko asmoz testua morfemetan banatzen hasi da BASER/ OKE/ IUN/ BAIDA bere hiztegiko euskararen argipean (berak euskararik ez baitaki).
|
|
Gure ustez, autoreak testua hartu du eta esanahia aurkitzeko asmoz testua morfemetan banatzen hasi da BASER/ OKE/ IUN/ BAIDA bere hiztegiko euskararen argipean (berak euskararik ez baitaki). Hala ere egileak zera dio, morfema anitzdun
|
hitzak
atzetik aurrera irakurri behar direla,, el núcleo de la secuencia morfemática aparece habitualmente al final, seguido de un posible artículo y precedido por las otras determinaciones? (Román del Cerro, 1990:
|
|
Bere metodoak, lingüística referencial delakoa, jada frogatu dugunez, ez du baliorik,
|
hitzak
arbitrarioki banatzen dituelako, aldez aurretik jakinik zatikiek ezinbestekoa dutela euskal hitzen antza edukitzea; bere oinarria toponimia da eta emaitzen falsadore bakarrak artzainak. Toponimia bakarrik erabiltzea hizkuntza baten ikerkuntzarako arazo bat da.
|
|
Pausua: borobiltzea, edo behar diren elementuak kendu zein gehitu,
|
hitzak
parekatu ahal izateko, inolako irizpiderik jarraitu gabe: –en este trance y antes o al mismo tiempo traduzco, como antes he dicho, repongo las letras perdidas por hiato, asimilación, contracción, o haplolalia, al aglutinarse y según proceda, afloro e independizo las desinencias declinatorias,...?
|
|
gogatu, bizitu, otoitu, dolutu, bihurtu,... Hiztegi honetan gainera ustezko euskal
|
hitzak
sarri gaizki aipatuak edo gaizki iruzkinduta daude, adib. letz euskarazko lege omen da, (bidenabar euskal lege hitza latinezko lexetik dator).
|
|
7 Zamanillo k semantika konparatua delako metodoa erabiltzen du (bere
|
hitzak
erabiltzearren). Hau da, behin iberieraren irakurketa fonetikoa eginda duenean (edo aldi berean) 43, hitzen esanahia beste hizkuntzetakoekin konparatzen du, batez ere greziera, eta maila apalagoan euskararekin.
|
|
42 Euskara eta grezieraren artean harremanetan jarritako
|
hitzak
erabat zentzugabekoak dira, adib. amai (tu), matar reptiles, omen da (hots, grezierazko amé és, gancho, barreño?
|
|
Beraz, metodo honetan oinarritutako euskara eta iberieraren arteko antzekotasunak ezin dira onartu zenbait arrazoiengatik: ...a nahastuta daude46; 2) Muta cum liquida egiturak euskarari zein iberierari arrotz egiten zaizkiolako; 3) euskaran latinezkoak diren maileguak ezin direlako iberierazko hitzekin harremanetan jarri, adib. ATHEGMURA (iber.), euskarazko kanpora hitzarekin parekatzen du, euskal forma latinezko campusetik datorrenean; 4) Hitz gehienak zientzi fikziozkoak direlako, ez baitira ez euskara ezta iberierazko
|
hitzak
, txarto transkribatuta daudelako:
|
|
Honela hitz batek egiazkoa eta aldagaitza den errealitate bat jasotzen du. Ikuspegi platoniko honetatik
|
hitzak
sakralizatu egiten dira.
|
|
Laburtzeko egun Beltran-en gudua deitzdeari egiten zaizkion kritikak hauek dira: alde batetik gudu
|
hitzak
beharbada jatorri germanikoa duela, eta itsatsirik daraman a artikulutzat har daitekeela, hots, euskarak erromantzetik jasotakoa26 Bestalde deitu aditzari dagokionez, ez dirudi hitzak euskal jatorria duenik, latinezkoa baizik (dictum), tu daramaten aditzak ez baitira normalean euskal jatorrikoak. Horretaz guztiaz gainera, euskaraz tzd kontsonante multzorik ez da ezagutzen.
|
|
Laburtzeko egun Beltran-en gudua deitzdeari egiten zaizkion kritikak hauek dira: alde batetik gudu hitzak beharbada jatorri germanikoa duela, eta itsatsirik daraman a artikulutzat har daitekeela, hots, euskarak erromantzetik jasotakoa26 Bestalde deitu aditzari dagokionez, ez dirudi
|
hitzak
euskal jatorria duenik, latinezkoa baizik (dictum), tu daramaten aditzak ez baitira normalean euskal jatorrikoak. Horretaz guztiaz gainera, euskaraz tzd kontsonante multzorik ez da ezagutzen.
|
|
Lan honek duela gutxi gora behera 2.000 urteko aitzineuskararen sistema fonologikoa berreraikitzen du. 4) Aldez aurretik finkaturiko irizpideei jarraitu gabe,
|
hitzak
arbitrarioki segmentatzen dira, eta hori nekez onar dezake linguistika historikoak. 5) Ikertzaileek ez dute hizkuntzen arteko korrespondentzia sistematikorik identifikatzeko ahalegin txikienik ere egiten.
|
|
(Ribero Meneses, 1998: 47), eta Tartesos
|
hitzak
euskarazko zahartzarorekin harremana omen du. Ribero Meneses en lana gisa horretako zentzugabeko etimologiaz beterik dago, linguistika historiko mailan akatsez beterik, metodorik ez dauka, historikoki guztiz okerra da (eboluzionismoaren teoria ukatzen du inolako arrazoirik eman gabe), eta proposatzen duen geografia historikoa erabat gaitzesgarria da:
|
|
Ondorio bezala Tovar-en
|
hitzak
jasoko ditugu, nahikoa kategorikoa eta adierazgarria baita: –El vasco iberismo fue revisado por varios de nosotros (Bähr, Caro Baroja, Michelena, yo mismo) y pareció conveniente negarlo?
|
|
Hori da J. Juaristik, R. Jakobson-en
|
hitzak
erabiliz, funtzio metalinguistikoa gisa definitu duena (Juaristi, 1976: 39).
|
|
Hasteko, edo ez dute metodorik edo dutenak ez du balio, diskriminatzailerik ez duelako eta edozein hitzi euskal baliokidea ematea ahalbidetzen duelako. Metodoa baino jokabide estereotipatua da, edozer gauzak euskal itxura du, horretarako edozein modutan zatitzen dituzten
|
hitzak
, eta edozein etimologia absurdu proposatzen dute.
|
|
Bestalde euskara eta iberieraren arteko harremana maila semantikoan bakarrik frogatzen dute. Baina hor ere huts eginez, euskararen linguistika historikoa ezagutzen ez dutelako eta latinezko, edo are txarragoa dena, erromantzetik euskarak mailegutan harturiko
|
hitzak
iberiera jatortzat hartzen dituztelako.
|
2006
|
|
(?) baldin setiotik libratzen bazituzten, leialtasun osoz beteko zituztela akordioko
|
hitzak
; zeren lehen, bake ziurrik ezean, zalantzaka ibili ziren Pompeio eta beraren (Sertorius en) artean. Armada erromatarrak, orduan, alez hornitzeko asmoz, baskoien lurraldera jo zuen, eta denbora berean, Sertorius abian jarri zen, oso interesaturik baitzegoen, normala denez, Asiak eta Galiak era berean eskutik alde egin ez ziezaioten.
|
|
V. mendean barbaro
|
hitzak
definizio berri bat hartu zuen, garai honetan etsai heredagarria izendatzeko erabiltzen zen. Esanahi berri hau Gerra Medikoen ostean agertu zen, pertsiarrak eta greziarrak borrokan zeudenean.
|
2008
|
|
Klandermans ek aipatzen duen aldibereko garaipen eta porrot horren beste arrazoietako bat protesta zikloen teoria da. Tarrow en
|
hitzak
hartzen ditu horretarako. Horren arabera, zikloetan garrantzi handia dauka berrikuntza taktikoak, hau da, gobernu batek berrikuntza taktiko bati nola erantzun ez dakien bitartean, mugimenduek abantaila dute.
|
|
Harekin bat egin eta bake taldeetan parte hartzen zutenek, nolabait ere,, salduta? (gure
|
hitzak
dira, ez autorearenak) ikusi dute beren mezua, eta bake taldeetan parte hartu ez, baina gerora gai horrekiko interesa izan dutenek errazago izan dute, arrisku gutxiago baitakartza, erakunde horiekin bat egitera jotzea bake taldeetara hurbiltzea baino.
|
|
The CND Story10 izeneko liburuaren pasarte batek argi azaltzen du BHko bake mugimenduan bizi zen egoera. Freda Ehlers Brisoleko bakezalearen
|
hitzak
dira ondorengoak:
|
|
E.P. Thompson en
|
hitzak
ekarriko ditugu jarrera, berri, horren erakusle izan daitezkeela uste baitugu, eta bide batez gaia mugimendu bakezaleetara hurbiltzeko.
|
2009
|
|
Bestalde, etnia edo nazio eta Estatua kontzeptuak harremanetan jartzen baditugu erabat desberdina da Aro Berrian eta Aro Garaikidean, zeren eta azken honetan erromantizismoa edota nazionalismoa agertzen baitira. Horretaz gain, taldeko kontzientzia denboraren poderioz aldatuz doa, ez da iraunkorra, eta errealitate hori izendatzeko
|
hitzak
, esanahiak ere aldatzen dira.
|
|
Beraz, baskongadoak talde gisa ere (Aro Berrian, baskongado?
|
hitzak
zehatz mehatz esan nahi du euskalduna, euskaraz egiten duena) garbi agertzen dira ikertutako dokumentuetan. Juan de Iguereta Arantzakoak (Bortzirietan, Nafarroako ipar mendebaldean) 1645ean idatzi zuen:
|
|
Gako
|
hitzak
/ Key words:
|
|
«no ay ora ni momento que no tratamos de ella quando nos juntamos los de la patria, que no tenemos otro consuelo». Hauek dira Pedro de Abaurrea iruinsemearen
|
hitzak
Cuscotik 1609an idatzita. Beste batek aitortzen duenez, bizitzan daukan gogorik handiena da «después de la salbación(...) yr a ese pueblo (Zangoza kasu honetan) y olgarme allí».
|
|
Emigrante euskaldunaren izaera eta nortasunaren aldeko
|
hitzak
nahiko orokorrak dira egunkari guztietan, baina normala den bezala, egunkari abertzaleak izan ziren batez ere gai hori jorratu zutenak, euskal abertzaletasuna Amerikan zabaltzeko aukera paregabea ikusten baitzuten emigrante haiengan; Alvarez Gila-k eta Tapiz ek prentsa abertzaleari buruzko lanean hori esaten dute: «No hemos de pensar que el nacionalismo vasco renegara de la labor hecha por los afincados en tierras Americanas.
|
|
Gako
|
hitzak
/ Key words: Euskal prentsa/ Emigrazioa/ Irudia/ Amerika/ XIX. XX. mendeak Basque press/ Emigration/ Image/ America/ 19th 20th centuries
|
2011
|
|
Justizia Plazako. Centro Republicano? egoitzatik, beterik zegoen plaza batetara, Castro Casalek bere
|
hitzak
zuzenduko zituen,. Marsellesa, ren kantuek kaleak betetzen zituzten bitartean, beti ere Arturo San Vicente garaiko ELAko militantearen arabera. Errepublika garaiko egoeraren berri ematen digu San Vicentek laburki: –Alderdiak baziren:
|
|
Fidel Azurza Tolosako alkatearen
|
hitzak
1934ko urriaren 24ko Udal plenoan
|
|
Horretarako Gipuzkoa osotik igaroko zen desfile militar bat antolatu zen eta honen abiapuntua Urriaren 24an izan zen Donostiako Boulevardetik, Carrasco gobernadore militarraren diskurtsuen eta kaleetatik eginiko desfileen ostean168 Urriaren 26an Zumarragatik, Urretxutik, Bergaratik eta Arrasatetik igaro ostean tropak Tolosara iritsiko dira eta Arrameletik bertako musika bandaren melodiek. San Juanen martxa? joz lagundurik udaletxeraino iritsi eta bertan ordenaren defendatzaileen eta Azurzaren aldeko
|
hitzak
jaurtiko dira, gero lunch batekin amaituz169. Errepresio, sinboliko edota ideologiko hau ez da honekin etengo ordea.
|
|
Sarrerako tiroketetan, desgraziarik? eman ez bazen ere, egunean zehar emandako deskarga kontaezinetan (autorearen
|
hitzak
erabiliz), Julian Rouge gaztea hil zen,. Cuarto de Socorrora, iritsi aurretik, Rondilla kalean jaso zituen tiro kopuruarengatik, kazetariak, baño de sangre?
|
|
Carrascoren
|
hitzak
: Temí que actitudes de índole particular en los patronos echaran por tierra la disposición de los obreros favorable a entrar en el trabajo.
|
2013
|
|
Soinu batek, erritmo sinpleenak ere, gure emozio eta aldartean eragiten digu, kitzikatu egiten gaitu. Esaldi, melodia eta musikaren jokoez jabetzean, sinboloak(
|
hitzak
, objektuak, pertsonak, tokiak, gertaerak) ekartzen dituzte gure pentsamendura. Musika eta sinbolo horien arteko erlazioak agertzen dira.
|
|
baina kasu horietan, egoerak horretara behartuta. Chico Buarqueren kantetan, adibidez, joera hori jarraituz, hain dira metaforikoak
|
hitzak
ezen eta zuzenegiak diren. Berehala izan ziren zentsuratuak.
|
2016
|
|
zirenak (Rocha, 2004: 27). Todd Glitinek marxismoaren, maoismoaren eta kontrakulturaren eragina ikusten du beraien lehen dokumentuan (Glitian, 2004: 1213),. You don, t need a weather man to know which way the wind blows?, azken hau Bob Dylan-en abesti baten
|
hitzak
baitziren. Ikasle mugimendu klasikoaren lan esparrua txikia geratzen omen zitzaien eta beste taldeekin lanean hasi ziren, langile klasearekin kasu, mugimendu iraultzaile handi bat sortzeko helburuarekin (Jacobs, 1997: 33).
|
|
Hezkuntza sistema eta amerikar gizartea kritikatzen zituzten, eta beraien protestetan bide baketsuak erabiltzen zituzten. Talde honen izaera ulertzeko bere buru zen Mario Savioren
|
hitzak
aipatuko ditugu:
|
2017
|
|
9 Seguin Bordeleko baskoien dukea 816an kargugabetu zutenean, Vita Hludovicik berak erabilitako
|
hitzak
gogoratu besterik ez dago: –haren harrokeria mugagabe eta manera gaiztoengatik?.
|
2018
|
|
Zergatik jartzen ditugu zalantzan apaizen
|
hitzak
–Luiaondon euskara osasuntsuago zegoela esaten dituzten datuak ditugulako.
|
|
XIX. mendeko autoreek eztabaida batzuk izan zituzten herri honen euskalduntasunaren inguruan, baina nahiko ezaguna den testigantza bati buruz ere idatzi dute beste batzuek azken hamarkadetan (Iturrate, 1987; Barrenengoa, 1988; Ibisate, 2009). Astobitzako elizako liburuetan 1836ko abuztuaren 18ko heriotza agiri bat dago, zeinean Altubeko baserri batean hilzorian zegoen gizon batek euskaraz esan zituen azken
|
hitzak
eta, apaizak ulertzen ez zionez, itzultzaile jardun zen herriko gizon bat.
|
|
Gako
|
hitzak
: euskara, Araba, euskararen galera, gaztelania, Aiaraldea, Euskal Herria, hizkuntzak
|
|
Galera honen lekukoa dugu Pedro La Lastra apaizak 1775eko apirilaren 25ean egindako sermoia Etxaurreneko santutegia berreraiki zenean. Hona hemen La Lastraren
|
hitzak
(Barrenengoa, 1988: 25):
|
|
Kexaako komentuko apaiza izan zen La Lastra, eta, Etxaurreneko sermoian, Menoio eta Kexaa inguruko herriei buruz ari zela uste dugu, berak nahiko ondo ezagutuko zuen barrutiari buruz, hain zuzen. La Lastraren
|
hitzak
zuzenak badira, 1775 urterako euskara ez zen nagusi izango Kexaa baino mendebalderago. Baina datu gehiagorik ez dugunez, ezin dugu esan Menagarain, Arespalditzan edo Sopeñako herrietan zer gertatzen zen.
|
2022
|
|
Hori are agerikoagoa da dibulgazioaz ari garelarik; izan ere, irakurlea ez da aditu teknikoa eta erraztu egin nahi zaio errealitate haiek ulertzea. Apustu bihurria da garaian garaiko irudi argigarri bat irakurleari helaraztea eta, horretarako, errealitate horri zintzo lotzen zaizkion
|
hitzak
eta izenak baliatzea.
|
|
Gaskoiari (biarnesari bereziki) aitortzen zaio euskararen adstratu izatea eta euskara substratutzat izatea, alegia, euskal komunitatearekin harremanetan bizi izatea eta, gainera, euskaraz mintzatzen ziren komunitateetatik sortu izana. Fonetikaz, antzekoagoa izan zaigu gaskoia (okzitaniera) frantsesa baino, eta hala
|
hitzak
nola izenak sortzeko iturburu emankorra. Euskarak, bada, Erdi Aroan ugari edan du hizkuntza hartatik askotariko onomastika osatzeko orduan, bereziki erdialdeko eta ekialdeko lurraldeetan.
|