|
2000
|
|
|
Agiri biak, bai pasaportea eta bai Euskal Herritartasun Agiria, ASK erakundeak jaulki zituen. Agiri horien zabalkundeak, erabilera kanpaina osatua baino gehiago, dokumentuen balio sinbolikoa testimonialki azpimarratzea ez otezuen pentsarazten du, zabaltze egunaren hautuak agerian uzten duenez12 Pasaportearen kasuan, badaude bidaiatzeko erabilia eta onetsia izan deneko frogak, zenbaitzuk urte
|
hartako
oporretan mugetan erakutsitako dokumentu bakarra izaki.Dokumentuaren balio sinbolikoaren lekuko, orduko Egin egunkariak haren berrijaso zuen.
|
|
|
Eta, zer esanik ez, liburuak. Nik bezala, garai
|
hartako
euskaltzale autodidakta guztiek, nor ez zenautodidakta, inolako euskal ikasketa arauturik ez zegoen garai hartan?, arreta handizirakurri eta aztertzen genituen, ikasmaterialik egokiena zirelako ziurtasun osoz.
|
|
|
Zer ezote genuen ikasi eta zenbat zalantza ez ote zizkigun argitu, zalantza berriak sortuzizkigun aldi berean? Euskararen batasuna orduantxe bideratu zen, dudarik gabe, etahura ahalbidetu zuten batzuk joanak eta behin eta berriro goraipatuak izan diren arren, badira hain goraipatuak eta omenduak izan ez diren beste zenbaitzuk, joanak direnakbatzuk eta bizirik dirautenak bestetzuk, garai
|
hartako
gazteen irakasle ez arautuak izanzirenak. Bi aipatzearren, nik neuk biziki estimatutakoak, joandako bat, ImanolBerriatua, eta bizirik dirauen beste bat, Txillardegi bera, aipatuko nituzke.
|
|
|
Lehen enkontrua (enkontru birtuala esango genuke gaur egun) liburu baten bidez izanondoren, bigarrena 1975eko irailean izan zen, urte
|
hartako
azaroaren 20 zoriontsurako (geroago azaroaren 20ak ez du izan zoriontasun kutsurik, alderantziz baizik) bihilabete eskas falta zirenean.
|
|
|
Toponimia oinarritzat hartuta ere eraiki dira haize izenak. Honelakoetan, haizeanondik datorren aintzat hartuta lurralde
|
hartako
izena hartzen du. Herria baino izaeratxikiagoko guneak, herri izenak, lurraldearenak zein nazio izenak izan daitezke.
|
|
|
Garai
|
hartako
ikastaro batean izandako mahai inguru baten kronika ongi datorkitorain, nirea baino pluralagoa den ikuspegia azaltzeko:
|
|
|
Zalantzarik gabe, Gobernukosektore jakin baten eta militarren agindupetik at, eliz barneko burujabetasuna berreskuratu nahi izan zuen Lauzurikak, frankismoaren barnean hurbilen zituen indarpolitikoen babesa segurtatuz, pentsa daitekeenez. Lehen Gobernu
|
hartako
Justizia Ministroaren laguntzarik izan ote zuen. Rodezno Kondea izan zen Ministeritza horretankarlismoaren ordezkaria.
|
|
|
Gutxienez Probintzia osorako emandako agindua zen abendu
|
hartako
hau(. Delegado de Orden Publico de la Provincia, rena zela esaten baita), baina, zalantzarikgabe, Ministeritzatik bertatik zetorrena (hurrengo martxoan Goberna zioko Ministroak, cuanto tengo dispuesto, esanez gogorarazten baititu agindu hauek).
|
|
|
Paper hain ofizialetatik izan gabe, Kronika ofizialetik dakizkigu ezagutu ahal izanditugunak. Honek ere ez du deus esaten Komentuan edo Probintzian segitu izan zendebekuarekiko erabaki prozeduraz; komentu
|
hartako
fraideek debekuaren ondorenjarraitutako jokamolde praktikoaz bakarrik ematen zaizkigu berriak. Honetaz dakigunabilduko dugu hona.
|
|
|
Une jakin
|
hartako
testuingurua gaindituz, euskaldungoaren hizkuntz historia zaileta luzean urteetako honek badu beste berritasunik ere: Euskararen kontra, orduan sartu zen elizetan barnera Estatua, lehenengoz halako indar eta ahaleginez, ezbaitzen une bateko kontua izan, gerran eta gerraostean ia bi urte eta erditan luzatu zenabaizik.
|
|
|
1937ko udazken hartan Donostiako komentuan bizi zirenak 27ren bat ziren, bainabertoko egoiliarrak hamabost edo bakarrik. Errefuxiatuta, edo gabe, behin behingozbertara etorritako batzuek osatu zuten urte
|
hartako
Fraide Senitartea (Cronica: I, 335336).
|
|
|
Tradizio
|
hartako
hiru korronte politiko eskuindar elkartu ziren batik bat Altxamenduko lagunarte nabarrean: monarkia canovista eta primorriveristatik zetozenak, karlismo bateratuak zekarrena eta Falange berriarena (Carr 1968:
|
|
|
Txillardegi ez da galduko, gutako beste asko gal gaitezkeen neurrian, soziolinguistikaren adigai formal abstraktuen formulazioan. Garai
|
hartako
hizkuntzalaritzaren ikasbide teorikoak gutxietsi gabe, adibide enpirikoen argitan azaldukodizkigu hizkuntzaren eta gizartearen arteko hartu eman nahasiak. Eta, oker ez banagobehintzat, adigai teorikoen eta eskarmentu enpirikoen arteko elkar osatze hori, berebilakaera soziolinguistikoan barrena, ez da gehiago desagertuko.
|
|
|
Garai
|
hartako
bizimoduaren erreferentzia bat edo beste behar izanez gero, gogora dezagungarbitzailearen erratzak 7 pezeta balio zuela. Bestalde, ezin ahaz daiteke zineman sartzeko prezioak merkesamar mantendu zirela luzaroan:
|
|
|
beste guztien gainetik askapen nazionala helburutzat hartzea. Batetik ETAk1967an bi helburu hartzen zituela, hots, klase askapena eta euskal nazioaren askapena, eta horretarako marxismoan oinarritzen zela ikusirik, eta, bestetik, marxismoa Europangainbehera zetorrela oharturik, nahiz eta garai
|
hartako
Euskal Herrian modakopentsaera zen, ETA uztea erabaki zuen. Txillar ezkerrekoa izan da, baina ez marxista; eta asmatu egin zuen, nahiz eta 1967an ia bakarrik gelditu eta bazter tua izan zen.
|
|
|
–Baita, baita. Garai
|
hartako
abadea bera izango zen, gainera.
|
|
|
hizkirimiriak eta sukaldaritza kontseiluak ere zabaltzen ziren. Irrati
|
hartako
langile guztiak andrazkoak ziren. Bestalde, entzuleen sexuari dagokionez, aipa dezadan 1978an oraindik entzule andrazkoak gizonezkoak baino gehiago zirela, baina hurrengo urtean portzentaiak gizonezkoen alde aldatu zirela.
|
|
|
1908 urtean Kalifornian Ch. D. Herrold ek pratikan jarri zuen eskualde
|
hartako
nekazariei informazio meteorologikoak transmititzea. Urte bat geroago, Lee De Forest-i esker, New Jersey ko irrati entzuleek Enrico Caruso k New York eko Metropolitan Opera House n emandako kontzertua segitu ahal izan zuten.
|
|
|
Emile Girardeu izan zen Radiola rentzat, Estatu frantseseko lehen irrati pribatuarentzat alegia, baimena lortu zuena, 1922ko azaroaren 6an lehenbiziko emanaldia egin ahal izateko. Irrati
|
hartako
lehen hizlaria Marcel Laporte komediantea izan zen,. Radiolo, izengoitia hartuko zuena (Bamberger, 1997, 89).
|
|
|
Address station KDKA, Westinghouse, Pittsburgh, Pennsylvania? izan ziren estazio
|
hartako
esatariaren hitzak, iparramerikarrentzako lehenbiziko albistegi erregulartzat jo dezakegun hartan aipatu zirenak (Bittner, 1977, 1); hots, irratilariek feedbacka eskatzen zuten, entzuleei buruz zerbait jakitearren. Nahiz eta albisteak hedatu zituen lehenbiziko irrati estazio komertziala KDKA izan, ia aldi berean Detroit News (8MK) izenekoa ere konturatu zen informazioa irratiz igortzearen abantailaz.
|
|
|
Sasoi
|
hartako
klimak gorabeherak izan zituen, baina hotzak Goi Paleolitora arte (K.a. 40.000) iraun zuen, azken glaziazioaren aldi hotzena (Würm glaziazioaren azken fasea) izan zena amaitu zen arte hain zuzen.
|
|
|
Labur esanda, Antzinako Erregimenarekiko lotura hautsi eta Estatu berria eraikitzea. Izan ere, Gil de Zarate ek berak dioen moduan,. La instrucción... estriba en ella la base más firme de todo sistema político? 152 Helburu horretara zuzendu zen epealdi
|
hartako
antolakuntza sukarra, eta diogunaren adibide batzuk aipatzearren, hona hemen Estatu Nazio espainiarraren eraikuntza prozesuan guztiz garrantzitsu suertatu izan diren. Ministerio de Fomento, hark hartutako bi erabaki:
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, garai
|
hartako
momenturik interesgarriena 1838ko oinarrizko irakaskuntzari buruzko legea dugu159 Aurrekoaren bide berdina jarraitzen zuela eta 1821ko. Reglamento, aren printzipio nagusiak jasotzen zituela esan daiteke (estatalizazioa, zentralizazioa, uniformizazioa mailak, curriculuma, ikuskaritza..., etab.), baina, nahiz eraginkortasunaren aldetik oso arrakastatsua izan ez160, bere garrantzia honetan datza: Espainiako hezkuntza sistema nazionalaren zutabea izango zen Moyano legeak bere egingo zuen.
|
|
|
alde batetik eskolaratzea ez zen derrigorrezkoa165, ezta doakoa ere eta, beste aldetik, hezkuntza administrazioari zegokionez, Gobernuak udalen eskuetan utzi zituen sistemaren antolakuntza eta finantzabidea, zentzu horretan maila bateko inhibizioa (ezina esatera ausartuko ginateke) erakutsiz166 Lehenago esandakoaren ildotik, antzeman daitekeenez, helburu edota nahi batzuen formulazio hutsak berehalako islarik ez zuen izan, nahiz hori bidera zezaketen egiturak eraikitzeko egin ziren ahaleginak azpimarragarriak izan zirela ezin ukatu. Izan ere, epealdi
|
hartako
testuinguruak gerra bat zela medio, non gizartearen aldaketaren aurkako erresistentziak gutxi ez ziren, ezta tentsio gabekoak ere, ez zuen politika liberala gauzatzeko erraztasun handirik ematen; hala ere, Estatu nazioaren markoan prozesu hori garatzeko eginahalak eta saioak eginez gobernuak eta administrazio liberalak berean gogor irauteak, eragin nabarmena izan zuen XIX. mendearen bigarren erdi...
|
|
|
Edonola ere, esandakoaz gain174, behin eta berriro azpimarratzen saiatu izan garen moduan, arreta berezia merezi duen arloa administrazio egiturei zegokiena dela iruditzen zaigu, honek osatuko baitzuen eraiki nahi zen hezkuntza sistemaren oinarrizko zutabea. Ondorio gisa edo, hona hemen guztiz adierazgarriak diren momentu
|
hartako
protagonista izan zen Gil de Zárate ren hitz hauek:
|
|
2001
|
|
|
Dena den, garai
|
hartako
merkataritza bitan banatu behar da: hurbilekoa etaurrunekoa.
|
|
|
batetik, haizeolen garaia, non burdinolak aire zabalekoak baitziren; bestetik, zeharrolak edo burdinola hidraulikoak; eta azkenik, Aro Garaikidean, industrializazioaren garaiko labe garaietako burdin lantegiak. Agerikoa denez, guretzako garai ezezaguna lehenengoa da, eta arkeologiak informazio iturriezinbestekoa eman diezaguke momentu
|
hartako
burdin produkzioaren oinarriteknologikoak ezagutu ahal izateko.
|
|
|
Halatan, garai
|
hartako
hainbat gorabehera baliatu nahi izan nituen, eta haienbarne muinetako auziak (atenporalak direnak) geure garaira, neurera, ekarri, Brecht-ek argudiatu zuen urrutiramendu ezagunaren bidetik:
|
|
|
Fantasia hitzaren pean bildu ditu Jon Kortazarrek garai
|
hartako
hainbat idazleren emaitzak.Ikus Kortazar, J. (1990): Literatura vasca.
|
|
|
Datuok ikusita, euskal liburu funtzionalaren aldeko apustua egin zutengarai hartako argitaletxeek, eta, bereziki, irakaskuntzaren aldekoa. Guztiarekin, ahula zen benetan garai
|
hartako
argitaletxe egitura, eta momentukokezka eta aldarrikapenen adibide ditugu 1969an R. Arregik argitalpen politika sendo baten beharraz esandakoak (ik.
|
|
|
Frankismoarendebekuak eta zapalkuntza politikaren ondorioak jasaten zituen belaunaldiaz mintzogarela esan behar da. Hori dela eta, garai
|
hartako
egoera eta gabeziek bultzatutaekin zion Saizarbitoriak idazteari. Egileak berak behin eta berriro adierazi duenez,, akzidentez?
|
|
|
Beraz, abortoaren gaia 60ko hamarkadan puri purian zegoen gaia da. Horrenadibide dugu, J. Juaristik gogorazi bezala (1987: 125), 1968ko udan kaleratu zenHumanae Vitae entziklika polemikoa; edo garai
|
hartako
film berritzaileenetanabortoaren arazoak zuen protagonismoa4 Horiekin batera, etengabe kaleratzenhasi ziren abortoaren aldeko manifestuak gogorarazi nahiko genituzke, eta bereziki, 1971n 343 emakumek sinatu zutena. Emakume haiek guztiek abortatu eginzutela aitortzen zuten, eta zerrendakideen artean S. De Beauvoir bera izan zenlehenengoa.
|
|
|
Hizkuntza egoerari dagokionez, euskararen atzerakada biziak ezaugarritzen du aro hau batik bat. Garai
|
hartako
hainbat euskaltzalek, adibidez, Campionek (1907), Sabino Aranak (1894), Azkuek (1896)?, herria erdaldunduz joatearen arrazoi nagusietako bat eskola zela uste zuten (1912kodatuen arabera, Hego Euskal Herriko maisu maistra gehienak? %61. Euskal Herritik kanpo jaiotakoak ziren).
|
|
|
Areago, euskararen lanketa ez zensoilik mugatzen gramatika ezagutzara, idatzizko literatur saioak ere egitenziren euskarazko aldizkariak argitaratuz, hala nola Gure Izarra (1950), Piztu (1953) eta Gure Izartxo (1967). Gaur egungo euskal kultura, bereadierazpide desberdinetan, 1960ko hamarkada
|
hartako
idazle masa hartatikhornitzen da funtsean.
|
|
2002
|
|
|
Aurreko estuasuna deuseztatu zuten dibisen sarbiderako iturri horiek hirurogeiko hamarkadako Europako hazkunde ekonomikoan zuten oinarria. Garai
|
hartako
Espainiako ekonomiaren berritasunik handiena hauxe izan zen: aurreko urteetanhazkunde horrek berekin zekarren tiraldia aprobetxatzea eragozten zuten oztopobatzuen deuseztatzea.
|
|
|
Zentra dezagun geure azterketa egoera berriak industrian izan zituen eraginetan, bera izan baitzen garai
|
hartako
aldaketa ekonomikoen protagonista nagusia.
|
|
|
Laurogeita hamarreko hamarkadan burdinaren esportazioan gertaturiko krisiak, beste arrazoi batzuen artean, une
|
hartako
aldaketa teknikoek garrantzi bereziaizan zuten horretan, aldaketa sakonak ekarriko zituen euskal industriaren norabidean.
|
|
|
programak, moderatu espainiarren eta Nafarroako oligarkia liberalaren artean abian jarri zenak? bidea eman zien oligarkei zergakkontrolatzeko eta une
|
hartako
gizarte espainiarraren eraldaketa liberalak eskuratuahal izateko. Akordio horren ondoriozko sistema fiskala giltzarria izan zen; horidela eta, arreta berezia eskainiko diogu atal honetan.
|
|
|
Bilera
|
hartako
beste puntu bat honako hau izan zen: Zentro bakoitzarenproposamenak beraientzako.
|
|
|
Ildo beretik eta ikastetxe horren klaustroko nahiaren ondorioz, Zaragozako Unibertsitateak Euskara Katedra bat sortu eta bultzatu zuen Eskolako ikasleguztiek euskara ikasteko aukera izan zezaten. 1986an, euskararen aldeko girohorretan erabat murgildurik, eskola
|
hartako
zuzendaritzak, Jose Ramon Pascualburu zelarik, Haur Hezkuntzako espezialitatean euskal lerro bat irekitzea lortu zuen.
|
|
|
Garrantzitsuenak, lotura familiarrak edo senitartekoak, leinu eta klanekoak, adiskidetasun etaherrikidetasunekoak, eta, azkenik, harreman feudal eta klientelarrak ziren. Teorian, mota horretako loturen bitartez zegoen egituratuta garai
|
hartako
gizartea. Hala ere, ez zuten komunitate edo erakunde bat eratzen, ez zuten juridikoki funtzionatzen; baina gizartea egituratzeko orduan, talde horiek besteak bezain errealak eta indartsuak zirela esan dezakegu (Imizcoz, 1996:
|
|
|
Gaur egun hainbat historialariketa soziologok azpimarratzen dute gorteak Europako mendebaldeko erresumetakoegitura politikoan zeukaten garrantzia (Rivero, 2000). Gortea garai
|
hartako
boterearen erdigunea zen, baina ez zen botere gune bakarra; berari lotuta beste erakundeasko zeuden. Benetan, Aro Berriaren monarkia osatu zuten eliteen botere erlazioenerdigunea bilakatu zen.
|
|
|
Laugarrenez, bi Estatu etsaien menpekoak ziren bi lurraldeak elkarren lagunizate horrek kortsoaren garapena ere bideratu zuen. Bai Hego Euskal Herria eta baiIpar Euskal Herria garai
|
hartako
kortsario gune garrantzitsuenetakoak izan zirenEuropa osoan. Conversak, batetik, elkarren erasoak saihesten zituen, honela norbere kortsario ontziteria galtzeko arriskua aldenduz, eta, bestetik, hitzarmen haietatik at zeuden herrialdeen aurka erasoak lasai egiteko aukera ematen zien denei, inork galarazteko arriskurik ia izan gabe.
|
|
|
Geografia general del Pais Vasco Navarro, entziklopediagisa asmatua? garai
|
hartako
jakituria historiografikoaren eredua dugu. Horrezgain, Pablo Alzola eta Julio Lazurtegi aipatu behar dira.
|
|
|
Haien helburu nagusietakoa Marconi-ren asmakizuna ezagutzera eman eta erabilpena bultzatzea zen. Horrez gain, irratien aldeko mugimendua bultzatu zuten egunkariek, eta T.S.H.2izeneko atalak ageri ziren garai
|
hartako
prentsan.
|
|
|
Emisora abian jartzeko orduan udalak egoitza utzi zien arren, lokal horrek buruhauste batzuk eman zizkien irratiko arduradunei: 1988an pipi plaga batek emankizunak bertan behera uztera behartu zituen, eta 1993an arazoak izan zituzten garai
|
hartako
udal agintariekin, eta egoitza uzteko eskatu zieten. Dena dela, gorabehera ugari izan arren, bizirautea lortu zuen, eta, adibidez, kazetariak hezteko tailer bat antolatu zuten.
|
|
|
Adibideekin segituta: 1744 urtean, J. J. Rousseau-k gutun bat bidali zion garai
|
hartako
kanpo arazoetarako ministro frantziarrari, barkamena eskatzeko. Gutunean zera ziotsan Rousseau-k Amelot ministroari:
|
|
|
Gertakari mediatiko moduan, eskandalua XVIII. mendeko produktua da. Garai
|
hartako
egunkariek gustua eta etekina bilatu zioten gizarte pertsonaiei buruzko aferak argitaratzeari. Aberastasuna edo boterea zirela medio, pertsonaia publikoek bazuten promimentzia soziala, eta hedabideek bestelako etekin mediatikoa sortzen asmatu zuten, pertsonaiei zenbait bazter ilun argitara ekarriz:
|
|
|
Partiketa geoinformatibo hori, garai
|
hartako
estaturik indartsuenen interes ekonomikoen arabera egin zen. Partiketa horrek informazioa esku gutxi batzuetan biltzea ahalbidetu zuen, eta horixe ahalbidetzen du gaur egun ere.
|
|
|
«Jainkoek ez diote zinez dena bati eman; badakizu garaile izaten, Hanibal, baina ez dakizu garaipenaz baliatzen». Arrazoiz pentsatu ohi da Erromako hiriaren eta inperioaren salbagarri izan zela egun
|
hartako
luzamendua.
|
|
|
Gainera, aurpegia handitu zitzaidan, ahoa luzatu, sudurra zabaldu, eta ezpaina zintzilikatu; belarriak, beren aldetik, neurriz gora haziak neuzkan, eta ilez estaliak. Eta nire zoritxarreko aldakuntza
|
hartako
kontsolamendu bakarra: Fotide besoartean ezin hartu banuen ere, ederki haziak neuzkan behintzat neure dohain naturalak.
|
|
|
Nahiz horrela lerrotu zirenen ahaleginez, nahiz ustegabean horrela izatea suertatu zelako, eguzkiak egoki egoki jotzen zuen bi aldeetakoentzat zeharka, erromatarrak hegoalderantz eta kartagoarrak iparrerantz begira zirelarik. Lurralde
|
hartako
biztanleek bolturno deitzen duten haizea erromatarren kontra altxatu eta hautsarekin aurpegian bertan jota ikuspidea kendu zien.
|
|
2003
|
|
|
Bandresen txostenaren azken atalak une
|
hartako
egoera jorratu zuen. Bertan azaltzen zenez, UEUren egiturak hutsune larriak zituen:
|
|
|
Berarekin batera aritu ziren Martin Orbe eta Jose Mari Satrustegi, Euskaltzaindiaren Nafarroako idazkaria. Urte
|
hartako
berrikuntza nagusia prentsa bule goa eratzea izan zen, Leioan kazetaritza ikasten ari ziren 6 lagunen lankidetzari esker (Ana Aizpiri, Idoia Jauregi, Andoni Basabe, Sabin Oregi, Juanjo Ispizua eta Jexuxmari Zalakain). Horietako batzuk ondoren Euskal Irrati Telebistan hasiko ziren lanean.
|
|
|
Dena den, iturri horrek baditu bere mugak; UEUren erakunde nagusien, zuzendariaren, idazkariaren, talde eragilearen eta sailburuen batzarraren ibilbidea eta zereginak, neurri handi batean, ederki azaltzen dizkigu. Aitzitik, berri gutxi dago garai
|
hartako
UEUko sail bakoitzaren bizitzari buruz; kasurik onenean, sailburuak gorde duelako eta ikerketa honen mugek ezinezko egiten dutelako banan banan informazio horren bila ibiltzea.
|
|
|
Anjel Lertxundi, Xabier Mendiguren eta Mikel Lasa izan ziren garai
|
hartako
ikastaro askotako irakasleak. Deia tik hartutako argazkiak. Abertzaletasunaren agiritegia.
|
|
|
100 Garai
|
hartako
euskararen gizarte erabilerari buruzko ikuspegi orokor eta laburra, Eizagirre Sagardia, A. (1993): –Euskal Alfabetatzea:
|
|
|
Bigarren jarreraren defendatzaile nagusia Koldo Mitxelena zen. Haren ustez, euskara unibertsitatean sartzea ez zen une
|
hartako
lehentasuna; oinarrizko heziketan behar ziren irakasle euskaldunak.
|
|
|
Luis Mari Bandres Elhuyarreko kidea, garai Mikel Zalbide Elhuyarreko kidea, garai
|
hartako
hartako UEUren antolatzaile nagusietako bat. UEUren antolaketan aritutako beste kideetako Argiako argazkia. bat.
|
|
|
1985eko urtarrilean, Euzkadi astekari jeltzaleak Jorge Oteizari eman zion saria; berak uko egin zionean idatzitako gutun bortitza, Eusko Jaurlaritzak kultura proiekturik ez izatea salatuz, dugu garai
|
hartako
haserrearen lekuko. Oteizaren aldarriak bidea eman zuen indar abertzale guztiei zabaltzeko salaketa Pamiela aldizkarian:
|
|
|
Dialektika horren adibiderik esanguratsuena garai
|
hartako
euskalduntze alfabetatzean aurki daiteke. Hezkuntzarekin batera, euskalduntzeak hartu zuen urte haietako protagonismoa, bereziki euskaltegien bitartez, milaka eta milaka lagunek ekin baitzioten euskara ikasteari sasoi haietan.
|
|
|
Giro politizatu hartan, Ezker Abertzalearen inguruko, baina askatasunez eta euskara hutsean idatzi nahi zuen gazte talde hura marjinalitatearen mugan zebilen. 1980ko bukaeran, Argia izenaz birbataiatutako astekariaren ibilbideak ondo islatzen du garai
|
hartako
bilakaera. Ezinbestekoa izan zen Argia ko lankideen militantismoa, baina, era berean, osatu berri zen Eusko Kontseilu Nagusiko Karlos Santamariak eta, geroago, Eusko Jaurlaritzako Martin Ugaldek emandako diru laguntza116 Egoera horretan, 1976 eta 1977ko euforia etsipen eta frustrazio bilakatu zen hurrengo urteetan117 Ez hori bakarrik, Josu Landaren hitzetan, arestian aipatutako tirabiren eta liskarren ondorioz enfrendamendu fratizida eta ireki batetara iritsiko gara.
|
|
|
«Euskal Unibertsitatearen plangintza orokor baten behar gorria dugula». Nabarmentzekoa da garai
|
hartako
nahasketa eta gaiaren zailtasunen lekuko, agirian sinonimotzat erabili zirela berez esanahi desberdinak zituzten. Euskal Unibertsitatea?,. Euskal Herriko Unibertsitatea, eta. Euskal Herriaren Unibertsitatea?.
|
|
|
Jazinto Iturbek, bertako irakasle eta UEUko kideak, hiru ondorio garrantzitsu atera zituen inkestaren emaitzetatik: bat euskararen aldeko giro nabarmena fakultatean; bigarrena, euskaldunen urritasuna eta euskalduntzearen beharra eta hirugarrena, garai
|
hartako
eztabaidetan arreta gutxi eskaini zitzaion puntu bat, «euskarazko Unibertsitatearen etorkizuna eskailera luze baten buruan dagoela, eta bertara heltzeko aurreko mailetatik ere pasatu behar dela»97 Hilabete batzuk lehenago Jose Ramon Etxebarria fakultate bereko irakasleak gauza bera aitortu zuen: «nekez eduk dezakegula Euskal Unibertsitaterik euskal ikasle eta irakasleak eduki arte, eta hauk beheko mailetatik pasatu behar dutelarik, behe mailetako euskal ikastetxeak behar ditugula aurretik»98.
|
|
|
Urtebete geroago, 1976ko abuztuaren 31n, hots, UEU bukatu eta handik hiru egunetara, aurkeztu zen Iruñean KAS alternatiba. Ezkerreko abertzaletasunak eragin txikia zuen oraindik, garai
|
hartako
hitzetan,, españolista, tzat edo, sukurtsalista, tzat hartzen ziren PCE, LCR, ORT edota MCE alderdien aurrean. UEUn gertatutakoa giro horren lekuko izan zen, ikastaroak abertzaleen bilgune baitziren.
|
|
|
Laugarren puntuak euskal kulturaren aldeko erakundeen egoera ekonomiko kaxkarra agertu zuen, eta laguntza zabalak eskatzen zituen. Azkenekoan, garai
|
hartako
Espainiako gobernuak emandako indultoaren urritasuna salatu ondoren, mugarik gabeko amnistia orokorra eskatu zen.
|
|
|
Euskadiko Ezkerraren garai
|
hartako
txostenetan ez zen nabarmentzen jarrera garbi bat. Euskal Autonomia Estatutua onartzeko prozesuan, zera azpimarratu zuen alderdi honek argitaratzen zuen Arnasa aldizkariaren 2 zenbakiak:
|
|
2004
|
|
|
Periklesek beretzen dituen garai
|
hartako
balio sofistiko gailenak, komenientzia, pragmatismoa eta eriatibismoa. Tuzididesek hain maisutasun handiz kontatzen dituengertakizun historikoetan agerj dira garden eta gordin.
|
|
|
Biaskatasun modu horiek, etikarako premiazkoa zena eta politikan parte hartzeko aukeraematen zuena, Spinoza rcn subjcktu etiko politikoan ikus daitczke argi cta garbi. Denadela, burgesia boterera heldu aurretik ezin uler dezakegu garai
|
hartako
askatasunaren eskaera bere sakontasun osoan. Burgesiarekin, gizakiak aske izan behar zuen inolako oztoporik gabe negozio ekonomikoak martxan jartzeko, edo bakoitzak nahi zuen lan motaaukcratzeko, cdota lan egin ala ez erabakitzeko.
|
|
|
Lanbide bcrriaksortu ziren: itzuitzaileak kopiatzaileen ordez. notariotz.an aritu zirenak, burokratak etab., eta, beste gabe, literaturaren, artearen zein filosofiaren eraldatzc prozesua abian ipini zen.Berpizkundeak ahaztuta eduki nahi izan baditu ere, garai
|
hartako
unibertsitateetako maisuakjuduak eta islamiar erlijiokoak izan ziren nagusiki. Zenbait ofiziotan, gainera, kristauekparte hartzea ia debekaturik zutenez (medikuntza, legedia, kontularitza, banka, etab.), gauregun intelektualtzat hartuko genituzkeen haiek orduko kolektiboen arabera juzgatu behardira.
|
|
|
Antza denez, beste horrenbeste gertatu zitzaion Amaut Oihenarten Atsotitzak etaNeurtitzak (1657) bildumari. Euskaraz idatziriko sasoi bereko atsotitzen bildumak funtseangreziar, erromatar, frantscs edo Gaztelakoen esaera zaharren itzulpenak baino ez zirenean, mauletarrak eskaini ziguna, berak sorturiko olerki, neologismo eta guzti, garai
|
hartako
humanista eta ikertzaile ezagun batek orduko euskal pentsamenduari buruz jasotakoaren isladugu.
|
|
2005
|
|
|
Argudio hau berez erortzen da. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Foruak 1876an ezabatu zirenez geroztik 1936 arte ez dagohalako aipamenik Alardearen inguruan, Foruak garai
|
hartako
edozein arlotakoezinbesteko erreferentzia izan arren. 1936 bitartean Foruak tabu zirela?
|
|
|
Hondarribian isun mehatxuz adierazten dute beharra. Hirihonetan, XVII.ean ez bezala30, XVIII.ean, alardea eta prozesioa, biak bat datoz: 1718ko abuztuaren 3ko udalbatza, irailaren 8ko Amabirjinaren Jaiotzarako mangaantolatzeko, eros dadila behar adinako bolbora eta soka, eta hemezortzi eta hirurogeiarteko guztiak joan daitezela egun
|
hartako
alarde eta prozesiora beren zizpekin, ohibezala (Portu: 444).
|
|
|
Bigarren Karlistada bukatutakoan35, 1880an, hiritar armadunez lagundutakoprozesioa egiteko baimenak lortuta, urterik urte egituratzen joan zen desfilezaharberritua, garai
|
hartako
armada txiki baten tankera hartuz, Irunen zein Hondarribian36 Izena bai, baina lehengo alarde foralen izana, halakoetan inolako presentziarik ez zuten elementuak gehitzen zirelako, ez zeukan armada irudikatzenzen formalki.
|
|
|
Hala dio Antonio Aramburu k: «Hondarribian 1638ko setioaz geroztik egindako lehenalardea 1639ko apirilean izan zen», eta urte
|
hartako
irailaren 4ko udalbatzaren erabakiak prozesioaaipatzen duela, ez alardea (Gara, 00/ 08/ 30). Horrek ukatu egiten du Javier Aramburu hondarribiarraren tesi, foruzalearen?
|
|
|
alde batetik, turismoa erakartzea; eta bestetik, ospatzen ez zen tradizio bat berreskuratzea, milizia foralena alegia. Lehenengo urteetan Alarde jaioberriak ez zuen izan herri mailan harrera onik, garai
|
hartako
prentsak?, mamarrachada, eta, carnaval?
|
|
|
PNVko alkatea Xabier Txapartegi izango da, gaur egun emakumearen parte hartzearen kontrako sutsuenetariko bat dena; alkateordetza (PNV) Ricardo Etxepareren esku zegoen, gaur egun DonostiakoDanborradan emakumeen talde baten aitabitxia, baina Irungo Alardeari dagokionez, bi Alardeen teoriaren sortzaileetako bat; bigarren alkateordea (PNV) Ramon Requejo zen, gaur egun ere tradizionalisten buruetariko bat dena eta garai haietanjeneralaren laguntzailea eta gero Alardearen komandantea31 izan zena. PNVko zinegotziak ziren ere Javier Altuna, garai
|
hartako
Danbor Nagusia; Jose Luis Ocio, hatxeroa, eta Laureano Liceaga, Antonio Aramburu ren koinatua. EuskadikoEzkerraren zerrendetan Antonio Aramburu bera zegoen (azken urte hauetanPNVren inguruan ibili da).
|
|
|
LEHENA. 1997ko abuztuaren 11n harrera egin zion Sala honek ISABELQUINTANA CANTERO andreak, JOANA MUGARRIETAKOA Elkartearen ordeeta izenean, Ixabel Alkain Etxeberria andreak, Rosario Iraola Martinez andreak etaMaite Arizaga Errazkin andreak 1997ko uztailaren 7an Hondarribiko UdalekoAlkate Lehendakariari eginiko eskariari isilaren bidez erantzun izanaren aurkaaurkeztu zuen administrazioarekiko auzi errekurtsoari. Gogoan hartu zuen errekurtsohark Hondarribiko Alkatearen izaera, hiri
|
hartako
Udalburu izateaz gainera AlardekoJuntako kide ere bazelako, eta bereziki eskatu zen haren bitartez emakumeekHondarribiko Alardean gizonezko hiritarkideen baldintza beretan parte hartzekoeskubidea aldarrika zedila, auzoetako konpainietan emakumeek aipaturikobaldintzetan parte hartzea onartuz. Harrera egin zitzaion Erregistroan errekurtsoari, 4069/ 97 zenbakiaz
|
|
|
I urratsa. 3.000 Mu aurretik mantuak berehala xurgatu zuen eratutako lurrazal kontinental gaztea, horregatik dira oso gutxi gaur egun dauden garai
|
hartako
aztarnak. Hortaz, ez dirudi tarte honetan superkontinenterik era zitekeenik.
|
|
|
Wegener en orain dela 300 Mu ko kontinenteen kokapenerako proposamena. Berreraikitzea garai
|
hartako
glaziarretako sedimentuetan (poloetan zeuden lurraldeak adierazten dituzte), ikatzaren agerpenean (tropikoen inguruan), eta gatz, igeltsu eta dunen agerpenean (desertuen adierazle) oinarrituta dago.
|
|
|
Permiar eta Jurasiko goiztiarrean Gondwanaren apurketa eta Tetis itsasoaren sorrera gertatu ziren. Garai
|
hartako
anomalia termikoek fusio prozesu garrantzitsuak eragin zituzten. Sarritan, prozesu bolkanikoak estentsio failek gobernatutako subsidentzia nabarmeneko arro sedimentarioetan kokatzen ziren.
|
|
2006
|
|
|
Emakume helduek sarri aipatzen dute beren ezkontza eta hilabete gutxitara haurdunaldirik ez bazegoen, larritasuna izaten zela nagusi, umeak edukitzekobalio ez izateak beldurra sortzen zielako, bikotearen azken fundamentua gurasobihurtzea baitzen eta benetako emakumea eta benetako senar emazteak izatea semealaben jaiotzaren ondorio baitzen (Imaz, 2005). Horrek ez du esan nahi, sarritanegotzi diogun moduan, garai
|
hartako
bikoteek ez zutenik inola ere kontrolatzenzenbat ume eduki. Nahiz eta haurdunaldiak ekiditeko garaiko metodoek efikaziagutxiago eduki, planifikazio familiarra existitzen zen.
|
|
|
Afixak koloretsuak ziren eta ironikoak erebai: garai
|
hartako
politikariak detergente saltzaile ageri ziren argazki muntaia batdut gogoan. Dixan, Ariel eta zegokion detergentearen ordez, alderdien siglakhantxe eta hautagaiak harro kartoizko detergente poteak erakusten.
|
|
|
Baina zer tipoausarta. Disko
|
hartako
abestietako baten hitzak Etiopiako erregearen hitzaldibatetik aterata zeuden. Inoiz ez nuen hura baino letra engaiatuagorik entzun.
|
|
|
Psikologia horren osagarri dira gorrotoa, erruduntasuna, traizioa, desenkantua... Garai
|
hartako
lan gehienek oinarri jakin bat dute: gatazkan guztizinplikaturik dauden pertsonaiak hartzen dituzte ardatz.
|
|
|
etiketen harira. Sasoi
|
hartako
eztabaidaren zurrunbiloan murgiltzeke, irakurtzeko gomendagarriak dira hemen, gaiaren ingurukoSarrionandiaren iritzia osotze aldera. Marginalia liburuko hainbat pasarte (ikus, besteak beste, 31 eta 87 or.), bai eta artean kartzelan zela SarrionandiakEva Forestekin izandako elkarrizketa2.
|
|
|
Deitura edo abizenak eta haiek adierazten duten odol lotura ziren. Hori zen leinuak lotzen zituena eta bandoak sortzeko erabiltzen zena, nahiz eta garai
|
hartako
etxean benetan odolkideak ez ziren jendeak ere hartzen eta sartzen ziren. Etxekoak kontsideratzen ziren denak eta leku beretik jaten zutenak (paniaguados ere deituak ziren horregatik jaun baten mendekoak eta kideak), familiakoak eta leinukideak kontsideratuz376.
|
|
|
Jakina, mapa historiografikoa eta didaktikoa da, eta ez dokumentu historikoa; beraz, historialari batek edo talde batek sortua da hiribilduen fenomenoa hobeto ulertzeko era grafiko batean. Atlas baterako egina izan zen mapa hau 1982an, Erein argitaletxean, eta behin eta berriro erabilia izan da (Lurrek ere erabiltzen baitu, adibidez, 1982ko bertsio hau); 1994ko 3 argitalpenean zuzendu zuten154 Bietan garai
|
hartako
Euskaltzaindiaren udalen izendegia erabili zuten (lehen argitalpenean 1979koa eta bigarrenean egokituta daude 1994ra) 155 Oinarrizko atlasa izan da urtetan, euskaraz egindako lehena baita. Ereinen ohiko eta hasierako betebeharra material didaktikoa sortzea izan da, ikastoletarako batik bat, lehen eta bigarren hezkuntza mailetan, eta hau horretarako sortutakoa da, eskuliburuekin batera material osagarri gisa.
|
|
|
Testu horretan Logroñoko forua eman zitzaion Bilbon egin zen hiribilduari; gainera, gutun hauetan ohi zenez, ohitura txarrak kentzen zizkion hiribildu berriari eta bere mugak finkatzen ziren; horrez gain merkataritzarako eskubideak ezartzen dira; elizaren errentak erdibanatzen ziren Santa Maria Begoñakoa eta Santiago Bilbokoaren artean (zeinen hamarrenen zatiarekin geratzen zen jauna, jaun moduan). Baina ez da ezer esaten ofizioen aukeraketaz, ohikoa izaten zena garai
|
hartako
hiri gutunetan (Monreal, 1974), beraz, zuzenean ez zuen eraginik gure testuarekin.
|
|
|
lehenengoa IX. mendekoa, zeinetatik abside laukizuzena ageri den irudikatua (gezi-leiho batekin, ekialdera begira); bi isurialdeko estalkia zuen. Absidearekin batera, nabearen alde bateko (hegoaldeko) zimenduak ageri dira irudian (garai
|
hartako
eraikinetik geratzen dena hori baita, beherago ikusiko dugun moduan), bi hutsunerekin ateetarako. Nabeak absidearen azalera bikoitza edo izango zuela kalkulatzen da irudian islatu denez.
|
|
|
Gainera, Abitoren fundazioko elizarako egindako zuloa ere ageri zen, betelanarekin: errautsak eta hondakinak (garai
|
hartako
zeramika zatiak,, birpopulazioko zeramikak, deituak, etab.). Guztiaren azpian, erromatar garaiko kronologia zehazten zuten zeramikak aurkitu ziren. K. o.
|
|
|
Zimenduak harri bloke handiz, harlauzaz (hormei eusteko) eta zenbait tamainatako harlangaitzez eginda daude, gutxi landuak. Ertz batean (hego mendeabaldekoan) garai
|
hartako
ohiko zen zeioz landutako harlandu bat dago. Absidearen hormak, berriz, zeioz landutako hareharrizko harlanduz eraiki ziren33 (tobazko batzuekin) lehen zatian, eta bigarrenean, aurrekoaren gainean, tobazko harlandu txikiagoekin egin ziren.
|
|
|
Esan bezala, garai
|
hartako
elizetan ohikoa den aparejo mota da (Azkarate, 1996: 125).
|
|
|
Mungia (1376): Joan I.ak, Gaztelako erregea izango zenak, emandako gutunarekin fundatu zen 1376ko abuztuaren 1ean, bandoetatik babesteko, garai
|
hartako
hiribildu gehienak bezalatsu.
|
|
|
Sute baten ostean 1256an Alfontso X.a Gaztelakoak eraikiarazi zuen gaur egungo lekuan, mendixka batean, Nafarroako mugan egonda, babesteko. 1290eko apirilaren 18an Antso IV.ak bere aitak emandako foruen galera aipatzen du sutean, eta urte
|
hartako
maiatzaren 12an Gasteizko forua eskaini zion (Diez de Salazar, 1985). Azken pribilegio hori geroko erregeek berretsia izan zen (Henrike II.a hasita) 1290ean.
|
|
|
ahal duten guztia irabazi eta aurreztu behar dute, eta ondoren, «ahalik eta gehien eman», Jainkoaren grazian aurrera egin ahal izateko eta, modu horretan, zerua irabazteko. Aberastasunaren eta erlijioaren arteko talka hori garbi zegoen garai
|
hartako
puritano askorentzat. Garbi ikusten zuten bien arteko konexioa.
|
|
|
munduaren lilura galtzeaz, Zweckrationalität delakoaren garaipenaz, eta aro garaikidea burdinazko kaiola gisa agertzeaz Weber-ek eginiko tesiaren sakontze gisara. Ilustrazioaren Dialektika
|
hartako
aporien soluzioa bilatzeko, Weber-en desafioari aurre egiteko, gizarte bideragarriaren gaineko teoria kritikoa egin zitekeela justifikatzeko, arrazionaltasunaren afera eta arrazionalizazio prozesuak berriro hausnarrean ibiltzea baizik ez zen behar (Bernstein, 2001: 21) 50.
|
|
2007
|
|
|
Berringeniaritza egitea prozesu guztiak berrikustea eta birdiseinatzea da, hobekuntza ikusgarriak eta erradikalak lortzeko giltzarri direnprozesuetan. Gure garai
|
hartako
prozesu giltzarriak kalitatea, zerbitzua, kostuaeta berrikuntza ziren.
|
|
|
Gogoeta estrategiko bat egin zuen garai
|
hartako
Zuzendaritza Taldeak, gaurkoTalde Koordinatzaileak. Gero, langile guztiekin partekatu zuen batzarrean.
|
|
|
Garai
|
hartako
ikastaro batean izandako mahai inguru baten kronika ongidatorkit orain, nirea baino pluralagoa den ikuspegia azaltzeko:
|