|
2000
|
|
|
Kaf  kak ongi pasatu zuen guregatik!". Esan nahian bezala Kafkaren testuak umore klabe batetik irakurri eta ulertu behar zirela, neurri
|
handi
batean...
|
|
|
Gizon iritsi berria segituan jaisten da auto gorritik. Garaia da, argala, ile horaila, eta karpeta
|
handi
bati eusten dio bularraren kontra. Fontaineri guztiz ezezaguna zaio gizon hura, baina erakutsi zioten argazkiko bera da dudarik gabe.
|
|
|
Inork ezin dezake esan zenbat urte dituen, ez baitaki noiz hilko den. Poeta
|
handi
bati irakurri berria nion esaldia behin eta berriz errepikatuz nindoan, stadiumera iritsi nintzenean. Kanpoaldetik entzuten ziren orroek (eta atea zabalik egon izanak) sarrerazi ninduten; estreinako aldiz sartu ere, egia esa  tera, ezen ni ez bainaiz sekula aparteko kirolzalea izan.
|
|
|
Beraz, kuriositate hutsez sartu nintzela adieraz dezaket, ez berariazko zer batez. Iragarkiek azaltzen zutenez, meeting
|
handi
bat ospatzen zen. Edo, zuzenago esateko, ospatua zen; zeren, jada ilunabarra zelarik (baina artean ere argiak, han hemenka, urrekoloreko albainuak barreiatzen zituelarik), jenderik gehiena joana baitzen, frogarik interesgarrienak ikusi eta gero, pentsatzen dut.
|
|
|
Esan bezala, astelehen ilunabarrez gertatu zen dastamen aldaketarena, hori gauza segurua da. ...rdin izango da eta berdin ez bada, berdintsu adierazten badugu asteartean aldatu zitzaiola usaimena beti ere, hori bai, ustekabean; asteazkenean, ikusmenar; ostegunean, entzumena; eta ostiralean, ukimena; beste era batera ere izan zitekeen noski, hori ez dago ukatzerik, eta akaso lehenago aldatuko zitzaion en  tzumena ikusmena baino, eta ukimena, beharbada, ez zitzaion ostiralez mudatuko, neurri
|
handi
batean ukimena esku berrien jabetzarekin aldatuta zeukalako, aldez edo moldez, ordurako. Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat.
|
|
|
Eta ez da guztiz egia ezta guztiz gezurra ere, Brown jaunak, nozitu zituen barne aldaketen ondorioz, batik bat, ez baitzuen azkenerako gauza bat ondo egiten, ez baitzekien nola erabiltzen zen ordenagailua, zer zen marrazki bat, zertarako balio zuen arkatz batek. Inor ez zen, ordea, azken aste hartako deskalabroez ohartu, neurri
|
handi
batean Brown jaunak aurrez eginda zeuzkan lanak mahairatu zituelako, artelan benetan dotoreak, eta haien aurrean makurtu eta plantak egiten jardun zuelako, eta estrategia hari esker libratu zen azalpen zailak eta mingarriak eman behar izatetik. Baina orain galdetuko du norbaitek, mekaguensandios, plantak eginagatik, nahikoa al da hori horrenbeste aldaketaz inor ez ohartzeko?
|
|
|
Hor aritu zen oharkabean baina etengabe errepikatzen zituen auskalo eta auskalo artean (eta noizbehinka batek daki eta zer gerta ere bezalako leloak ere ahoskatuz), baina lasaitasunez hartu zuen hitza oraingoan, kalapita gehiegizkorik gabe, sustu jasan berriaren harra kosk eta kosk ari balitzaio bezala oraindik. Programaren xedeak eta helburuak, eta audientzia mailaren garapen arrakastatsua ordu eta erdiz azaldu ondoren, Ana Morena andrearen aurkezpen aski teatrala egin zuen berriro, zeluloideko izar
|
handi
bat aurkezten denean bezalaxe, eskuin besoa neurriz kanpo luzatuz. Txalo gutxi egin zuten patio karratuan biltzen ziren piztia dagoeneko gaiztotuek, eta, eskasia hura nolabait konpontze aldera, txalo grabatuak ipini zituzten bozgorailuetan.
|
|
|
Eta zergatik elefantea? Egizu kontu milaka eta milaka animalia bizi dela ludian, eta gizakia ere, neurri
|
handi
batean, animalia bat dela". " Elefantea".
|
|
|
Handik minutu eskasera aurkitu nuenak, ordea, ilea laztu ez ezik, han zer gertatzen ari zen jakiteko ere balio izan zidan: platerean hatz puska bat aurkitu nuen bigarren hartan, bai, hatz zati
|
handi
samar bat, baina bere eraztun eta guzti! Zigilu eraztun eta guzti!
|
|
|
Gero, sarrailari jira bat eman, eta zuzendariaren aurrean eserita nengoela gogoratzen naiz. Mahai
|
handi
bat, liburu mordoaren aurrean zuzendariaren zapelaitz aurpegia, Migelen eta nire arnasa. Ez, gaizki ari naiz; ez dakit zapelaitzek nolako aurpegia duten; zuzendariak basurde aurpegia zuen.
|
|
|
Oso gaixo egon behar zuen amonak horren geldirik egoteko. Gurutze
|
handi
bat zuen eskuetan, eta bi kandela piztu jarri zituzten gelako albo batean zegoen kutxa baten gainean.
|
|
|
Bazirudien ez zuela adierazi nahi gure etxean irabazitako dirua nora eramaten zuen. Eraztun
|
handi
distiratsu bat zuen hatz batean, eta egia zen nonbait ezkontzekotan zela.
|
|
|
Bihar nirekin joango zara hondartzara. Zulo
|
handi
bat egingo dugu, bertan sartu, eta zeru guztia gurea eta guretzat bakarrik dela irudituko zaigu.
|
|
|
Gure etxean ez zen jostailuetarako dirurik, eta, hori garbi ikusten nuelako edo, ez nintzen behin ere gurasoek erositako jostailuen grinatan egon. Baina osaba Andoni oso trebea zen egurra lantzen, eta, errege goiz hartan, nire anaia Migelek, bi eguzkien antze  ko begi biribilak jarriz, egurrezko auto
|
handi
hura ikusi zuenean, nik doi doi eutsi nion nire gelaren ertzeko gorrotoari.
|
|
|
Egur biluziaren gainean eseri ginen haur guztiok. Ama eta izeba, kopotar
|
handi
batzuen gainean. Euria ari zuen etengabe atarian, eta arratsaldea oso beltza genuen.
|
|
|
Cave of the Winds era jaistekoak gara, urjauzien azpira. Ikusi egin behar gintuzkezu gabardina beilegi
|
handi
banarekin jantzita! Benetan, igarri igarrian dago Rakel gaur primeran dabilela.
|
|
|
Horixe sentitu dut, behinik behin, azken egunotako basamortua atzean utzi, eta uraren festa den Yosemite parkean sartu garenean, ibaiak, ur jauziak, aintzirak eta abarren abarra ikustean. Baina parkean barrena furgonetatzen Danen hitzetan ari ginela, denok harriturik eta hunkiturik ikusi ditugu, oihanaren hedadura
|
handi
batean, sute baten hondakin ikusgarriak.
|
|
|
Eta Ruben aipatu dudanez, adierazi nahi dut gaur berarekin ibili naizela erosketak egiten. Hiritik ehun bat kilometrora, merkatalgune
|
handi
batean erosketak egiteko eta baz  kaltzeko geratu garenean, Danek esan digu:
|
|
|
Hara, Dabid, nik barkatu behar bazaitut, barkatu egiten zaitut, baina onartu beharra daukagu gure harremana" impasse"
|
handi
batean dagoela. Beharbada zure harreman berri horren beharra genuen non geunden argi ikusteko adierazi diot, eta nire hitzetan Teresaren hitzen oihartzuna antzeman dut.
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, batez ere homeless jendeak erakarri nau (kasualitatez, nik izen hori duen markako niki berria soineratua nuen, eta haiei begira, haien degradazio prozesua imajinatuz, nire arazoak neurri
|
handi
batean hutsalak direla ez direla hain hil edo bizikoak onartu behar izan dut; eta hala ere, halaxe iruditzen zaio arazo horiek bizi dituenari).
|
|
|
4 Jende pila bat dagoen komun baten erdian, Mary Landford sagar
|
handi
bat besarkatzen ari da.
|
|
|
emakume gazte bat Leongo mendialdeko herrixka batera joan da irakasle; han jende gutxi bizi da baina, neguaren etorrerarekin batera, gero eta jende gutxiago ikusten du kalean, gero eta ikasle gutxiago joaten zaio eskolara; hala ere, horrek ez du askorik kezkatzen herrixkako arotz batekin maitemindu delako; halako batean, gau ilun batez, arotza ezustean joango zaio etxera eta berarekin joateko eskatu, baina irakasleak ezetz erantzun; harrezkero arotza ere desagertu egingo da eta, jakina, horrek bete betean kezkatuko du emakume gaztea; handik gutxira, kalexketan barrena dabilela, irakasleak etxe batetik irteten den arnasketa sakon eta sarkorra entzun du: etxera sartu da, ganbarara igo, eta, han, sabaitik esekiak, bi zaku
|
handi
eta lirdinga  tsu ikusi ditu, barnean bizia dutenak eta arnasketa ikaragarri horren sortzaile direnak; gero, amona batek emango dio usadio bitxi horren berri: elurraren eta ilunaren etorrerarekin, hibernatzen duten animalien antzera, herrixka urrun horretako biztanleak zaku horietan bil  tzen edo babesten dira neguari aurre egiteko; eta irakasleak orduantxe ulertu du, izularriturik, arotzaren desagerpenaren arrazoia eta hark egindako proposamena:
|
|
|
Xavierrek eta biok liskar
|
handi
bat izan dugu. Ez dakit zer gertatuko den...
|
|
|
c) Tom gaur unai zamarra batekin jantzirik agertu da, eta jeans batzuekin, eta orain arte baino gazteago emango luke baldin eta larruzko unai sonbreiru
|
handi
batekin ikusi ez banu. Eta gaurko hegaldi osoa Tomen alboan egin behar izan dut.
|
|
|
Alabaina, esango nuke alkohola kaltegarri ere gertatu zaiola bati baino gehiagori, batez ere, ez dakit nondik nora, homosexualitatearen gaia atera denean. Adelak orduan esan du gizonezkoen ehuneko
|
handi
bat homosexuala dela, eta hori gizonek atzetik egiteko duten desiran antzematen dela. Preteritok esan du zientifikoki frogatua dagoela sexu joera hori inondik ere ez dela normala.
|
|
|
Alabaina, nola esango nuke, handik gutxira Dabidek egia osoa esan aitortu behar izan zidanean, egiaz tiro egin zidanean alegia, zuloa neuri sortu zidan eta, zabaldu zitzaidan hutsuneari erreparaturik, pistola batena baino gehiago kanoi batena zirudien. Egia esatera, nik ere halakoxe zuloa eragingo nion eskultura hura ezustean hartu, eta jaurti nionean, baina ez nuen jo, eta zulo bakarra neuri zabaldu zitzaidan,
|
handi
eta biribil, eta halako hustasuna uzten duen zulo bat, halako neurria duen zulo bat nekez itxi daiteke, nekez...
|
|
|
ez zen bada hura eromenaren aztarnaren bat izango? Guztiarekin, hain bidaia luzea egin ondoren, barnean hain zulo sakona, hain hustasun handia sentitzen nuela, nire nahasmenarekin ez zen harritzekoa izango katu
|
handi
bat izatea nik tigretzat hartu nuena. Gainera, hirietako estolderietan dioten bezalako arratoitzarrak baldin badaude, oso litekeena zen katuak ere halakoxeak izatea.
|
|
|
Eta beharbada leihatilatik ikusten nituen kamioiek eraginik edo, haur denboran aitak oparitu zidan plastikozko kamioi
|
handi
horiaz oroitu naiz, eta gogoko jostailu harekin etxean nola ibiltzen nintzen atzera eta aurrera. Egun batez hartan ere herrixkan geunden, bakarrik jostatzeaz aspertu, eta amonarenera jo nuen.
|
|
2001
|
|
|
P: Hori borondate kontua da, neurri
|
handi
batean.
|
|
|
noski. Kant filosofo bat zen, filosofo
|
handi
bat.
|
|
|
Behean, kalean, minutuek aurrera egin ahala, jendea ugarituz doa, inolako ordenik gabe multzokatuz. ...uhiltzaileen aginduei jarraituz, txaloz lagundurik, jendetza izugarriak lelo moduan errepikatzen duen esaldi bat entzuteko parada du, gero eta ozenago beregana aireratzen dena; eta, entzun uste duena ezin sinetsirik baina ziur egonik entzun duena ongi entzun duela, beherantz begira  tzen du burua poliki poliki mugiturik, eta han, berak nahi lukeen moduan koltxoi erraldoi bat ikusi ordez, hutsune
|
handi
xamar bat sumatzen du, behean eta bere pare parean, hain zuzen, eta klarionez margoturik, zirkulu gorri perfektu baten barnean, gorpu baten silueta izan litekeena, hanka besoak zabal zabal eginda, beltzez.
|
|
|
Ilunbista zen, hori seguru. Eta sarreran, palomitak erosi genituen (usotxorik ez), zorro
|
handi
bana.
|
|
|
... Eta aitak bere paseo luzeetan kontatuko dizkizun" Botoi zulo txiki" eta" Botoi
|
handi
" ren arteko kontuak...
|
|
|
Aho zabalik hasi zan jendea" ooooo" ka eta" aaaaa" ka. Horretan zirala, infernuko hauspoaren eraginez legetxe, halako haize bolada
|
handi
bat heldu zan enparantzara. Holantxe, kolpera.
|
|
|
Goiz batean, ahaide txikiagoak babesteko moduko kapela eske joan zitzaion Ahaide Nagusi bat jostun sorginari. Lur zati
|
handi
bat eskaini zion, truke. Jostun sorginak lurra ez ezik, josten egiteko etxe handiago bat ere behar zuela bota zion Ahaide Nagusiari.
|
|
|
Gerra txiki txikia zen hasieran, baina
|
handi
handia egin zen, gero.
|
|
|
Liburu bat. Liburu
|
handi
bat eskuineko eskuan. Eta trajea, traje urdin argia soinean.
|
|
|
Eta putz Mirenek, eta hasperen. Botoi zuloa txiki eta botoia
|
handi
. " Aurki degu hemen.
|
|
|
Eta putz, eta hasperen. Botoi zuloa txiki eta botoia
|
handi
. Kalean da Domingo, suhia behera jaisten denerako.
|
|
|
Eta putz, eta hasperen. Botoi zuloa txiki eta botoia
|
handi
. Domingok denda aurrera ekarri du autoa.
|
|
|
Eta putz, eta hasperen. Botoi zuloa txiki eta botoia
|
handi
. " Non da mediku hori?", Domingok, alabaren gelako atean," noiz mugitze  kotan?" Inork ez dio erantzuten.
|
|
|
" Ezin det!", Mirenek, estu eta larri. Botoi zuloa txiki eta botoia
|
handi
. " Ezin det!
|
|
|
Bi urte lanean, bi urte ideiei larruzko jantzia josten. Egun batean, ordea, zulo
|
handi
batekin egin du topo. Josi eta josi, baina, ezin inola ere adabatu.
|
|
|
Etxean, aitak esan du oraintxe aldatuko direla gauzak. Amak" ez dakit ba, ez dakit ba", eta arnasa
|
handi
bat hartu du. Nebak garbantzuak, haragi egosia eta platanoa, denak batera ahoan sartu eta, arrapalada batean, kanpora alde egin du, lagunengana.
|
|
|
Elizpea oihal oihan
|
handi
bihurtu dut, beraz. Gretel naiz, orain, eta nire neba Hän   sel Â" arrelepo" daramat bizkarrean, oraindik txikia da-eta.
|
|
|
Elur malutekin bola
|
handi
bat egin, gero zelan urtzen den ikusteko...
|
|
|
Baneki eta ez dakit, oihal
|
handi
batean murgilduko nintzateke zurekin; zu behatz Â, ni titare.
|
|
|
Baneki eta ez dakit, etxe berri bat josiko nizuke; poltsiko bi leihotzat eta amantal
|
handi
bat ate.
|
|
|
Bistan da obra hori beste askoren aldamenean agertua dela, baina beste asko horien aztarrenak zeharo galdu dira. Horrenbestez esan nahi dut, Euskal Herria eta euskal literatura urriak izateaz gainera, urritasun horrek baduela arrazoi bat eta arrazoi hori dela, ez berez eta jatorriz urria eta exkaxa izatea, baizik gero urteak etorri eta urteak joan urritu eta pobretu izana neurri
|
handi
batean. Beste gauza bat ere aipatu behar da, guztiz beharrezkoa dena, Euskal Herriaren partiketa.
|
|
|
Baina nola lortu horrelakorik, nolakoak garen, zein buruhauste ditugun, zertan gabiltzan, noiz eta nola zer nahi dugun ezagutarazten ez badugu, zer garen, zer izan nahi dugun eta nola izan nahi dugun komunikatzen ez badugu? Mitxelena bezalako maisu
|
handi
baten lanik sentituenak ezagutarazten ez baditugu. Eta horiek guztiak komunikatzeko orduan bidea beti guk egin beharraren nekeaz hitz egiten ez badugu?
|
|
|
Baina zer gertatzen da komunitate horren parte
|
handi
batek beste parteak sentitzen eta egiten eta sortzen eta bizitzen duenaren ezagutzarik ez badu. Gizabanako desberdinen batuketak, gizarte deitzen dugun proiek  tu jakin batekiko adostasunak eta desadostasunak bereganatzen ditu, behin behinekoak auzi honetan, behin betikoak beste mauzi horretan, eta abar...
|
|
|
Liburuak gehienbat behar edo premiaren bati erantzuteko agertzen dira eta irakurlerik izango ez duen libururik ez du inork ere egin nahi izaten. Hemen zerbaiten beharra baldin bazegoen, horrena zegoen eta Eliza katolikoa mila eta seiehun ingurutik aurrera behintzat dotrina eta gainerako erlijio gauzak irakasteaz arduratzen da, eta arduratzen denez gero, badaki neurri
|
handi
batean bertako hizkuntzan irakatsi behar dituela gauza horiek, euskaraz alegia.
|
|
|
funtzionario bihurtu nintzen, eta erraz jakin dezakegu zer pentsatzen duen Txillardegik bilakatze horretaz (23 eta hurrengo orr.): " Azkeneko 25 urteetan, oro har, ezker abertzaleak eutsi dio (eta eusten ere, hein
|
handi
batez) euskal kulturaren pizkundeari. Gaur egun, diruaren poderioz, eta instituzio autonomikoek karrerismoari ireki dizkioten aukerak pitin bat aldaturik, funtzionario edo, lanari?
|
|
|
Gaur egun, diruaren poderioz, eta instituzio autonomikoek karrerismoari ireki dizkioten aukerak pitin bat aldaturik, funtzionario edo, lanari? mordo
|
handi
bat agertu da... Euskal politika PNVren (eta akolitoen) inguruan mogitzen hasi denez geroztik, hozitu berriak ziren adar berri batzu ihartu dira, eta euskal kultura funtzionariatu eta hoztu egin da...
|
|
|
Ez dakit, baina, haizeak horrantz bazeraman, ez zion amore eman haizeari. Gogora datozkit harako 1891ko erritasun hura, Orixez beste usatzailerik doi doi aurkitu duena, edo, beharbada, Erribera kaleko zoko ilunetan eri
|
handi
bizi zen zadorlaria6 Arana Goirik, berriz, sortu eta frankotan sartu zituen sortzekoak eta sartzekoak eta, berak ukitu ez zituenean, ondorengoek edo ondorengo ustekoek hobetu zituzten onak.
|
|
|
Neurri horren bidez neurtuz gero, gizakiak eta giza lanak, direnak direla, bitarakoak dira bakarrik:
|
handi
eta txiki.
|
|
|
Handitasun horrek badu axola guretzat, euskaldunontzat. Gizon
|
handi
franko sortu da gure artean, aski eta gehiegi herri koxkor batentzat. Ez, ordea, neurri berean sail bakoitzean.
|
|
|
Gatozen berriro Barojagana. Zertan da
|
handi
–Libururik gehienak nobelak ditu.
|
|
|
Libururik gehienak nobelak ditu. Nobelagile
|
handi
dugu hortaz?
|
|
|
Hurrengo, bide okerretik ibilia dugu gehienbat, gure egunotan dirdai berriz agertu zaigun literatur tradizio
|
handi
zabaletik urruti, alegia. Etxepareri bezalaxe, badario beraz, heresia usaina ez ezik, halako heresia kiratsa ere.
|
|
|
Batasunik ez horrek, hain ederra izanik, geure bizkarrek inolaz ezin eraman dezaketen karga ezartzen digu gainean. Batasunik ezak behartzen gaitu, nor bagara, euskalki guztien?
|
handi
eta txikien, berri jakitera, euskaldun bakoitzaren" amaren hizkuntza" ezagutzera.
|
|
|
ez bedi horrelakorik gerta hurrengorako. Ez diot esan nahi gai
|
handi
, harro eta, esaten den bezala," sakonik" hautatzeko. Ez; literaturan ez da handirik eta txikirik, harrorik eta apalik:
|
|
|
Nahiago nukeen honako hauek ere jaso izan balitu Labayen jaunak bilduma honetan, ezinbestean" Etxeko keea" kentzen zuelarik ere. Hizkeraz ez ezik, baita barren isuriz ere ez zegoen olerki horietatik urruti beste euskal liriko
|
handi
baten ukitua.
|
|
|
Jakina denez, eredu honek bere eragina izan zuen, handia gainera, mugaz honako idazleen artean, giputz eta bizkaitarren artean eskuarki, XVIII.ean eta XIX.eko lehen partean, Larramendiren eskolatik hasita; baina istorio hau aski aipatua dugu honezkero. Diogun ere orduantxe errotu zela egundaino ezagutu dugun erlijiokera (dogma, morala, elizkizunak eta arauak), elizgizonetako zati
|
handi
batek herriarekin zituen harremanak, aldeak alde, zirela bide. Harreman hori nahiko argi ikusten da hizkuntzaren aldetik, luzaroan erlijio izkribuak predikuekin batean izan baitira prosaren gidari bakarrak14 Egia esan, Araba eta Nafarroa Garaiko zenbait tokitan elizgizonak herri mintzairari horren atxikiak ez ziren susmoa izan daiteke.
|
|
|
" Gauerdiko hamabi orduak ziren. Haur hura... jaiorik zegoen; ama... zentzua galdurik zegoen, eta... haurra garbitu zuen... isiltasun
|
handi
bat zen nagusi, baina... telefonoak deitu zuen. Medikuak... hartu zuen".
|
|
|
Nazio gatazkaren," euskal gatazka" deitu ohi dugunaren, izaera politikoa Euskal Herriaren nortasunaren aldeko jarduerez jabetzen da, hein
|
handi
batean, baita nazio eta kultura eraikuntza prozesuaz ere. Normala da hala gertatzea, neurri politikoak baitira nazioaren iraupenaren beraren eta, arrazoi handiagoaz, nazio eraikuntzaren giltzarria.
|
|
|
Euskal Herriak ez zion UCD alderdiak Erreforma Politikorako eginiko proposamenari baiezkorik eman, eta ez zuen Konstituzioa onartu; honek argiro islatzen du protagonismo berezia izan zuela hemen gizarte mugimenduak, garbi erakusten du mugimendu hartan garrantzia izan zutela eskabide nazionalek eta sinesgarritasun
|
handi
zutela aurreko historian protagonismoa eduki zuten indar eta alderdi nazionalistek (EAJ) eta nazioaren aldarria egiten zuten indar berriek (HB). Hala eta guztiz ere, bere mugetan ezarri behar da arbuio hori, ez baitzuen erregimen parlamentari berria legitimaziorik gabe uztea lortu, Estatutuaren erreferendumean eta ondoko hauteskundeetan ikusiko zen bezala.
|
|
|
Hirugarrenik, hedabide berriek erregimen aldaketaren adierazpen material gisa jokatzen zuten erreferentzia paper horri eta, horren ondorioz, gizartean zuten sinesgarritasunari esker, herriaren nahikunde demokratikoen ordezkari leial  tzat hartu zituen hein
|
handi
batean frankismoari azkena emateko ilusioa bizi bizi zuen gizarte aldeak. Bestalde, sistema politikoko sektore demokratikoen eta ezkertiarren diskur  tso publikoa islatzen zuten hedabide berriek.
|
|
|
Halatan, arrunt murriztu zen lantegi langileen eta, geroago, erredakzio langileen kopurua (azken horien kasuan, itxi behar izan zuten kazeten erredakzio taldeak baizik ez ziren kalean gelditu), eta izugarri hazi zen produktibitatea, hala informazioa askoz era biz  korragoan prestatzen zelako nola kazetari bakoitzari egokituriko espazioa txikiagoa zelako; zuzendaritzak informazioaren eta haren kudeatzearen gainean zuen kontrola, berriz, geroz eta handiagoa zen. Mahai kazetaritza nagusitu zen, komunikatu collage
|
handi
baten gisan, instituzio eta enpresa handietako prentsa kabinete ahaltsuetatik datozen informazioen gatibu bizi den kazetaritza mota alegia, eta bazterrean gelditu zen erreportajea eta kale kazetaritza.
|
|
|
Sarrera egin zuen orientabide honek EITBn, haren autonomia profesionala neurri
|
handi
batean kanporatu eta gero," alderdien" eta barne kontrol hierarkikoaren mendean bai  tzegoen hedabide horren informazio jarduera. 1992ko ekainean, biribil biribil adierazten zuen hau guztia euskal irrati eta telebista publikoen" Txosten Estrategikoak":
|
|
|
Intelektualen partaidetza" ikusgarritasunaren" paradigman, hau da, hedabideek politika neurri
|
handi
batean aurkezten duten paradigman, ez da berria, eta gure inguruan bertan tradizio handia zuen zutabe idazlea" news showman" hutsa bihurtzeak. Horretarako, mundu honetako erlazio kausalak ulertzen lagunduko diguten, teorian behinik behin?
|
|
|
Lizarra Garazi Akordioa proiektu nazionalistak euskal herritar ez nazionalisten eta gainerako espainiar guztien aurka bideraturiko inposizio estrategia esklusibistatzat hartzea izan da lehena eta funtsezkoena; hau da, ukatu zaio eduki demokratikoa eta" nazionalismoa versus demokrazia" ardatzean kokatu dute egoera berria. Bakearen aldeko distentsioa ekar lezaketen bideak oztopatzea izan da bigarrena, lehenaren mendean neurri
|
handi
batean; ETArekiko negoziazioan jarri nahi diren mugetatik hara (presoak eta kito), biziki espero dute Lizarrako Akordioa, emaitzarik gabe, bakearen eremuan behinik behin, bere diskurtsoetan edo bere ekimenetan nahastea eta traba  tzea. Geldiarazi eta zartatuko duten barne kontradikzioak sortuko dira horrenbestez.
|
|
|
Ari garen gai honetan, iritzi publikoaz jabetu nahian ari diren diskurtsoen eremua alderdi politikoei lotua dago hein
|
handi
batean, eta, oinarrian, Lizarrako Akordioaren alde eta kontra dauden alderdi politikoek osatzen dute, nork bere aldean. Eztabaida honetan ere parte hartzen ari dira hedabideak, eta, hautapen maila bi horien bitartez, alde batekoak edo bestekoak bidea erosoago egin dezaten ari dira saiatzen, iritzi publikoaz errazago jabe daitezen.
|
|
|
Jendearen bihotza ukitu beharra dago!, diote. Egia esan, kazetariek oso gutxi ezagutzen dute publikoa eta haren gainean itxuratu duten irudi aurrefabrikatua erredakzioetan nagusitu diren estereotipoen araberakoa da neurri
|
handi
batean; jendea informazio narrazio serio eta arrazionalen aurrean aspertu egiten delakoa da estereotipo horietako bat. Baina sinplifikazio demagogikorako politika (berriak era jostakinean ematea edo jolasaren bidez heztea helburu duen proposamen demokratikoaren aurkakoa da goitik behera jokaera hau) zuritzeko jendearen espektatibak ahotan erabiltzen dituzten kazetariek beren joerak, beren ikuspegia, jendearengana proiektatu baizik ez dute egiten; aspergarri gertatzeko beldurrak eztabaidaren gainetik gudua lehenestera behartzen dituenean bereziki (P.
|
|
2002
|
|
|
Eta hala egin duk. Une batez tentatuta egon haiz Juanitoren kartazal
|
handi
hori zabaltzeko, baina tabernatik irten eta haizea hartzeko gogoa tentazioa baino premiatsuagoa suertatu zaik. Eta aitzakia ere aurkitu diok hire lehentasunari:
|
|
|
Eta une hartan zera etorri zitzaidan gogora: alegia, behargin haiek nire egoeran suertatuz gero ni eskola ume talde
|
handi
baten erdian, eta haiek bakarrik, alegia ea erreparatuko ote zioten gure tropel builosoari. Bestela esanda, bakarrik geratutako behargin bat harritu egingo ote zen eskola umeon joanaldi zalapartaria ikustean.
|
|
|
Nire ibilbideak herriko Plaza Nagusiaren ertzetik jarraitzen zuen. Barrualdean musikarien aterpea zegoen, eta haren aurrean zabalgune
|
handi
bat, maiz futbolean egiteko eta bizikletan ibiltzeko baliatzen genuena. Zuhaitzek eta eserlekuek ez ezik errepidearekin parez pare luzatzen ziren hiru kiosko dendak inguratzen zuten Plaza Nagusia.
|
|
|
Garaiz iristen segituko genuen halere, eta gure arteko hizketaldiak ohikora lerratzen hasi zirenean, inguratzen gintuen paisaiari erreparatuko genion. Gure aurrean, metro gutxira, Nerbioi ibai zabala, ibai ospetsua, Euskal Herriko ibai guztien ibaia, batzuetan mardul eta
|
handi
, besteetan ez hain mardul eta ez hain handi, inoiz behe eta mendre, beti ere narratx eta zarpail topatuko genuena. Noizbait ere konturatuko ginen zerk eragiten zuen ibaiaren gizen argal itxuraldaketa hura, eta ez ginen haserre, alajaina, edozein entziklopediatan irakur daitezkeen honako hitzon zentzuaz jabetu ginenean:
|
|
|
Garaiz iristen segituko genuen halere, eta gure arteko hizketaldiak ohikora lerratzen hasi zirenean, inguratzen gintuen paisaiari erreparatuko genion. Gure aurrean, metro gutxira, Nerbioi ibai zabala, ibai ospetsua, Euskal Herriko ibai guztien ibaia, batzuetan mardul eta handi, besteetan ez hain mardul eta ez hain
|
handi
, inoiz behe eta mendre, beti ere narratx eta zarpail topatuko genuena. Noizbait ere konturatuko ginen zerk eragiten zuen ibaiaren gizen argal itxuraldaketa hura, eta ez ginen haserre, alajaina, edozein entziklopediatan irakur daitezkeen honako hitzon zentzuaz jabetu ginenean:
|
|
|
Nahiz ilunpetan geunden, egun argitan bezain aise jarrai nitzakeen semearen erreakzioak, eta begi
|
handi
handiekin begiratu zidala erreparatu nuen, esan berri niona sinetsiko ez balit bezala. Haren begirada mesfidatiak oinaztarriak zuhaitz enborra lez  zeharkatu ninduen lehentxoago hain harro agertu nintzena, eta, une hartan, beldurraren presentzia sumatu nuen nire barren guztian.
|
|
|
Jatetxera hartzen dugu. Kristalezko begiratoki
|
handi
batzuk ditu, harrizko eskailera  batzuen ezker eskuin. Kristaletan, hodeiak  turkesa koloreko itsas gainean iheska.
|
|
|
Nola irten zulo itsu hartatik, hura zen asmatu behar nuena, uste ez bezalako bide bihurria hartzen ari baitzen hilketaren lekuko izana. Eta niri zegokidan puntuan, argazkilariak zuen kulparen puska
|
handi
bat.
|
|
|
Ozta ozta entzuten dut aitak dioena, Â kamioi
|
handi
bat pasatzen ari baita une horretan. Ulertu dizkiodanen artean, ez nauela presionatu nahi.
|
|
|
Mahaian eseri, eta halako arrotz sentsazio batez jarri nintzen argazkiari begira, gorpu  tzera egokitzen ez zaizun soineko
|
handi
itsusi batez publikoaren aurrean pianoa jotzen baino deserosoago. Irreala iruditzen zitzaidan hura guztia, ez zedila egia izan erregutzen nuen neure baitan, baina hantxe jarraitzen zuen argazkiak.
|
|
|
Txikitan txotxongilo bat nuen, amonak nire urtebetetze batean oparitua. Gaztelu
|
handi
bat, eta hamarren bat panpina, barrutik lastoz beteak. Erregearena egiten nuen nik, hark makila bat baitzuen oker oro zigortzeko.
|
|
|
Beti izan naiz liburu zalea, poesia gustatzen zait bereziki: poeta
|
handi
baten inspirazio iturri  izango nintzela amesten nuen batzuetan. Erdi aroko Toscana zoragarri hartako Beatrizen edo Lauraren parekoa.
|
|
|
Ohe ondoan, gau mahaia, berdez pintatutako lanpararekin. Nire aurrez aurre, portuko denda hippyan erositako poster
|
handi
bat: Iggy Pop, gerritik gora biluzik.
|
|
|
Gauza askoren itxura ahaztua badut ere, ondo gogoan dut egunkariko itxarongelan zegoen koadro
|
handi
hura. Egunkaria fundatu zuen notarioaren erretratuak horma oso bat hartzen zuen ia.
|
|
|
beste denbora
|
handi
handi baten baitan
|
|
|
beste denbora handi
|
handi
baten baitan
|
|
|
eta denbora
|
handi
handiak ez du
|
|
|
zabor-ontzi
|
handi
batera isuria.
|
|
|
Euskal Herriaren zati
|
handi
bat ezustean pasatu da gizarte tradizional batetik, gure garaikotik, zuk egunero ikusten duzun gizarte moderno horretara. Eta gizarte moderno honek," modernoa" diot bizimodu tradizionala ezereztua gelditu delako, aurrekoaren ordainetan jarri diguna anitzetan zer den ere ez dakigula, gizarte moderno honek, diot, ez du, oraingoz behintzat, euskara hil, Euskal Herriaren zati handi batean.
|
|
|
Euskal Herriaren zati handi bat ezustean pasatu da gizarte tradizional batetik, gure garaikotik, zuk egunero ikusten duzun gizarte moderno horretara. Eta gizarte moderno honek," modernoa" diot bizimodu tradizionala ezereztua gelditu delako, aurrekoaren ordainetan jarri diguna anitzetan zer den ere ez dakigula, gizarte moderno honek, diot, ez du, oraingoz behintzat, euskara hil, Euskal Herriaren zati
|
handi
batean. Ez du hil Euskadiko Autonomia Erkidegoan.
|
|
|
Baina hori hala izanik ere, ezin da ukatu euskarak presentzia handia duela Euskal Herriaren zati
|
handi
batean. Komeni da hau gogoraraztea, zeren ez baita egia, esan dizudan gisa, gauzak ez direla aldatu.
|
|
|
Honen erakusgarri da Sarako herrian ere, Axular handiaren herrian, euskal mezarik ez izatea egungo aste bukaeretan. Nik hor ikusten dut benetan euskararen arriskurik handiena, alegia, euskarari orain arte eutsi baldin badiogu gure nahi berezi horri esker eutsi diogula neurri
|
handi
batean, baina nahikari hori desegiten bada, euskara bera ere desegingo dela. Kontua larriago izango da, gainera, jendea euskararen kontrako jarrerak hartzen hasten baldin bada.
|
|
|
Baina horrek, behin norberak bere buruan izan behar duen konfiantza galdurik, gurasoek hizkuntza guztietan egiten duten hizkuntzaren transmisio naturalaren prozesua hautsi du, eta lagunarteko hizkerak, bizitasun hori ematen dutenak hain zuzen ere, desagertu dira azkenean. Hortik etorri da galera
|
handi
hau hizkuntzarendako.
|
|
|
Bidelagun hartu zaitut hasieratik eta gaur egun zugandik urrun ikusten duzun Moustakiren kantu bat aipatu dizut hasieran. Gero, gai izan zara beharbada nirekin kurritzeko orrialde batzuk eta hizkuntzaren itsasoko uretan oldartzeko, baina badut uste aspaldixkotik ni neu aldendu naizen eta bide bazterrean utzirik, itzuli
|
handi
bat egin dudan Sarasola, Zuazo eta Rubioren liburuekin. da horraino bederen iritsi baldin bazara, liburu horien aipamena egiten hasi naizeno, gure hizkuntzaren egoerak kezkatzen zaituela.
|
|
|
Orain modan jarri da, moda ez dakit moda den urte batzuetako kontua baita dagoeneko, baina modan jarri da, diot," Espainiako estatua" deitzea" Espainia" baizik ez dena. Ez dakit ongi zergatik den, eta kosta egiten zait hor bi izenen arteko desberdintasunik aurkitzea, baina oso argi dut gure kulturaren parte
|
handi
bat" Espainia" deitzen dugun hortik datorkigula, nola Baionan bizi den euskaldun eta euskaltzale bati bere kulturaren zati bat, txikia ez dena, Frantziatik heldu zaion. Hau ez da iritzi kontua bakarrik, zeren iritzi kontua balitz, eztabaidatzeko kontua izango bailitzateke aldi berean.
|
|
|
Hori, neurri
|
handi
batean, gure militantzia sutsuari zor diogu, gure hizkuntzako militantziari, herri militante batean bizi garelako. Militantea:
|