|
2000
|
|
|
Azken hiru hamarraldi honetan euskararen aldeko diskurtsoa mendearen lehen erdikoarekin alderatuta ia berdina izan da, eta proiektu politiko eta mitologia abertzaleei lotuegia. Aski izan da azken bi urte hauetan gure artean sortu diren neosofistak
|
euskararen aurkako
diskurtso berri bat egiten hastea, jasoa eta intelektual izan antza duena, gure mundua asaldatzeko eta defentsiban jartzeko.
|
|
|
Aldaketa handia eman da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari-artikulistak egina zutela
|
euskararen aurkako
erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk. Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago.
|
|
|
Zentzuzkoagoa litzateke gertakari haiek bestela ulertzea, hots, nabarmentzeko ohi zuen bide epatant harekin, kritika horien bidez Unamunok, sibilak bezain maltzurki, bere herritarrei erronka egiten ziela pentsatzea,
|
euskararen aurkako
erasoekin min emanez, hala, haserrez eta kontrakarrean, haiek, eginekin, euskara zientziaren zehaztasuna eta filosofi mintzabidearen xehetasunak oro adierazteko egiazki gai zela frogatzen ahalegin zitezen, bera oker zegoela erakutsi arte. Izan ere, Salbatore Mitxelenak berak ongi aurpegiratu zionez, euskara baztertzeko zergati nagusia, logika hotzaren arrazoia bazen, ironiaz Unamunoren beraren argudioak erabiliz, horri euskaldunek erraz kontrajar ziezaioketen sentimenduaren logika beroa.
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak zituela bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan zitzakeen arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen
|
euskararen aurkako
esaldien mamira. Hitz gutxitan, Salamankako errektoreak euskarak gaurregungo kultura adierazteko ez zuela balio esan zuen, eta gainera, ezgaitasun hori hizkuntzarena berarena zela, hau da, ez zetorkiola kanpoko laguntzarik edo ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizik, eta biziaren aldeko borrokak dinosauroak lurraren gainetik ezabatu zituen bezala, euskarak ere modu berean iraungi beharko zuela.
|
|
2001
|
|
|
Eremu mistoa aspalditik da Nafarroako
|
euskararen aurkako
indarren helburu. Dekretu honek bete-betean iraultzen du orain arteko euskararen arautzea administrazioan, eremu mistoa ia ez euskalduna bihurtuz eta euskalduna mistoa.
|
|
|
Ez, zalantzarik gabe. Baina, hau ez da bakarrik gertatzen presoen gaiaren inguruan, gai guztietan antzeko zerbait gertatzen ari da gaur egun. Irakaskuntzako gaien inguruan eta
|
euskararen aurkako
erasoen inguruan, esaterako. Gai hauen guztien gainean kontzientzia eta sentiberatasuna badago egon, baina euskal gizarteak ez du guztiz erantzuten ere.
|
|
|
Zinez, ez dut uste gaurko euskararen egoera sozial mugatu eta ahula zuzen uler daitekeenik kontuan hartu gabe urte luzeetako elebakartasun ofiziala, hizkuntz zapalkuntza gutxi edo gehiago ezkutua, eta
|
euskararen aurkako
irudikapen sozial negatiboen ezarpena (euskara, baserri giroaren eta atzerapenaren ikur). Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu.
|
|
|
Beraz, euskaldun izateak, euskaldun jantzi eta oso izateak, gure barru-barruan euskara noranahiko hizkuntza izateraino lantzeak ez gaitu beste hizkuntzak lagatzera behartzen, ez gaitu deusen aurkako bihurtzen. Hori ongi ulertu beharko genuke, eta aintzat hartu, hain zuzen ere aintzat hartu beharko genukeen bezala euskaraz hitz egiteko gauza ez izateak ez duela inor
|
euskararen aurkako
bihurtzen.
|
|
|
Laburbilduz, dagozkigun eskubideen gaineko eskaerak erakunde eta botere publikoei exijitu ez ezik, jendaurrean eragina izan dezaketen beste marketing-ildoak ere landu behar ditugu; besteak beste, Iparraldean eta Unescoren aldarrikapenetan erabili diren berberak, hain zuzen. Izan ere, (euskal) herri eta nortasunaren eskutik euskaran inoiz bilduko ez liratekeen horiek, hizkuntza horren balio kultural eta erakargarritasunaren bitartez saiatu behar dugu hurbiltzen; hori lortu ezean, gutxienez zailagoa izango litzateke haiengan
|
euskararen aurkako
jarrerarik errotzea eta hedatzea.°
|
|
|
Azpisailetan bildu dugu hainbat arazo: euskara identitate-zeinu eta komunikazio-tresna gisa; euskara faktore integratzaile eta bateratzaile gisa; euskararen kultur unibertsoa;
|
euskararen aurkako
jarrerak historian.
|
|
|
Hizkuntz gatazkaren oinarriak, beraz, aspalditik datoz. Garai oso bortitzak ezagutu ziren, lasaiagoak ondoren, eta tarteka orain bezala,
|
euskararen aurkako
astinaldiak berpizten dira. Bi dira nire ustez euskaraganako jarrera horretan eragiten duten faktoreak:
|
|
|
Batetik, boterean dagoen indar politikoaren izaera eta ezaugarriak. Izaera horren arabera eta botere konpartitu edo absolutuaren arabera, bortitzago, gardenago edo xumeagoa, ezkutukoagoa da
|
euskararen aurkako
erasoa.
|
|
|
Azken batean, euskalgintzan ari garenok geure hizkuntzaren aldeko politika egin behar dugu, eta politika egiteak, besteak beste, aurrerabidearen eta arriskuen tasazioa eskatzen du ezinbestez, eta, ondorioz, unean uneko adostasunik zabalenaren bidean, itxaroten eta erritmoak errealit atera egokitzen ikastea da langintza horretan jardun nahi duenak ikasi beharreko lehenbiziko legea. Abiapuntu txarradira, ordea, esloganetan oinarritutako aldarrikapen legitimistak oro, eta gehiegi ari gara,
|
euskararen aurkako
erasoaren aitzakian, horretatik entzuten. Paradoxa iruditzen zait, mugarik gabeko elkarrizketa ren (gero eta abstraktuagoa, bide batez esanda) premia aldarrikatzen ari garen honetan...
|
|
|
Erosoagoa zaie, ordea, ustez kontra dutenen jokoari segitzea, euskararen beraren eta euskara denon bizitoki egin nahirik gabiltzanon kaltean. Gauzak horrela, ez naiz batere harritzen
|
euskararen aurkako
eraso horiek azken bi urteotako kontua izatea, beren agerpenik gordinenean behintzat. Aipatu dudan dinamika gaizto hori muturreraino eraman baita azken bi urteotan:
|
|
2002
|
|
|
Oraingoan Euskalerria irratia eta' Nabarra' hilabetekariari egokitu zaie. Sanz lehendakariaren gobernua prestatzen ari den dekretu berriarekin, bestalde,
|
euskararen aurkako
erasoaldia areago bizkortuko da. Protesta gisa, euskaltzaleek abenduaren 14an manifestazioa egingo dute Iruñean.
|
|
|
• Gizartearen lidergoa daramatenen artean asko dira
|
euskararen aurkako
jarrera dutenak eta indiferenteak.
|
|
|
Egia esan, berdin samarra da. Bateko,
|
euskararen aurkako
erasoa, hizkuntza-politika jakin baten sareetan sartu nahia; besteko, horri aurre egin beharko lioketenak gero eta tematiago euren zeretan, besteena aintzat hartzeko modukoa dela inoiz ere onartu gabe.
|
|
|
Lehenago eman dut horretarako dauden oztopoen berri laburra, baina merezi du, hemen, kontu horretaz luzeago aritzea. Unibertsitateen barruan diren
|
euskararen aurkako
jarrerak oraingoz alde batera utzirik, badira unibertsitateen zenbait egitura ezaugarri, normalizaziorako oztopo izango direnak. Unibertsitateek gaur dituzten irakasleen %20 dago eskolak euskaraz ematen, eta, baikorrak izanik, %30era irits liteke ehuneko hori, hainbat baldintza betetzen badira.
|
|
2003
|
|
|
Errepresioa ez da soilik ezker abertzalearen aurka, nazionalismoaren aurka eta euskal ezaugarri eta izaera guztien aurka baizik. Nafarroan ematen ari den
|
euskararen aurkako
eraso zuzena begi bistako adibidea dugu.
|
|
|
" Guk baloratzen dugu, Espainiako estatuak oraindiak ez duela bukatutzat eman bere
|
euskararen aurkako
borroka.
|
|
|
Adierazpen askatasunaren eta
|
euskararen aurkako
erasoaldiaz
|
|
|
Eraso berri hau Euskal Herria eta
|
euskararen aurkako
eraso bortiz bezala ulertu beharra dago. Ez baita eraso isolatu bat.
|
|
|
Euskaldunek amorruz eta haserre erantzun diogu eraso honi, milaka eta milaka lagun bildu garelarik Donostiako kaleetan, azken urteotan Euskal Herrian egin den manifestazio jendetsuenean. Euskal Herriak
|
euskararen aurkako
kolpe honen aurrean irmo eta ozen erantzun du, Egunkariari babes osoa eskainiz eta euskarak aurrera egin behar duela aldarrikatuz.
|
|
|
Gobernuak onartuta neurrien bidez euskara lagundu ez eta gaztelaniari" erabateko nagusitasuna" ematen zitzaiola salatu zuten hautetsiek. " Dekretua bera
|
euskararen aurkako
eraso larritzat jo daiteke".
|
|
|
Edozein gerratan azken garaipenak balio du, eta
|
euskararen aurkako
gatazkak ez direnez amaitu, ezin dugu orduko zauriak berriztatzen denbora galdu, aurrera begiratzeko ezpada.
|
|
|
Hemen euskararen aldeko balantza pisuzko eskubidez eta argudioz bete beharrean, maximalismo kaltegarritzat jotzen dira oinarrizko eskubideak, eta tamainako erretagoardia exkaxarekin trukean eskain daitekeen gauza bakarra aldarrikapenen narkotizazioa da (eta arr akasta izatekotan gero eta gutxiago, ezinbestean). Hizkuntza eskubideen bermea eta eskubideen urraketa ren salaketano rmalizazioaren aldeko neurri aurrerakoiagoak bultzatzeko indar palanka izan beharrean (ikuspegi" posibilista" garatzeko ere ezinbesteko elementua
|
euskararen aurkako
jarre ren aurrean), palanka horren deuseztapena bihurtzenda EAEn ardura instituzional gorenak dituzten alderdienlehentasun. Nafarroan atzetik-atzetik arrasto berean.
|
|
|
• Nafarroako agintea dutenen
|
euskararen aurkako
jarrera: oso ohartuak daude probintzibakarreko proiektu politikorako traba eta oztopo zaiela beste herrialdeekinkonpartitua den hizkuntza.
|
|
|
Bada, gertatzen ari den guztiarekin, agintariek hankapean darabiltela ikusita, nola daiteke nafar gizarteak ez erreakzionatzea? Gehiago dena,
|
euskararen aurkako
jokamolde basa hori botoetan errentagarri izaten omen zaio basakerien egileari.
|
|
2004
|
|
|
Euskarari opa zaion estatusa dela-eta euskaltzaleak badu halako joera gaindiezin bat,
|
euskararen aurkako
politika hauek agintearen gune bakartutik sortuak direla azpimarratzeko. Bistakoa denez, boterearen mekanismo eta gune nagusiak ez daude noski gizarte zibilaren esku, baina, zernahi dela ere, ez ote zaigu zorrotzagoak izatea komeni auzi honetan?
|
|
2005
|
|
|
PSN iraganeko diskurtsoarekin ikusten dut. Nafarroan abertzaletasunaren kriminalizazioa izan da,
|
euskararen aurkako
erabakiak eta konfrontazio urteak izan dira eta PSNk horietan parte hartu du. PSN ez da aldatu, alde guztietara begiratzen du orain eta iraganak baldintzatuta dago.
|
|
|
Baina neure inguru hurbilera begiratuta zera egiaztatu ahal izan eta, zoritxarrez, egiaztatzen dut:
|
euskararen aurkako
jarrera (edo, gutxienez, indiferentea) aurrekoa bezain gogorra eta erradikala ez izan arren, nahiko zabaldua dela hiritar arrunten artean, forma, maila eta diskurtso ezberdinen azpian.
|
|
2006
|
|
|
Ez da lehen aldia jarrera hau hartzen dutena, hala ere, sistematikotasun honek larriagotu egiten du egoera. Bizitzako arlo guztietan euskaldun gisa agertzeko konpromisoa hartzen duten herritarren aurkako jarrera argia adierazten dute ekintza hauen bidez. Batetik, euskararen aldeko mezuak zabaltzen dizkigute lau haizetara eta atzerrian euskararen defendatzaile sutsu direla saldu nahi digute; bien bitartean, Euskal Herrian bertan egiten dituzten ekintzen bitartez
|
euskararen aurkako
jarrera aktiboa dutela argi uzten dute agerian. Hau al da gure herriarekiko eta hizkuntzarekiko hartzen duten konpromisoa?
|
|
|
Jakin 121 (2000) 65 -80: alegia," Unamunok, sibilak bezain maltzurki, bere herritarrei erronka egiten ziela(...),
|
euskararen aurkako
erasoekin min emanez, hala, haserrez eta kontrakarrean, haiek, eginekin, euskara zientziaren zehaztasuna eta filosofi mintzabidearen xehetasunak oro adierazteko egiazki gai zela frogatzen ahalegin zitezen, bera oker zegoela erakutsi arte" (77 or.).
|
|
|
Euskararen aurkakoak esan eta egin baino lehen erakusten ohi den agiria. Ohikoa izaten baita,
|
euskararen aurkako
sekulakoak esan baino lehen," guk euskara maite dugu"," euskara lagundu nahi dugu" esatea. Agiria erakutsi, eta atzetik etorriko da kolpea.
|
|
2007
|
|
|
Nafarroako kasua konplexuagoa da:
|
euskararen aurkako
faktore sozio-politikoak, bertako euskararen hezkuntzaren hedapen murritza, etorkinen kopuru handiagoa... Horiek aintzat harturik ere, hobekuntza aurreikusten nuen.
|
|
|
A. Schleicher hori hain zuzen, Unamuno-ren usteei oinarriak eskaini dizkiena
|
euskararen aurkako
erasoetarako, E. Cassirer-ek adibide eredugarritzat dauka (pertsonalki bera gaztetan Hegelzale izan da, geroago darwinista) ikusteko XIX. mendearen erdi aldetik aurrera eskuarki nola gertatu den pentsamenduan Hegel-engandik Darwin eta Haeckel-engana iragaitza, hots, eboluzioaren kontzeptu historiko-filosofikotik eboluzioaren kontzeptu biologiko-naturalistara702 Hizkuntzen klasifikazioa hiru ti... hizkuntza isolatzaile edo monosilabikoak, aglutinatzaileak, eta flexiboak; eta horietako bakoitzak izpirituaren jardun-molde diferente bat agerrarazten zuen, arauz eta perpausean izpirituak nola josten zituen esanahiaren espresioa eta erlazioaren espresioa.
|
|
|
Euskaraz idatzitako produkzioa agertzen hasi zen, nahiz eta agintarien jarrera oso gogorra izan euskararen aurrean. Beharrezkoa da, bide horretan, gogoraraztea tokiko agintari ugarik, baita gobernadore zibilek ere, neurri zorrotzak hartu zituztela euskararen aurka, baina ez zela
|
euskararen aurkako
debeku orokorrik egon. Egoera horrek, zenbait karlistaren laguntzarekin, ahalbidetu zuen pixkanaka-pixkanaka, debeku eta eragozpenen erdian, euskararen aldeko zantzuek indar berriak hartzea.
|
|
2008
|
|
|
euskararen hizkuntza komunitatetzat definitzen dena, euskara-gaztelera elebidunak diren pertsonek osatuta dago. Pertsona horiek gaztelera erabiltzeko aukera ezeze, erabili beharra ere dute beren bizitzako zenbait egoeretan,
|
euskararen aurkako
diglosia dela eta1 Horrek gazteleraren hizkuntza komunitateko kide bihurtzen ditu nahi eta nahi ez. Hartara, euskaraz aritzen den kanala euskaraz dakien populazioaren zatiari soilik zuzentzen zaion bitartean, gazteleraz aritzen dena populazio osoari zuzentzen zaio, euskaldun elebidunak barne.
|
|
|
Horrela, gaztelerazko kanalak lortu ditu proiekzio sozial eta audientzia handienak, euskarazkoaren kaltetan. c) Kanal bien arteko sinergia eza egon den bezala, tokiko euskarazko telebistekin ere antzera gertatu da. ...ta hauekiko inolako harreman seriorik ez eta lankidetzarik ez da jorratu, nahiz printzipioz guztiek helburu bera izan (tokiko euskarazko telebistak ez baitira etekin bila doazen kanalak, euskararen aldeko mugimendu sozialen adierazpenak baizik). d) Sozialki oso garrantzi handikoak diren funtzioak (partehartze politikoa eta integrazio soziala, biak informazioaren bitartez) gazteleraz burutzen dira,
|
euskararen aurkako
egoera diglosikoa birsortuz: euskara, tradizioaren eta umeen hizkuntza gisa agertzen da; gaztelera berriz, gaurkotasunezko politikagintza eta kanpoko fikzioarena. e) Gero eta konplexuagoa den errealitate soziolinguistiko bati (ia-euskaldunen hazkundea, euskararen unibertsoan integratu gabeko euskaldunen kopuru hazkorra, etxe mistoen fenomenoa eta abar), ETBko kanal biek eskema xinple batekin erantzun diote:
|
|
|
Sozialki oso garrantzi handikoak diren funtzioak (partehartze politikoa eta integrazio soziala, biak informazioaren bitartez) gazteleraz burutzen dira,
|
euskararen aurkako
egoera diglosikoa birsortuz.
|
|
|
Hain zuzen, Bizkaiko militarren erantzunik heldu ez zelako, Azkuek eskutitz hau Gipuzkoako gobernadore zibilari idatzi zion, Juan Artzadun jeneral bermeotarrari. Izan ere, Artzadunek ez zuen Gipuzkoan
|
euskararen aurkako
galerazpenik ezarri prentsan. Artzadun literaturzalea zen, Unamuno eta Barojaren mireslea, ez bereziki euskaltzalea baina bai liberala hein batez.
|
|
|
Nolanahi ere,
|
euskararen aurkako
iritzi esplizituak ez ziren ohikoenak. Normalena ideia horiek berak inplizituki agertzea izaten zen, are euskararen aldeko erretorika lausoen azpian gordeta171 Baroja bera Miguel Unamunok animatuta ausartu zen gaiaz horren gordinki aritzera.
|
|
|
Kopuru hori, ordea, Euskalzaleren 1899ko multa ordaintzen lagundu zutenei dagokie. Segurki ez ziren guztiak harpidedunak, baizik
|
euskararen aurkako
eraso baten aurrean laguntzea erabaki zutenak (adibidez Ramon de la Sota ageri da zerrendan, zeinak ez zekien euskaraz), ziurrenik Euskalerria Elkarteko «baskofilo» erdaldunak asko.
|
|
|
ERNE sindikatuaren
|
euskararen aurkako
jarrera, gatazka goi mailako soldatak eta baldintzak sortzeko aitzakia gisa erabiltzea, tonu mesianikodun diskurtso espainolista eta aldi berean biktimista... erantzun publiko barik geratzen dira beti. Eroso daude, euren ildoaren ondorio sozialak lankide guztiek pairatzerakoan indartzen dira eta.
|
|
|
Administrazioan Euskaraz taldeak Euskarabidearen eta Xabier Azanza zuzendariaren papera salatu nahi du, euskaldunon eta
|
euskararen aurkako
UPNren politika zuritzeko baita.
|
|
|
Begi bistako da
|
euskararen aurkako
politika hauek eragin kaltegarriak izan zituztela, zoritxarrez aro modernoan indarrean diren legeak (marko autonomikoak kasu) ere guztiz kaltegarriak izan dira, ondoko datuek adierazten dutenez: hiru ikasletik bakarra euskalduntzen da gaur eskolan eta 400.000 ikasle euskaldundu gabe atera dira ikastetxeetatik azken 25 urteotan.
|
|
|
Hezkuntzan ere
|
euskararen aurkako
ofentsiban bete-betean sartuak dira; Perez Nievasek aipatu bezala, D eredua desagertu eta gaztelera-ingeles/ ingeles-euskarazko irakaskuntza batuko dituen ereduari egingo diote indar orain. Euskararen ezagutza oztopatuz, honen aurkako ofentsiban urratsak ematen jarraitzen dute.
|
|
2009
|
|
|
Ametsak izan bailitezke hizkuntzaren gaineko arau sozialek eta konbentzioek gutxien agintzen duten lurraldea; beldurrak, aurreiritziak, konplexuak, debekuak, kontzientzia… errazen gaindi litezkeen eremu librea. Eta bertan, euskara gehien gorrotatzen duen
|
euskararen aurkako
militanterik sutsuena ere euskaraz egiten imajina dezakegu. Eta, aitzitik, euskaltzalerik euskaltzaleena ere erdaraz ari daiteke gure ametsetan.
|
|
|
Euskal Herriaren aurkakoa izateari dagokionez, denek ezagutzen dute euskararekiko zuen maitasuna; horren erakusgarri, ikastolen alde lortu zituen diru laguntzak, bera alkate zelarik egin ziren euskal kultur asteak, edo udal ikastolarentzat eskaini zituen lokalak. Horiek dira
|
euskararen aurkako
ekintzak. Desberdin pentsatzeak batzuk besteak hiltzeko eskubidea ematen du, ala?
|
|
|
Wall Street Journal eko jazarleek badakite
|
euskararen aurkako
zartakoen aurrean zelan erantzuten dugun, eta hala ere oldarrari eusten diote. Zergatik?
|
|
|
Gomezen erabakia ezagutu zuenean izugarrizko amorrua sentitu zuela dio Castillok. BERRIA ez erosteko erabakia
|
euskararen aurkako
beste eraso bat iruditu zitzaidan. Hala, albistea ezagutu eta egun batzuk arazoari irtenbide bat aurkitzen hausnartzen igaro eta gero, Irene Goñi adiskidearekin jarri zen harremanetan.
|
|
|
Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan Euskararen Erakunde Publikoa bere iruzurrarekin aurrera jarraitzen ari da, euskara onartu ere egiten ez duen legedi baten baitan euskararen alde urratsak eman daitezkeela irudikatuz. Nafarroa Garaian
|
euskararen aurkako
erasoek ez dute etenik izan, Ley del Vascuenceren itzalpean. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Gobernu Sozialista berriak ekarri eta ekarriko duenak ere ez dio esperantzari leku askorik uzten.Eta euskaldunok, beti bezala, bigarren mailako herritar gisa jarraitzen dugu, euskaraz bizitzeko ezintasunean murgilduta, baina inolaz ere itota.
|
|
|
Kanpaina abiatzeko arrazoiak oraindik sendoak direla onartu du Maiak: . Nafarroako Gobernuak ez du asmorik euskarazko hedabideei diru laguntza duinak emateko, eta ez du ziurtatu onartutakoa jasoko dutenik, ez dizkie eskaini inolako bermerik lizentzia lortzeko, eta
|
euskararen aurkako
erasoen zerrenda beltzari bertze eraso bat erantsi diote: Iru, erriko Euskalerria irratiaren emisioa eten nahi izatea?.
|
|
|
Ikerne Badiola EAko Komunikazio idazkariak azaldu duenez, aurreko Eusko Jaurlaritzako Justizia sailburu Joseba Azkarragak, benetan elebiduna izango zen Justizia Administrazioa ezartzeko instantzia guztien adostasuna lortu zuen?. Sententziari helegitea jartzeko eskatu dio Badiolak Eusko Jaurlaritzari,, bestela
|
euskararen aurkako
eraso berri honetan partaide, izango delako eta. Justizia Administrazioan benetako elebitasun bat ezartzearen aurka?
|
|
|
Ohar baten bidez adierazi duenez, diru laguntzarako deialdirik ez egitea, kultura, gizarte eta informazio aniztasunaren aurkako erasoa da, eta Euskarabidea erakundea bere ekimen politikoak aurrera eramateko erabiltzen ari dela salatu du. UPNko gobernuak
|
euskararen aurkako
erasoz osaturiko curriculum lotsagarriaren beste atal bat da, dio ELAk, garbi geratzen baita eraso hauek soilik euskarazko komunikabideek pairatzen dituztela. Horregatik, erabakia berraztertzeko eskatu dio Nafarroako Gobernuari.
|
|
2010
|
|
|
Soziolinguistika Azterketa" SIADECOk egin zuen eta ikerketa horren laburpena da 1979an argitaratutako" Hizkuntz Borroka Euskal Herrian" liburua. zutela... Gaur egun ...euskal herritarra izateko euskara jakin beharrari ez zaio lehentasunik ematen; beste aldetik, garai batean
|
euskararen aurkako
jarrerak plazaratzen ausartzen ez zirenak, orain lotsa gutxirekin azaltzen dira ez dagoela euskara zertan ikasirik eta euskara ikastea baino hobe dela ingelesa ikastea eta antzekoak esanez... euskara ez ikasi arren, hemen ez dela ezer pasatzen eta lasai aski bizi daitekeela erdara hutsean funtzionatuz pentsatzen dutenak nabarmenki gehitu dira.
|
|
|
Domingorekin ere hitz egina nintzen gai hartaz: Domingok, baina, bere muga intelektualak zituen, eta ez zidan
|
euskararen aurkako
argudio pisuzkorik eman harekin izan nuèn eztabaidan, bera esperantoaren aldeko agertu zitzaidan arren; harekin konparatuta, ordea, zu pisu pisutsu bat zinen, etxeko intelektual bakarra zinen, nik uste, ni ere intelektualtzat hartzen banaute ere sarri, baina badakizu gaur egun edonor hartzen dutela intelektualtzat, egunkarietako herriko korrespontsalak ere bai, hain du hitz horrek galdua bere iz...
|
|
|
Oi, nola nenbilkizun ihesean orduan ere!; izan ere, nik banekien zer puntutara iritsi zen gure arteko borroka dialektikoa, axalekotik eta efektismotik asko zuena, halakoetan gehiago erabaki ohi dute hitzen su-festek hitzen erabilera zintzoak baino?, baina banekien, halaber, zuk noiznahi eman zenezakeela, baita egoera hartan ere,
|
euskararen aurkako
arrazoi sakon bezain pisutsu bat, entzuteko inolako gogorik ez nuena, eta horregatik, beharbada, itzuli nintzen Pio Barojarengana, ea era hartan entzun nahi ez nuena saihesten nuen, edo atzeratu gutxienez, saihestu ezean:
|
|
|
onartzen ez dugun heinean; zuena, aldiz. Euskal Herriko hedabideen% 99 espainieraz jardutea, adibidez? guztiz normala da, normaltasun horren mozorropean
|
euskararen aurkako
politika genozida bat ezkutatzen baduzue ere. Zuena bai zinismoa, ezta?
|
|
|
Domingorekin ere hitz egina nintzen gai hartaz: Domingok, baina, bere muga intelektualak zituen, eta ez zidan
|
euskararen aurkako
argudio pisuzkorik eman harekin izan nuèn eztabaidan, bera esperantoaren aldeko agertu zitzaidan arren; harekin konparatuta, ordea, zu pisu pisutsu bat zinen —etxeko intelektual bakarra zinen, nik uste, ni ere intelektualtzat hartzen banaute ere sarri, baina badakizu gaur egun edonor hartzen dutela intelektualtzat, egunkarietako herriko korrespontsalak ere bai, hain du hitz horrek galdua be...
|
|
|
Oi, nola nenbilkizun ihesean orduan ere!; izan ere, nik banekien zer puntutara iritsi zen gure arteko borroka dialektikoa, axalekotik eta efektismotik asko zuena —halakoetan gehiago erabaki ohi dute hitzen su-festek hitzen erabilera zintzoak baino—, baina banekien, halaber, zuk noiznahi eman zenezakeela, baita egoera hartan ere,
|
euskararen aurkako
arrazoi sakon bezain pisutsu bat, entzuteko inolako gogorik ez nuena... eta horregatik, beharbada, itzuli nintzen Pio Barojarengana, ea era hartan entzun nahi ez nuena saihesten nuen, edo atzeratu gutxienez, saihestu ezean: " Barojak oso fama txarra du hirian", aurpegiratu nizun serio, honela jarraitzen nuela:
|
|
|
...ak —erreibindikaziorik eta protestarik txikienak ere— bere oihartzuna duela, statu quo-a —ezarri duzue ustezko demokrazia Espainian, baina Euskal Herrian espainiera da obligazioa eta euskara eskubidea, ez ahaztu... — onartzen ez dugun heinean; zuena, aldiz —Euskal Herriko hedabideen% 99 espainieraz jardutea, adibidez— guztiz normala da, normaltasun horren mozorropean
|
euskararen aurkako
politika genozida bat ezkutatzen baduzue ere. Zuena bai zinismoa, ezta?
|
|
|
Horri dagokionez, gure proiektuak ez du zerikusirik Alderdi Popularraren eta Alderdi Sozialistaren arteko itunak duen errebantxa izaerako eta
|
euskararen aurkako
ereduarekin. Ikastetxeetan euskara komunikatzeko hizkuntza moduan bultzatzen duen hezkuntza ereduaren aldeko apustua egin dugu, soilik horrela berma daitekeelako gure gazteak bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko gai izango direla.
|
|
|
Artikulutxo honetan hainbat inkestetan oinarritutako pertzepzio pertsonal bat aurkezten da, ez da errealitatearen ispilua eta jarreren bilakaera oraindik ikertzeko dago. Dena den, badirudi
|
euskararen aurkako
jarrera berri batzuk indartzen ari direla azken urte hauetan. Badakigu Euskal Herriko edo hobeto esanda EAEko hizkuntza jarrerak euskararen eleaniztasunaren aldekoak direla, baina jarrera berri horiek indartuz doaz.
|
|
|
Gainera, euskara norberaren edota seme-alaben lan aukerekin lotzen denean, hizkuntza arriskutzat hartzen da, eta euskararen kontrako jarrerak indarra hartzen du. Elkarrizketatutako etorkinek, hortaz, euskararekiko jarrera anbibalentea adierazten dute, euskararen aldeko jarrera orokorraren diskurtsoak lekua baduelako, baina
|
euskararen aurkako
jarrerak ere badu lekurik, lan munduarekin lotzerakoan, batez ere:
|
|
2011
|
|
|
ETAren bukaeraren albisteak, eta ondorioz garai berrietarako esperantzak,
|
euskararen aurkako
jokaera duten agintari politikoak aitzakiarik gabe utzi al ditu?
|
|
|
Kanpoan ere zabaldu behar da, ez baita hemen gertatzen denaren inguruko berri handirik. Eta horrek
|
euskararen aurkako
diskurtsoa elikatzen du. tuta egin ditu, kasu honetan, Bilboko zenbat gara elkartea. hori izan ez balitz Orhipean edo Orekan ez ziren izango, ezta liburu horien gaztelaniazko eta ingelesezko bertsioak ere. eta hori kontuan hartzeko modukoa da. Beste adibide bat jarriko dut. garabidek, sortu berri den elkarte batek, azken 50 urteetako euskararen berreskuratze-prozesua erakusten duen dVda eta liburuxka argitaratu ditu 4 hizkuntzatan. kontua da, askotan buru-belarri lanean ari garenok ez dugula dibulgazioa egiteko modurik izaten, eta beste nonbaitetik etortzen zaizkigula gero materialak. garabideren liburuaren harira, paradoxikoa da Ikastolen elkarteak halako lanik orain arte ez argitaratu izana. helburua ez da egurra ematea inori, nork dagokion erantzukizuna hartzea baino, soziolinguistikaren baitako gaiak dibulgatzea garrantzitsua delako edonon.
|
|
|
Teknikariei eta bertako populazioari zuzendutako dibulgazioan zentratu gara ia denbora guztian. Baina kanpoan ere zabaldu behar da, ez baita hemen gertatzen denaren inguruko berri handirik. eta horrek
|
euskararen aurkako
diskurtsoa elikatzen du. kanpoan sarri topatzen dugu jendea hemen euskara inposatu egiten dela pentsatzen duena, euskara nagusi dela, gaztelania marjinatuta dagoela, eta abar. horrelako ideiak The Wall Street Journal edo New York Times bezalako egunkari indartsuetan ageri dira. eta harrigarria da zer gutxi ezagutzen den hemen gertatzen ari denaz eta euskararen alde benetan egiten ari eta egin beh... Beraz, dibulgazioa ez da soilik formazio kontu bat, baizik eta errealitatea ezagutzera emateko saiakera bat. gainera, kontuan hartuta azken boladan nazioartean hedatzen ari diren kultura aniztasunaren aurkako mezuak erraz hedatzen direla, inoiz baino beharrezkoagoa da benetako dibulgazio eraginkorra egitea. l
|
|
|
Inperio bilakatuz gaztelania espainola bihurtu zen, inperioaren hizkuntza ofiziala, eta inperioak euskararen aurka legislatu zuen, nazio handi baten hizkuntza, espainola, goretsiz, eta herri txiki ezjakinarena, euskara, gaitzetsiz. Eskailera sozialean gora egin nahi zuenak espainola ikasi beharra zeukan, hori zen atea prestigioa lortzeko, boterea, dirua,
|
euskararen aurkako
propagandak euskara ez zela ezta hizkuntza ere sinetsarazten zien bitartean.
|
|
|
Ez da Iztuetak aipatzen dituen datuekin kontrajarria; euskaltzaleek hizkuntzaren erabilera despolitizatu behar dela adierazten dutenean, euskararen erabilerak normala, markatu gabea izan behar duela adierazi nahi dute, erabilera hori gizarte osoan (edo gizartearen proportzio handi batean) hedatu nahi bada behintzat. Egia da
|
euskararen aurkako
sektoreetatik hizkuntzaren despolitizazioaren aldeko mezuak ere zabaltzen dituztela, baina beste zentzu batekin: hizkuntzaren despolitizazioak euskararen desagerpena ekarriko luke.
|
|
|
Euskararen kontrako diskurtsoak, gizartean zabaldu nahi izan dena iritzi publikoan eraginez, garai ezberdinak izan ditu: diktadura garaian (eta aurretik ere),
|
euskararen aurkako
diskurtsoaren arabera, euskara azpihizkuntza bat zen, etorkizunik ez zuena, razionalak diren zientziak euskaraz ezin zirelako adierazi, pertsona horien ustez. 80 eta 90eko hamarkadetan, euskarak diskurtso horren arabera markatuta jarraitu zuen:
|
|
2012
|
|
|
EAk gogora ekarri du auzia ez legokeela auzitegietan, Nafarroako Gobernuak 2009ko akordioa betetzeko borondate erreala izan balu, eta gogora ekarri du EAko militanteek Nafarroako Gobernuak egin ez duen lana egin dutela. Era berean, ETBren emisioari oztopoak jartzen zaizkion bitartean, Tele Aragonek Nafarroako eremu batzuetan LTD bidez ikusi ahal izatea laguntzen du Opnatel sozietate publikoaren bidez. Horregatik, Nafarroako Gobernuari eta PPren zuzendaritzari
|
euskararen aurkako
«obsesioa» izatea eta hori herritarren interesen gainetik jartzea egotzi die Urizarrek.
|
|
|
Datu anabasaren erdian, arreta ematen du Gipuzkoak: gazteen hiru laurdenak elebidunak dira, erabilera orokorra %27tik gertukoa, eta
|
euskararen aurkako
jarrera dutenak %5 baino gutxiago. Beste muturrera doaz Lapurdi eta Nafarroa, eta tartean dabiltza Bizkaia eta Araba. Nafarroa Beherean eta Zuberoan, herriak zahartu eta husteari lotuta daude arazo soziolinguistikoak; guztiz bestelakoa da egoera?.
|
|
|
Helburu hori lortzeko euskalgintzako beste hainbat talderekin lan egin beharraz ohartarazi du: " Ikasle berriak lortzea oso garrantzitsua da, are gehiago egoera honetan, hizkuntza-politika egitearen izenean
|
euskararen aurkako
politika egiten ari direnean. Horren aurrean euskalgintzako guztiok beste politika bat, euskararen aldekoa, egin beharko genuke.
|
|
|
Bere ustez, gaur egungo 17 eta 25 urteko gazteek euskara dakite eta, beraz, euskararen aldeko aktitudea dute41; eta"
|
euskararen aurkako
aktitudea dutenak oso gutxi dira, eta oso helduak, eta desagertu egingo dira". Hala ere, kezka bat agertzen du euskararen etorkizunaren inguruan:
|
|
|
Horrezaz gain lege berriak indarrean jarri ziren, besterik gabe: Ley de minas, Desamortizazio legeak eta
|
euskararen aurkako
bihurtu zen Ley de instrucción pública.
|
|
2013
|
|
|
Udalek funtzio administratiboa bazuten, orduan, euskarari dagokionez Eskiularen kasuan ez zen
|
euskararen aurkako
mugimendurik, euskaraz egitea libre zen, eta batek euskaraz egin nahi bazuen euskaraz egiten zuen. Gero, paper ofizialetan beti frantsesez egin behar zen, nahitaez.
|
|
|
Ziurtagirien behar horrek
|
euskararen aurkako
jarrera ere sortu izan du. Sumatu al duzue horrelakorik zuen ikasleen artean?
|
|
|
euskararen hizkuntza komunitatetzat definitzen dena, euskara-gaztelera edo euskara-frantsesa elebidunak diren pertsonek osatuta dago. Pertsona horiek, erdara erabiltzeko aukera ez eze, erabili beharra ere badute beren bizitzako zenbait egoeretan,
|
euskararen aurkako
diglosia dela eta (Ferguson 1959). Horrek erdaren hizkuntza komunitateko kide bihurtzen ditu nahi eta nahi ez.
|
|
|
euskara tradizioaren eta umeen hizkuntza gisa agertzen da; gaztelera, berriz, gaurkotasunezko politikagintza, aisia eta kanpoko fikzioarena. Horrekin,
|
euskararen aurkako
egoera diglosikoa birsortzen da behin eta berriz, euskaldunak beraiek ere gurpil horretara erakarriz, eta erdaldunak elebakartasunean mantenduz.
|
|
2014
|
|
|
Gakoetako bat euskarari" prestigioa ematea" dela nabarmendu du Malen Eugik. Argi utzi du
|
euskararen aurkako
erasoak salatu behar direla, baina hizkuntza lotu behar dela ere bertzelako jarduera eta berriekin. Hori egiteko, hain zuzen ere, Badu, bada erakusketa ekarri nahi du Euskara Kultur Elkargoak Iruñera.
|
|
|
Horregatik, elebidunak baino gehiago diglosikoak gara. Ez da kasualitatea
|
euskararen aurkako
eraso bortitzenak elebitasunaren izenean egitea. Erresistentzia aro batera mugatuko nuke elebitasuna, baina batez ere, bigarren hizkuntza zertarako nahi dugun erabaki behar genuke, eta horren arabera, ezagutza maila bat adostu.
|
|
|
Herri mugimenduek tresna batzuk jarri dituzte, eta administrazio publiko bakoitzaren arabera eman dira erantzunak. Nafarroako Gobernuak, Carlos Urkijok eta Frantziako Gobernuak
|
euskararen aurkako
erasoak egin dituzte azkenaldian. Eta ez gutxi.
|
|
|
Espainiako eta Frantziako gobernuen esku hartzeari aurre egiteko, kalera irtetera deitu du Kontseiluak. Asteazkenerako egin du deialdia; elkarretaratzeak antolatu ditu
|
euskararen aurkako
«erasoak» jasan dituzten herrietan. Protesta gehienak 19:00etan hasiko dituzte, udaletxe pareko plazetan.
|
|
2015
|
|
|
Dokumentatuta geratu denez, azken mendeetan
|
euskararen aurkako
hizkuntza politikak aplikatu dituzte
|
|
|
Aurreko mendeetan bezala, XVIII.eko honetan ere etengabeak izan ziren
|
euskararen aurkako
erasoak (ikuspegi orokorra in Tovar 1980), eta eztabaida giro horretan murgildu zen Larramendi bete-betean. Euskararen kaskartasuna aipatzen zuten, besteak beste, erasotzaileek, eta euskalkiak ziren, euren ustez, kaskartasunaren erakusle:
|
|
|
euskalkien arteko aldeak txikiak ziren Kardaberazendako, eta benetako, hizkuntzak?, berriz, Larramendirendako. Gogora dezagun, dena dela, Larramendik nahita handitu zuela euskalkien arteko aldea,
|
euskararen aurkako
erasoei aurre egin beharrak horretaratuta. Euskaldunei idazten zien, ostera, Kardaberazek, eta orduko okertzen hasiak ziren usteak zuzentzen ahalegindu zen:
|
|
|
Danielak, haurra zelarik,
|
euskararen aurkako
jarrera eta debekuak ezagutu zituen eskola frantsesean. Orduan deliberatu zuen euskaraz eta euskararen alde egitea.
|
|
2016
|
|
|
Ehun urtean, euskara nagusi zen lekutik zeharo erauzi eta debekatu egin zuten. Elizatik eta administraziotik aienatua, eskolan jazarria, plazan mespretxatua...
|
euskararen aurkako
politika hori oso eragingarria izan zen. Ehun urtetan Begoñako egoera soziolinguistikoa irauli zuen:
|
|
2017
|
|
|
EHEren arabera, Zarauzko osasun zentroan
|
euskararen aurkako
hainbat urraketa gertatu dira azken hilabetean. Hori dela eta, idatzi bat kaleratu du
|
|
|
" Zarauzko osasun zentroan
|
euskararen aurkako
hainbat urraketa gertatu dira azken hilabetean. Besteak beste, harrera zerbitzuan lan egiteko euskaraz ez dakiten administrari laguntzaileak hartu dituzte udan lan egiteko, jakinik postu hauek euskara ezagutzaren betebeharra dutela ezarria.
|
|
|
Ez zuten zehazten eskubide kontrajarri horiek zein diren eta ezta gehiegizko neurri horiek ere, baina euskararen aldeko neurriak arrakastatsuagoak izango direla zioten, borondatezkotasun printzipioa eta Nafarroaren errealitate soziolinguistikoa aintzat hartuz gero. 80ko hamarkadako
|
euskararen aurkako
argudioen berpiztea iruditu zitzaidan.
|
|
|
Pentsa aurreko berrogei urteak nolakoak izan ziren:
|
euskararen aurkako
zapalketa, debekua... Bertsolari zaharrenak hiltzen ari ziren, eta berriak sortzeko formularik ez zen ezagutzen.
|
|
|
–Urkixote eta
|
euskararen aurkako
gurutzada?: buru bakarreko etsaia?
|
|
2018
|
|
|
Amaitzeko, labur bada ere, arlo diskurtsiboan larrialdiko egiteko gisa ikusten ditudanak aipatu nahi nituzke, batik bat, kezkatuta nagoelako azken aldian
|
euskararen aurkako
joera erasokorrak suspertzen sumatu ditudalakoan, eta haien aurreko erreakzioak inoiz baino neutralizatuago. Bi puntu hauetan laburbilduko nituzke larrialdiko egiteko diskurtsibo horiek.
|
|
|
Adibide baterako, Nafarroako kasua dugu: Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeriak Nafarroan
|
euskararen aurkako
diskurtso oldarkorra dauka, batetik, eta, bestetik, euskararen ofizialtasuna eta zabalkundea Nafarroa osoan mugatzen eta oztopatzen duen Foru lege bat ere bai.
|
|
|
itxi zutela. Guardia Zibilak
|
euskararen aurkako
operazio zabalagoa zeukan esku artean. Besteak beste, euskal ikur handienetako batean sartzea:
|
|
|
Baina inortxok ez du deus ere egin A ereduaren alde. Azken bi hamarkadetako datuek erakutsi digute
|
euskararen aurkako
erasoak eta mezuak etengabeak izan arren, lortu izan dela D eredua Nafarroan %30aren bueltan egotea. Batzuek porrot bezala ikusten dute; bertze batzuok aldiz, arrakasta bezala.
|
|
|
Izan ere, Jon Etxaidek bere idazlanak argitaratzeko 1950eko hamarkadan ezagututako eragozpen handiek eta atzerrian argitaraturiko aldizkariak Hego Euskal Herrian argitaratzeagatik pairatutako isun, zigor eta kartzelaldiek bereziki oharteman zioten euskal literaturaren aurkako erasoaren gogortasunaz. Mintzatzea librexeago izan zuenetik aitzina, beti salatu izan zuen Etxaidek 1960etatik aurrera erregimenak argudiorik gabe utzi nahi zituela euskal abertzaleak, beraiek
|
euskararen aurkako
politika kulturalaren errudun egiten baitzuten, debekuez, isunez, edizio bahituez eta gisakoez euskararen garapen kultural oro galarazten zutelako.
|
|
2019
|
|
|
844 SAF-AA: Barnealde eta erbesteko EBBen arteko komunikazioa, 1952-07-05, EBB0377 -1 Bestalde," Semana Vasca" ren harira, A. M. Labayen buru zuten barnealdeko idazle egiten ziren bitartean,
|
euskararen aurkako
zentsurak gogor jarraitzen zuen, agian Akademiaren hitzaldiak eragindako istiluagatik. Donostiako egunkari horrek eskatu berria zion Informazio eta Turismoko ministerioaren Gipuzkoako delegatuari (L. Dotres) folklorearekin lotutako euskarazko testu laburrak berriz argitaratzeko baimena, baina ezezkoa jaso zuten, J. L. Banús La Voz de Españako zuzendariordeak berak onartzen zuen bezala.845
|