|
2000
|
|
|
Beharbada Narrazioak liburu honexen izenburua da Sarrionandiaren liburuen izenburuen artean sinpleena, beste guztiak interpretazioa behar duten sintagmak izan dira edo azalpena eskatzen
|
duten
hitz multzoak, baina kasu honetan, agian, sinpletasunak omenaldi bat du barnean. Agian Jorge Luis Borgesen ipuinen bilduma baten Narraciones (Cátedra 1980) edizioaren izen bera darama Joseba Sarrionandiaren Narrazioak liburu honek.
|
|
|
Erreferentzia astronomikoa
|
duten
hitzak
|
|
|
2 Esangura berezia
|
duten
hitzak azpimarratzea. Esaldian, eragin komunikatibo gehien duten hitzak dira azpimarratu behar ditugunak.
|
|
|
2 Esangura berezia duten hitzak azpimarratzea. Esaldian, eragin komunikatibo gehien
|
duten
hitzak dira azpimarratu behar ditugunak.
|
|
2001
|
|
|
Funtsezkoa da, zeren, cocuyo eta alua hitzen artean bada harremanik, eta ez nolanahikoa, gainera: alua da, hain zuzen, Ertamerikako indigenek cocuyo intsektua izendatzeko erabiltzen
|
duten
hitz usuago, familiarrago, informalago eta kolokialagoa.
|
|
2002
|
|
|
hiztegian «sagardotegi» irakurri eta hitz hori deklinatzerakoan mugatuaren marka (a) nola den ez azaltzeak hiztun berriei nahasmena eragin diezaieke. Hori saihesteko «a» organikorik ez
|
duten
hitzen ondoan, barratxo batekin bereiztuta, «a» hori gaineratu die nederlandarrak.
|
|
|
Gehienez zazpi dira, erregeletatik kudea daitezke, eta bertan datuok azaltzen dira: hitz zatia, hau da, aldatzen ez den morfemaren zatirik luzeena, dagokion formatua eta unitate lexikoa erro komuna
|
duten
hitz zatiak biltzeko erabilia eta gainerako informazio morfologikoa. . Formatuak:
|
|
|
analisia
|
duten
hitzetan, haien analisia agertuko da:
|
|
|
Geneen identifikazioa Zientzialariek diote bi espezieen arteko antzekotasun genetiko handiak bizkortu egingo duela gaur egun sendaezinak diren gaixotasunetan gizakiarekin zerikusia duten geneen identifikazioa, eta, horri esker, gero gizakiengana eramango diren terapia saguak probatu ahal izango direla. Adituek, orain, bi liburu desberdin konparatu ahal izango dituzte, baina hizkuntza berean idatziak —A, C, G eta T hizki kimikoak—, eta bestean dauden antzeko zatiak eta esanahia
|
duten
hitzak —generoak— bilatu. Geneen identifikazioa da lehen pausoa.
|
|
|
Salaketa, abokatua... Ez dakit zer
|
duten
hitzok, baina aztoratu egin naute. Nekez kontzentra naiteke aitaren hitzetan.
|
|
|
Aitak telefonoan segitzen du. Mantel pergamu kolorean frantses antzinakoak behar
|
duten
hitz eta espresio batzuk daude, letra berde estilizatuz idatziak elkarren segidan. Esertzen naiz eta nire platera apartatzen dut pixka bat.
|
|
2003
|
|
|
" tortolaberoorri ez egin kasurik!"," hi, itxi ahoa eta zabaldu hankak"," hik zergatik duk ipurtzuloa hain gorri", eta eta abar. Uste dut ezagutzen
|
duten
hitzik gozoena putakumea dela. Uf!
|
|
|
Herrialde ustez zapalduetakoek batez ere: gerlara doazenak eta gerlan hiltzen direnak heroiak bailiran papereratzen dituzte, etzaten
|
duten
hitz bakoitzaren gibeletik odola isurtzen ez balitzaieke bezala! Eta bake garaiko poetek ilusioaren mundua goresten dute, beren perpausen irudizko orekaz jendeak jainkoen handitasunetik urruntzen dituztela.
|
|
2004
|
|
|
Berriz, orduko euskara ulertzen da, gaurko euskara erabil daitekeelako. Ez dira euskaraz idatziak daudela ematen
|
duten
hitz guztiak ulertzen, baina zer edo zer bai, gaurko euskarari esker.
|
|
|
honelako hiztegietan adiera berdintsu eta kontrakoa
|
duten
hitzak lotzen dira, testuak idaztean erabiltzaileak aukera egokia bila dezan.
|
|
|
Zenbait kontzepturen euskarazko bertsioa emateko, ez zegoen erreferentzia aipagarririk, eta, horregatik, kasu horietan mailegura jo da. Horixe gertatzen da, kasurako, prozesu izaera nabaria
|
duten
hitz (demanda/ demanda, deklinatoria/ declinatoria) eta aditz batzuekin (prekluitu/ precluir, pertsegitu/ perseguir, abstenitu/ abstenerse, demandatu/ demandar). Aditz horien eratorpenak, ordea, ez dira beti maileguaren bidez eman, are gutxiago euskarazko baliokidea dagoenean (ezestea, ezespena/ recusación).
|
|
|
Beraz, erlijioak eta fedeak filosofiaren kritikaren premia dute, bertan sar daitekeenustelkeria eta agintekeria uxatu ahal izateko. Bestaide, onartu behar da fedearen eskubideaonartzen ez duen, eta erlijioa mementoko teoria filosofikoen beharretara murriztu nahi izanduen filosofiak Jainkoa munduaren ikuspegi filosofiko baten protesi huts bihurtu duela; etahorren hurrengo, Jainkoari buruzkoak benetako zentzurik ez
|
duten
hitz eta kontzeptubihurtu direla. Hala gertatu da Mendebaldeko kulturan, non benetako Jainkoaren ordezkobihurtu den Absolutuaren kontzeptu metafisikoa Nietzsche-k jada hiltzear ikusten zuen.Prozesu horren hasieran Heidegger-ek Mendebaldeko metafisikari egin dion funtsezkokritika gogpra daiteke:
|
|
|
Separatistei berdin zaie pausu hau eman ala ez eman: erresuma bat nahi dute," igarobide" ulertzen ez
|
duten
hitza dakarren dokumentu bat ere bai batzutan; baiña hori guzia funtsean zertarako ez dute garbi ikusten.
|
|
|
Hiztegiari erreparatzen badiogu," itxurazko bikoteak" topa ditzakegu (forma berdina
|
duten
hitz pareak baina esanahi ezberdina generoaren arabera, adibidez ‘emabakar (monogamo) ’ eta ‘gizabakar (norbanako, indibidual) ’; ‘gizalege (begirunea) ’ eta ‘emalege (hilekoa) ’; ‘gizatxar
|
|
2005
|
|
|
Justu justukoa defenditzen naiz. Ez zait inoiz gertatu haiek hanka sartzen
|
duten
hitza zer den ez jakitea, nondik nora doan beti intuitzen dut. Adibidez bere garaian Aukera Guztiak izendatzeko denetik esan zuten, eta azkenean zer onetsiko, eta Euskera Guztiak nagusitu zen.
|
|
|
239). Jorge Alonso-k honen guztiaren inguruan ez du ezer esaten baina gudu iberiera tartesiera eta euskarak
|
duten
hitz jatortzat hartzen du.
|
|
|
15 Lotsatia, lotsa adierazteko erabiltzen
|
duten
hitza.
|
|
2006
|
|
|
II. Mundu GerranNormandia, gestapoa, Paris okupatua aipatzea nahikoa da irakurlearen buruan milairudi eta sentsazio eragiteko. Guk faltan ditugu halako informazio eta sentsaziouholdea eragiten
|
duten
hitzak. Edo hobe esan, faltan izan baino, ez gara hitz horiekberez duten balio sinbolikoaz hornitu eta balio sinboliko konpartitu horiek gizarteratzeaz arduratu.
|
|
|
Lau adibide paratu ditugu euren testuinguruan, baina bertze aunitz badaude, aski politak batzuk: “chimelas”, “yguelmaia”, “meateguiyas”, “ardia”, “charraquillas”, “yngud”, “dendalarria”, “aska”, “galiurra”, “caviguña”, “masocalagunas”, “auspatteguia”, … eta bertze zenbait, hiru mende inguru
|
duten
hitzak, lantegi edo tresnei lotutakoak gehienak, garai hartako zurgin, olajaun eta arotzek erabiltzen zuten hizkuntzaren adierazgarri.
|
|
|
diotenean, askok eta askok badakitela zertaz ari diren uste al duzu?", galdetu zidan Tariq ek tarte bat isilean jardun ostean bustoa lantzen. " Edukirik gabeko hitza dela uste dut nik askoren ahoan, noizbait jaso, eta errepikatu besterik egiten ez
|
duten
hitza. Algeriako soldadu hiltzaileek diote Alak jartzen dizkiela armak eskuetan.
|
|
|
b. Belarria goxatuko
|
duten
hitzak erabili: Nafarroa, hiz  kuntzen bizikidetza harmonikoa, eleaniztasuna, kultur altxorra, bakea, kontsentsua, integrazioa...
|
|
2007
|
|
|
Denetarik dago, inolako metaforarik gabe zuzenean mezua botatzen
|
duten
hitzak edota pedanteriaz betetako abesti astunak.
|
|
|
EAEn eta Nafarroan esanahi desberdina hartzen dute. PSEren baitan izan zen barne eztabaidan, Redondo Terreros [Nicolas] eta Patxi Lopezena, azken honen sektoreari baskista esaten zitzaion, eta beraiek onartzen
|
duten
hitza da. Garaian garaiko sentimenduak aldatu egiten dira eta hitzak haietara egokitu.
|
|
|
Itzulpen lan honen gainean idatzi zenuen artikulu batean,' lagun faltsuei' buruz ari zara, hau da, hizkuntza batean eta bestean elkarren antza izanagatik ere, oso esanahi ezberdina
|
duten
hitzei buruz. Zerrenda ere osatu zenuen.
|
|
|
Adibidetxo bat, Bilboko Udalak erabaki du Bilbao hitza erabiltzea, Bilbo berba, antza, herri apalaren hitza izaki zatarra da. Udal agintariei bost axola zaie Euskaltzaindiak berak honetaz ebatzi duena, etaBilbao euskal jatorriko hitza dela argudiatuz, bertoko euskaldunek, hots, euskarari eutsi diotenek ahoratu
|
duten
hitza baztertu egin dute45 Herrikulturarekiko erdeinu hori euskal kulturarekiko erdeinua da: ez da inongokasualitatea erdarazko forma lehenestea.
|
|
|
Kaltegarria da, edonola ere hondagarria ez bada, horrelako ikusmoldea hizkuntz fenomenoak aztertzeko. Humboldt-ek dioenez, gure ikusmodu arruntean hizkuntza osatzen
|
duten
hitzak eta arauak hizketa lotuan bakarrik dira izan benetan; horiek entitate bereizitzat erabiltzea ez da «gure azterketa zientifiko lardaskatzailearen produktu hila besterik». Energeia gisa hartu behar da hizkuntza, ez ergon gisa.
|
|
|
Norbait errespetatzeko gauza garrantzitsu bakarra bere sentitzeko gaitasuna da. Eta nik uste hori argi eta garbi antzematen dela animalietan, nahiz eta ez
|
duten
hitzen bidez azaltzen.
|
|
|
Norak esku bat ukitu zion hatz txikerraz, eta paseoan ibili al zen galdetu zion, artean aitona hilik egongo ez balitz bezala, eta hark" ez dut gogorik" ihardetsi," dagoeneko ez dut ezertarako gogorik", dolu gabeko esaldi bat, hitzek beren berezko esanahia baizik ez dutenean hartutako bortizkeriaz. Hitz bortxatu gabeak ziren amonarenak, umeek lehen aldiz puta ebakitzen duteneko eztanda bera sortuz, ezein errietak, ezein argudiok estal ez ditzakeen zarata sortzen
|
duten
hitzak. Norak entzun ez izana nahiko luke.
|
|
2008
|
|
|
Eta segidan, aje guztiei aurre egiteko kemena galdu izanaz mintzo zaizkigun irudiak nagusitzen zaizkigu, lerroarteak irakurtzeko gogoa itzali dizkiguten oharrak, elkar hartzeko eta bide berriak jorratzeko ezintasunak. Gaur, betikotasunez jositako mintz batean bilduta baleude bezala azaltzen zaizkigu minbiziok, denboraren orratzek zulatzen ez duten burbuila batean babestuta baleude bezala, esanaren poderioz zentzua galdu
|
duten
hitz huts eta monotonoez hizketan ariko bagina bezala.
|
|
|
Egin dute batzarra, gaztelania hutsez. Amaieran, kontraesanez jabetzen ote diren galdetu die irakasleak, zergatik ez
|
duten
hitz bat bera ere egin euskaraz batzarrean, zergatik ez duten hitz bat bera ere egiten euskaraz egunean. J.S. Sesmak dioskunez, ikasleek kanpo arrazoiak dituzte beti argudio:
|
|
|
Egin dute batzarra, gaztelania hutsez. Amaieran, kontraesanez jabetzen ote diren galdetu die irakasleak, zergatik ez duten hitz bat bera ere egin euskaraz batzarrean, zergatik ez
|
duten
hitz bat bera ere egiten euskaraz egunean. J.S. Sesmak dioskunez, ikasleek kanpo arrazoiak dituzte beti argudio:
|
|
|
Badira euskararen tradizio lexikografikoan halako jarraitutasun lerroak hiztegi gintzaren aldetik. Badira, orobat, hiztegiak, goitik behera eta xehetasun guztiekin eus kara aztertzen
|
duten
hitz bildumak. Gutxiago ditu euskarak, ordea, eremu lexiko jakin batetik hasi eta harenak biltzen dituztenak.
|
|
|
23 Zuzenbidearen munduan antzeko esanahia
|
duten
hitz andanak ditugu; gaztelaniari dagokionez, hor daude, besteak
|
|
|
Hainbat hitzen formaren ondoan Bizk., > r.> eta Naf., > > ikurrak ematen ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen
|
duten
hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina, horrela euskaldun guztien ondare bihurtuz joan daitezen15.
|
|
|
Horren inguruan, honako kezka hau azaltzen zaigu: Heg.> marka
|
duten
hitzen kasuan, maizago gertatzen da beste bat hobestea, Ipar. marka duten hitzen kasuan baino. Zergatik ote?
|
|
|
Horren inguruan, honako kezka hau azaltzen zaigu: Heg.> marka duten hitzen kasuan, maizago gertatzen da beste bat hobestea, Ipar. marka
|
duten
hitzen kasuan baino. Zergatik ote?
|
|
|
Itxuraz zerikusirik ez
|
duten
hitzak, guztiak dira baliagarri(. Euskaltzaindiak ezin arbuia dezake euskal hitzik, ez hangorik ez hemengorik, ez zaharrik ez berriagorik?).
|
|
|
–Hainbat hitzen formaren ondoan, Bizk., > Ipar.> eta Naf., > Gip.... > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen
|
duten
hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Euskara Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina horrela euskaldun guztien ondare komuna bihurtuz joan daitezen?....
|
|
|
" Hainbat hitzen formaren ondoan Bizk., > Ipar.> eta Naf., > > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen
|
duten
hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi> Batuan> sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina, horrela euskaldun guztien ondare komuna bihurtuz joan daitezen".
|
|
|
Dudarik ez, Euskaltzaindia da, datuok aztertuta, proposamen berrien' arrakasta' neur tu eta dagozkion erabakiak hartzeko erakundea. Denboraren poderioan, arrakasta
|
duten
hitzak erabileran parte izango direlako, eta arrakasta izan ez dutenak baztertu eta benetan erabiltzen direnak onartzeko lasaitasuna izango dugulako, gure hiztegigintza, apurka apurka, deskribatzaileagoa izango da (ez erabat, ez dago guztiz deskribatzailea den hiztegirik) eta harrotasunez esan ahal izango dugu gure hiztegiek euskaldunok erabiltzen duten lexikoa jasotzen dutela. Hala izan bedi.
|
|
|
Hitz berriak behar ditugu, beraz, Euskaltzaindiaren' baldintza minimoa' beteko
|
duten
hitzak, hain zuzen ere. Azken 25 urteotako hiztegietan proposamen berri asko daude, batzuk Euskaltzaindiak berak eginak, beste batzuk hiztegigileek berek sortuak.
|
|
|
Nolanahi dela ere, gogoan izan dezagun Euskaltzaindiak zale eskuineko osagaia
|
duten
hitz eratuak izenondo elkartutzat hartu dituela, beti sail berean kokatu ez baditu ere15.
|
|
|
artekotzat, hain zuzen ere. Alegia, bai aspaldi samarreko gramatika ikerlanetan (aipatu ditugunak), bai gerokoetan (Azkarate (1990, 1991), Euskaltzaindia (H E/ 3, H E/ 4)) errepikatzen den zalantza da elementu horien izaera, eta, honenbestez, eratzen
|
duten
hitzarena. Horietako batzuentzat sortu zen, hain justu, erdi atzizki deizioa, Marchand-en (1960) semi suffixe edo Dimitrescu ren (1969) suffixoïde terminoen bidetik.
|
|
|
Hortaz, birsemantizatu edo adiera berezia hartu
|
duten
hitzak ditugu osasun testuetan arazo nagusietako bat. Euskal itzultzaileen elkartearen (EIZIE) Interneten bidezko eztabaida taldeko galdera erantzunak aztertzea aski dugu horretaz konturat zeko3 aldian talde horretan eztabaidatu diren termino eta gaien artean 54 izan dira osasun arlokoak (accidentado, adimena, afterloader, alteración, burnout, busca, coxofemoral, implante, malnutrición, manipulador de alimentos, nutricionista, prión, tanatorio, terminal?)
|
|
|
Hala gertatzen da behintzat nazioartean forma estandarra
|
duten
hitzekin. Egia da bereizi beharra dugula espezialitateko testua (espezialistak, hots arauzko ikaskuntza burutu duen mediku edo erizainak sortua) eta osasun gaia darabilen espezializatu gabeko testua (kazetaritzakoak:
|
|
|
Lan horretan arreta berezia jartzea komeni da aldaketa semantikoa edo birsemantizazioa jasan
|
duten
hitzei eta hiztegi estandarrean, ahal den neurrian, adiera, azpiadiera edo adibide modura jaso. Horrekin batera, aditzen erregimena eta erabilera esparru berezietako salbuespenak markatzea litzateke.
|
|
|
era, keta> edo, pen> atzizkidun burua
|
duten
hitz elkarteek) beste zailtasun bat
|
|
|
Beraz, Lhande-k bertako gehienek erabili gabe uzten
|
duten
hitza eta harekin batean datorren kontzeptua erabiltzen ditu, batere zalantzarik gabe. Eta kanpoko aditu askok erakustera eman duten ikus moldearen kontra doa, dudarik gabe,« euskal literatura» ren kronika idekitzen duelarik, 1919 an RIEV aldizkarian, Euskal ikasketen agerkari famatuan.
|
|
|
Azkueren sekuentzia kronologikoari eutsiz, eta OEHn zein AVn aurkitu ditugun kasuak banan banan aztertuz, honako esplikazioa ikusten zaie alde> adierazlea
|
duten
hitzei: alde1 en zabalkuntza semantikoa da alde2 Adiera horien deribazio edo aparteko eramoldea da, bestalde, alde3.> Apartekoa eta,
|
|
|
Lehenengo aldiz ikusiko balituzte bezala idazten dituzte ortografia arbitrarioa
|
duten
hitz ezagunak eta irregularrak.
|
|
|
– Beste batzuek, berriz, ongi idazten dituzte ortografia errazeko sasi hitzak edo hitz ezezagun erregularrak, eta arazoak dituzte ortografia anbiguoa
|
duten
hitz ezagunak idazteko.
|
|
|
Ortografia arbitrarioko hitzetan egiten dituen hutsegiteen kopurua anbiguotasun ortografikoen kopuruaren araberakoa izaten da. Anbiguotasun kopuru handia
|
duten
hitzetan, hutsegite asko egiten dira.
|
|
|
– Esanahia ezagutu gabe idazten ditu ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak.
|
|
|
Ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzen buruko irudikapena (bide lexikoa) ongi dagoen, eta haien ortografia ezagutzen duen ebaluatzeko, hitz arbitrarioen diktaketa egiten da (hadi adi, arroa harroa, haur ahur, hegia egia). Horien ortografia ezin da ondorioztatu arau ortografikoetatik, eta hitz horiek nola idazten diren buruz badakite bakarrik idatz daitezke ongi.
|
|
|
Arauak memorizatzeko gaitasuna duten haurrek hobeto idazten dituzte arau ortografikoen arabera idazten diren hitzak. Beste haur batzuek, irudi oroimen ona dutelako, hobeto idazten dituzte ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak. Horregatik erabiltzen dira bi hitz proba:
|
|
|
– Aurkitu sustrai bera
|
duten
hitzak hizkuntza ezberdinetan.
|
|
|
5 Aurrizki edo atzizki mailegatua
|
duten
hitzen zerrenda osatzea da lexikoa lantzeko beste bide bat: poligonoa, poligamia, polifonia, polikiroldegia, poliklinika, protokoloa, prototipoa, hiperbolea, hipopotamoa, hipotenusa, hipoteka, superportua, superabita, supergizona, antipoda, antidotoa, antibiotikoa, antitesia, zoofilia, homofilia, homofobia, homologoa, nekrofilia, xenofobia.
|
|
|
Osa ezazu aurrizki mailegatua
|
duten
hitzen zerrenda:
|
|
|
– Esanahi garbia
|
duten
hitzak (izenak, adjektiboak, aditzak, aditzondoak) eta lotura adierazteko hitzak (juntagailuak) bereizi.
|
|
|
* Orientazio simetrikoa
|
duten
hitzen nahasketa:
|
|
|
– Emandako eredu bateko letren ordena aldaturik
|
duten
hitzak identifikatu.
|
|
|
Azaleko dislexia duenak, berriz, arazorik gabe irakurtzen ditu sasi hitzak edo hitz ezezagunak, baina hitz ezagunak irakurtzeko bide fonologikoa edo zeharkako bidea erabili behar du. Azaleko dislexia dutenek nahasi egiten dituzte soinu berdina eta ortografia ezberdina
|
duten
hitzen esanahiak (adibidez, haur eta ahur hitzen esanahiak).
|
|
|
– Ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak zehazki idazteko gaitasuna du haurrak. Zuzenean ezagutzen dira hitzak, zati bakoitza soinu bihurtzen jardun beharrik gabe.
|
|
|
Bide hori erabiliz gero, ongi idatziko dira hitz irregularrak eta ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak, ezagunak badira behintzat.
|
|
|
Bide zuzena ezin da erabili hitz ezezagunak edo sasi hitzak idazteko, gordailu lexikoan errepresentazioa
|
duten
hitzak idazteko baizik.
|
|
|
Trebetasun metalinguistikoa da kontzientzia fonologikoa: hitzak zatitzeko, fonema bat janez edo erantsiz hitzak ahoskatzeko, fonemen segidak alderantzikatzeko, edo elkarrekin errimatzen
|
duten
hitzak detektatzeko gaitasuna da.
|
|
|
Errima ezagutzea: soinu edo errima bera
|
duten
hitzak identifikatu behar dituzte haurrek. Hiru objekturen irudiak erakusten zaizkie (horietako bik errimatu egiten dute), eta objektuen izenak esaten zaizkie.
|
|
|
Honako bertso honetan, aurkitu eta azpimarratu itzazu elkarrekin errimatzen
|
duten
hitzak:
|
|
|
Bereizi ezazu errimatzen ez duen hitza errimatzen
|
duten
hitzen artean:
|
|
|
– Osoak diren hitzak zatitzen ditu (etxe raino, etxeraino ren ordez) edo bereizita joan behar
|
duten
hitzak elkartzen ditu (etxehartan, etxe hartan en ordez).
|
|
|
Hitzen ulermenaren inguruko estatistiko deskribatzaileak 4.12 taulan bildu dira. Haurrek ulertzen
|
duten
hitz kopurua 0 eta 397 bitartekoa izan daiteke. Batez besteko puntuazioa 50etik beherakoa da 11 hilabetera arte, baina adin horretatik aurrera sekulako gorakada egin du ulermenak, aurreko 3 hilabeteetakoarekin alderatuta.
|
|
|
Tresna honek aukera paregabea eskaintzen du adina ez den beste irizpide batzuen araberako garapena azaltzeko. Esaterako, haurrek ekoizten
|
duten
hitz kopuruaren araberako sailkapenak egin daitezke, horrela, hiztegiaren eta gramatikaren garapenaren artean dagoen harremana hobeto ikusteko moduan.
|
|
|
4 Aurreko programa hitz_ banatu deitzen bada, fitx fitxategian ñ karakterea hasieran
|
duten
hitz desberdinak kontatzea:
|
|
|
Hiztegi hau kontsultatzea komeni da, bilaketa hurbilketa bidez edo antzekotasun fonetiko ortografikoaren bidez egiten denean markatuta; horrela, hitzaren idazkera zuzena ezagutzen ez bada, hiztegiak markatuko du terminoa ez dagoela erregistratuta, baina hurbileko idazkera duena ere erakutsiko du, eta, ziur aski, zuzena izango da. Tilde diakritikoa
|
duten
hitzen kasuan (hitz berari esanahi bat edo bestea ematen diona), hobe da bilaketa zeinu diakritikorik gabe egitea. Hiztegi honen alderdi oso erabilgarri bat da etengabe instala daitekeela nabigatzailearen barran kontsultak azkar eta erraz egiteko.
|
|
|
Hirugarren kantua bakeari buruzkoa da. Erabiliaren bortxaz zentzua galtzen
|
duten
hitzak badirela dio Lertxundik, eta horietarik bat bakea dela. «Mundua aztaparretan duten madarikatu» horiek ageri direla bakezaleenak salatu du kantariak.
|
|
|
Ezkertiar kutsua
|
duten
hitz horiekin, SPDko ezkerreko joerakoak lasaitu nahi izan ditu, beharbada, Steinmeierrek. Horiek, baina, ez dute ahaztu, bera izan zela Gerhard Schroeder kantziler sozialdemokrataren aginteak paratutako Agenda 2010 politikaren bultzatzaile nagusia.
|
|
|
Diabologum taldearen errautsetatik sortua, rock core, doinu gordinak, eta kritika soziala helburu
|
duten
hitz zorroztuak ditu ikurtzat Michael Cloupek gidaturiko taldeak.
|
|
|
Esaterako, r hizkiaz hasten diren hitz gutxi da euskal hiztegian. Ondorioz, hitz gurutzatuak sortzeko, lehenengo hitzean r rik ez
|
duten
hitzak sartzen saiatzen dira.
|
|
|
Semeak aterarazi du oroimenaren ganbaratik, eta atzera errepikatu ditu txunditurik utzi
|
duten
hitzok. Aita, nik ama izan nahi dut, zer iruditzen zaizu?
|
|
|
Bazkaria berriz, betikoa: inguruko jatetxe garestienera joan, jakirik garestienak eskatu eta ardorik garestiena edan, bost xentimo balio ez
|
duten
hitzak tartean eta itxurakeria asko.
|
|
|
Ume umeek gehien esaten dituzten hitzak ditu aztergai. Hitz izendatzaileak ez zaizkit axola(" ama"," ninia"," kaka"...); zerbait egiten
|
duten
hitzak jo ditut begiz, eta" agur" eta" ez" ageri dira aurreneko puntan. Baina koska haundi xamarra dago hor tartean:
|
|
|
batzuekin.] Gauza ilun nahasiak esplikazio baten premian daudela dirudi. Esplikatu, adierazi, argitu, azaldu... edo, nere belarriek maiteenik
|
duten
hitza erabiliaz, xehatu edo xehakatu; hots, txikitu, desegin, hautsaren eta errautsaren pare bihurtu.
|
|
|
Hiztegigileentzat eta akademikoentzat (eta autoritateari obeditzen dioten esatari, zuzentzaile eta gizabanako ongi hitzegin ororentzat) hizkuntza naturala" behekoa" edo" arrunta" da. Hitz eufemizatu eta irenduak, aldiz," jaso" tzat ematen dira; deus egiten ez
|
duten
hitzak, hitz lasai pakeoxoak.
|
|
|
Emiliok emanen dizkiete tirtxoka, hor direneri, larunbat goiz hau bukatuko
|
duten
hitzak.
|
|
2009
|
|
|
Esaldia laburra izateak erraztu egiten du gogoan hartzea, baina gogoratzen laguntzen duten beste baliabide batzuk ere baditu: erritmoa, geldialdi erritmikoak; errima edo soinu jokoak, antzeko hotsa
|
duten
hitzen bitartez eginak; antzeko kontrako soinu esanahien arteko jokoak.
|
|
|
Karaktereak ez dira guztiz independenteak, 215 elementu berdinek osatzen dituzte, era ezberdinetan konbinatuta eta hiztegian trazu kopuruaren arabera ordenatzen dira, sinpleenetik hasita. Lehendabizi hitzaren osagai nagusia topatu behar da eta dituen trazuak zenbatu hiztegian bilatuko dugu osagai nagusi bera
|
duten
hitzen atala eta trazu kopuruaren ordena jarraitu aurkitu nahi dugun hitzera heldu arte.
|
|
|
Horrela, hain kaskarki. Horrela, erdizka baino ulertzen ez diren baina erabat bustitzen
|
duten
hitz horien ostean, egiten da isiltasuna Amaiaren egongelan barrena. Musika aparatuak argi urdinez eta hitz bakar batez adierazten du egoeraren nondik norakoa:
|
|
|
Hitzen atzetik nabil, hitzak ditut langai, eta pintoreak margoak konbinatzen dituen bezala, neuk ere halatsu egiten dut hitzekin. Ordu arte egundo elkar ikusi ez
|
duten
hitzak elkarrekin jartzeak ekar lezakeen efektua aztertzen dut. Denbora asko pasa dezaket esaldi baten barnean hiru silabako hitz bat baztertu eta bi silabako baten bila.
|
|
|
Hitzen izaera letrazkoari eta izaera musikalari erreparatzea. Galtza eta praka hitzek esanahi bera izan arren, oso aukera desberdinak eskaintzen dituzte giroaren, testuinguruaren eta ondoan
|
duten
hitzaren arabera. Galtza hitzak baditu ahalmen batzuk praka hitzak ez dituenak; eta alderantziz.
|
|
|
Bestelako markak hartzean ere, eutsi egingo diete erroko bi hotsei (letrei), eta errazago elkartukodira (aukerarik izanez gero) antzeko erroa
|
duten
hitz hoskideekin.Adibidez: graZIKO, ikuSIKO, eTSIKO, uTZIKO, guTXIKO.
|
|
|
Horrek esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin? Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu
|
duten
hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Ezker gaineko koadrantean dauden hitzei jarraiki, langabezia enpleguarekikoharremanean («lan» «eza», «enplegu» «bilaketa»), alderdi ekonomikoekin («diru»«falta», «prekarietatea») eta zailtasunekin («zailtasunak», «arazoak») lotzen da.Hau da, langabezia enplegurik gabe egotea da eta enpleguaren bilaketa suposatzendu, eta, bestetik, langabezian egoteak zailtasun eta ondorio batzuk dakartza, batezere maila ekonomikoan. Bestalde, azalean jadanik aurkitutako dimentsioekin
|
bategiten
duten hitzak topatzeaz gain, beste hainbat dimentsio azaltzen dira. Alderdisozialak («bazterketa» «soziala»), sostengu egiturak («ANPE», lanpostuetarakoagentzia nazionala?, «RMI», gizarteratzeko gutxieneko diru sarrera?, «sorospenak»), alderdi psikologikoak («motibazioa», «estresa», «depresioa», «aspertu»), dimentsio familiarra («familia») eta aisialdia («denbora» «librea»).
|
|
|
Bestalde, langabetu egoera honek langabetuari arazo eta zailtasun ezberdinak dakarzkioeta, gainera, bere familiarengan ere eraginak izan ditzake. Azkenik, azalean dimentsio hauekin bat egiten
|
duten
hitzak aurkitzeaz gain, beste zenbait dimentsio azaltzen da. Alderdi psikologikoak («motibazio» «gabezia», «alperra», «depresioa», «lotsa sentimendua», «estresa», «konfiantza», «harrotasuna») alderdi sozialak («bazterketa» «soziala»), sostengu egiturak («ANPE», lanpostuetarako agentzianazionala?, «RMI», gizarteratzeko gutxieneko diru sarrera?) eta formazioa («diplomak», «kalifikazioa»).
|
|
|
Hitz horiek maiztasun handiko hitzakdira (gehienek partekaturikoak) eta lehen tokietan adierazitakoak (heinaren batezbesteko baxuarekin). Bestalde, maiztasun txikietako hitzak eta heinaren batez besteko altua
|
duten
hitzak kokatzen dira, hitz horiek periferikoenak dira, zehazkiagobigarren periferia izendaturikoa osatzen dutenak. Beste bi kasuetan irizpideen arteko kontraesana agertzen duten koadranteak dauzkagu.
|
|
|
Hauxe litzateke ela bukaerarekin errimatzen
|
duten
hitzak topatzeko modua:
|