2000
|
|
Eta Gaztelako autoreen lanak eta liburuak gaztelaniaz irakasten bazizkigun ere, eta frantsesenak frantsesez, bertzela, gure egunorozko bizitzan euskaraz aritzen zitzaigun... Baina, zer erran
|
diezazuket
nik jaun Marcelez zuk ez dakizunik, jaun André, zeren eta, lengoaien erabilpenaz denaz bezainbatean, zu bezalakoa baitzen, ongi dakizun bezala?
|
|
ZER gehiago erran
|
diezazuket
jaun Marcelez, jaun André. Oroit dezaket, konparazione, nola irakatsi zigun latineko dikzionarioa erabiltzen eta nola egun haietan erran zigun ezen dikzionarioa hitzen logela zela, eta hantxe genuela hura, guk noiz zabalduko zain, hitzek ezkutatzen zituzten ametsak eskura genitzan.
|
|
Halarik ere, erran behar dizut guztiz sinetsia nagoela ezen Nafarroa osoa apurka gaztelaniaren alde jarri genukeela, nola egin baitute jada Nafarroako handikiek eta noble gehienek, guztiek ez erraiteagatik, zeren eta gaztelania baita Espainiako inperioaren hizkuntza, mundu zaharra eta mundu berria uztartzen dituena. Berdinzki erran
|
diezazuket
ezen Kristok manatu zigula mundu zabalerat eraman behar genuela haren dotrina, eta, nola gaur egun gaztelaniaz den mundu zabala, eta gaztelania bera ere den mundu zabala, ez euskara, hala, gaztelaniaren alde egoitea da Jainkoaren alde egoitea, mundu osoaren ebanjelizatzeko.
|
|
Izan ere, jauregian urteetan izan dugu gizon jakintsu bat, jaun Marcel Dibarsoro zeritzana, duela hilabete guti batzuk hil zena, goian bego...; bada, jaun Marcel gure etxeko mutilen prezeptorea izan zen, eta hark irakatsi zidan euskal berboak gordetzen duen altxorra; eta harrigarria da, zeren eta, euskaraz mintzatzen garen bakoitzean, logika eta matematika mintzatzen ari baitzaizkigu bide batez, ezkutuan bada ere, berboaren baitarik eta berboaren muinetik... Baina hori ere irakats
|
diezazuket
, nahi baduzu, bertze egun batean...
|
|
Hortik aitzina, zer erran
|
diezazuket
nik osabak Galileori buruz pentsatzen zuenaz, ez bada harekin akort nagoela eta halatsu ulertzen dudala nik ere Galileo. Zeren zientzilari italiarrak uko itsu batekin ihardets baitziezaiokeen tribunalari, eta hala egin izan balu, goretsiko nuen; aldiz, makurtu egin zen, baina ez arras, eta arras makurtu ez zelako ez dut gaitzesten.
|
|
Nik ezin segura
|
diezazuket
nolakoak izan ziren aitaren negozio haiek: sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak, baina bai segura diezazuket ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik emanen ez zionik...
|
|
Nik ezin segura diezazuket nolakoak izan ziren aitaren negozio haiek: sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak, baina bai segura
|
diezazuket
ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik emanen ez zionik... Eta, hala, bide hartarik bideratu eta biribildu ahal izan zuen hurrengo hamabi hamahiru urteetan —bizi izan zen artean, beraz— mirakulu iduriko hura Urbiainen, zeren Euskal Herria pobretzen eta jendez hustutzen ari zela eta gainbehera zetorrela erdietsi baitzuen jauregiaren eta jauregi inguruaren jasotzea eta nehoiz baino goitiago edukitzea, diru irabaziak urtez urte berretzen eta gurentzen zituela.
|
|
Eta hala erran
|
diezazuket
ezen Urbiango herria urbiaindarrek osatzen zutela: haien egunorozko bozkarioak eta penak, alegia, eta haien egunorozko bizitzak.
|
|
Eta, ez dakit kolpe harengatik ote zen edo Jainkoak sortzez hala egin ninduelako, kontua da ezen memoria ere halakoa dudala, eta mila gertaki oroit dezakedala, baita aspaldi hartan gertatuak ere, xehetasun eta ñabardura osoz. Eta, hala, gezur erraiteko beldurrik gabe erran
|
diezazuket
ezen sasoineko hainbat pertsona bezain ongi mintzatzen nintzela ni sei urte baizik ez nituenean; baina berdinzki aitortu beharra dizut ezen, mintzairaz denaz bezainbatean halakoa banintzen ere, ez nintzela hargatik gizon adinetarat heldua, eta bertze edozein ume bezain heldugabe eta umogabe nintzela, hauskorra eta alditsua.
|
|
—Zure osaba gizon argia da —erran zidan segidan—, baina gehiegi pentsatzen du —eta, begietan behako ezin zorrotzagoa iltzatzen zidala, gaineratu zuen—: Eta zuk ere gehiegi pentsatzen duzu, begietan irakur
|
diezazuket
... —eta, betartea irri batez argitzen zuela, erran zuen—:
|
|
—Jauna —erran zuen aita jesuitak—, horretan ez dugu antsiarik, baina zure anaiarekin badago beti zertaz kezka eta zertaz mintza... eta hala erran
|
diezazuket
ezen ez duela, zuek kanpoan eman duzuen hilabetean, elizarekin dituen obligazinoekin konplitu, zeren, don Laureanok erran didanez, ez baita festa egun bakarrean elizarat joan... Eta haren fama gero eta gaixtoagoa da...
|
|
Bertze gutun batean aitzinatu nizun bezala, neure bizitzaren gaineko liburua egiten ari nintzaizun —neure joan etorriena eta bertze hainbat gorabeherarena—, eta, honako honetan, berriz, argi eta garbi afirma
|
diezazuket
ezen akabatu dudala trabailua eta bete dudala, halatan, neure xedea: aspaldi nerabilen asmo hori buruan, Axular handiaren antzera" gerotik gerora" utzia, batean honegatik, bertzean hargatik, estakuruz estakuru eta desenkusaz desenkusa:
|
|
Zeren gertaki bakoitzak gorputz bat baitu, baina baita arima bat ere, eta xehetasunak dira gorputza, eta aroma arima. Edo erran
|
diezazuket
ezen gertaki bakoitzari usain bat dariola, aroma bat, gure baitan errotzen den halako sentsazio berezi bat, eta aroma horren berreskuratu ahal izaitea edo hartarako gai izaitea dela enetzat funtsezkoena eta gorabehera ororen egia. Ordea, nola berreraiki aroma hori, xehetasunak guztiz oroitzen ez ditugunean eta gabeziak eta hutsuneak, ondorez, jauntzen zaizkigunean, halako tailuz, non hatsarreko xedea eta asmoa helezina eta beteezina gertatzen zaigun?
|
|
Memorian aztarrika nabilkizula, erran
|
diezazuket
ezen Ecclesiasticus ek erakusten digun harako gizon jakintsu haren moldekoa eta eitekoa genuela geure ama: Fatuus in risu exaltat vocem suam, vir autem sapiens vix tacite ridebit, zeren hura ez bainuen nehoiz ere irri karkaraka ikusi, eta irri egiten ere gutitan; aldi hartan, ordea, bai, behin baino gehiagotan ikusi izan nuen irri egiten osabaren ateraldiekin.
|
|
Zer gehiago erran
|
diezazuket
historia hartaz. Bada, osaba gibeletik hurbildu zitzaidala, noiz eta esperimentua eta froga haiek guztiak akabatutzat eman bainituen:
|
|
Zeren ez uste ezen Mattini nion gorrotoa eta herrazko herra ni mundurat etorri orduko biribildu zitzaidala, ezta gorroto biribil balizko hark erabaki zituela ere ene handik aitzinako urratsak, halabeharrez; ez dizut erranen, halaber, maitatu baizik egin ez nuela, zeren baitakizu nolakoak izaiten diren umeen arteko harremanak, orain maite du batak bertzea eta orain gorrotatzen du, orain akort eta alegera daude eta orain eta haserre, eta, beraz, badirudi ezen badela aldi bat onerizkoarentzat eta bertze aldi bat gaitzerizkoarentzat, eta bata bertzeari darraiola, nola itzala gorputzari. Baina sentimendu hauen joan jinetan, edo joan jin hauen gainetik, uste dut, orobat, ezen beti ere mintza daitekeela jokamolde orokor batez, eta oker handirik gabe erran
|
diezazuket
ezen ene jokamolde hura maitasunezkoa izan zela.
|
|
Zer erran
|
diezazuket
esperimentu hartaz. Guztiak orduan ere zurturik utzi genituela.
|
|
Dioskoridesen liburuari buruz, berriz, hauxe baizik ezin erran
|
diezazuket
: osabak kasik oharkabean erosi zuela, Marco Contirekin Bolognan egin genuen egun haietarik batean, liburu saltzaile baten dendan sartu ondoren.
|
|
Erran
|
diezazuket
, jaun André, ezen ezagutu izan ditudan pertsona gehienak, ehuneko lauretan hogeita hemeretzi bai, molde berekoak izan direla, estatuaren eta elizaren arauetan eta egunorozko azturetan eta ohituretan moldatuak, baina ezagutu izan ditut, halaber, arau horietarik atera izan diren bakan batzuk, edo, atera izan ez badira ere, arauen arteko zirrituetarik kanporat beha jarri izan direnak eta, behakoare... kapitaina izan zen horietarik bat, bere pentsatzeko manera partikular harekin, eta bere hitz egiteko modu harekin, zeren, gaizki hitz egin behar zuenean, batik bat marinelen aitzinean, mila maradizinoz eta bertze hainbat juramentuz josten baitzuen bere solasa, baina ongi baino hobeki moldatzen zen, orobat, bera baino jende ikasiagoarekin ere, baita filosofiaz, zientziaz eta teologiaz mintzatu behar izaiten zuenean ere, zeren, batetik, irakurriak baitzituen Montaigneren Entseiuak eta itsasoaz mintzo ziren bertze liburu batzuk ere, eta zeren, bertzetik, kapitaina ere bertze filosofo bat baitzen, bizitzaren eskolan ikasia... portuetako eskolan, beregainki, portuetako bizitzak bizitzaren zinezko porturat balerama bezala.
|
2001
|
|
eskuartean zeukan aldizkariaz gain, jargian erdi irekirik Femmes Actuelles ikus nezakeen, mehatzeko bost erregimen proposatzen zituela. Ez daukat neure burua Claude Lelouchentzat, baina gizon eta emazte haren ibilaldia konta
|
diezazuket
, agian haien aditzen inpudikotasun publikoak naizen herabea inoxenta inarrosi zuelako.
|
2002
|
|
Nik esan
|
diezazuket
|
2003
|
|
Gure gizartearen gehiengoa ez da hemengo problematikari atxikia. Iraganean erreferendumak ezagutu ditugu eta esperientziaz hauxe erran
|
diezazuket
: erreferenduma ez bada gizarte mailan ongi lantzen, uste eta espero duzun kontrako emaitza lor dezakegu.
|
|
relax, Elpides, zure aldetik pentsa ezazu, arren ezagutu zure burua! Ez naiz norberaren kontzientziaren ordari bilakatzen ahal; ordea, eder, on eta zuzen izatearen ideiaren lehentasuna baizik azpimarra
|
diezazuket
.
|
2004
|
|
–Ezertan lagun
|
diezazuket
–
|
|
Horretarako, gero eta formula matematiko zehatzagoak erabiltzen dira. Hala, “begi arrunt batean, gaur egun, kasuen %98tan azken graduazioko dioptria batean geratuko dela berma
|
diezazuket
, eta hori, batez ere, oso erakargarria da aldez aurreko graduaziotik abiatzen direnentzat. Hau da, pertsona batek kataratak eta miopia baditu, eragiketa horrek kataratak ez ezik dioptriak ere kanporatzen ditu, eta, beraz, emaitza oso ikusgarria da beti”, azpimarratu du Aramberrik.
|
2005
|
|
Baina oraindik goiz da zer gertatuko den jakiteko. Galdetu
|
diezazuket
soilaz. Nahiko ur beroen antzekoa da, Ipar Mediterraneoan lehenago ugaltzen ez zena eta orain bai.
|
|
jakin dudanez, kanpamendura itzultzen ari zela egin zuen bere azken kukurrukua. Sufritu gabe hil zela ziurta
|
diezazuket
, honenbestez, ustekabean. Froga gogorrak jarri dizkigute eta frontean lagun askoren galera nozitu dugu.
|
2006
|
|
Eta Barrionuevok baietz. «Nik ziurta
|
diezazuket
ni ministro naizen artean ez dudala horrelakorik onartuko.» Politikoaren esaldia, jakina. Baina ministroa hemen dago, eta kuarteltxoa han.
|
|
–Geppert komisarioak orain dela bost urte hartu zuen erretreta. Afera ofiziala baldin bada, nik neuk lagun
|
diezazuket
.
|
|
–Bueno, kontua da kuxkuxeatzeko denbora franko izan genuela aitona Patxi eta amona Mariren etxean: ziurta
|
diezazuket
ez zutela gela berean lo egiten. Garai hartan behintzat.
|
2007
|
|
Hirian sartzen lehenak Artaxonakoak izan ziren. Argazki liburu bat utz
|
diezazuket
, nahi baduzu. Kursaaleko zubitik barneratu ziren, jendearen txaloen artean.
|
|
– Banoa orduan. Nolanahi dela, lagundu
|
diezazuket
zerbaitetan?
|
|
–Ulf Stiglitz (2005eko maiatza): " Azkenean lasaitasun osoz hitz egin
|
diezazuket
, Walter. Zure enplegatua nintzenean horrelako gauzak esaten ez banizkizun, ez zen nahi ez nuelako, ezin nuelako baizik(...) Bagenekien eroriko zinela.
|
|
Jakin dezazun, gure alderdiari mailegu ezin merkeagoak eman dizkio banku horrek azken hogeita hamar urteetan, eta batzuetan alderdiak itzuli ere ez ditu egin. Zalantzarik gabe esan
|
diezazuket
ez zirela doako maileguak.
|
|
Diruaren parte bat hitz emana zitzaion, testu sekretuaren edizio kritikoa apailatzearen truke. Erran
|
diezazuket
buru belarri sartu zela gure abenturan. Hark zeukan maleta Bardeetara heltzean eta mikromotozerraz ukaraiaren moztera bortxatuak izan ginen.
|
|
– Egin badu lortu duela ziurta
|
diezazuket
, maitea. Zer ordu da?
|
2008
|
|
Bizia ken
|
diezazuket
.
|
|
Dena ken
|
diezazuket
,
|
2009
|
|
Urrezkoa zen, bai. . Honengatik gramo bat bakarrik eman
|
diezazuket
–. Besteak ez zuen ezpainik mugitu.
|
|
–Oraindik banpiroa naiz, dio, eta gero, ohean, belarrira?: oraindik odola edan
|
diezazuket
, eta hustu, zaren gizona izango ez zaren arte. Banpirismoa ez da sendatzen, Martin.
|
|
Bikotekide bakoitzak, ezer egin baino lehen, hitzez baimena eskatu behar dio besteari, eta soilik mintzozko onarpena jaso ondoren egin ditu egin beharrekoak. . Sar
|
diezazuket
atzamarra belarri zuloan?? –Bai, sartu?.
|
|
Orduan bai, sar diezaiokezu, bestela bortxakeria genuke. . Jar
|
diezazuket
eskua ezkerreko titian?? –Aurrera, tigre?, eta abar.
|
|
Zure adina galde
|
diezazuket
–Noski:
|
|
Eduki ditzakegun interes erreflexiboen adierazpena zaila da berez, horregatik arteak eman ditzakeen espresio moduak oso erakargarritzat ditugu. Beraz, ezin
|
diezazuket
–zer, den azaldu, baizik eta, nola?
|
|
Adibideren bat nuke, salaketa txarra da adibiderik ez duena. Nik kontrakoa esan
|
diezazuket
. Ekoizpenaren jaitsieraren eta enpleguaren datuak aztertuta ikus daiteke jardueraren batez besteko jaitsiera %30 ingurukoa dela eta langabeziak ez duela kopuru berean gora egin.
|
|
(Arratsalde on! Zertan lagun
|
diezazuket
–).
|
|
Banekien etorriko zinela. Nik bakarrik arindu
|
diezazuket
mina.
|
|
Nigana jotzen duzu. Nik mina leun
|
diezazuket
. Gau honetan bertan beldurrik gabe egingo duzu lo, larritasun unerik gabe.
|
|
edo zuri aholku eskatzea etika profesionaleko kasuren bati buruz edo jakinaraztea suero berri bat aurkitu nuela. Zer konta
|
diezazuket
, ordea. Ez daukat dirurik.
|
|
–Galdetu
|
diezazuket
zer moduz dagoen jenerala?
|
2010
|
|
Bostetik bat pobrezian bizi dela esan
|
diezazuket
. Eta hispano etorkinen artean, hamarretik seik ez dute mediku asegururik.
|
|
Jendeak uste du erabaki asko hartu direla propio, asmo eta plan zehatzak jarraituz, eta ez da hala. Ekonomialariak, enpresariak eta politikariak zertxobait ezagutzen ditut eta esan
|
diezazuket
ez dutela apenas ikuspegirik epe ertain eta luzera begira. Arduragabe jokatzea leporatu diezaiekegu, baina ez nahita eta nolabait esatearren maltzurkeriaz jokatzea.
|
|
Beharbada nik lagun
|
diezazuket
.
|
|
INAXIO. Zer gertatu zaizu ba? Agian lagun
|
diezazuket
.
|
|
Ez eta zure gorputz lirainaren antzekorik ere). Oso ongi; gauza bakarra esan
|
diezazuket
, animo! Dagoeneko igaro da, baina halere beste horrenbeste geratzen zaizu zure helburua bete ahal izateko.
|
|
–Nola? Nola dei
|
diezazuket
, ama?
|
|
Roberto, zerbait behar al duzu, lagundu al
|
diezazuket
–
|
|
Nire misioaren berri emango nizuke. Baina hain zuzen ere, nire misioak zurekin du zerikusia eta honaino esan
|
diezazuket
eta ez gehiago. Ulertuko duzu orain isildu eta bihar arte gehiago hitzik ez badizut egiten.
|
2011
|
|
Edo zuri emazteak emango dizu. Baina, haziko bada, lur berriak probatu behar ditu, jaki arrotzak jan, bazter berriak ikusi, eta hori nik eman
|
diezazuket
–esan dio, eta aktorearen behatzak miazkatzen hasi da, hain zinez non irentsi egingo dituela ematen duen.
|
|
|
diezazuket
–
|
|
KOLDO. Kaixo. Lagun
|
diezazuket
–
|
|
Baina fida zaitez nitaz, esadazu zerbait... Nik lagun
|
diezazuket
, aholkuak eman... Ume bat besterik ez zara...
|
|
Panciotti komisarioa zure zerbitzura, esan zion ccppietteOk jan berri dituenaren esku koipetsua emanez. Zertan lagun
|
diezazuket
–, itaundu zion emakumeak. Erantzunen dizkidazu galdera batzuk?
|
|
– Ez, seme, zer esan
|
diezazuket
–hitz egin dit begiak nireetara ekarriz– Ordurako, zure aita hil zenerako ez genuen inolako harremanik. Banandu ginenean bere arrebarengana joan zen bizitzera, Durangora.
|
|
Badakit bihar Dionisio Martinez eta Benigno Zabalaren alargunak etorriko direla; noizean behin hurbiltzen da Zabalaren alaba ere. Eta esan
|
diezazuket
bakoitzak ekarriko duena eta nola txukunduko dituzten euren senarren nitxoak. Baina hau guztia ez da batere harrigarria eta ez zintuzke aztoratu behar; izan ere, oker ez banago, zu irakaslea zara eta zure buruan ehunka aurpegi izango dituzu, nor bere izen abizenekin eta zirkunstantzia ugarirekin.
|
|
Tximino bat lortu
|
diezazuket
.
|
|
Beste egunekoari buruz hitz egin
|
diezazuket
–
|
2012
|
|
Galdera bitxia da. Nik titulua irabazteko konfiantza daukadala esan
|
diezazuket
. Hortik aurrera dirua zurea da.
|
|
Ez dut gogo beteko erantzunik. Soilik esan
|
diezazuket
apaindura gutxiko kanpaina egiten ari garela, eta, bozak aurreratu dituztenez, ez dugula astirik izan programa amaitzeko eta itzultzeko. Pentsa, beti paperean eduki izan dugu programa, eta aurten ezin izan dugu; webgunean soilik daukagu.
|
|
– Ez zara damutuko, horixe aldez aurretik esan
|
diezazuket
, liburu hau erosteaz. (LIB I:
|
|
– Ez zara damutuko, horixe aldez aurretik esan
|
diezazuket
, liburu hau erosteaz. (LIB I:
|
|
– Ez zara erraz damutuko, horixe aldez aurretik esan
|
diezazuket
, liburu hau erosteaz. (LIB I:
|
|
Udan neguan baino gehiago erretzen da? Ez dakigu tabakismoaren prebalentzia urtaroen arabera aztertzen duen azterketarik, baina hipotesiren bat plantea
|
diezazuket
. Bideragarria da, pertsonaren profilaren arabera.
|
|
– Josu, diru beharra badaukazu, nik utz
|
diezazuket
eta bueltatuko didazu ahal duzunean, baina kontu honekin ez apustutan ibili.
|
|
– Zoragarria izan da, misterioa bete betean geratzen zaigun arren. Premian, telefonatu
|
diezazuket
–
|
|
Ez dakit. Lagun
|
diezazuket
.
|
|
Dei
|
diezazuket
Danil?
|
|
Orain dei
|
diezazuket
Roy, ezta?
|
2013
|
|
Su txikian testuan poliziaren galderei erantzuten topatuko dugu etxekoandre bat bere senarraren suizidioari buruzko galdeketan. Ezertan lagun
|
diezazuket
–ipuinean Marta Albeniz bere bufetera joan da lanera eta bertan daudenek ez dute ezagutu.
|
|
Ez zaitzatela engainatu, tradizioa suntsitzen ari diren izen horiek dira. Hamaika adibide eman
|
diezazuket
, eta ziur nago, zuk ere beste horrenbeste eman diezadakezula. Lantokitik egunero ikusten dut Deustuko Botika Zaharrean kokatuta dagoen erietxe pribatu batean letra larriz «Zorrotzaurre».
|
|
Mutil berria lanean hasi zenetik behin bakarrik hitz egin dugu elkarrekin; atzo bigarren elkarrizketa izan nuen. . Galdetu
|
diezazuket
nongoa zaren zehazki??, esan zidan. Isilik gelditu nintzen.
|
|
–Galdetu
|
diezazuket
nongoa zaren zehazki?
|
|
Ezertan lagun
|
diezazuket
–
|
|
– Egun on, andrea –esan zion ezpain moreak zituen emakume gazte batek– Ezertan lagun
|
diezazuket
–
|
|
Galde
|
diezazuket
zertarako entrenatzen zinen?
|
|
Bai, hemen nago, entzun
|
diezazuket
.
|
|
Inmobilcasa agentzia, arrasti on, zertan lagun
|
diezazuket
–
|
|
Zerbait esan
|
diezazuket
–
|
|
Lortu
|
diezazuket
garagardo bat.
|
|
Deitu
|
diezazuket
nik?
|
|
Nik urratsez urrats azaldu
|
diezazuket
gertatzen dena.
|
|
Garagardo bat eros
|
diezazuket
–
|
|
Zure azken gaua denez, galdera bat egin
|
diezazuket
–
|
|
Zertan lagun
|
diezazuket
–
|
|
Aizu, zerbait galde
|
diezazuket
–
|
|
Zerbait galde
|
diezazuket
–
|
|
Galdera pertsonal bat egin
|
diezazuket
–
|
|
Nola lagun
|
diezazuket
–
|
|
Zerbait eskain
|
diezazuket
–
|
|
Zoragarri zaudela esan
|
diezazuket
–
|