|
2000
|
|
|
Hori ez da izan euskaltzain batzuei egun batean berriz arauak ematen hastea bururatu zitzaiela. Ez, ez, 90 -92an eztabaida berezia izan zen bide honetatik jo behar genuen ala ez ikusteko; argitaletxeetatik eta beste leku askotatik arauak eta arauak eskatzen
|
ari ziren
. Leioan eztabaida handia izan zen orduan.
|
|
|
Azken hilabeteotan bizi dugun gatazka egoeraren aurrean ere posizio desberdinak
|
ari ziren
finkatzen popular eta sozialisten eremuetan, berbaz behintzat hala ikusi da mahainguru, elkarrizketa eta bilera pribatu zein publiko ugaritan. Estatalismoaren munduaren ikuspegitik baina hor agertu dira PPrengandik urruti ziren posizioak, bai su-etenaren garaian, bai politika penitentziarioan edo egungo egitura instituzionalari buruzko eztabaidan ere.
|
|
|
Estatalismoaren munduaren ikuspegitik baina hor agertu dira PPrengandik urruti ziren posizioak, bai su-etenaren garaian, bai politika penitentziarioan edo egungo egitura instituzionalari buruzko eztabaidan ere. Zubi batzuk eraikitzen
|
ari ziren
hor, eta zubi horiek lantzen jarraitu behar da, orain, hasierako aste edo hilabeteetan gaitzagoa izango bada ere. Nola geratzen da bestela euskal gizartea, bereziki Araban eta Nafarroan, epe motz eta ertainera?
|
|
|
Logikoki, gauza hauek hasieratik izan behar dute naturalak. Gure programa egiteko eskatu zigutenean, DBH diseinatzen
|
ari ziren
, legea martxan jartzen. Legeak zehar lerroei buruz egiten duen planteamenduan gauza asko landuta zeudela konturatu ziren, baina hutsune handiak zeudela ere bai, eta bat sexu heziketaren kasua zen.
|
|
|
hasieran, finalean kantatu zutenek txangoak egiten zituzten hurrengo asteburuan Mattin, Balentin Enbeita edo Uztapide bisitatzera. Geroago, final ostean ikusle eta bertsolariak bokadiloekin egunpasak egiten hasi ziren Donostiako San Migel Patronatuan, Zubietan entrenatzen
|
ari ziren
Realeko jokalariei bisitan edo Lasarteko Hipodromoan.
|
|
|
Manolito zale porrokatuak izan gara beti, gazte literatura dirudien arren, helduentzat ere badelako. Hasieran sinetsita geunden eskubideak emanda zeudela, Alfaguara argitaletxeko libururik salduenetakoa izanik, irratian ere entzule ugari zuen, eta hori gutxi balitz, filma ere prestatzen
|
ari ziren
. Baina ez.
|
|
|
" totem" luzea, eta behinola natiboek grabatu petroglifoak. Bi nerabe, biak ere amerindiarrak agidanez, amerikar futboleko baloiarekin jostatzen
|
ari ziren
aurrean," jaurtiketa bikainak" (oroitzen?) behin eta berriz egiten, ingelesez," of course", eta jaka zeharo yankiak arbasoen zurezko lanaren oinetan trakeski botata. Erroia, hartza, eta hainbat izaki bata bestearen gainean dituen arte-lana fotografiatzeko, jantziak mugitzeko baimena eskatu diet. Dena txepeltzen zuten.
|
|
|
Autodeterminazioaren Biltzarrak (ABK) mugimendu soziala 1996aren hasiera aldera sortu zen, lehenago ere autodeterminazioaren aldarrikapenaren inguruan
|
ari ziren
hiru talderen-Euskaria, Amaiur eta Abertzaleok-koordinadora gisa.
|
|
|
Bizitza hartzea, pertsonaiak nolabait egilearekin asaldatzea, joko bat da. Nire krisi horretan, pertsonaiak autonomia bat eskatzen
|
ari ziren
: " Ondo zagok, hik dena kontrolatzen duk, baina nik behar diat nire autonomia".
|
|
|
XVI. mendean, burdinolak garatzen
|
ari ziren
garai berean, hiria sute batek suntsitu zuen eta berreraiki beharrean izan ziren. Hortik aurrera hiriak gainbehera egin zuen eta menpeko herri asko desanexionatu zitzaizkion.
|
|
|
Salamancako katedran irakaskuntza lan ona bete zuen, bereziki Ameriketan indioekin egiten
|
ari ziren
gehiegikeriak, Frai Bartolomé de Las Casas misiolariaren salakuntzetan oinarriturik, bere iritzien gogoetetan osatzean, Relectiones zirelakoak burutuz. Bere hitzaldi haietara joaten ziren Zuzenbidean aritzen ziren ikasleak ez ezik zenbait irakasle ere, hauen artean Martin Azpilkueta nafarra.
|
|
|
Aferetakomundua, onibarren jabetza eta harreman politikoak bat zetozeneko garai hartan, gatazkak eta guduak ugaritu ziren. Bitartean, egoera berri horren aurrean aukeraezberdinak asmatzen saiatzen
|
ari ziren
pentsalari eta filosofoak.
|
|
|
Iraultza frantsesaren eskutik hedatu zen sistema zentsitarioa (gutxieneko zerga-kopuru jakin batetik gora ordaintzen zuten gizonezkoek soilki eman zezaketenbotoa) oso adierazgarria da. Jabetza ekonomikoa eta aginte politiko zentralizatuaaldi berean sendotzen
|
ari ziren
:
|
|
|
Aldi berean, eskizofrenikoen ospitaleko egonaldi jarraituak dakarren gastuagutxitzera zuzenduta zeuden taxu soziologikoagoa eta ekonomikoagoa zutenazterketak
|
ari ziren
garatzen Britainia Handian, eskizofreniko horiekdeskonpentsatu egiten baitziren anbulatorioko tratamendua jarraitu arren (ustezbehintzat). Azterketa hauen buruan, harridura pixka batez aurkitu zutenez, berrerortze gehien izaten zituzten pazienteak, altaren ondoren beren familiekinbizitzera itzultzen zirenak ziren, bakarrik, ostatu batean, pisu babestu batean etaabarretan bizi zirenekin alderatuz.
|
|
|
Aita sinetsita zegoen, bere hain errazaberastea Jainkoari zor ziola, baina mendeku gisa, bere bekatu barkaezina zigortzeko, eta familiaren gainean Jainkoaren madarikazioa zegoela. Haurrak, bata bestearen ondoren denak hiltzen
|
ari ziren
gazterik, bost zaharrenak hilak ziren, ama ere hil zen, etaaita konbentziturik zegoen, bizirik geratzen ziren bi gazteenetarik ere inor ez zela Jesukristoren adinera helduko; eta bera, urre guztiarekin, bakarrik geratuko zela munduan, bere zorigaitz guztia ikusten, azkena bera kondenaziora joateko. Aitarekin izandakoelkarrizketa honek?, lurrikara??
|
|
|
1940ko martxoan A. Mitxelena Martutene auzoan aurki genezakeen Misio bateuskaraz ematen (Cronica: I, 399, 501), eta akordio haren ondoren, elizgizonek ohiturazaharretara itzultzen
|
ari ziren
, ez, noski, beti euskararen ohiko erabilpenean maila berairabaziz, baina bai debeku eta muga sobera itogarrietatik irtenez.
|
|
|
Abuztua iristean urak errota berera doaz, baina kronikariak, ostera ere, ez zuenutzi nahi esan gabe zergatik
|
ari ziren
gauzak horrelaxe gertatzen (Cronica: I, 383):
|
|
|
Aitzitik, gerratean, Burgos-en errefuxiatutako katalan frankista ospekorenbatek estualdiren bat ere pasatu zuen inoiz katalanez jarduteagatik. Donostian bertanUnidad egunkariak katalanez
|
ari ziren
errefuxiatu frankisten epelkeria bortizki salatuizan zuen (Benet 1973: 153, 154, 160 -161).
|
|
|
Afari apala baina borondate onekoa, eta hiriburuan bizi nintzenez geroztik herrira itzultzeko izaten nuen aitzakia bakarrenetakoa; mahaikideetan, berriz, denetarik: urte batean gozogilearekin egokitu eta joan den mendeko konfiteroenlangintza azaldu zidan; hurrena herriko etnografoarekin, eta bertako harrespil etatrikuharrietan egiten
|
ari ziren
indusketen berri eman zidan. Urte hartan, berriz, erretorea tokatu zitzaidan ondoan, eta mendizaleen elkarteko lehendakariari elizakoobrak zertan ziren azaldu ondoren, honela esan zion halako batean:
|
|
|
Gerra aurretik ere karlista hutsa omen zen, familiako gehienak bezala; gerrak, berriz, Asturias aldeko komentu batean harrapatu zuen, eta, hango anarkistek komentuaerre nahi izan zietelako-edo, gorriak ikusi omen zituen, eta geroztik ez zuen gorririkikusi nahi begien aurrean, ezta erretratuan ere. Komunista edo abertzale, denak zirenberarentzat gorri, agintarien kontra
|
ari ziren
momentutik.
|
|
|
Irratiari laguntzeko, 1992an Oihartzuna (Oiarzuna idatzita hastapenean) batasun edo elkartea sortu zen. 1994 urtean lau lanpostu zituen 5 langileren artean banaturik eta gainera objektore bat eta CES bat ere
|
ari ziren
lanean (Bidart, 1995, 25). Irratiaren finantziazioa herritar eta herri-elkarteen partehartzean oinarritu zen.
|
|
|
Maulen agintzen zuen Frantziako Alderdi Sozialistak gaztelutik emititzea onetsi zuen eta, beraz, Zuberoako hainbat nekazari eta gainerako hiritarren ahots bilakatu zen berehala irratia. Gotañe-tik Maulera pasatu zituzten estudioak 1986an eta 1994an 3 irratilari, objektore bat eta CES bat
|
ari ziren
lanean bertan. Bestalde, entzule-kopurua neurtzeko egindako zundaketa batek erakutsi zuenez, 16.000 bizilagun zuberotarretatik 6.000 gutxi gorabehera irrati honen entzule ziren (Muguruza, 1988).
|
|
|
Arrakastak eragina izan zuen. Ingalaterra Berritik nabigatzen
|
ari ziren
itsasuntzi guztiek jasoa izan zen emanaldia.
|
|
|
Hitz batean esanda, burokrazia berriaren oinarriak finkatzen
|
ari ziren
, egitura zentralistari erantzuten zion burokraziarenak hain zuzen, gure gaiari dagokionez, Estatua irakaskuntzaren kontrola ziurtatzeko bidean jarriz. Izan ere, mahai gainean zegoen arazoa boterearena zen, eta, horretarako, hezkuntza-arloko kontrola guztiz funtsezkoa zen.
|
|
|
Antzeman daitekeenez, urteen poderioz ehotzen ari zen sarea asko ari zen fintzen, eta aipatutako adibide hauek Estatuaren enborretik adarrak nola sortzen
|
ari ziren
ikusteko aukera eskaintzen digute. Izan ere, Estatuaren kontrolpean dagoen lurraldearen antolaketak (probintziak) administrazioaren eskusartzea errazten du; eta Burgos-ek154 aipatzen zuen, el dogma político de la unidad?
|
|
|
Goizean, gosaltzera joan garenean, mutil talde bati agur egin dio Rocíok. Jangelako urruneko mahai batean zeuden jarrita bost edo sei mutil gazte, eta algaraka
|
ari ziren
hizketan, edonork entzuteko moduan. Eskuarekin egin die agur, eta segituan, niregana jiratuta," tipo bitxiak" esan dit ahopeka.
|
|
|
Baina, hala ere, ezin zion inori kargu hartu, eta Eiderren izena behin eta berriro bururatzen bazitzaion ere, neskalagun izandakoa kanposantuko G12 kalean zegoen hilda, ezkerretik hasita seigarren hormako lehen zuloaren barrenean. Txemaren malko guztiekin sartu zuten bertara, eta zulo ilunera begira geratu zen, apurka-apurka adreiluz estaltzen
|
ari ziren
zulora begira, betiko, betiko eta betiko Eiderren irudia gorde nahi izan balu bezala. Zulo hura txikiegia zen Txemaren negarrekin betetzeko.
|
|
|
Argazkiak atera dizkiet sareak josten
|
ari ziren
gizon edadetu eta indartsuei, itsas kaio handiz betetako txalupei, ilaran jarritako ehundaka butroiei eta marinel zaharrei.
|
|
|
Eta Txemak egun bi eman zituen proposamen harekin bueltaka, baietzaren eta ezetzaren arteko ika-mikan sartuta. Harik eta, bi egun haien buruan, Eider azaldu zen arte Rocío eta Txema hitz egiten
|
ari ziren
tabernako izkinatxora. Aurpegi alaiz zetorren Eider, eta gogo nabarmenak erakutsi zituen Txemarekin hizketan zebilen hura ezagutzeko.
|
|
|
Zehaztu gabeko ordu txikiren batean atera zuen gaia, eta Txemak une hartako mozkorraldiaren ondoriozko pozari egotzi zion Eiderren supituko amets hura. Aspaldi hartan perretxikoak bailiran sortzen
|
ari ziren
ukitu zeltiko artifizialeko pub batean gertatu zen. Guztiari zahar itxura emango dion berniza erabiltzea nahikotzat hartzen duten pub horietako batean.
|
|
|
—Zeren, ihes eginen banu, neure buruari eginen bainioke ihes, eta hori ere ez nikek nahi... —eta, sutan erretzen
|
ari ziren
skribuei beha, erantsi zuen—: Gai nerat, ni ez nauk Galileo eta ez diat Galileoren Discorsi-en antzeko libururik buruan, hemendik norabait alde egiteko eta haren skribatzeko, bistan den bezala...
|
|
|
Eta kapitainak bertze manu bat eman zuen: " Paul, Beñat, mesanakoa jaits!" Baina Paul eta Beñat otoitzean
|
ari ziren
, beren onetik atereak, begiak zeruraino zabalik. Eta, orduan, zuk neuri xuxendu zenizkidan hitzak oroitu nituen, jaun André, noiz eta Salamancan esperantza galdua bainuen:
|
|
|
Y burro rebuznar, aunque tampoco saber, pues esta vizcaíno mudo parece—eta irri-karkaraka hasi zen berriro, gibeletik bere lagun guztiak zeramatzala... zeren eta halakoa baita gure naturaleza, jaun André: izan ere, dado-jokoaren gorabeherak zirela kausa, ahakarrean
|
ari ziren
bortz zaldunak arestian, otsoak eta orak iduri, eta orain, berriz, bortzak ari ziren irri-karkaraka, ahuntzaren haragiaz bakeak eta ongundeak egin balituzte bezala.
|
|
|
Y burro rebuznar, aunque tampoco saber, pues esta vizcaíno mudo parece—eta irri-karkaraka hasi zen berriro, gibeletik bere lagun guztiak zeramatzala... zeren eta halakoa baita gure naturaleza, jaun André: izan ere, dado-jokoaren gorabeherak zirela kausa, ahakarrean ari ziren bortz zaldunak arestian, otsoak eta orak iduri, eta orain, berriz, bortzak
|
ari ziren
irri-karkaraka, ahuntzaren haragiaz bakeak eta ongundeak egin balituzte bezala.
|
|
|
Biharamunean, berriz, trabailari batzuk etorri ziren —Ofizio Sainduaren erranetarat haiek ere—, gurdi batean taulak eta oholak zekartzatela, baita iltzeak, uhalak eta lokarriak ere, zeinekin eraiki baitzuten, dorretxearen aitzinean, txabola bat: galdetu nion trabailari-buruari ea zertarako
|
ari ziren
txabola hura egiten, eta hark ihardetsi zidan ezen bera eta bere trabailariak bertze batzuen manuko zirela eta haien manuen betetzerat etorri zirela, eta ez zekitela bertze deus ere. Eta orduan pentsatu nuen ezen hura sorpresarekin lotua egon zitekeela, eta, halatan, mila burutazio izan nituen, guztiak ere alferrikakoak, zeren eta handik astebeterat etxeko kanoi zaharra —ehundabatgarrena— jaitsi baitzuten jauregitik, dorretxeari beha ipintzeko.
|
|
|
Eta hala zihoazkigun lehen egun haiek, baketsu eta jabaltsu, harik eta egun batean ohartu nintzen arte ezen Alessandro eta osaba Joanikot eztabaida bizian ari zirela popako gazteluan. Ene harridurarako gaztelaniaz
|
ari ziren
, nola ariko baitziren handik aitzina haserretzen edo odola berotzen zitzaien bakoitzean, zeren osabak ez baitzuen, artean, italianoz mintzatzeko erraztasunik, eta solasaren beroan gaztelaniarat arrastatzen zuen Alessandro bera ere.
|
|
|
Eta abuztuaren lehen eguna iritsi zen eta, ikusirik urbiaindarrek ezen herriko saindu patroinak ez zituela haien eskeak eta galdeak aintzakotzat hartzen, sainduz aldatzerat deliberatu ziren, egunean eguneko sainduari gomendatzen hasten zitzaizkiola, abuztuaren lehen egun hartan san Arkadiori; eta lehen egunari bigarrena jarraitu zitzaion, san Arakadiori san Eufronio, alferrik; eta egun bat bertze egun bati jarraitu zitzaion, eta saindu bat bertze saindu bati, baina alferrik... harik eta abuztuaren 11n, santa Klararen egunean doi, euria egiten hasi zen arte. Eta, euria goian-behean ari zuela, mendi-landetan bazkan
|
ari ziren
komarkako behi guztiak hurbildu ziren, halako batez, eliz ingururat. Behar ote zuten urbiaindarrek hura baino seinale garbiagorik, jakiteko ezen san Mamerto kendu behar zutela aldare nagusitik eta santa Klara jarri haren orde, nola egin baitzuten herritarrek handik egun gutirat, artisau bati santa Klararen iduria egiteko mandatua emaiten ziotela...?
|
|
|
Eta erabiltzen hasi zen, halaber, ikatz begetalaren ordez, ikatz minerala, Ingalaterratik kontrabandoan sartzen zuena —untzijabe ingeles baten zerbitzuei esker, baita Piarres Oihartzabal kapitain baionarraren zerbitzuei esker ere, zeinaz behin baino gehiagotan mintzatuko bainatzaizu aitzinago ere— eta sutegietako suaren garra sendotzen eta hobetzen zuena, produktuen kalitatearen onerako. ...ek guztiek ahalik eta merkaturik zabalena izan zezaten —erosleen sareak fintkatzerat eta haien hedatzerat, alegia—, eta, hala, Espainiako, Frantziako, Italiako, Ingalaterrako, Flandriako eta bertze hainbat herritako handikiekin eta merkatari dirudunekin harremanetan ipintzen zelarik, lagun egin zuen, behin batean —Frantzia eta Espainiako gobernuak 1659.ean Faisaien uhartean sinatzen
|
ari ziren
Pirinioetako Bakearen sasoinean, hain zuzen ere—, Villagrandeko dukea, zeinaganik erdietsi baitzuen, hurrengo urtean, tratu biribil hura, aitak jauregiko ardura hartu eta lauzpabortz urterat: ehun kanoi eta bi mila fusil —edo xixpak, zeren xixpakoak baitziren— Espainiako armadarentzat.
|
|
|
Berant baino lehen harrapatu nituen biak zaltegian, besarkaturik eta urrumakaturik...! Eta, anaiak erran bezala, atseginez
|
ari ziren
biak, beren egiteko hartan laketurik eta mihiak korapilaturik, hasperenka...! Ene pena eta ene tribulamendua!
|
|
|
Hainbat poeta ilunen poema bihurriek, berriz —Gongorarenek batez ere— bere onetik ateratzen zuten. Eta metaforaz eta hiperbatonaz
|
ari ziren
egun hartan jaun Marcel eta osaba Joanikot. Ongi oroitzen dut, atzokoa balitz bezala, diskusione hura.
|
|
|
Umoretsu
|
ari ziren
biak, eta bazirudien ezen olgatzerat eta ongi pasatzerat gindoazela.
|
|
|
Baina, liluraturik banengoen ere, hats har nezakeen oraino, uretan dagoen arrainak bezala. Zeren, eskola akabatuz gero etxerat nindoala —San Martín del Mercado-ko Plazako ikasleen egoitza hartarat, non ediren bainituen enea bezalako egoeran zeudèn hainbat eta hainbat estudiante, apezteko edo ordenatzeko asmotan haiek ere, ordena batean zein bertzean, zeren, jesuitak Salamancan eraikitzen
|
ari ziren
edifizio bikain famatua, non baitzuten kolejioa, ez baitzen enetako tokia, han irakasten ziren gaiak, trivium-a eta quadrivium-a, Iruñako kolejioan ikasi nituenez gero—, sareetarik libratu nahian lehorrerat jauzi egiten duen arraina bezala, hatsik gabe geratu bainintzen ni ere bat-batean. Izan ere, nik uste nuen ezen jakintasunak —zinezko eta minezkoak— gorputz sendo eta gotor bat zuela eta, aldi berean, airosa, Burgosko katedralaren antzekoa.
|
|
|
Etxeko bertze muturretik, Isabel Sanjoseren purrustada luzea: berak ere barnera nahi, ordu erdi eramaki itxarongelan eta lotsagarria izaki segurtasun indarrak hedabide jakin batekin erakusten
|
ari ziren
lagunkeria. Potzolok entzun ez zuelakoa egin zuen.
|
|
|
Begiak eltzeari eragiten
|
ari ziren
haren esku dantzarietan pausatu nituen, hitz doien bila. Eztarria garbitu nuen, jalki aitzin.
|
|
|
Bulegari neskazaharra, nire lehenbiziko bisitaldian mari-ozpin okitua eta bigarrenean nonbait hor iduritu zitzaidana, agentziatik kanporatzen
|
ari ziren
bi polizia uniformedunen artean. Negar-zotinka eta buru-makur heldu zen, ez-da-posible-ka.
|
|
|
Bion bozak dezibeletan goiti
|
ari ziren
.
|
|
|
Klarak, aitzineko gauean, zerbait erran zuen, giltza handi hori zela-eta; lehen mugidan ez zitzaidan oroitu zer. Eskuak jakako poltsikoetan sarturik, giltza gaitzaren fereka latza hatz artean sentitzen nuela urratu nituen jendez eta autoz betetzen
|
ari ziren
karrikak. " Ortziralaz geroztik ez dut berriz erabili", horiexek, orain bai, Klararen hitzak.
|
|
|
Zurbildu nintzen, baina ez haien hitzek eraginda. Zorioneko Ramirezen irribarrea erraten
|
ari ziren
guztia baino arriskutsuagoa zen.
|
|
|
Alferrik hari esplikatzera saiatzea delako edaria hastio dudala. Izkinako botikaria eta hamaiketakoan
|
ari ziren
Udaleko langile batzuk ere eztabaidan sartzekotan, Anaren agerpenak bat-bateko isiltasuna ezarri zuen ostatuan.
|
|
|
Denak aho zabalik hari so, isiluneaz baliatu nintzen behar genituen argibideak eskatzeko. Zerbitzariaren begiak, beren onetara gabe, saltoka
|
ari ziren
, noiz Anaren titi oparoetara noiz xilko beltxarandura, betzuloetatik atera beharrean. Bi aldiz errepikatu behar izan nion galdera.
|
|
|
Ez zidan minik eman, baina bai hainbateko burtzoroa eragin. Neska suen aitzinean zen, xigortzen
|
ari ziren
ogien begira. Ondoan kafeontzia, bor-bor, urrin etxetiarra barraiatzen ari zen sukaldean barna.
|
|
|
Begi-ninietaraino gorriturik eta zerbait errateko premiaren premiaz, hilerriko atariaren parean hileta-autotik kanporatzen
|
ari ziren
hilkutxa seinalatu nuen.
|
|
|
Gero, gogaiturik, aparatuko eskanerra hegaz utzi nuen, zerbait interesgarriagoaren xerka. Udako" salduena" izateko lehiatzen
|
ari ziren
kanten bertsio mila bider adituen oldarrak etsiarazi zidan. Bat-bateko klaustrofobiak jota, kanpo giro goibeldura behartu nuen neure gogo higatua, gidakidearen jarlekutik lanerako grabagailu tikia bilduta.
|
|
|
Une horretantxe, giza bozen murmuriak trabeska egin zuen zurezko ateaz bertzaldetik. Emakume eta gizon batenak ziren eta, itxura guztien ariora, mokokan
|
ari ziren
, eztabaida gogorrean alegia. Ximurra eta Kristina, inondik ere.
|
|
|
Ozen-ozen mintzo zen, segizioko guztiek garbi aditzeko maneran. Orgatilari bulkaka
|
ari ziren
langileek bertze irribarre bat trukatu zuten. Udal funtzionarioak, aldiz, ez zuen salaketa beretako hartu, guregandik hiru-lau metrora zihoanez dena ederki aditu behar bazuen ere.
|
|
|
Orain arte inon agertu gabeko datu horrek begiak zeharkarazi zizkidan berriz besape aldera. Grabagailuko zenbaki ñimiñoak ere gure gisara
|
ari ziren
, abian pausarik gabe. Itxuraz behintzat, dena biltzen ari zen bere zinta mehera.
|
|
|
Taldeak ez ditut gogoan, baina gure maiteenetarik izan behar zuten, halako joanaldi luzeari —Niloko iturrien bila partitzea adina, guretzat— frogapen gehiagorik gabe lotzeko. Ez ibilgailurik ez dirurik, auto-stopez abiatu ginen, uztail gorrian, errepideko marra etzanak ere urtzen
|
ari ziren
sasoian. Hiru eguneko bidaia izerditsua egin genuen, bide-gurutzeetan eta zabortegien inguruetan lo eginez.
|
|
|
Gantz apurrik ez gorputzean. Haien bozak erritmo nekagarriko musikarekin eta aire girotuaren zurrunbiloarekin borrokan
|
ari ziren
, elkar aditu beharrez.
|
|
|
Haren eskuin eskuko behatz lodixkak MAZELAKO idazten
|
ari ziren
, ohiko paper zahar erabilian.
|
|
|
Gure anaia gazteena eta Edurne/ Ixter-puxka, kikara bete kafe eta zigarro bana eskuetan, lehian
|
ari ziren
nork begiratu latzagoa eginen. Plater eta eltze erabiliak harraskan zeuden, eta janari hondakinak mahai gainean.
|
|
|
Arratoien begi distiratsuak ikusten nituen ganbarako hormazuloetan, eta haiek egur gainean ateratzen zuten hotsa nabaritzen nuen gu guztion ha  tzen mugimendu bakoitzean. Ez zuen hotz handirik egiten, baina haizeak dena inguratu nahi zuen, eta atariko zuhaitzaren adar sendoen hostoak ganbarako leihatila zigortzen
|
ari ziren
. Itsasaldeko txistuak ere oso garbi entzuten ziren baserritik.
|
|
|
Igandea izango balitz bezala jantzi ninduen, ongi, baina nahiago nuen Meza Nagusiko amairik gabeko ordua, nire bihotzaren tik-takean irristatzen ziren ordu azkarrak baino. Ordu geldiak, usain sargoria bezala, zabaltzen, zapaltzen
|
ari ziren
.
|
|
|
Ez zuen bainu-jantzirik, nonbait. Haur batzuk
|
ari ziren
hondarrez gaztelu bat eraiki nahian, eta askaria jaten ari ziren beste batzuk. Nazka sentitu nuen.
|
|
|
Ez zuen bainu-jantzirik, nonbait. Haur batzuk ari ziren hondarrez gaztelu bat eraiki nahian, eta askaria jaten
|
ari ziren
beste batzuk. Nazka sentitu nuen.
|
|
|
Neure artean banuen itxaropen lasaia, paperontzi baten atzean ezkutatuta, Edurnek ez ote ninduen ikusiko edo. Ez nien ezer entzuten, itsasoaren hotsak eta bainuan
|
ari ziren
neskek, olatuak gerriraino iritsi eta, ateratzen zituzten kurriskek eragotzita. Mutilak belaunetaraino jaso zituen galtzak, eta jaikitzen lagundu zion Edurneri.
|
|
|
Fantasmak iruditzen zitzaizkidan plastikozko poltsak zeramatzaten itzal luze haiek. Denak
|
ari ziren
etxeratzen nonbait, eta gero eta uharteago sumatzen nuen neure burua. Edozein unetan, komuneko aldetik, gizon ilunen bat irten, eta berarekin eramango ninduen.
|
|
|
Bien aurretik joan nintzen etxeraino. Migel eta Edurne lagun handiak balira bezala
|
ari ziren
hitz egiten. Nire barneko gorrotoa egunarekin batera itzali zitzaidan.
|
|
|
Alabaina, bidaian zehar gehien erakarri nauena besterik izan da: burger batean gurasoekin hanburgesak jaten
|
ari ziren
neska-mutikoak. Eta gose ez banintzen ere, amak askarirako prestatzen zizkidan nocilla edo txorizo otartekoak etorri zaizkit gogora.
|
|
|
Migelek zekien euskara dialekto askotan zatituriko hizkuntza zen, literatur eredu bakarrik gabea. Garai hartan pil-pilean
|
ari ziren
oraindik ortografiari buruzko eztabaidak, eta orduko idazleen artean nagusi azaltzen zen garbizalekeriak gure hizkuntza antzutasunaren irteera gabeko zulora zeraman noraezean. Hitz batez, idazle orok behar duen komunikazio-tresna ez zen oraindik sortua.
|
|
|
Garai hartan Estatu Batuetan webgune garrantzitsuenetan egiten
|
ari ziren
lana erabili zuten eredutzat egunkari elektroniko berria sortzeko. Acrobat programa informatikoa erabili zuten orrialdeak PDF formatuan lantzeko.
|
|
|
Acrobat programa informatikoa erabili zuten orrialdeak PDF formatuan lantzeko. Ekimen honen sustatzaileak hasiera-hasieratik jabetu ziren lantzen
|
ari ziren
proiektuaren helburuak epe luzera begira landu behar zirela, eta ezinbestekoa zela zutabe sendoetan oinarritzea. Horretarako lan talde berri bat sortu zuten, kazetaritzan, publizitatean eta marketinean arituko zirenak.
|
|
|
1924az geroztik, ostegunero, Schlickek, gehitzen
|
ari ziren
partaide berriekin batera biltzen zuen ‘Historiaurreko Zirkulua’ Partaide horien artean zeuden Gustav Bergmann —matematikaria—, Kurt Godel —matematikaria—, Viktor Kraft —filosofoa—, Felix Kaufmann —zuzenbidearen filosofoa—, Karl Menger —matematikaria—, Bela von Juhos —filosofoa—, Olga Hahn-Neurath —filosofoa, Hans Hahnen ... Azken hau 1926an Jenatik Vienara aldatu zen, hemen irakasle izendatu baitzuten.
|
|
|
Presidente Schlick izendatu zuten, eta Carnap, Neurath eta Zilsel zuzendari. Zirkuluan jorratzen
|
ari ziren
gaiei buruzko konferentzia eta mahai inguru ugari antolatu zituzten. Partaide bakoitzaren tesien hasierako urratsak finkatuz joateko lehendabiziko ahaleginak izan ziren.
|
|
|
• Bestaldetik, printzipio hertsia kontuan izanik, ezin errespetagarriagoak ziren enuntziatu asko egiaztagaitzak gertatzen ziren, hau da, edukirik ala esanahirik ez zutela ondorioztatzen zen, beren ezagutzazko izaera zela-eta. Zehazki, iraganeko eta etorkizuneko enuntziatuei buruz
|
ari ziren
. Egiaztagarritasun hertsiaren ildotik, orain ezin dugu ez egiaztatu ezta faltsatu ere ondoko enuntziatu hau:
|
|
|
Einsteinen erlatibitatearen teoria eta Vienako Zirkuluaren artean eraikitzen
|
ari ziren
loturak xarmangarriak bezain konplexuak aurkezten zaizkigu egun. Erlatibitatearen teoria zio filosofikoetan sustraiaturik zegoela egia izanda ere —Leibniz eta Machek prestaturiko bermea—, ez da gutxiago Vienako Zirkuluaren filosofia ulertezina litzatekeela erlatibitaterik gabe14 Bazegoen bai interesezko bestelako gairik fisikan, mekanika kuantikoa batez ere; baina teoria hau ezin izan z... Gainera, inoiz ez zuen lortu erlatibitateak izandako eragina Vienakoen pentsamenduan.
|
|
|
Egoera hau gainditzeko asmoz, gutxi geroago Einsteinek Erlatibitatearen Printzipio Orokorra (EPO) proposatu zuen, sistema inertzial eta azeleratuen arteko diferentzia ezabatuz. Hortik aurrera, higitzen
|
ari ziren
sistema guztiak baliokide lez onartuko ziren.
|
|
|
Festa bat ospatzen
|
ari ziren
:
|
|
|
Eta orain gertatzen hasia zen, ametsa egia bihurtzen. Gizarte mugimendua, mugimendu abertzalea eta ETA indartzen
|
ari ziren
nabarmen, hazten. Eta era berean errepresioa ere bai, jakina; gero eta bortitzagoa, basatiagoa.
|
|
|
Egundoko emakume pila zegoen ohatiletan, korridoreetan, edozein lekutan, denentzat oherik ez zegoelako. Garrasika
|
ari ziren
haurgintza minetan.
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo zer gertatu zen, baina DGSn nengoen egun haietako batean
|
ari ziren
txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera.
|
|
|
Patioan ezkutatuta uzten zuen tabakoa, teilatu ertzean, ahal zuen tokian, gu irtendakoan eskura genezan. Irratiak-eta, aldiz, bizitza normala egiten
|
ari ziren
lagunek uzten zizkiguten bisitetako kabinetan, eurek bisita egiten zutenean. Irratia neurtuan erabili behar zenuen, berriak entzuteko doi-doi; behin pilak ahituz gero, ez baitzeneukan besterik erosterik.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako, lagunak batzarrak egiten
|
ari ziren
egoera hari aurre egiteko moduren bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik.
|
|
|
Hala ere, Ordiziatik martxa egin genuenekoa gogoratzen dut nik beste ezer baino gehiago. Ordurako mataderia ondoan bizi ginen, eta etxe osteko mendietan bonbak erortzen
|
ari ziren
, egundoko eztandak eginez. Gu ez ginen egoeraren larriaz ohartuko, baina jende helduarentzat begi-bistakoa izango zen handik alde egin beharra zegoela.
|
|
|
Arenalean aurkitu ninduen, ibaiaren ertzean eserita, hankak uretara nituela. Kamioi gainean zeukaten bidoitik gasolinoa betetzen
|
ari ziren
langile batzuk, eta ni haiei begira, denbora pasa, etxekoen kezkaz arduratu gabe. Gaur ere martxan ibiliko dira gasolino haiek edo haien modukoak, ibaia zeharkatzeko.
|
|
|
Bilbon, orduan, jendea ebakuatzeko prestaketak egiten eta jendea ateratzen
|
ari ziren
. Guk Santander aldera jarraitu genion ihesari, Laredotik.
|
|
|
Herri osoa eta inguruak gozatzen ziren kafe usainez. Oiangu inguruan nenbilenean ere hartzen nuen usain hura, kafea xigortzen
|
ari ziren
seinale. Beste denda batean malbabisko karameluak egiten zituzten, tableta moduko karameluak.
|
|
|
Atsedenaldiko tartean, ordura artean sekula ikusi gabea nuen iragarki bat eman zuten. Dotore jantzitako dozena bat lagun ageri ziren zein bere sakelako telefonoaren bidez hizketan, gizonezko gorbatadunak batzuk, gona motzeko emakumeak besteak, seriotasun osoz lanean gogor
|
ari ziren
exekutiboak guztiak itxuraz; inpentsan, baina, gizon gorbatadun haietako batek, telefonoa barik maskor bat zuen belarri ondoan eta, bere zorion aurpegiari kasu egitera, liluratua zegoen entzuten ari zenarekin. Futbol partidako jokaldirik interesgarrienen errepikapena babesten zuen haririk gabeko telefonia konpainiarena zen iragarkia.
|
|
|
Artean eguerdia ere ez zen arren, ostatuan telebista piztuta zegoen. Hego Amerikan grabatutako foiletoi merke eta makal horietako bat
|
ari ziren
ematen. Telebistari jaramonik egin gabe, patxadaz gosaldu genuen Lauaxetak eta biok, kafesne bana eta hiru kruasan bion artean.
|
|
|
" Irabazi egin ete genduan azkenean guda? Euzkadi azke ete da?" Galdera haientzako erantzunen bila, zuhaitzaren ondoa utzi eta han-hemenka argazkiak egiten
|
ari ziren
turista-bisitarien artean ibili zen batetik bestera, inguruak miatzen. Inorekin mintzatzeko lotsa eta beldur zenez, Leiarpeko aretoa deritzonean ezarritako informazio-taulen irakurketan murgildu zen, urduri.
|
|
|
Lauaxeta ezagutu aurreko garaian, 1997ko udaberrian eta udan, Espainiako Gerra Zibila deituaren inguruko kontuetan interesatuago nengoen neure garaiko politika gorabeheretan baino. Luis Fernandez kazetaria eta Josu Chueca historialaria gerra hari buruzko hainbat erreportaje
|
ari ziren
argitaratzen Egunkaria-ko Igandeko KZ gehigarrian, eta batzuetan nik neure mendi ibilaldietan ezagututako parajeak ziren haiek kontatutako borroken gertaleku: Pikoketa, Erlaitz, Aritxulegi, Arrate, Usartza, Kalamua, Karabieta, Intxorta, Urbasa, Oiz, Bizkargi, Artxanda...
|
|
|
Egunkarien irakurketa amaitu zuenean, begiak telebistari atxikiak nituela ohartu zen Lauaxeta. Uhartedi batzuetako irudiak ematen
|
ari ziren
, baina, telebistaren soinurik entzuten ez zenez, ez nekien zehazki nongoak ziren uharte haiek. Nolanahi ere, Goizuetatik urrun behar zuten.
|
|
|
Bilerak amaitua behar zuen. Edo akaso ez, akaso hantxe
|
ari ziren
Lauaxeta, Txiki, Otaegi eta enparauak hizketan artean ere, nire begi eta belarrientzat atzemanezin. Ezin jakin.
|
|
|
Ez ote ziren berataz ari? Seguru aski ez, seguru aski ez esnatzearren
|
ari ziren
irri-estalika. Bazuen, beste alde batetik, gose-zirri bat.
|
|
|
" Lazaro arratsaldean etorriko da", esan zuen amatxik; katilutik hurbil esne-kazoa eta kafeontzia lagata: " hemen egoteko esan du, gurekin bazkalduko duzula"; zerbait objetatu nahi izan zuen Xanek; alabaina, su-gaineko lapikotik pir-pir
|
ari ziren
indaben usain gozo-gozoa zetorren; eta: " jan, jan", esan zion amatxik, labetik ogi xerra errearin batzuk ateraz, gurina eta mermelada ere Xanengana bilduz;" gaur ere euriantza dago", esan zuen, arropen baldea jasota, leihoz kanpora begira.
|
|
|
Film bat izan behar zuen, non ez ziren albisteak, edo erreportaia bat. Espainolez
|
ari ziren
. Zer zen hura, baina?
|
|
|
Xanek eskua erretiratu, kanpora begiratu zuen. Fabrika zahar baten ondotik
|
ari ziren
igarotzen; haren kanpo-horma luzeetan pintada koloretsuak zeuden: letra ulergaitzak, su bat, zenbait aurpegi misforme.
|
|
|
Ez zen, ordea, apeaderorik hantxe. Euren parean, bietatik hara, lan-kabina prefabrikatu baten ondoan, bi langile, borra bana erabiliz, iltze antzeko burdina erraldoi bat lurrean sartzen
|
ari ziren
.
|
|
|
Laster berria ahoz aho hedatu zen bagoian: bonba abisu bat izan zen, zibilak trenbidea miatzen
|
ari ziren
. Hala ere, ez zirudien inor hartaz oso arranguratu zenik.
|
|
|
Alaba burlatiak sutondoa utzi zuen; berriz ere mahaira heldu, haren gainean liburua zabaldu, ikasi-itxura egin zuen; zinez noski, June eta kanpotar hura zertaz
|
ari ziren
, jakinminez arrimatu zitzaien. Alabaina Xanek:
|
|
|
Bera aintzat hartzeak apur bat harritu, apur bat harrotu zuen Xan; hala ere, Gari eta burusoila kalapitan hasi zirenez, Xan han ziren langileei begira gelditu zen. Bi gizon sabaiko zulo batetik kable batzuk ateratzen
|
ari ziren
. Makina handian ari zirenek berriz, ernerik, ardura handiz lan egiten zuten.
|