|
2001
|
|
|
“Jarduera fisikoa eta osasuna” gida nerabeen gurasoei zuzenduta dago, beren seme-alabei ariketa egiteak osasunari dakarzkion onurak irakasten laguntzeko. Osasun Ministerioak emandako datuen arabera, neskek mutilek baino ariketa fisiko gutxiago egiten dute adin guztietan eta gizarte-klase guztietan, eta ikusten da, halaber, hamaika urtetik aurrera gutxitu egiten dela bai neskatoen bai kirolean
|
ari diren
haurren ehunekoa. Gidak dio kirolak onura dakarrela, haurtzaroan osasuntsu hazten eta garatzen laguntzen duelako, eta ikasteko gaitasuna, autoestimua eta soziabilitatea areagotzen dituelako.
|
|
2002
|
|
|
Baina tamalez, literatura gutxi erantsi diote egileek. Gaur erakunde humanitarioen babesean bergizarteratzen eta ikasketetan
|
ari diren
haur eta gaztetxoen marrazkiek osatzen dute koadro gogorra.
|
|
|
Dena den, dieta aberatsak murrizketa horiek orekatzen dituenez, arriskurik ez dago baina, halaz ere, horien kontsumoa kontrolatzea komeni izaten da nutrizio-alorreko premia handiak dituzten pertsonen kasuan: hazten
|
ari diren
haurrak eta nerabeak, emakume haurdunak eta umea edoskitzen ari diren amak, digestio-aparatuan arazoak nozitzen dituzten pertsonak, elikagaien hainbat nutriente behar bezala aprobetxatzea galarazten duten egoerak, etab.
|
|
|
bere nagusia pasioaren mende ikusten badu, hura salbatzeko ahalegina egin behar duela uste diat eta ez amildegira daraman maldatik bultzatu. Igerian ikasten
|
ari diren
haurrei gutxiago nekatzeko ihizko igeri-eraztuna jartzen zaien modura, igeri egin eta besoak errazago mugitu ahal izateko, uste diat era berean esklaboak bere nagusi maiteminduaren igeri-eraztuna izan behar duela, ur gainean eusteko eta zunda bat bezala hondoratzea eragozteko. Bere nagusiaren aginduak asmatu behar ditik; bere begiek haren borondatea bere kopetan irakurri behar ditek.
|
|
|
Eta ahalegin horretan, irudimena, ahalegina eta eraginkortasuna konbinatuz, gobernuz kanpoko erakundeek (GKEak) distira egiten dute. Save the Children-Españak Perun egiten du, Acción con los Niños tokiko GKEarekin, Lan, Hezkuntza eta Osasuna (TES) programarekin, “lanean
|
ari diren
haur eta nerabeen garapen pertsonala eta lanekoa sustatzeko” proiektuarekin. NATak, Latinoamerikan ezagutzen den bezala, milioika euroren truke (17,4) kontatzen ditu, eta egunero agertzen dira kaleetan, mendian, tailer informaletan, adreilu-fabriketan eta meategietan.
|
|
|
Askoz sarriago entzun edo irakurtzen da polizia zakur batek etxeko haurra hil duela, zakurra jaten
|
ari zela
haurra janariarekin jolasean hasi delako. Zakurra sumindu eta haurra hil.
|
|
|
Lehenik beheraka eta gero goraka egiteari esker, argi ikusten zen errepideak La Arboledako etxarteraino egiten zuen marrazkia. Bertara ailegatzeko beste hamar minutu beharko zituela kalkulatu zuen, eta bien bitarteko denbora gehiena eskumako zelai batean futbolean
|
ari zen
haur hamarkote bat behatzen igaro zuen. Arretaren haria baloiaren zertzeladei lotua zuen, hasiera batean begitandu baitzitzaion erdi hustutako baloi arrunta zela, baina bidean aurrera egin ahala zalantza sortu zitzaion, ez ote zen eskuz jokatzeko pilotekin egiten den legez sokaz estu-estu eutsitako objektu esferikoa besterik.
|
|
2003
|
|
|
Euskaraz zerbait egiten dugularik tokia badago denentzat. Gure sareetan
|
ari diren
haurrak ez dira ikastolara joanen, eta beraz, irakaskuntza elebiduna eskaintzen bazaie, hobe nik uste. Adibidez, Sarako eskolak Hegoaldeko beste eskola publikoetako gurasoekin batera parte hartzen du tokian tokiko festetan, eta guretako askok Herri Urrats festan ere parte hartzen dugu.
|
|
2005
|
|
|
Kristalaz bestaldera, zabuetan
|
ari dira
haurrak. Prakak bustiko zaizkie, pentsatu du Juliak.
|
|
|
Barre batean ari ziren, mozkorturik baleude bezala –uxual botila huts bat, pixkanaka edana... agian hordi ziren, benaz–, balantzaka, egongelako eta korridore estuko alfonbrak kiribildu eta bidetik baztertzen. Algara isilean zebiltzan biak, halakorik posible bada behintzat; zaratarik ez ateratzeko ahalegin gehiegirik egin gabe, halere, ez gaua eta ez goiza ez zen ordu hartan, gaiztakeria bat egiten
|
ari den
haur bihurrien gisan. " Biok batera:
|
|
2006
|
|
|
Dindaia Fundazioko kideek esan digutenez, euskaldun zaharrak lehenesten dituzte, haiek alor informalean euskaraz aritzeko erregistro gehiago dutelako, baina hainbat zonaldetan euskaldun zahar gazteak aurkitzea ez da batere erraza. Dena den, begirale horiek formatzeko ikastaroak ere antolatzen dituzte, azken finean, beraiek
|
ari baitira
haur-gazteekin zuzeneko lanean. Ohikoena da Dindaia Fundazioak bere zerbitzuak eskaintzea eskolei, baina gurasoek beraiek ere eskatzen dituzte.
|
|
|
Adingabeentzako diskoteken kasua berezia da: horietan, hamar enplegatutik lauk erretzerik ez zegoela aitortu zuten arren, ezer ez zieten esan araua urratzen
|
ari ziren
haur eta nerabeei.
|
|
|
Ez, beti bere xokoan zen eta harritua. Momentu hartan berean, ohartu zen, bere matelan malko ttiki bat irristatzen
|
ari zela
haur bat irristagailuan bezala. Baina, malko hori ez zen tristurazko malko bat baizik eta zirrara handiko malko bat.
|
|
|
Jamesonek janari piloa zeukan platerean, eta ez zekien nondik heldu. Aho zabalik zegoen, jateko tresnak erabiltzen ikasten
|
ari den
haurra bezala.
|
|
2007
|
|
|
Igeri
|
ari diren
haurrak dohatsurik, ez herrarik
|
|
|
----------, (2003): . Talde-identifikazioa, barne-taldearekiko faboritismoa eta hautemandako homogeneotasun-maila testuinguru soziopolitiko desberdinetangaratzen
|
ari diren
haur eta nerabeengan?, Uztaro, 43, 105 -122.
|
|
|
Hirugarren maila, garatzen
|
ari den
haurrari dagokio. Haurrak, egunero, historia pertsonal bat izaten du eta, horrek, bere egungo gaitasunetan ez ezik, haurraren etorkizunean ere eragiten du.
|
|
|
Lehenik eta behin, haurrari gertakariei buruz berez sortzen zaizkiongalderetatik abiatu behar du. Horretarako, lehenengo aztertu behar ditu ikertu nahiduen haurraren adin bereko edo txikiagoko haurrek beren buruari naturalki egitendizkioten galderak, eta, gero, galdera horiek ikertzen
|
ari den
haurrari egin. Galderahoriei emandako erantzunetan oinarrituz ezagutu ahal izango ditu garapen-arobakoitzean haurrak eraikitzen dituen irudikapenak.
|
|
|
3 Behatu jolas sinbolikoan jolasten
|
ari den
haur bati eta saiatu aztertzen haurhorrek beste pertsonez duen ezagutza.
|
|
|
Hasieran, haurra eta ama bat eginda daude, ararterik gabe. Baina harremanhorretan zerbait garatzen
|
ari da
haurraren baitan. Hala, seigarren eta hemezortzigarren hilabeteen artean, haurra, mugimenduei dagokienez heldugabea, beregandikkanpo dagoen irudi batekin identifikatzen hasten da, ispiluan erreala izan daitekeenirudi batekin edo beste ume batekin, bai eta amak igortzen dizkion mezuekin ere(, zein ederra zaren?,, nire bihotzeko kuttuna?, eta abar), haurrak horretarakobateratasun neurologiko eta motorrik ez badu ere.
|
|
|
Edari batzuei arrautza-proteinak eranstea ez da gauza berria, betidanik erabili izan baita elikagai hori zenbait errezeta aberasteko. Normalean, adibidez, hazten
|
ari diren
haurrentzat edo eriondoentzat erabiltzen da. Arrautza bat kakao disolbagarriarekin irabiatu eta esnearekin diluitzea aukera bat baino ez da.
|
|
|
Zurezko etxe tipitoek bi aldeetarik mugatzen zuten karrika hartu zuten, autoaren leiho apalduetarik bizikletekin jostetan
|
ari ziren
haur gazteen irri argiak beharrietan zeramatzatela.
|
|
|
Galego batekin tira, baina beltz batekin? Hori bai ezetz –eta bolantekada batez pasa du izkina, eta marihuana erretzen
|
ari den
haur baten begi zuriak ikusi ahal izan dira iluntasunean– Txutxumutxuak, ez dira besterik.
|
|
2008
|
|
|
Adierazle batzuk positiboak izanik ere (elkarteen eta euskaltzaleen lana, euskara eta euskaraz ikasten
|
ari diren
haur kopuruaren emendatzea, botere publikoen jarrera berria), badirudi" hizkuntzaren nahi"," motibapen" horiek ez direla behar bezain eraginkorrak izango euskararen egoera aldatzeko.
|
|
|
Nutriente horietako batzuek metabolismoko eta nutrienteetatik energia-erauzte prozesuko erreakzio zenbaiten eragile-kide gisara esku hartzen dutenez, hazten
|
ari diren
haurrentzat biziki garrantzitsuak dira.
|
|
|
Litekeena da estatus bakoitzaren subjektuen garapena ezberdina izatea. Adibidez, maila ekonomiko baxuko familia batean garatzen
|
ari den
haurraren ezagutza maila eta maila ertaineko familia bateko haur batena ezberdinak izan daitezke, bigarrenak lehenak baino baliabide gehiago izan ditzakeelako (teknologia berriak, eta abar).
|
|
|
Logopedentzat eta psikolinguistentzat diagnostikoa zehazteko lagungarri izaten ari da beste hizkuntzetara egokitutako galdetegi hau, eta KGNZ tresna ere hala izango delakoan gaude, diagnosian bezala tratamendua zehazteko ere lagungarri izango delakoan. Alde batetik, komunikazio-eta hizkuntza-arloetako lagin zabalaren emaitzak eskaintzen ditu; bestetik, euskara garatzen
|
ari diren
haur kopuru handi baten jokaerak jasotzen ditu. Tresna honek, gainera, hizkuntzarako gaitasunaren garapenean arlo indartsuak eta makalak antzemateko aukera ere ematen du.
|
|
|
Jolasten
|
ari direnean
haurrek batzuetan objektu bat beste batez ordezkatzen dute. Adibidez, panpinazko hartzari janaria eman nahi diotenean egur zati bat sagarra dela imajinatzen dute, edo ontzi bat txapela dela.
|
|
|
Azken finean, etxeko atea ixten denean, zarata kanpoan gelditzea da asmoa. Hala ere, askotan hori lortu ezineko desira bihurtzen da, eta benetan entzuten dena da, berriro ere, autoen, motoen eta kamioien zirkulazioa, obra baten zarata edo parke batean jolasten
|
ari diren
haurrak. Okerrenean, etxebizitza aireportutik hurbil egon daiteke, aisiarako gune batean edo autobide baten ondoan, eta, beraz, ezin da jasan.
|
|
|
Hala ere, garaiz egindako diagnostikoa eta osasun-hezkuntza ona erabakigarriak dira konplikazioak eta ezintasunak murrizteko eta heriotzak saihesteko. Bestalde, elikadura txarraren, obesitatearen eta bizimodu sedentarioaren ondorioz, 2 diabetesa izugarri hazten
|
ari da
haur eta nerabeen artean, eta munduko osasun publikoko arazo bihurtzen ari da. Eskura dauden azken ebidentzien arabera, diabetes-mota hori prebenitu egin daiteke, pisua gutxituz eta jarduera fisiko neurritsua eginez.
|
|
|
Karen Sands-O' Connor (Detroit, AEB, 1969) izan zen atzo hizlari nagusia Donostiako Miramar jauregian egiten
|
ari den
Haur eta Gazte Liburuaren IV. Iberiar Biltzarrean. Multikulturalismoaren kontzeptuak AEBetan izan duen bilakabidea aztertu zuen, hara joandako euskal herritarrei buruz idatzitako haur eta gazte literaturako hainbat liburu adibidetzat hartuz.
|
|
|
Baina ametsak ez dira argazkietan sartu, eta hemen errealitatea dago. Iruña kafetegian dantzan dabiltzan kalamarrak; cow-boy kapelak saltzen dituen afrikarra; ehunka puxika zintzilik dituen ijitoa; goiz eta gauez, izkina berean, zutik dagoen pailazoa; nekatuta eta aspertuta dagoela-eta kasketa amaigabean
|
ari den
haurra.
|
|
|
Zergatik handitzen
|
ari da
haurretan gizentasuna?
|
|
|
«Hello» eta «hello»
|
ari dira
haurrak harri-jasotzaileei deika Elgoibarko (Gipuzkoa) plazan; plazaren erdian, harri-jasotzaileak, ingelesez horiek ere. Craig eta Paul Pumphrey anaia estatubatuarrak dira National Geographic-eko Superhumans saioko protagonistak.
|
|
|
urak lo hartu eta, tapakirik gabe, hoztu"; edo oso ondo ikusiak daude, baina umeentzako literaturan bakarrik, ez bizimoduan. Sinisteko moduko gezurrak dira arriskutsuenak, eta sinisteko moduko gezur tristeekin
|
ari gara
haur garaikideen galderak ixilarazten. Ez dakit zer ikusteko gauden.
|
|
2009
|
|
|
Haur Hezkuntzan lan egiten duen irakasle batek ziklo horren garrantzia azpimarratu nahi izan zuen. Haur Hezkuntzako garaian
|
ari dira
haurrak euren gorputza esploratzen eta garai hori geletan baliatzea aldarrikatzen zuen. Kontraesanak ere gogora ekarri zituen:
|
|
|
Kafeina substantzia kitzikatzailea da, eta kafe gehiegi hartzen bada, edo kafeina duen beste zeinahi edari, ezinegona eta loezina sor ditzake amaren esnea hartzen
|
ari den
haurrarengan.
|
|
|
Garai horretan hazten
|
ari da
haurra, eta horregatik izaten du gose gehiago (jaio eta hirugarren astean edo hilabete eta erdi igaro ondoren ere gerta daiteke hori).
|
|
|
Zenbait hirik baditu prostituzioan
|
ari diren
haurrei laguntzeko ekintzak. Horietako entzutetsu bat Children of the Night da, 1979an Lois Leek Hollywooden hasia.
|
|
|
Lee soziologiako doktorego-tesia egiten ari zen prostituzioaz, eta Hollywoodera lana edo bizimodu erraza bilatuko zutelakoan etorri eta prostituzioan
|
ari ziren
haurrentzat etxea ireki zuen. Horietatik asko Sunset Strip kalean proxeneten mende gelditzen ziren.
|
|
|
Nola kendu bista gainetik etxea hankaz gora jartzen
|
ari den
haurrari. Orain arte nire etxean zegoen bakearekin?
|
|
|
Alferrik. Bertze egitekorik gabe, gazteluko lubakietan jostetan
|
ari ziren
haurrei begira egon nintzen, bekaitz apur batez. Gero, erreginaren agindua betetzera abiatu nintzen.
|
|
|
Gure aldean, Nafarroako errege zen buru. Hemen, isilik zegoen artilleria, lotan
|
ari den
haurra bezala.
|
|
|
Afrika Erdiko Errepublikako errefuxiatuek desnutrizioa jasateko arrisku handia dute; heriotza-tasak, berriz, eremu batzuetako larrialdi-atalasea baino sei edo zazpi aldiz handiagoak dira. Egoera bereziki kezkagarria da haurdun dauden eta bularra ematen
|
ari diren
haurrengan eta emakumeengan. Emakumeak eta haurrak dira bi talde ahulenak.
|
|
|
Hala ere, Narmak auzoan, familia askotan dute desadostasuna. Plaza berean, emakume talde bat eztabaidan
|
ari da
haurrak eskolatik irten zain dauden bitartean. –Ahmadinejadi eman behar diogu botoa, munduak Iran errespetaraztea lortu baitu, eta inork eraso ez diezagun?, dio ziur Iraken kontrako gerran martiri izan zen baten arreba gisa aurkeztu zaigun emakume batek.
|
|
|
Handik pixka batera, hantxe zeuden biak isilik txikitxoari begira, nola mugitzen zuen bere burutxo beroa alde batetik bestera, intzirika eta titiaren bila ari; berehala lasaitu zen, ordea, eta han entzun zuten haurraren intziri moduko hura, ase eta pozik, esnea hartu ondoren loak hartzen
|
ari den
haur baten intziria. Ahapeka hitz egiten hasi ziren orduan:
|
|
|
Egia da zenbait kulturatan umeen kontrako indarkeria fisikoa normaltzat jotzen dela, emakumeen kontrako jardunarekin antzera gertatzen da, eta gurean ere halaxe zen duela ez horrenbeste. Zenbait lekutako sentsibilitateak ez du umeei egurra emate horretan, ez gara
|
ari
haurra hil zorian uzteaz, lotsatzeko, errukitzeko edo haserretzeko (horrenbeste) motiborik ikusten.
|
|
2010
|
|
|
Hala da. Ama batek lehengoa esan zidan, hain justu, sentsibilitate hori erakusten
|
ari zitzaiola
haurrari, eta jolasaldian jan egiten zutela, eraso egiten ziotela... Baina ni oinarri honetatik abiatzen naiz:
|
|
|
a) Derrigorreko desagertzea pairatzen
|
ari diren
haurrez jabetzea, edo haurrez jabetzea, horien gurasoak nahiz lege-ordezkariak derrigorreko desagertzea pairatzen ari direnean, edo haurrez jabetzea, halakoak jaiotzen direnean derrigorreko desagertzea pairatzen ari den ama gatibu dagoela;
|
|
|
Negarrez segitzen zuen, baina ez zen lehen bezain triste eta ez ziren trumoi bilakatzen igortzen zituen auhen eta kexuak. Eta denborarekin, itsasoaren zati batzuk desagertu ziren, lorez lore ibiltzen ziren tximeletei, zuhaitz gainean edo airean kantatzen zuten xoriei, eta soka saltoan
|
ari ziren
haurrei tokia utziz.
|
|
2011
|
|
|
Baina beste batzuetan aitzakia badaukagu, baina ez esentzia. Ez dakigu zer den kontatu nahi duguna, ezpada tarrataka hitzak elkarren aldamenean josi nahi ditugula, kaligrafia ikasten
|
ari den
haurraren mekanikotasunaz, hustuta, mutu, antzu.
|
|
|
Dorreko logelan, kanderailuaren argi mehetan erantzi ditu Ginebrak gerria estutzen dioten gerruntzeak, sabel zuri eta lodia libre utzirik. Leihora hurbildu da eta, erdi ilunetan, barruan hazten
|
ari zaion
haurra jolasean ari dela sentitzen du. Malko batzuk jauzten zaizkio eta ezpainak mugitzen ditu erreginak.
|
|
|
Ama eta aita eztabaidan
|
ari badira
haurrak aurrean direla, gatazkak konpontzeko eredu okerrak hartzera bultzatzen da. Eragin bera du, adibidez, eztabaida horietan aliatu gisa haurrak erabiltzeak.
|
|
|
Kontuan harturik haurren lan modurik makurrenak eraginkortasunez ezabatzeko berehalako ekintza orokorra beharrezkoa dela, eta horren barruan direla, doako oinarrizko hezkuntzaren garrantzia, horrelako lanetan
|
ari diren
haur guztiak halako lan modurik guztietatik askatzeko eginbeharra eta euren birgaikuntza eta birgizarteratzea ziurtatzea, eta aldi berean, euren familien beharrizanen ardura ere izatea,
|
|
|
Bizitza da gure Sistema eraikitzeko dugun abiapuntua eta oinarrizko lehengaia. Gure geletan
|
ari diren
haurren bizitza, hain justu ere. Ikasleen interesetatik abiatzen gara, betiere duten adinaren arabera jokatuz eta, horregatik, jolasa eta helduen munduaren imitazioa dira gelen egituraren oinarria.
|
|
|
Beherakoa sintoma bat, defentsa-mekanismo bat eta arazo bat izan daiteke aldi berean: Sintoma bat da, izan ere, gorozkiak ohi baino likidoagoak bihurtzen badira, zerbait anormala gertatzen
|
ari delako
haurraren digestio-hodian. Defentsa-mekanismo bat, beherakoa berak mikrobioak edo egoera txarrean dauden eta arazoa sortzen duten elikagaiak kentzeko balio duenean.
|
|
2012
|
|
|
Horri irtenbidea emateko, megafoniarekin egitea erabaki dugu. Unai Frantzesena
|
ari da
haurren desfilerako musika prestatzen".
|
|
|
seme-alabak irriz eta pozik ateratzen ditu beti jendeak, baina berez, haurrek negar sarri egiten dute. Baina negarrez
|
ari den
haurrari argazkia egitea ez dago ondo. Ezkontzetako argazki ugari izan ohi dugu, baina hiletetakoak batere ez.
|
|
|
Baina barruan gorderik dena-pertsonak, lana eta sufrikarioak-ez zaio inori interesatzen. Alabaina, argi esan behar da, mendialdea galtzen
|
ari da
haurrak eta eskolak, artisauak eta komertzianteak, medikuak eta, are kopuru handiagoan, nekazariak. Laster ez da ezer geratuko galtzeko, ezta ilusio bakar bat ere".
|
|
|
Eta emaitza ere katastrofikoa da. Eskola elebidun horietan
|
ari diren
haurrek ez dute irakasle bat besterik. Alegia, irakasle bakarra, eta gela bakarra:
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetan, berriz, kakahuete-gurina hirugarren lekuan ageri da bularra hartzen
|
ari diren
haurren alergia-eragileetan.
|
|
|
Alergia-arriskuak ahalik eta gehien txikitzeko helburuz, bularra hartzen
|
ari diren
haurrei zenbait elikagai ez emateko eta dietan aurrerago sartzeko gomendioa egiten dute (arraina, arrautzak eta marrubiak, besteak beste).
|
|
|
Orain badaki senarra haur baten pareko dela. Kasketaldiak noiznahi izaten ditu, eta ibili ere, ikasten
|
ari den
haur baten antzeratsu dabil. Baina Mariak badaki Juanek honezkero pausoak beti atzerantz egingo dituela.
|
|
|
Ur zikina jarioan zihoan belar artean zabalduz, eta inguru guztian pilda nahasi asko zeuden, puntuzko galtzerdiak, indiana gorrizko atorra bat eta oihal lodizko izara handi bat lapar-hesi gainean luzetara hedaturik. Atekaren zaratara, inudea agertu zen, titia hartzen
|
ari zen
haur bat besoan zuela. Beste eskutik tiraka ume gaixo mengel bat zekarren, aurpegia gingilez betea, Rouengo bonetagile baten semea, zeina bere gurasoek, beren negozioan lanpetuegiak, landetxean uzten baitzuten.
|
|
|
Horregatik, haur-eskola ez da haurrengan esku hartzen duen hezkuntza-erakunde bakarra; aitzitik,, haur-eskola hezkuntza-baliabideetako bat baino ez da, eta gizartea hazten
|
ari den
haurrarengan hainbat eratan eragiten duten hezitzailez beterik dago. Denok onartutzat jotzen ditugun eragin kultural moldatzaileak dira erabilgarrienak.?
|
|
|
Ama batek ez ditu ez pixoihalak ezta toallatxoak ere eramaten bere haurrarentzat, nahiz eta, sarritan, hezitzaileak jakinarazi dion. Eskolako zuzendariak pixoihala aldatzen
|
ari zaion
haurrari begira ez egoteko agintzen dio praktiketan ari den ikasle bati, egiteko gauza asko dagoela eta. Hezitzaile bat haur-eskola batean hasi da lanean, eta eskolako psikomotrizitaterako materiala urria da eta egoera txarrean dago.
|
|
|
Muga hori etxeetan eskura dagoen errenta ertainaren% 50 da. Hala, UNICEFen Ikerketa Bulegoa “bere gizarteetan ohikoa denaren oso atzetik geratzen
|
ari diren
haurren ehunekoa kalkulatzen saiatzen da”, azaldu du agentziak. Errumanian, Bulgarian eta Portugalen daude haurren gabezia-tasa handienak Eskandinaviako herrialdeek eta Herbehereek dituzte haurren pobrezia erlatiboaren tasarik txikienak, %7 inguru.
|
|
|
Nola lagundu. Save the Children funtsak biltzen
|
ari da
haurrei laguntzeko «izan duten trauma gainditzen, beren bizitzak berreraikitzen eta gatazka basati bateko zaurietatik berreskuratzen». On line eman daiteke.
|
|
2013
|
|
|
Aizarnazabalgo Sanmiel jaietako beste ekitaldi batzuetarako prestakuntzak ere hasi dituzte herriko hainbat eragile eta herritarrek. Guraso talde bat
|
ari da
haurren danborrada antolatzen eta dagoeneko bertan parte hartu nahi duten haurrek izena emateko epea zabaldu dute: izena liburutegian eman behar da irailaren 9ra bitartean.
|
|
|
Inguru euskaldun peto-petoan gaude, plazan jostetan
|
ari diren
haurrek argi erakusten duten moduan. Arratsaldeko ordu mortuak egiten ari garen bidaiaren alderdi kultural eta soziolinguistikoaz hausnartzeko parada dira.
|
|
|
Auskalo! Dena dela, ikaragarri
|
ari naiz
haurra disfrutatzen. Senarra ere dakien euskara apurra erabiltzen saiatzen da, eta etxean gune euskalduna osatu dugu.
|
|
|
Ez geneukan nora botaka egin, askoren oka lurrean zegoen ordurako. Apaiz bat zegoen nire ondoan, negarrez
|
ari ziren
haurrak isiltzen saiatuz txistua eta danbolina joaz. Itsasontzia gora eta behera zebilen mugimendu bizian.
|
|
|
Zintzurra lehortuta neukan eta ura edateko gogo biziz nengoen. Baina, han botaka egiten
|
ari ziren
haur guztiak ikusita, isilik gelditu eta lokartzen saiatu nintzen, niri ere tripa nahasten hasi aurretik.
|
|
|
Bertzea, meharra, erreformatu suharra eta hamaika gerla-tokitan zaildua. Frantziako eta Nafarroako erregeren emazte ohiak ttal-ttal egin zuen bere sarrera, ibiltzen ikasten
|
ari den
haur baten gisara. Haren besoari konturik, urrats sendoz sartu zen Frantziako erregeren guardiako burua.
|
|
|
hiritik kanpora doazenen zalaparta isildu da eta gelditu, halaber, etxeratzeko presaturik zeudenen zangoak. Atearen inguruan
|
ari ziren
haur oinutsen taldeek ere geldiarazi dituzte beren jostetak. Apezarengana bihurtu dira hamaika begi pare.
|
|
|
odontopediatriara joan haurrei eta helduei eragin kaltegarriak azaltzeko eta ohitura hori uzteko. Informazio hori nahikoa izaten da gehien-gehienek txikiek ez dute atzamarra jo behar. Hatza txupatzen
|
ari den
haur bat ez da erridukulizatu behar Hala ere, gurasoen laguntza beharrezkoa da. Espezialistek gomendatzen dute ez dezatela haurra barregarri utzi edo zigortu hatza zurrupatzen denean, haurren portaerak aldatzen laguntzen duten teknikak. Eraginkorrenetako bat errefortzu positiboa Hau da, adingabea saritzea modu egokian jokatzen duenean.
|
|
|
Saltoka
|
ari ziren
haur eta gaztetxo batzuk, marrazten besteak, eta haiengandik gertu, gustura baita guraso edo senideak. Denak pozik, oporretan baitira.
|
|
2014
|
|
|
Hizkuntza entzun ez duen haurrak ez du hizkuntza ikasiko. Jakin dudanez, euskaraz ikasten
|
ari diren
haurren kasuan ere bada hori: gurasoen bidez entzuten dutena kontuan hartzea ez da nahikoa, eskolara joan eta bestelako iturrietatik ere entzuten dutena hartu behar da kontuan.
|
|
|
Haurrek, aldiz, bazekiten, ikastolan edo eskolan ikasita. Gurekin dantzan ikasten
|
ari ziren
haurren emanaldiak egiten hasi ginenean, pentsatu nuen: " Zer pentsatu behar dute umeek hizkuntzari buruz?".
|
|
|
Eta salto eta salto
|
ari den
haurra ikusi dudanean, justu orduan, flashback antzeko bat pasatu zait burutik.
|
|
|
Anjel zelaietari irakurri diot Gabriel Arestiri buruz idatzi zuen biografian, Euskaltzaindiko Erriberako egoitza Bilboko olerkariak lan egiten zuen lantegitik ateratako oholekin zaharberritu zela, dotore-dotore geratu zirela euskara-ren gordeleku ziren gelak, poetak bere beharretik lortutako ohol-tzarrekin. Gu Arestiren ohol sendo horien gainean kolorezko kla-rionez margotzen
|
ari garen
haurrak baino ez gara.
|
|
|
Litekeena da estatus bakoitzaren subjektuen garapena ezberdina izatea. Adibidez, maila ekonomiko baxuko familia batean garatzen
|
ari den
haurraren ezagutza maila eta maila ertaineko familia bateko haur batena ezberdinak izan daitezke, bigarrenak lehenak baino baliabide gehiago izan ditzakeelako (teknologia berriak, eta abar).
|
|
|
Etxeko trikimailuak eta soinuak negarrez
|
ari den
haurra lasaitzeko
|
|
|
Batzuetan, bularreko haurraren kolikoak estresatuta egotearen ondorio dira, eta tentsioa askatu behar izaten dute, eta horretarako duen tresna negarra da. Nolanahi ere, bost trikimailu daude negarrez
|
ari den
haurra lasaitzen laguntzen dutenak. Hala ere, ez dute formula matematiko gisa funtzionatzen, ez dute emaitza bera ematen haur guztiekin, ezta adin txiki berarekin ere.
|
|
|
Irudia: opel 2006 Panpinarik benetakoenak beren txokoa bilatzen
|
ari dira
haurren jokoan Polemika ez da berria. Panpina oso ezagun batzuk lortu ezin den ideal estetiko bat sustatzeaz eta, beraz, bat emateaz akusatu dira. eragin negatibo «haiek bezalakoa izatea» nahi duten neskentzat.
|
|
|
Bestetik, ikasleekin azaroan zehar gaia eskola orduetan landuko da, horretarako hainbat euskarri prestatu direlarik (Haur Hezkuntzako ikasleentzat ipuina, LH eta DBHrako powerpoint aurkezpena…). Gainera, eguna girotzeko ikasle nagusiek txapak egingo dituzte, pegatinak…, umeentzako jolasak eta tailerrak ere egongo dira, eta behin betiko egitaraua osatzear badago ere, Laida Mujika ikastolako zuzendaria eta bertan
|
ari diren
haurrak eta horien gurasoak Arrasatera etorriko dira ekimenean parte hartzera.
|
|
|
Horietako bat Pausun dute. Bi prefabrikatutan ikasten
|
ari dira
haurrak. Ipar Euskal Herriko ikastola handiena da Hendaiakoa.
|
|
|
Pioren harategitik igarotzean, han ikusi zuten harakina, pala batez denda inguruko elurra kentzen, kendutakoa izkina batean pilatzen, ahotik lurruna zeriola. Beraundik behera zetorren maldan lerekin
|
ari ziren
haurrak, batzuk behera ziztuan eta beste batzuk gora, lera sokatik helduta. Baina haur gehienak zabor poltsen gainean ari ziren, edo irristatzeko balio zezakeen edozeren gainean; eta, hain zuzen, mutil irudimentsu haietako bati erreparatu zion Xabik, burua izterren artean sartu eta erretilu batean ziztuan zetorrena, hain azkar ze maldaren magalean zegoen sakanean hegan atera baitzen, alde batera haurra eta irristailua beste aldera itzulika, hura Xabiren oinetaraino ailegatu zen arte;" Real Sociedad, Campeones 1981 -82", irakurri zuen Xabik erretiluan, batzuk zutik eta besteak makurtuta ageri ziren Realeko jokalarien gainean idatzirik.
|
|
|
Etxerat heldu delarik Manex Donetx, hatua atarian utzirik, xoratzen diren zakurrei kasu eginik, supazterrean atzeman ditu etxekoak, afal aitzineko tenorean, barrukiko lanak eta oro finiturik, goiz iluntzen baitu oraino. Ama ile mozten
|
ari zaie
haurrei su aitzinean, eta guraizeak lurrerat jausi zaizkio semea" Gabon" erranez sumatu duelarik atalondoan. Senideak oro loriatuak dira Manex etxean sartzen ikusirik, ez baitzuten espero.
|
|
2015
|
|
|
Ba al dugu boterea eta interakzio ereduak birpentsatzeko aukerarik/ beharrik?" Hiztun berrientzat berebiziko garrantzia daukan arnasgunea eskola da, hizkuntzaren ikaskuntzaren ardura nagusia eskolak hartzen duelako, bereziki euskara gutxi egiten den auzo, herri eta hirietan. Ardura hori irakasleena bakarrik ez, eskola osoarena da, harena baita etxean erdaraz hazten
|
ari diren
haurrak eskolan euskalduntzeko hizkuntza proiektuaren ardura. Ezagunak dira, esate baterako, irakasleen estrategia bereziak haur hiztun berrien hizkuntzaren ikaskuntza bideratzeko (Mard, 1995).
|
|
|
Azkenik, zifra zirraragarri horien laburpena osatzeko, Elikagaien Mundu Programak emandako beste datu bat ekarriko dugu: herrialde aurreratuetan, Lehen Hezkuntzan
|
ari diren
haurretatik, 66 milioi gosez joaten dira eskolara.
|
|
|
Muino batean goratua, jauregia dirudi hilerriak. Eskola dirudi, esne-zopak gosaltzen
|
ari den
haurrarentzat, basoko etxola dirudi ipuin mitologikoetan. Hain dago garbi, hain dago bare, hain dago apain, ezin ekidin baitaiteke dekoratu beldurgarri baten irudia.
|
|
|
Amak, irribarrez, beste musu presati bat eman eta, bazkalorduan nire bila etorriko zela aginduta, urrats arinez urrundu zen. Eta halaxe gelditu nintzen, futbolean
|
ari zen
haur taldeari isilean begira, burukoaren azpian ehortzirik gelditu zen xake liburua gogoan eta nire zorte makurra madarikatuz. Luze gabe, haur jostariek ere begirada arretatsuak bota zizkidaten, bai niri, bai ipur azpian neraman gurpil-aulkiari (inondik ere, aulkiak nik baino interes handiagoko begiradak jasoko zituen).
|
|
|
Negarrez
|
ari den
haurra lasaitzeko abestiak, bideoan
|
|
|
Irudia: De memeko Haurtxoen musika eta lasaitasuna Ez dago formula matematikorik, ezta negarrez
|
ari den
haurra lasaitzeko trikimailurik ere. Zenbait teknikek, sarritan, edozein umerekin probatzen dute:
|
|
|
Baina horrek ez du esan nahi, noski, horri buruzko ikerketarik egin behar ez denik; horren emaitzetara arreta jartzea komeni da. Azterketa baten arabera, haurdunaldian mugikorra erabiltzea kaltegarria izan daiteke prestatzen
|
ari den
haurraren garunerako. Zehazki, haurrak kontzentrazio-arazoak eta hiperaktibitatea jasan ditzake etorkizunean.
|
|
|
Espainian bidegorriak daude espaloiaren ondoan, bizikleta-altzairuak, zaborrez edo lokatzez betetako bide zizistak, mantentze-lanik gabe, interkonexiorik gabe… Horiek guztiak ondoren zehazten dira. 1 Bizikleta-erreian oinezkoak Ez da harritzekoa bizikletarekin joatea, eta, bat-batean, ikusiko dugu ibilgailu horretara doan erreian pertsona batzuk paseatzen edo familia bultzatzen
|
ari direla
haurraren kotxea bultzatuz. Ez da begirunerik!
|
|
|
Alkohola da, haurdunaldian, gizarte-kontsumorako substantzia arriskutsuenetako bat. Kantitate txikietan ere, ondorio kaltegarriak eragiten ditu burmuinean, nerbio-sisteman eta prestatzen
|
ari den
haurraren hainbat organotan, eta bizitza osoan eragina izan dezaketen beste hainbat arazo ere izaten ditu. Artikulu honek gai horri buruzko azken azterketen zifrak eskaintzen ditu, etapa honetan tanta bakar bat ere ez edatearen garrantzia, azaltzen du nola eragiten duen alkoholak haurdunaldian eta haurtxoan, eta gaur egun bi kanpaina egiten ditu substantzia horren kontsumoaren aurka.
|
|
|
Diputatu-karguan, zoroetxea bisitatu zuen behin. Migel Arraratsen arabera, harriturik gelditu zen pabilioiaren zikinaz eta internoen bizi-baldintzaz, jende helduak masturbatzen
|
ari zirela
haurren artean. Pabilioi berri baten eraikuntza-lanetan sarrarazi zuen Aurrezki-Kutxa, umeak helduengandik bereizteko bederen, eta zentroko mojeei telebista bat eman zien opari, bere sakeletik pagatua.
|
|
|
Bestetik, arazo estrukturalaz gain, gauzak egiteko moduan ere hutsune handiak izan dira. Jatorrizko hizkuntzak irakastera etortzen ziren irakasleak askotan bigarren mailakotzat hartu dira ikastetxeetan; beste askotan motibazio gutxiko pertsonak izan dira, lanpostuagatik ari direnak, ikasgelako ariketetatik kanpo gaztelaniaz
|
ari direnak
haurrekin ere; hizkuntzaren gramatika irakastetik harago ez da egon motibazio eta erabilerari buruzko programaziorik.
|