2004
|
|
Nik banekien non egongo zen La Vache, Antiaju Berde eta errotako hortzaundiak zaintzen alegia, eta bisita bat egin behar niola pentsatzen nuen egunero; ordea azkenean Balantzategiko lokatz eztian sartuta gelditzen zitzaizkidan lau hankak. Era berean, gogoratu egiten nuen biok kanposantu ttikian edukitako hizketaldia, eta gerra kontu haiekin jarraitu egin genukeela esaten nion neure buruari, baina batzuetan goizegi eta besteetan beranduegi iruditzen zitzaidan arazo haietaz arduratzeko, eta hurrengo egunerako
|
uzten
nuen dena. Esaera zaharrak dioen bezala:
|
|
Egun hartan, Pauline Bernardettek komentuan sekula egiterik ez dagoen gauza bat egin zuen, ateak zabaldu eta gure lorategian sartzen
|
utzi
kanpoko jendeari. Sei neska mutil ziren, motxila eta botadunak, komentuaren arkupetan azaldu eta beren mendi denda zabaltzeko baimena eskatu zutenak.
|
|
—Baina, Soeur —ekin zion berriro Rubiok, taldean buru egiten zuenak— Ezin gaituzu kanpoan
|
utzi
. Inguru guztian mendia besterik ez dago, eta beldur gara.
|
|
Beti han da. Baina, ez dakit, nik uste bera
|
utzi
genezakeela kanpoan —esan zuen Genovevak ohizko seriotasunarekin.
|
|
Beraz, leku hartan ixten zituzten ukuiluan gelditu ezin zirenak. Alde batera, harrigarria ere iruditzen zitzaidan, zeren normalki ez baitziguten belaze borobilera pasatzen
|
uzten
, ezta belarra oso hazia zegoenean ere.
|
|
La Vachek ere adi entzuten zuen salatik zetorrena, baina hala eta guztiz ere, nahiz bera eta biok izan ukuiluan esna geunden behi bakarrak, nahiz nik berarekin hitz egiteko gogo izugarria eduki, ez nintzen beragana joatera ausartu. Haserretuta egongo zela pentsatzen nuen, ez zidala behin ere barkatuko bera alde batera
|
utzi
eta behi makalekin ibili izana.
|
|
Promes egin nion neure buruari orduantxe bertan:
|
utzi
egingo nuen behi makalen taldea. La Vacherekin adiskidetu beharra neukan kosta lain kosta.
|
|
Behi makalen konpainia
|
uzten
dut, eta horrek desertura eramaten nau. Chevrolet kamioiak gero eta pentsu gehiago ekartzen du.
|
|
Bere barruan borroka handi bat zeukan, basurdetasunaren eta behitasunaren artekoa, eta borroka hori mindu egiten zen gure bost auzoak aurrean jartzen zitzaizkionero. Bere Ahotsak, garai batean" jo, sartu adarra, alde egin baso itxira" esaten zionak,"
|
utzi
lagun zaharra eta hartu berriak, pasa basurdeen aldera" esaten zion orain. Ordea bere buruak ezetz esaten zion, bera behia zela eta behi segi behar zuela.
|
|
Nahi luke, hemen egin dituzten lapurreta guztiak egin eta gero. Basorik ere ez dute
|
utzi
ia.
|
|
Kobazulo hartatik atera eta poliki poliki abiatu nintzen mendian barrena. Ez ordea, polikitasun hura, Setatsuari obeditu eta paseatzeko asmoa nuelako, baizik eta La Vacheren aldaketak indarge
|
utzi
berria ninduelako. Jakina, espero nuen bere erabakia, baina hala ere kolpea hartu nuen bera basurde artean etzaten ikusitakoan.
|
|
Pentsamendu haiek alde batera
|
utziz
, gizonak kantatzen zuen tokira abiatu nintzen, eta bi etxe elkarren ondoan zeuden tontor batera iritsi. Bi etxe haietako baten balkoipean zegoen gizona, eta halaxe zioen doinu bizi bizian:
|
|
" Ondo izua da, behintzat!", pentsatzen nuen itzalari begira, eta, garai bateko udazken hostoekin bezala, apustuak egiten nizkion neure buruari: baietz Haundia hiru egunetan aspertu, baietz laster
|
utzi
kantatzeari.
|
|
—deitu ninduen nire barruko Setatsu, Ahots edo dena delako horrek aspaldi, tximista eta trumoi gau batez, eta ondorenean memoriok idazteko agindu zidan. Alegia, ez nuela mundu honetatik alde egin behar aurrez nire testigantza
|
utzi gabe
.
|
|
arindu egingo nintzela karga batez eta, goldeak lurra jiratzen duenean bezalaxe, txukundu eta saneatu egingo nituela barruak. Lerrorik lerro, sailez sail, erantzun egingo nien galderei, eta agerian
|
utziko
nire bizitzaren materia.
|
|
—Erradazu, Mo —eskatu zidan berak azenarioak
|
utziz
. Besoak tolestatu eta zain jarri zitzaidan.
|
|
Zer pasako da memoriak bukatzen ditudan egunean? Barrukoak zerbaitengatik aipatuko zidan testigantza
|
uzteko
kontu hori.
|
|
Behi makalen konpainia
|
uzten
dut, eta horrek desertura eramaten nau. Chevrolet kamioiak gero eta pentsu gehiago ekartzen du.
|
|
Lehenengoa, zaldi gorri bat, oso fina, oso dotorea, kopetan lauki txuri baten antzeko mantxa zeukana; bigarrena, gizon gazte eta hortzaundi bat, igeltseroa edo, errotaren teilatuan lanean ari zena; hirugarrena, aurrekoaren anaia bixkia zen beste hortzaundi bat, hori ere teilatuan; laugarrena, Antiaju Berde. Honek hirurogei bat urte zituen, eta —azal txurikoa, aurpegi edo lepoko zaintxo urdinak agerian
|
uzten
zizkiona— botila kristalarekin eginak ziruditen antiaju berde batzuk zeramatzan. Bai egun hartan eta bai gero, halaxe ikusiko nuen beti, antiaju berde haiekin, begiak ezkutatuta.
|
|
Nola ez beitzioen elkarri entelegatzen, kexuak eta aharrak sortzen zituzun nonahi, eta ez zeien lanean aritzen ahal. Halatan, torrea bere hortan
|
utzirik
, jendea oro, saldoka, nor bere mintzaje berriarekin, mundurat buruz partitu zen. Gu uskaldunok, Pirinio bortura dino heldu ginen.
|
|
Nik horixe egingo nuen han egotera: guztiak aitzur, pala eta pikatxoirik gabe
|
utzi
, eta kitto.
|
|
esan zuen Antiaju Berdek bere onetik aterata. Larruzko bastoia lurrean sartuta
|
utziz
, zaldiagana jo eta zorro batean sartuta zeukan fusila ateratzen hasi zen. La Vache qui Ritek garrasi egin zidan:
|
|
—Lagun on ona, mundu honetan ez dago ordutan ibiltzea baino gauza hoberik —esaten zidan—
|
Utz
ezazu gaua gaueko mozolo, saguzahar eta abarrentzat, eta joan zaitez deskantsatzera. Loa galtzen duenak hurrengo eguna ere galdu egiten du.
|
|
Nire desioa hantxe bertan hiltzea zen, baina gazte moxkortuek hori egiten ere ez zidaten
|
uzten
. Burua lurrera botatzen nuen bakoitzean, beraiek altxa eta segitzera behartzen ninduten.
|
|
Setatsua oso modu atseginean zuzentzen zitzaidan, agian herriko festan gertatutakoak izututa
|
utzi
zuelako. Bai, ondo portatu zen aldi hartan Setatsua.
|
|
Esana dago. Ezinezkoa zen memoria horiek berari buruzko aipamen ohorezkorik gabe
|
uztea
, eta ez ditut utziko, bistan da. Orain, jarrai dezadan gau hartan berak erakutsitakoarekin.
|
|
Esana dago. Ezinezkoa zen memoria horiek berari buruzko aipamen ohorezkorik gabe uztea, eta ez ditut
|
utziko
, bistan da. Orain, jarrai dezadan gau hartan berak erakutsitakoarekin.
|
|
bidearen arrastorik ere ez. Gauaren iluntasunak
|
uzten
zion leku guztian, mendiak txuri jarraitzen zuen. Asper asper eginda nengoen.
|
|
Hotzikara batek hartu zizkidan bizkar isatsak, baina nengoen tokian tinko gelditzea erabaki nuen. Behi harrotasunak ez zidan beste aukerarik
|
uzten
.
|
|
Ordea hegogabea naiz eta ezin dut gorputzik mugitu ezpada lurraren gainean lau hankak ondo jarri ondoren, eta orduan ere nahiko nekez, zeren onenak emanda bainago. Hain zuzen ere, eta txori kontuak alde batera
|
utzita
, horrexegatik ez naiz itzultzen Balantzategira, daukadan sasoi kaxkarragatik; sasoirik banu, ez nuke hego beharrik izango, bihar bertan aterako nintzateke bidera. Eta, pentsatzen jarrita, sasoirik gabe ere abiatuko nintzateke baldin eta zenbat denbora gelditzen zaidan jakingo banu.
|
|
Zeren moja hau, ttikia bai, baina halere oso sendoa baita, moztaka eta sendoa, segalari paregabea. Eta didan maitasunarekin, auskalo, ez jakin, agian bete egingo luke hitza eta taxuzko sailik gabe
|
utziko
Pirinio osoa.
|
|
Baina,
|
utzi
oraingoz Pauline Bernardetteren kontuak eta jarrai dezadan nire jaiotegunean gertatutakoarekin. Bada, basoan barneratu nintzen, haserre bizian, muinak kixkaltzen, eta urrutiratzeari ekin nion.
|
|
Eta geroxeago, niri erabat esnatzeko astirik ere eman gabe—: Baina, ez al duzu lo makal eta fruiturik gabekoi
|
utzi
behar. Ez al duzu argi emankor eta on onera etorri behar?
|
|
Arrisku latz batean zaudela? Bada, lasai,
|
utzi
bizitza Aingeru Guardakoaren eskuetan, berak zuzenduko ditu zure pausoak.
|
|
Munduarekiko harremana galduz nindoan apurka apurka. Laster
|
utzi
egingo nion jateari eta edateari, eta hantxe geldituko nintzen betikoz, Venus edo Artizar hari begira, estatua baten moduan.
|
|
—Hitz egingo dugu —erantzun nion. Nahiago nuen hurrengo baterako ateak zabaldu eta gure elkarrizketa bertan
|
utzi
. Eta gainera, urduriegi nengoen ezer gehiago esateko edo galdetzeko.
|
|
—Bada errotakoek zainketa
|
utzi
badute, seguru mendikoak jaitsiko direla. Zeren bila jaisten diren, hori jakingo nuke gustura.
|
|
Zure laguna, erdi behi erdi basurde delarik, ez da agian ondorio zuzen batera iristeko gauza. Baina zu behi osoa zara, alfa
|
utzi
eta omegara zuzen doana, eta berehala argituko duzu misterioa. Zaude pixka batean, utzi Sekretuen Gurpil Handiari hiru buelta ematen, eta ekin ondorenean ahalik eta logika handienarekin pentsatzeari.
|
|
Baina zu behi osoa zara, alfa utzi eta omegara zuzen doana, eta berehala argituko duzu misterioa. Zaude pixka batean,
|
utzi
Sekretuen Gurpil Handiari hiru buelta ematen, eta ekin ondorenean ahalik eta logika handienarekin pentsatzeari. Eta batez ere, eutsi goiari!
|
|
—Karral! —esan zion bere larruzko bastoiaren eztena agerian
|
utziz
. Tematsu jarri izatera, ezten hura sartuko zion bihotzean.
|
|
Katalexua jarri errotan, zaindu haran guztia, eta ezer ez, mendikoak ez zirela jaisten.
|
Utzi
egun batean bijilantzia, eta tak! orduantxe jaitsi mendikoak.
|
|
" Beltzik ez duk ageri hor behean, beraz Antiaju Berde eta besteak ez dituk ageri, beraz jaitsi segituan arrozaren eta beste janarien bila". Gu kanpoan
|
uzten
gintuztenean, berriz, kontrakoa ulertzen zuten mendikoek," kontuz, arriskua zegok, ez jaitsi". Egun arruntetan, berriz, arriskua hala moduzkoa zenean eta, bada gorriak eta beltzak nahastuan handik eta hemendik.
|
|
La Vachek zabal zabalduta zeuzkan begiak. Ni erkituta nengoen, logikaz pentsatzeari
|
utzi
eta lotara jarri nahi nuen. Harro eta pozik nengoen, baina nire ahal guztiak xahututa.
|
|
Poliki, baina jiraka. Honezkero, egun gutxi ditu nagusi berriaren izena agerian
|
uzteko
.
|
|
Goiz batez, oharra jaso eta handik astebetera izango zen, traktore ttiki bat ikusi nuen karretera
|
utzi
eta Balantzategiko haran aldera egiten. Traktore berri berria zen, kolore gorrikoa, egun hartako eguzkiarekin izugarri ondo ematen zuena, eta bi gizon zekartzan gainean.
|
|
Dena dela, behiok ez ginen lapurreta haiekin sobera arduratzen, zeren hortzaundiek gure gisara
|
uzten
baikintuzten, eta ez baitzitzaigun belarrik falta. Aitzitik, inoiz baino belar gehiago geneukan apirileko euriaren ondotik ateratako eguzkiarekin.
|
|
Eta hurrengo egunetan ere ez zuen beste konturik izan, La Vache qui Rit eta La Vache qui Rit. Eta niri gustatu izena. Eta, hala, hartzea erabaki nuen, eta Txapar higuingarria
|
uztea
. Halaxe da, ume frantziar hark bataiatu ninduen.
|
|
" Ezetz? —enperadore mexantak— Bada orain ikusiren duzu." Eta enperadoreak hala manaturik, Eutropio animaleko marmita batean sartu zizuen, dupela bezalako pertzean, eta han zerraturik
|
utzi
. " Otian behar nizie egosi?" —pentsatzen omen zizun Eutropiok kemen handiarekin, zeren eta federik baitzian.
|
2010
|
|
Filosofia horretara jarri zen. Voltairek eta Lockek, besteak beste, mamizko arrazoiak erabili ez bazituzten ere, bidea zabalik
|
utzi
zuten. Arrazoi praktikoen ondoren, eremuen zatiketa etorri zen.
|
|
Bertan izpiritu amerikarraren muina kulturaren eta erlijioaren arteko nahasketa dela aurkitzen du. Hasierako kolonizatzaile protestante haiek, itxuraz, berebiziko oinatza
|
utzi
zuten identitate iparramerikar horretan:
|
|
Hau guztia kontuan hartuta, identitatearen aurkako diskurtso batzuk azkukre koxkorra bezala desegiten dira beren kontraesanetan. Kultura diferente askotatik datorren jendeari zaila egiten zaio ulertzea proposatzen zaien hiritartasun abstraktu hori; haien identitate zati garrantzitsuak alde batera
|
utzi
behar dituztelako, eta, pixka bat arakatuz gero, sekularizazio azal baten azpian balore erlijioso zehatzak berehala agertzen direlako.
|
|
Jarrera honek berarekin du dilema salataria:
|
utzi
behar al zaio inori esklabo izaten, berak hala erabakitzen badu?
|
|
Dilemak ez dauka aterabiderik lehen aipatutako askatasunaren definizio garbirik gabe. Askatasuna aurretik hobetsitakoa egitea bada, ez genioke
|
utzi
esklabo izaten. Baina, askatasuna edozein gauza trabarik gabe aukeratzea bada, zer?
|
|
Finean, Rawlsek oinarrizko korapiloa non dagoen asmatzen du teoria metafisiko eta erlijiosoen artean sakoneko gaietan akordioa ezinezkoa dela ikustean, baina gehiegi eskatzen die gizakiei (nork bere pentsamoldea alde batera
|
uztea
) korapilo hori askatzeko. Jende asko kontsentsu honetatik kanpora geratuko litzateke hasiera hasieratik, eta horiek gabe ezinezko bihurtuko litzateke bizikidetza baketsua.
|
|
Batek esaten dio materialista historiko bati bere munduaren ikuskera ezin duela argudio politikoetan erabili! Edo neoliberal bati bere gizakiaren kontzeptu atomista alde batera
|
utzi
behar duela besteen beharrak eta eskariak juzgatzerakoan!
|
|
Hainbatek, gainera, eremu politikoaren zedarritzeak dakarren galera salatzen du. Argudioen pisua erabakitzerakoan inolako irizpiderik gabe geratzen da elkarrizketa, dena botoen merkatuaren eskuetan
|
uzten
baita. Zein argumentu sartu ahal dira elkarrizketa politikoan?
|
|
Rawlsen planteamentuaren ondoan, Razenak zuzenketa bat erakusten du: jende gutxiago
|
uzten
du akordiotik kanpora. Teoria filosofiko eta erlijiosoak gainetik begiratuz, beharbada errazagoa da autonomia moralaren sustapenarekin ados egotea, teoria orohartzaileak arrazoiketa sekular eta berezia duen teoria politiko bateragarri bat garatzea baino.
|
|
Askatasuna eta berdintasuna ez dira lortzen gauzak dauden bezala
|
utziz
, eta kulturen bizitza ere berdin. Kulturak gizakiari zentzua eman ohi diolako ez da ezer erdiesten dagoena egoten utziz.
|
|
Askatasuna eta berdintasuna ez dira lortzen gauzak dauden bezala utziz, eta kulturen bizitza ere berdin. Kulturak gizakiari zentzua eman ohi diolako ez da ezer erdiesten dagoena egoten
|
utziz
.
|
|
Zailtasun hauek zuzentzeko Rawlsek elkarrizketari jarritako mugak erabil litezke: teoria orohartzaileak alde batera
|
utzi
eta eremu politiko hutsa eraiki. Gainera, teoria rawlsiarraren politikotasunaren obsesiotik eta diktaduratik ihes egiteko, eta bizimodu arruntean egunero aurrera egiteko, Berlinen jarrera tolerante praktikoa bultzatzea ez legoke gaizki:
|
|
Denbora pasatu da, eta antzerako egoeran bizi gara. Ikuspegi batek, diferentzia gutxietsiz, albo batera
|
utzi
edo asimilatu egin nahi du; beste batek, ordea, aniztasuna, gertakari enpiriko gisa hartuta nola edo hala kudeatu egin nahi du.
|
|
Alternatiba ez da erraza. Diferentziak berean
|
utziz
, edota indartuz (batzuetan egiten den distortsioa), bestearen diferentzia miretsi, eta diferentzien arteko bizikidetza estatikoa bultzatzen da. Jarrera kosmopolita, bere aldetik, eskuarki aniztasunaren aurkakoa da.
|
|
Ez dago bien arteko zirrikiturik. Egiaren kontzeptu absolutuaz juzgatzen bada dena, ez zaio disidentziari, gutxiago heresiari, salbatzeko aukerarik
|
uzten
. Zergatik aitortu ezer gezurretan bizi denari?
|
|
Hortaz, kristautasuna eta hainbat teoria filosofiko, halako batean, ortodoxiatik heterodoxiara igaro ziren, eta bidean aldaketa kontzeptual handiak egin behar izan zituzten. Egia/ gezurra eskema sinplea alde batera
|
utzi
beharra zegoen errealitate ñabarraren zirrikutuetan ibiltzeko. Tentuz aztertu behar ziren bestearen arrazoiak eta iritzi finko eta lasterretatik ihes egin.
|
|
Nolabait, A. Smithek merkatuan ikusten zuen autorregulazio ahalmen hura, esku ezkutu hura, maila kulturalera, erlijiosora edo sozialera zabal dadila eskatzea ere badago. Mundualizazio garai honetan
|
utz
dezagun nork bere indarra erabil dezan bere ohiturak eta pentsamoldeak defendatzeko. Alabaina, jakina da babesik gabe iritziek zori anitza jasan dezaketela, aurrera egin dezakete... edo atzera.
|
|
Kantek gizakiaren autonomiatik ekitea eskatzen du, eta Millek indibidualitate indartsu batetik. Bi definizio hauek hainbat erlijio edo teoria filosofiko kanpoan
|
uzten
dituzte. Zaila litzateke, beraz, teoria horietatik ateratako antolaketa politikoan adostasuna erdiestea.
|
|
Montevideon sortu zen munduko lehen euskal etxea 1876an, La Sociedad Protectora de la Inmigracion Vascongada Laurac Bat zeritzona, eta hurrengo urtean Buenos Airesen eratuko zen La Sociedad Vasco Española Laurac Bat elkartea. Izen horiek argi
|
uzten
dutenez, lehen elkarte haiek hegoaldeko lau probintzietako kideak onartzen zituzten soilik, eta bizpahiru hamarkada joango ziren, Bidasoako alde bietako euskaldunak batera elkarte berera bildu aitzin. Hala ere, jadanik 1880ko hamarkadaren lehen urteetan bai Montevideoko eta bai Buenos Aireseko euskal etxeetan piztu ziren eztabaida biziak euskaldun guztiak integratzeko, aintzat hartu barik jatorriz nondarrak ziren.
|
|
Halandaze, Jose Aretxabaleta eta Domingo Ordoñana ez ziren tanta txiker batzuk baino uholde atergabe baten baitan, baina erdietsi zuten nola halako arrakasta eta distirak ez digu
|
uzten
ikusten Ameriketan hustu ziren euskaldun anonimoen meta handia. Nora joan ote ziren, bada, milaka haien ametsak, agian damuaren etxera Ruper Ordorikak kantatzen duenez, ahanzturaren zulora, beharbada sekretupean den ezerezaren baitara.
|
|
Nora joan ote ziren, bada, milaka haien ametsak, agian damuaren etxera Ruper Ordorikak kantatzen duenez, ahanzturaren zulora, beharbada sekretupean den ezerezaren baitara. Ez dakit noraino damutuko ziren Euskal Herria
|
utzi
eta Ameriketara joateko egindako hautuaz eta bizi izandako bizitzaz; Jose Mendiagaren kantuen liburuan, honelaxe diosku ahapaldi anonimo batek:
|
|
" Egoera hobetzeko esperantzarekin hona datozen etorkin euskal nafarretariko batzuk abaildu egiten dira lanaren dorpeaz, eta, euren zoritxarrean, begiak itzultzen dituzte une malerus batean abandonatu zuten urruneko lurraldera; amultsuki gogoratzen dituzte han
|
utzitako
aita, ama eta anai arrebak, berauek baitira munduko bakarrak haien zorte negargarriaz ardura daitezkeenak eta zeintzuengandik jaso baititzakete premiazko arta eta zaintza.
|
|
Ez da harritzekoa jakitea Buruxkak liburuaren eskarmentuarekin Etxepare hortik aurrera kautoagoa eta xuhurragoa izan zela. Horrenbestez Piarres Lafitte guztiz jabetuta dago, pasarte horrekin Aldudeko medikuak ezari ezarian sakoneko karga bat
|
utzi
duela, non eta Loiolako sarreran justu.
|
|
Alegia, Lafitteri bere fede giristino handiak ez zion
|
utzi
zientziak argitutako zokoak ikusten eta onartzen, eta, areago, Lotilandiako ortodoxiaren aingeru guardakoa eta zentsuratzaile bihurtu zen.
|
|
Itsasoratu zenean Beaglen 1831n, Darwinek espezieak mudaezintzat zeuzkan, Cambridge-ko bere irakasleek bezala. Baina, bidaian zehar hurrengo urteetan hainbat eta hainbat behaketa egin zituen Hegoameriketako geldialdietan, erabat harrituta
|
utzi
zutenak, eta, areago, astindu egin zutenak espezieen finkotasunean zuen ustekizuna. Galapagoetako bisitaldi laburrean aurkitu zuen pentsaera aldaketa horretarako halabeharrezkoa izango zen froga.
|
|
Bidelapurrak, matxinoak eta horrelakoak aparte
|
utzita
ere, edota erreumatismoa, tifusa, disenteria eta malariaz gaixotu zen aldiez gain, adi!, hiru biderrez pozoitu zioten tea. Izan ere, azken espedizioaren atzeneko partean hain txarto paratu zen, oleazio santua eman ziotela, hilzorian.
|
|
Modu berean, hogeita hamar edo berrogei dira krateropodoen familiako txoriak, elkarren oso aldamenekoak eta Txinan eta inguruetan aurkitzen direnak, baina Europan ahaiderik ez dutenak. Gertaera hauetan eta beste askotan oinarrituta, pentsatu al daiteke, aldamenekoak baina bestelakoak diren espezieen kopuru hain handiak leku berberetan eta gaitasun eta antolakuntza berberekin ab origine kreatuak eta kokatuak izan direla munduko gainerako lekuak hutsik
|
utzita
–Ez litzateke arrazonagarriagoa izango, ba, onartzea ezen, behin eta animalia eta landareen tipo nagusiak lurrazalean agertu eta gero, Kreatzaileak gogokoen izan zuen erara zeina gizakiarentzat beti misterio bat izango baita zalantza gabe, oinarrizko tipo horiek aldaketa astitsuak jasan dituztela, arrazak, barietateak, espezieak, generoak... eratuz, zeintzuok jatorrizko guneetatik hurbil hedatzen segitu baitute?
|
|
Hau da, darwinismoak Frantziako esparru zientifikoan bizi izan zuen isiltasunezko konspirazioari, eliza katolikoaren kontrakotasun ageria ere gehitu behar zaio. Argitarapen errepikatu horrek, nolanahi, argi
|
uzten
du Armand David ez zela abade santu jale bat, ez zela kikilduta geratuko zen gizon odolbakoa.
|
|
Hurrengo belaunaldiko progenitoreak izango direnak, izatez, euren belaunaldi propioko bizirauleak dira, hain zuzen ere aurrera egin dutenak, zoriz edota ingurune baldintza nagusiekiko egokiro moldatuta egotearren. Gainerako haurrideak hautespen naturalak ezabatuko ditu, ziurrenez ondorengorik
|
utzi gabe
, edo, baldin eta uzten badituzte ere, ondorengoak gutxiago eta eskasagoak izango dira ugalketa diferentziala, arestian esan dugunez.
|
|
Hurrengo belaunaldiko progenitoreak izango direnak, izatez, euren belaunaldi propioko bizirauleak dira, hain zuzen ere aurrera egin dutenak, zoriz edota ingurune baldintza nagusiekiko egokiro moldatuta egotearren. Gainerako haurrideak hautespen naturalak ezabatuko ditu, ziurrenez ondorengorik utzi gabe, edo, baldin eta
|
uzten
badituzte ere, ondorengoak gutxiago eta eskasagoak izango dira ugalketa diferentziala, arestian esan dugunez.
|
|
Kontua da Leon Uthurburu 1853 aldera itzuli zela Frantziara, eta 1855 inguruan Barkoxera. Baina, sorte rritik kanpo hainbeste urte igaro eta gero, arrotz sentitzen da gaztetako lagunen artean eta faltan sentitzen ditu Guayaquil aldean
|
utzi
dituenak. Bestalde, guztiz aberastuta bueltatu arren, hainbat arazo etsigarri tartekatu zitzaizkion itsasoaz bestaldera gelditu funtsak kudeatzeko.
|
|
Euskara berez da desegokia zibilizaziozko kontzeptuak adierazi eta azaltzeko, eta, esan bezala, kondenatuta dago epe laburrean suntsitzera. Hau da, euskararen desagerpena era natural batez etorri beharrekoa bada, berez berez, darwinismo linguistiko horrek ikusarazi bezala, orduan zergatik ez
|
utzi
prozesu natural hori berez gerta dadin. Gainera, suntsitu beharrean, beharbada, euskara aglutinatzaile izatetik flexibo izatera igaroko litzateke, eta bizirik iraun izan ere, euskarak dokumentaturiko aldaketa drastikoak pairatu ditu azken mendeotan, eta, egungo aditu batzuen beldurrak betetzekotan, behin eta ergatiboaren k hori galduta, hizkuntza preindoeuropar moldakaitza izatetik mintzaira indoeuropar peto petoa izatera pasatuko litzateke.
|
|
Beraz, zer dela-eta esku hartu bilakabidean? Bada, alor akademiko neutrala
|
utzita
, Vinson hautespen naturalaren erasoa azkartu nahi zutenekin lerratu zen. Alde horretatik oso nabarmena da Vinsonek ez zuela inoiz salatu eraztunaren erabilera Euskal Herriko eskoletan.
|
|
" Diote, buru hauste gutiago ginukela,
|
utziz
eskuara hiltzerat; eta bizitzeari thematzen bada, kenduz.
|
|
bat, maitetasuna dela gure elkartearen eskarria; bigarrena, geroko zorionaren itxaropena. Ez du inolako zirrikiturik
|
uzten
Barandiaran eboluzionista posible batentzat.
|
|
Osozko eboluzioa begietaratzen dutenen iritzian, gizakia bai gorputzez eta bai gogoz garatu da eboluzio soilez. Ostera, erdizkako eboluzioaren defendatzaileek soilik dute gorputzaren eboluzioa onartzen; arima delakoa jainkoaren esku
|
uzten
dute. Etxebarria anaiak talde bakoitzeko aitzindarien izenak aipatzen ditu ondoren:
|
|
zein eta darbinkeri da, hots, darwinkeria. Badiotsut, kao
|
utzi
ninduen. Gerora, termino iraingarri hori gogoratzean Lotilandia parke tematikoarekin lotu dut, eta baita, Txomin Peillen idazle zuberotarrak salatu duenez, apaizak euskal letren nagusi eta zentsuratzaile ziren garaiarekin.
|
|
Xabier Amuriza 1965ean apaiztu zen, eta 1968tik aurrera zazpi urte eman zituen preso Francoren diktadurapean, gose greba bat zela-eta. 1976an
|
utzi
zuen apaizgoa. Bada, arestian aipatu dugun Menditik mundura liburu horretan
|
|
mundu osoa azaldu eta bizi daiteke euskaraz, tartean Darwinen ideia lanjerosoa ere. Azkenean Lotilandia atzean
|
utzi
dugu nonbait, eta txonbo egin dugu benetako munduan, Jean Etxepare medikuak behinola amestu bezala edo.
|
|
Zenbat euskaldunek emigratu zuten Ameriketara? Ba, hainbat arrazoi tarteko, ez dago zehatz jakiterik zenbat euskaldun joan ziren Ameriketara, eta sarri askotan ezin da argitu ere zergatik
|
utzi
zuten sorterria. Estimazio batzuen arabera Hego Amerikan euskal jatorriko 400.000 lagun inguru egongo ziren.
|
|
" Zoratu ahal dire Eskaldun gazteac,
|
Utziz
bere herritan buraso maiteac; Itsasoz urruntzeco diru nahiz bildu: Eskaldun izateac oraitic eguin du!".
|
|
Denborarekin beti gertatzen da bazterrean
|
utzitakoarekin
, infernuarekin ere gertatuko litzaiguke—, kolegioko bizimoduaren mira ere sortu zitzaigun, eta neskak, berak batez ere, eta nesken artean Susana gehiena," aurreko ikasturtean pasatako memento onak" aipatzen hasi ziren, eta igandeetan Donostiara joaten convivencias cristianas esaten zitzaien ikasle bileretan ezagututako mutilekin egotera. Baina joera hura ez zen gailendu, ez ginen inoiz damutu aldaketaz.
|
|
" Zergatik ez haiz Sansonen putzuan azaldu?
|
Utzi
nian etortzeko enkargua hotelean", esan zion Adrianek beragana eginez. Hurbilketa zapuztuz, Martinek laukiaren ertzerantz egin zuen.
|
|
" Eta gutxi al da herren geratzea? Askok nahiago lukete hil!" Martinek ez zuen bere tonu zakarra
|
utzi
nahi. " Ez ezazu ergelkeriarik esan, mesedez!" Cesarrek lurrera bota zuen erretzen ari zen zigarroa.
|
|
Hoteleko enplegatu batena zen, baina Martinek ibiltzen zuen askotan. " Gaur joateak ez dik zentzurik —esan zion Josebak— Ospitalean ez ziotek sartzen
|
utziko
." Martinek haserre begiratu zion. Lurrera bota zuen Cesarrek emandako zigarroa:
|
|
Arratsaldeko seiak baino lehentxoago, zeharkatu bere etxe aurreko zubia eta eraikitzen ari ziren kirol zelaian barneratzen zen, Villa Lecuonarantz. Azaldu orduko, obran ari ziren langileek lana
|
utzi
eta agurrak luzatzen zizkioten, tabakoa eskaintzen zioten; berak aurrera jarraitzen zuen jaramonik egin gabe.
|
|
Egun batez, berak tratabiderako
|
uzten
zidan zirrikitua handitu egin zela sentitu nuen, eta" zer moduz, Virginia?", esan nion, bere izena ebakiz. " ondo, David", erantzun zidan berak naturaltasun handiz.
|
|
" Ezin izango nioke eutsi", esan zuen Teresak. Ileko zinta beltza mantaren gainean
|
utzi
eta larruzko zorroa hartu zuen aulkiaren gainetik. " Baina, ez pentsa, arma arinagoak ere badira hemen", esan zidan.
|
|
Pistola
|
utzi
eta soldadu kaskoa hartu nuen. Garbi eta distiratsu zegoen hura ere.
|
|
Teresak kaxan
|
utzi
zuen gutuna, eta beste bat hartu zuen, zuria eta ertz beltzekoa. " Gregoriyo hori, arrantxero izateko bakarrik balio zuena, nire enamoratuaren aita omen zen", azaldu zidan.
|
|
Mesedez!", eten nuen. " Arrazoi duzu, nahikoa da", eman zuen berak amore, eta kaxan
|
utzi
zuen gutun hura ere. Gero, plastikozko poltsa bat hartu eta Dunhill tabako pakete bat atera zuen handik.
|
|
" Zure kezka aurpegi hori daukazu berriro", esan zidan Cesarrek. Bazkariaren dirua mahai gainean
|
uzten
ari zen. Esan ahal izan nion orduan, aurrez don Hipolitori esan ahal izan nion bezala:
|