|
2023
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia eman behar zaie haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta etxeaz gain, horiek ere haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen
|
urteetan
.
|
|
|
Labur azalduta, Kilika programak gaztetxoen arteko euskarazko elkarrizketak sustatzea du helburu. Gure kasuan Nafarroako 8
|
urte
bitarteko haurrei zuzenduta dago.
|
|
|
Euskaraz Kilika zortzi aldiz eskaini dugu 2022
|
urtean zehar
: urtarrilean, otsailan, martxoan, apirilan, uztailean, abuztuan, irailean eta urrian.
|
|
|
Esanguratsua iruditzen zaigu% 30ak baino gehiagok errepikatzen dutela ondorioztatzea. Uste dugu egitasmo erakargarria dela 8
|
urte
bitarteko gaztetxoentzat, gero eta ezagunagoa haien artean, eta, pandemia atzean utzita, gazteen
|
|
|
Datuak eskualdeka aztertuta, Iruñea Iruñerriko haurrak dira berriro ere 2022
|
urtean
gehien parte hartu dutenak Kilika egitasmoan(% 52). Bestalde, bertako populazio dentsitatea kontuan hartuz gero, oso deigarria da berriro ere Lizarraldean Euskaraz Kilikak izan duen harrera arrakastatsua.
|
|
|
2022
|
urtean
adinen banaketa oso orekatua izan da. Hala ere, taulan ikus daitekeenez, LH6ko haurren artean ez da horren arrakastatsua izan izen ematea.
|
|
|
Bigarren
|
urte
honetan jasotako emaitzekin pozik gaude. Gurasoek oso ongi baloratu dute egitasmoa eta haur askok errepikatu egin dute.
|
|
|
Bi
|
urte
hauetan aritu ondoren, Euskaraz Kilika aisialdi digitalerako proposamen interesgarria dela deritzogu.
|
|
|
Programazioa berritzeko begirale arituen lantaldea sortzea da gure asmoa. Orain arte Kilikako langile batek zortzi saiotarako programazioa prestatzen bazuen ere, sormen lan hori lantaldean burutzea ideia interesgarria iruditzen zaigu, hurrengo
|
urteetan
jarraitzeko modukoa.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat
|
urte
luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak.
|
|
|
2 Pribilegiatua sentitzen naiz. Zeren eta hogei bat
|
urte
baitira nerabeen irakasle naizela," Euskal Hizkuntza eta Literatura" ikasgaikoa, eta ez bakarrik Iruñerrian, baizik eta baita Lapurdin ere, han ari izan bainaiz lau bat urtez, hango frantses irakaskuntza publikoko eredu modukoan. Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn.
|
|
|
2 Pribilegiatua sentitzen naiz. Zeren eta hogei bat urte baitira nerabeen irakasle naizela," Euskal Hizkuntza eta Literatura" ikasgaikoa, eta ez bakarrik Iruñerrian, baizik eta baita Lapurdin ere, han ari izan bainaiz lau bat
|
urtez
, hango frantses irakaskuntza publikoko eredu modukoan. Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn.
|
|
|
4 Baziren
|
urte
batzuk ereduan ez nenbilela, A ereduan pasa ditudalako urte zenbait, eta zinez harritu (eta larritu) nau institutuko ikasleen hizkuntza ohiturak zenbat aldatu diren eta zein norabidetan ikusteak. Ez ditut garai zaharrak idealizatzen, ongi dakidalako ez dela inoiz erraza izan ikasleak euskarara ekartzea, eta ongi gogoratzen dudalako beti izan dutela ikasleek erdarara jotzeko ohitura.
|
|
|
4 Baziren urte batzuk ereduan ez nenbilela, A ereduan pasa ditudalako
|
urte
zenbait, eta zinez harritu (eta larritu) nau institutuko ikasleen hizkuntza ohiturak zenbat aldatu diren eta zein norabidetan ikusteak. Ez ditut garai zaharrak idealizatzen, ongi dakidalako ez dela inoiz erraza izan ikasleak euskarara ekartzea, eta ongi gogoratzen dudalako beti izan dutela ikasleek erdarara jotzeko ohitura.
|
|
|
Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat
|
urtera
haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin. Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta.
|
|
|
Zaila da zehaztea zer dagoen artean
|
urtea
ere bete ez duen haurraren baitan, baina dakidantxoa da hatzek duten garrantzia umearen munduan; sehaskaren kulunkak; balkoiaren aurretik pasatu den txantxangorriaren txioak edo txakurraren zaunkak. Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
|
|
Ondare sekulakoa daukagu, aberatsa bezain ugaria, haurren lehendabiziko
|
urteetan
erabiltzeko. Nago ez zaiola behar adina erreparatzen, hori guztia jakintzat ematen dela, eta jakintzat emate hutsarekin konformatzen garela.
|
|
|
Oso berandu, hogeita hamar bat
|
urterekin
, ezagutu nuen ordutik pieza enblematikotzat dudan hau. Alaba nagusia hatz joko musikatu batekin etorri zen etxera —lauzpabost urte zituen— eta nire eskuin eskuko hatz potolotik txikerrera, hatz txikerretik potolora hasi zitzaidan kantuan:
|
|
|
Oso berandu, hogeita hamar bat urterekin, ezagutu nuen ordutik pieza enblematikotzat dudan hau. Alaba nagusia hatz joko musikatu batekin etorri zen etxera —lauzpabost
|
urte
zituen— eta nire eskuin eskuko hatz potolotik txikerrera, hatz txikerretik potolora hasi zitzaidan kantuan:
|
|
|
Andereñoak —Elbira Zipitriarekin ikasia zen— koaderno handi bat zeukan hainbat ume kantu, asmakizun, aho korapilo, jolas eta ipuinekin. Urtaroen arabera zeuzkan sailkatuta, eta
|
urtean zehar
irakatsi beharreko programa —pieza asko ziren— urtero betetzen zuen hutsik egin gabe.
|
|
|
Garrantzi handiko kontutzat daukate umeen garapen linguistikoarentzat. Ikerketak ez dira hasi besterik egin, baina dakigun apurretik aise usaindu liteke zer garrantzi duen kontuak transmisioaren talaiatik begiratuta, eta umearen lehendabiziko
|
urteei
begira.
|
|
|
Eguzkia, goienean.
|
Urte
sasoiari ez dagokion beroa dakar hegoak. Erromako Chiesa del Gesù elizan sartu gara.
|
|
|
Ezin dugu euskara irakatsi gizartea elebakarra balitz bezala, Salamancan gaztelania irakasten duten modu berean. Izango dira berrogeita hamar
|
urte
esaldi horixe bera eta ia hitz horiexekin esaten genuela irakaskuntzari buruzko eztabaidetan. Aspaldi utzi nuen irakaskuntza eta oso oker egon ninteke, baina errezeloa dut hausnarketa horrek ez ote duen orduan baino gehiago esaten.
|
|
|
Dolz ek (1994) baieztatzen duen moduan, ahozkoaren garapena, idatziarekin batera, derrigorrezko irakaskuntzaren erronka handietako bat da; hala ere, muga handiak daude horren garapenean, bai baliabide didaktikoei dagokienez, bai orientabide metodologikoei, bai irakasleen prestakuntzari dagokienez. Hori bera ikusi ahal izan dugu azkeneko 10
|
urteotan
, nekez ari baikara aurreratzen bederen inplementazioan.
|
|
|
" Erabiltzaileen% 14,2k maiztasun handiz erabiltzen du euskara, hau da, euskara erabiltzen du erdara beste edo gehiago. Euskararen erabilerarik handiena 16
|
urte
bitarteko gazteek dute, euskara maiztasun handiz erabiltzen dutenak% 23,2 baitira". (Eusko Jaurlaritza, 2019:
|
|
|
2016
|
urtean
Bigarren Hezkuntzako Nafarroako 12 institututako gazteekin egindako ikerketak hori bera utzi zuen agerian (Olasagarre eta beste, 2019: 56) 12:
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle hauen artean, ahozko gaitasunak egin du behera nabarmen. Familia tipologia ere aldatu zaigu azken
|
urteotan
. Garai batean, gehiago ziren euskara etxetik zekarten ikasleak, baina, urteek aurrera egin ahala, etxeko hizkuntza euskara ez duten ikasleen kopuruak gora egin du.
|
|
|
Familia tipologia ere aldatu zaigu azken urteotan. Garai batean, gehiago ziren euskara etxetik zekarten ikasleak, baina,
|
urteek
aurrera egin ahala, etxeko hizkuntza euskara ez duten ikasleen kopuruak gora egin du. Beraz, gero eta gehiago dira euskararekin harremana eskolan baizik ez duten ikasleak.
|
|
|
Eskola gizartean bizi den egoeraren isla dela esan ohi da, eta euskararen gaitasun mailari dagokionez ere halaxe da. ereduan ikasten duten ikasleen emaitzei erreparatzea besterik ez dago, azken
|
urteetan
gertatzen ari zaigun egoeraz jabetzeko. isei ivei erakundeak eaen egin ohi duen Ebaluazio Diagnostikoa da gizartean jazotzen ari den, eta irakaskuntzan oro har bizi dugun, egoeraren erakusgarri. Aipatu erakundeak 2022ko otsailean argitaratu zuen Txosten Exekutiboaren arabera, EAEn Bigarren Hezkuntzan ikasten ari diren ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna behera egiten ari da urtetik urtera.
|
|
|
ereduan ikasten duten ikasleen emaitzei erreparatzea besterik ez dago, azken urteetan gertatzen ari zaigun egoeraz jabetzeko. isei ivei erakundeak eaen egin ohi duen Ebaluazio Diagnostikoa da gizartean jazotzen ari den, eta irakaskuntzan oro har bizi dugun, egoeraren erakusgarri. Aipatu erakundeak 2022ko otsailean argitaratu zuen Txosten Exekutiboaren arabera, EAEn Bigarren Hezkuntzan ikasten ari diren ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna behera egiten ari da
|
urtetik
urtera. Azpimarratzekoa da, oro har, euskarazko komunikazio gaitasunean gertatzen ari zaiguna, 2010etik 2019ra bitartean 17 puntuko jaitsiera izan baitu euskarazko komunikazio gaitasunak DBHn1 isei iveik entzumena, irakurmena, idazmena, mintzamena eta ahozko elkarrekintza hartzen ditu aintzat azterketa egiteko.
|
|
|
ereduan ikasten duten ikasleen emaitzei erreparatzea besterik ez dago, azken urteetan gertatzen ari zaigun egoeraz jabetzeko. isei ivei erakundeak eaen egin ohi duen Ebaluazio Diagnostikoa da gizartean jazotzen ari den, eta irakaskuntzan oro har bizi dugun, egoeraren erakusgarri. Aipatu erakundeak 2022ko otsailean argitaratu zuen Txosten Exekutiboaren arabera, EAEn Bigarren Hezkuntzan ikasten ari diren ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna behera egiten ari da urtetik
|
urtera
. Azpimarratzekoa da, oro har, euskarazko komunikazio gaitasunean gertatzen ari zaiguna, 2010etik 2019ra bitartean 17 puntuko jaitsiera izan baitu euskarazko komunikazio gaitasunak DBHn1 isei iveik entzumena, irakurmena, idazmena, mintzamena eta ahozko elkarrekintza hartzen ditu aintzat azterketa egiteko.
|
|
|
gurean, hizkuntza gutxitua da irakaskuntzarako hizkuntza nagusia. ereduan dihardu ikasleen gehiengoak, baina azken
|
urteetako
emaitzek euskarazko komunikazio gaitasunean zailtasun nabarmenak dituztela adierazi dute. Gure irakas hizkuntza minorizatutako edo gutxitutako hizkuntza dela kontuan hartzen badugu, egunerokoan dugun jarduteko moduaren gaineko hausnarketa egin beharrean gaude.
|
|
|
Nafarroako eremu askotan, euskararen sustapena, normalizazioa eta erabilera bermatzeko tresnen sorrera
|
urteetako
lana izan da eta bada gaur egun. Bertako euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko aurkitzen ditugun zailtasunak agerikoak dira, urteetan zehar egin den lanak aurrerapausoak eman ahal izatea ahalbidetu duela ahaztu behar ez dugun arren.
|
|
|
Nafarroako eremu askotan, euskararen sustapena, normalizazioa eta erabilera bermatzeko tresnen sorrera urteetako lana izan da eta bada gaur egun. Bertako euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko aurkitzen ditugun zailtasunak agerikoak dira,
|
urteetan zehar
egin den lanak aurrerapausoak eman ahal izatea ahalbidetu duela ahaztu behar ez dugun arren.
|
|
|
Testuinguru honetan aurkezten dugu Larunblai egitasmoa, Euskaltzaleen Topaguneak Karrikaluze elkartearekin batera duela ia 20
|
urte
sorturikoa. Egitasmo honek urte hauetan guztietan zehar, gaur arte, Nafarroako hainbat herritan ehunka haur bildu ditu urtero euskarazko aisialdi eskaintza zabala eskaintzeko eta haur euskaldunen sare zabala sortzeko helburuarekin.
|
|
|
Testuinguru honetan aurkezten dugu Larunblai egitasmoa, Euskaltzaleen Topaguneak Karrikaluze elkartearekin batera duela ia 20 urte sorturikoa. Egitasmo honek
|
urte
hauetan guztietan zehar, gaur arte, Nafarroako hainbat herritan ehunka haur bildu ditu urtero euskarazko aisialdi eskaintza zabala eskaintzeko eta haur euskaldunen sare zabala sortzeko helburuarekin.
|
|
|
Horregatik, funtsezkoa da Larunblai bezalako programak izatea, 8 eta 12
|
urte
bitarteko gazteentzat aisialdiko jarduerak euskaraz eskaintzen dituztenak, eta gazteen hizkuntza ohiturak aldatzeko aukera ematen dutenak.
|
|
|
Askotan aipatzen da ahozkoa modu sistematikoan eta planifikatuan landu behar dela ikasleekin. ereduan ahozkoa lantzen dela inork gutxik ukatuko du, baina azken
|
urteotan
lanketa hobetzeko beharra ikusten da, emaitzak hobetu nahi baditugu. Ikasleek hizketarako erraztasun eta ohitura handiagoa izatea da irteera profilak eskatzen diguna, baina, aipatu dugun moduan, horrek zehaztasun eta xehetasun handiagoa eskatzen du irteera profilaren definizioan.
|
|
|
Ipuinak hasteko formulak: bazen behin, duela
|
urte
asko, Txantrea auzoan...
|
|
|
Kaixo, Iepa!, Zorionak eta
|
urte
hiztegia: Gabon gaua, Eguberri berri on!... on, Urte berri on!...
|
|
|
Kaixo, Iepa!, Zorionak eta urte hiztegia: Gabon gaua, Eguberri berri on!... on,
|
Urte
berri on!...
|
|
|
Larunblai egitasmoa 8
|
urte
bitarteko gaztetxoei zuzenduriko programa da, kasu gehienetan larunbatetan gauzatzen dena eta adin ezberdinen beharrak kontuan hartzen dituena.
|
|
|
— 8
|
urte
bitarteko (LH 3 mailak) haurrentzako aisialdi eskaintza izango da, betiere modu malguan ulertuta eta udalarekin ados jarrita.
|
|
|
—
|
Urtean zehar
irteera bat eta etxetik kanpo gaupasa bat gutxienez antolatuko dira, Larunblai gauzatzen ari den beste herrietako haur eta gaztetxoekin harremanak sustatzeko.
|