|
2000
|
|
|
Erreferentzia astronomikoa
|
duten
hitzak
|
|
|
2 Esangura berezia
|
duten
hitzak azpimarratzea. Esaldian, eragin komunikatibo gehien duten hitzak dira azpimarratu behar ditugunak.
|
|
|
2 Esangura berezia duten hitzak azpimarratzea. Esaldian, eragin komunikatibo gehien
|
duten
hitzak dira azpimarratu behar ditugunak.
|
|
|
Lerro baten amaieran ez
|
dugu
hitzik ebaki behar; amaierako hitza osorik egon behar da, horrela irakurketa errazten baita. Esaldiak ere ezin dira moztu orrialdearen behealdean hurrengo orrira pasatzeko.
|
|
|
Lehenik, ikus dezagun zenbat adiera
|
dituen
hitz horrek. Hiztegiak honako adiera hauek dakartza ahoskera, ebakera edo dikzioaz (azken hau latinezko dictio berbatik dator):
|
|
2001
|
|
|
estrategia kognitiboen ustezko erabilera hori irakurleak duen gaitasun linguistikoarenaraberakoa izango da. Inferentzia estrategiak, esaterako, abian jarriko ditu, baldineta, lexikoaren gutxieneko ezagutza edukita, hitzak automatikoki ezagutzen baditu.Honela, bada, hiztegi murritza eta joskeraren ezagutza eskasa duten irakurleekezingo
|
dute
hitz ezezagunen esanahia atera, nahiz estrategia horietan trebatuak izan2.
|
|
|
4 Ahozko eta idatzizko kodeak ezberdinak dira. Ezin
|
dugu
hitz egiten dugunbezala idatzi, ezta idazten dugun bezala hitz egin ere. Elkarrizketek berenarauak dituzte, hiztunak kooperanteak izaten saiatzen dira, eta informazioa taxuzematen da.
|
|
2002
|
|
|
Geroak
|
du
hitza. Baina ez da ahaztu behar ezen, modu aktibo nahiz pasiboan, lurraldea egituratuz edo desegituratuz, antolatuz edo desantolatuz doala egunetikegunera.
|
|
|
e) Testu horien berezitasun nabarmenetako bat dugu terminologia. Hau da, ohiko hiztegi eta lexikografia lanek jasotzen ez
|
dituzten
hitz eta unitateterminologikoak biltzen dira testu horietan. Izan ere, bildu ez ezik,. maiztasun handiz ageri dira (ohiko testuetan baino askoz ere maizago).
|
|
|
Adierazpen unitateen kontrolik eza edo unitate horiek antzemateko zailtasuna.Izan ere, espezialista ez direnen itzulpen arazo nagusienetako bat
|
dugu
hitz edounitate lexiko konplexuen balio terminologikoa bereiztea: sistema limbico, signoclmico, prueba diagndstica...
|
|
|
Esaldi horretan, egileak euskal historiografia berriztatu nahi zuela azpimarratu behar da. Berriztapena lortzeko, oinarrizko abiapuntua sorburu historikoak kritika zorrotzez aztertu beharra zegoen, eta, iturrien irakurketa berriak eginez, historiaberriztatua sortuko zen; dokumentuek berez ez
|
dute
hitzik egiten, baina, bestalde, historiarik ezin daiteke burutu erudizio enpirikorik gabe. Horregatik, Etxegarai ezzen mugatu positibismo dokumentalistara edo sorburuen kritikaren teknikara.Frantziako Augustin Thierry izan zuen eredu, eta, beraz, ikerketa eginez, artistarenjitea ere erakutsi behar zela aldarrikatu zuen.
|
|
|
Baina Jainkoa bezalako azken esanahirik ez, eta gizakiak berak
|
duenean
hitza, beste aukera bat ere sor daiteke: aurkakoak diren definizio borroka, baina gutxi batzuk izanaz erabakia hartzeko aukera, betiere, segurtasun teknikoaren bidetik.
|
|
|
Gehienez zazpi dira, erregeletatik kudea daitezke, eta bertan datuok azaltzen dira: hitz zatia, hau da, aldatzen ez den morfemaren zatirik luzeena, dagokion formatua eta unitate lexikoa erro komuna
|
duten
hitz zatiak biltzeko erabilia eta gainerako informazio morfologikoa. . Formatuak:
|
|
|
Ondoren agertzen den erregela bakoitzak aldaera bat kudeatzen du. Hala ere, erregelak paraleloak direnez, hainbat aldaera
|
duen
hitz baten analisia egiteko gaitasuna ematen diote sistemari.
|
|
|
analisia
|
duten
hitzetan, haien analisia agertuko da:
|
|
|
Hortaz, halako kasuak soildu egingo ditugu maila honetan, nahiz zatikatzaileak beti guztiaren berri emango digun. Ber gauza
|
dugu
hitzaren barruko elipsian ere, ondo egituratua izatea garrantzitsua baita. Honek erregela morfosintaktikoak sortzera eramango gaitu, baterakuntza formalismoan oinarrituta, bi mailatako formalismoan hau egitea ezinezkoa baita (edo, posible izanez gero, oso modu zeharkakoan egin bailitzateke).
|
|
|
Analisi estandarrak eta aldaeren tratamenduak ez
|
ditu
hitz guztiak analizatzen, batzuetan datu basean (hiztegian) ageri ez den lema baten flexioa baita analizatutako hitza.
|
|
2003
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zenbait esanahi
|
dituzten
hitz edo terminoen arteko gatazkak hortxe dirau, erabiltzailearen eta erabiltzeko eraren arabera. Eta erantzunakbereizteak eta, batez ere, sistema politikoaren barruko erantzun nazionalen etaerantzun nazionalisten arteko bereizketak terminoen arteko gatazka sortzen du.Batetik, nazionalismoa izeneko terminoa, aurpegi bikoitza duena:
|
|
|
Agian, horren ondorio zuzena izango zen Ipar Euskal Herritik etorritako batek esandakoa: «Lehen Uztaritzen erdaraz franko egiten zen, eta hemen ez
|
dugu
hitz bat ere erdaraz entzun». Zeruko Argia 885,, u.e.u. arabarren eta iparraldekoen ikuspegitik?.
|
|
2004
|
|
|
Sofistek engainua biiatzcn
|
dute
hitzarekin eta aberasteko idaztcn dute; ez diote inori onurarikekartzen ezertan (Xenofonte, Cinegetico, XIII, 8).
|
|
|
Ematen du Periklesen kontzeptu filosofiko politikoetan ez dela sartzen egia absolutuaren bilakuntzari lotzen zaion jakitea edo, bere ariketa biribilean, ez dela onartzen egiaazaleratzen
|
duen
hitz arrazoi ahalguztiduna. Perikles bezalaxe, athenaitarrak ere harrodaude hitzaren eta arrazoiaren trebakuntza praktikoan lortu duten maisutasunaz, gainerakohcrriak baino iaioagoak baitira langintza horretan (ibid.
|
|
|
Beraz, erlijioak eta fedeak filosofiaren kritikaren premia dute, bertan sar daitekeenustelkeria eta agintekeria uxatu ahal izateko. Bestaide, onartu behar da fedearen eskubideaonartzen ez duen, eta erlijioa mementoko teoria filosofikoen beharretara murriztu nahi izanduen filosofiak Jainkoa munduaren ikuspegi filosofiko baten protesi huts bihurtu duela; etahorren hurrengo, Jainkoari buruzkoak benetako zentzurik ez
|
duten
hitz eta kontzeptubihurtu direla. Hala gertatu da Mendebaldeko kulturan, non benetako Jainkoaren ordezkobihurtu den Absolutuaren kontzeptu metafisikoa Nietzsche-k jada hiltzear ikusten zuen.Prozesu horren hasieran Heidegger-ek Mendebaldeko metafisikari egin dion funtsezkokritika gogpra daiteke:
|
|
|
Greziarrek, loratzea? adierazteko erahili
|
zuten
hitza eudaimonia da. Eudaimoniakzoriona adierazi nahi du, ez, ordea, plazcraren zentzu hutsalean.
|
|
|
Bestalde, zirriborroan idazlanak izan bchar
|
duen
hitz edo orrialde kopurua gainditubaduzu, honako hau egin dezakezu:
|
|
2007
|
|
|
Zoko horiek itsas zabalarenur geldiak dira eta itsas zabal hori gizarte eta hizkuntza erkidegoa da. Erkidegohorrek badu bere kultur ingurua eta haurrari, garatzeko behar
|
dituen
hitzak, kontzeptuak, gako sozialak eta funtzionamendurako protokoloak eskaintzen dizkio.
|
|
|
Horri begira, azken ohartxobat: gehienetan unibertsaltasuna aldarrikatzen dutenek zentzu horizontaleanerabiltzen
|
dute
hitza. Oso bitxia da nola herri kulturaren aparrez jositako irudialortzen duten mestizaje osoa izanen den izaera beraren azpian.
|
|
|
beste pertsonen ezaugarriei buruzko ikerketak oinarritzen direlahaurrek horiei buruz egiten dituzten deskribapenetan. Adin horretako haurrek
|
ezdute
hitz egiteko gaitasunik, eta, ondorioz, ez dute beste pertsonak deskribatzekogaitasunik ere. Hala, ikertzaileek ez dituzte sartu beren laginetan oraindikmintzamena garatu ez duten haurrak.
|
|
|
Lehen eta orain, txakurrak ortozik. Erraz egiaztatzeko moduko egia da zenbat eta handiago izan inor eta ezer, are joera naturalagoa
|
duela
hitza ahazteko. Ahaztura hori ez da lotzen bakarrik erakunde eta erkidego handiei, gaixotasun hori uste baino unibertsalagoa da, pandemia bihurtzen ari baita, zoritxarrez.
|
|
|
Metafora deitzen diot bere esangura aldatzen duen hitzari; dela beste nozio batekin duen antzekotasunagatik, dela edertasunaren arrazoiez, dela berezko esangura duen beste hitz hobeagorik ez dagoelako; eta tropo esaten diot bere esangura
|
duen
hitz bat ordezteari, gauza bera adierazten duen beste batekin, bien artean kausaltasun harreman bat dagoela-eta (Zizeron, Hizlaria, III, 92).
|
|
|
Mintzatzen dugun hitz bakoitzean hildakoak entzuten dira, arbasoak. Garaikide biziak mintzo dira, familia, non ere
|
baitugu
hitz egiten ikasi; lagunak, zeintzuekin ere komunikatu ohi baikara, hitz horiekin elkar ulertuz eta mundua geureganatuz. Lagunek ulertuak izateak bihurtzen ditu nire hitz hotsok hizkuntza.
|
|
|
Eta jarraitzen badu esaten, b) ezin
|
dugula
hitz egin, hizkuntza horrek ezartzen duen munduaren antolaeraz baliatuz baino (erretorikoki gogortxoa dirudiena, agian logikoki besterik adierazi ez arren, hitz egitez geroan, hizkuntza konkreturen batean dagoela beti hitz egin beharra).
|
|
2008
|
|
|
Uriartek dioenez: «Hau zen Espainiako kongresuak eman behar
|
zuen
hitzik garrantzitsuena herri Armagileetako nekazarientzat» Kongresuak bitartean egindako lur banaketa onartu zuen, eta Uriarteren esanetan«, liberalek zein errealistek lur arazoa erabili zuten bata bestearen kontra jotzeko, konponbiderik izan gabe» (Uriarte, 1998:
|
|
|
Lehenengo aldiz ikusiko balituzte bezala idazten dituzte ortografia arbitrarioa
|
duten
hitz ezagunak eta irregularrak.
|
|
|
– Beste batzuek, berriz, ongi idazten dituzte ortografia errazeko sasi hitzak edo hitz ezezagun erregularrak, eta arazoak dituzte ortografia anbiguoa
|
duten
hitz ezagunak idazteko.
|
|
|
Ortografia arbitrarioko hitzetan egiten dituen hutsegiteen kopurua anbiguotasun ortografikoen kopuruaren araberakoa izaten da. Anbiguotasun kopuru handia
|
duten
hitzetan, hutsegite asko egiten dira.
|
|
|
Idatzi behar
|
duen
hitzaren errepresentazio lexikoa baldin badu idatziko du hitza.
|
|
|
Eratorpenetan ere huts egiten du: antzeko atzizkiak
|
dituzten
hitzek ordezkatuko dituzte jatorrizko hitzak.
|
|
|
– Esanahia ezagutu gabe idazten ditu ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak.
|
|
|
Ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzen buruko irudikapena (bide lexikoa) ongi dagoen, eta haien ortografia ezagutzen duen ebaluatzeko, hitz arbitrarioen diktaketa egiten da (hadi adi, arroa harroa, haur ahur, hegia egia). Horien ortografia ezin da ondorioztatu arau ortografikoetatik, eta hitz horiek nola idazten diren buruz badakite bakarrik idatz daitezke ongi.
|
|
|
Arauak memorizatzeko gaitasuna duten haurrek hobeto idazten dituzte arau ortografikoen arabera idazten diren hitzak. Beste haur batzuek, irudi oroimen ona dutelako, hobeto idazten dituzte ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak. Horregatik erabiltzen dira bi hitz proba:
|
|
|
– Aurkitu sustrai bera
|
duten
hitzak hizkuntza ezberdinetan.
|
|
|
– Aurkitu beste hizkuntza batzuetako sustraiak edo elementuak
|
dituzten
hitzak:
|
|
|
5 Aurrizki edo atzizki mailegatua
|
duten
hitzen zerrenda osatzea da lexikoa lantzeko beste bide bat: poligonoa, poligamia, polifonia, polikiroldegia, poliklinika, protokoloa, prototipoa, hiperbolea, hipopotamoa, hipotenusa, hipoteka, superportua, superabita, supergizona, antipoda, antidotoa, antibiotikoa, antitesia, zoofilia, homofilia, homofobia, homologoa, nekrofilia, xenofobia.
|
|
|
Osa ezazu aurrizki mailegatua
|
duten
hitzen zerrenda:
|
|
|
– Zatikatu ohi
|
dituen
hitzak aukeratu eta ongi idatzita aurkeztu.
|
|
|
– Esanahi garbia
|
duten
hitzak (izenak, adjektiboak, aditzak, aditzondoak) eta lotura adierazteko hitzak (juntagailuak) bereizi.
|
|
|
* Orientazio simetrikoa
|
duten
hitzen nahasketa:
|
|
|
– Emandako eredu bateko letren ordena aldaturik
|
duten
hitzak identifikatu.
|
|
|
Gordailu grafemikoan, beraz, idatzi behar
|
ditugun
hitzen forma grafikoak gordetzen ditugu. Oroimenaren gordailua da gordailu grafemikoa, idazketa prozesuan zehar aukeratutako grafemak gordetzen dituena.
|
|
|
Dislexia fonologikoa duenak ezin
|
ditu
hitz ezezagunak eta sasi hitzak irakurri, baina arazorik gabe irakur ditzake hitz ezagunak. Azaleko dislexia duenak, berriz, arazorik gabe irakurtzen ditu sasi hitzak edo hitz ezezagunak, baina hitz ezagunak irakurtzeko bide fonologikoa edo zeharkako bidea erabili behar du.
|
|
|
Azaleko dislexia duenak, berriz, arazorik gabe irakurtzen ditu sasi hitzak edo hitz ezezagunak, baina hitz ezagunak irakurtzeko bide fonologikoa edo zeharkako bidea erabili behar du. Azaleko dislexia dutenek nahasi egiten dituzte soinu berdina eta ortografia ezberdina
|
duten
hitzen esanahiak (adibidez, haur eta ahur hitzen esanahiak).
|
|
|
(bat= tab). Pertsonak badaki idatzi behar
|
duen
hitzak a, b eta t letrak dituela, baina ez daki zein ordenatan. Arazoa ez datza espazioan edo lateraltasunean, gorputz eskeman, pertzepzioan edo mugimenduaren urritasunean batean.
|
|
|
Mugimenduzko afasia eferenteak eragiten du mugimendu agrafia eferentea. Hitz egiteko mekanismo zinestesikoak kaltetuta daudenez, hitza idazten hastean, hura ahoskatzen saiatzen dira, baina mugimendu arazoak dituzte eta ezin
|
dute
hitza esan. Barneko artikulazio sistema kaltetua dagoenean, zaila da ongi idaztea.
|
|
|
Silaba baino soinu balio txikiagoak ordezkatzen dituztela letrek ikusten du haurrak, eta idatzi behar
|
dituen
hitzen fonemen soinua aztertzen du era sistematikoan.
|
|
|
– Ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak zehazki idazteko gaitasuna du haurrak. Zuzenean ezagutzen dira hitzak, zati bakoitza soinu bihurtzen jardun beharrik gabe.
|
|
|
Lexiko ortografikoan indar handia
|
du
hitz ezagunen errepresentazioak.
|
|
|
Bide hori erabiliz gero, ongi idatziko dira hitz irregularrak eta ortografia arbitrarioa
|
duten
hitzak, ezagunak badira behintzat.
|
|
|
Bide zuzena ezin da erabili hitz ezezagunak edo sasi hitzak idazteko, gordailu lexikoan errepresentazioa
|
duten
hitzak idazteko baizik.
|
|
|
– Loturak jarri letrak bata bestetik bereizita
|
dituzten
hitzetan. –
|
|
|
Fonema ezabatzea edo jatea: ikertzaileak hitz batzuk esaten ditu txotxongilo baten bidez. Haurrak erabaki behar
|
du
hitzak, ongi, edo, gaizki?
|
|
|
Errima ezagutzea: soinu edo errima bera
|
duten
hitzak identifikatu behar dituzte haurrek. Hiru objekturen irudiak erakusten zaizkie (horietako bik errimatu egiten dute), eta objektuen izenak esaten zaizkie.
|
|
|
Bereizi ezazu errimatzen ez
|
duen
hitza errimatzen duten hitzen artean:
|
|
|
– Osoak diren hitzak zatitzen ditu (etxe raino, etxeraino ren ordez) edo bereizita joan behar
|
duten
hitzak elkartzen ditu (etxehartan, etxe hartan en ordez).
|
|
|
Ikas-mailari baino garrantzi gehiago emango zaio ikas zikloari, horrek taldekatze malguagoak egiteko aukera ematen baitu. Irakasleak haurraren gurasoekin egin behar
|
du
hitz, haiek ere onar dezaten haurraren ikasketa erritmoaren berezitasuna.
|
|
|
Haurrak hitzen bat horrela edo beste era batera esaten badu (adibidez, pilota esan beharrean piota edo antzekoren bat esaten badu, edo zure herrian edo etxean bakarrik erabiitzen duzuen moduren batean egiten badu) markatu hitza. Zerrenda hau haurrek erabiitzen
|
dituzten
hitzena da, eta ez duzu zertan kezkatu, inondik inora, zure haurrak hauetariko batzuk esaten ez baditu.
|
|
|
Taula horretan, adinaren arabera, hitz ekoizpen kopuruen tarte bakoitzean sartzen diren haurren ehunekoak ageri dira. Ikus daitekeenez, 8 hilabeteko haur gehienek (ia% 90ek) ez
|
dute
hitz bat bera ere ekoizten, 11 hilabeteko haurren erdiek hitzen bat ekoizten dute, baina 15 hilabeteko haurren artean hitzak ekoizten ez dituztenen ehunekoa% 10era murriztu da.
|
|
|
4 Aurreko programa hitz_ banatu deitzen bada, fitx fitxategian ñ karakterea hasieran
|
duten
hitz desberdinak kontatzea:
|
|
2009
|
|
|
Ezker gaineko koadrantean dauden hitzei jarraiki, langabezia enpleguarekikoharremanean («lan» «eza», «enplegu» «bilaketa»), alderdi ekonomikoekin («diru»«falta», «prekarietatea») eta zailtasunekin («zailtasunak», «arazoak») lotzen da.Hau da, langabezia enplegurik gabe egotea da eta enpleguaren bilaketa suposatzendu, eta, bestetik, langabezian egoteak zailtasun eta ondorio batzuk dakartza, batezere maila ekonomikoan. Bestalde, azalean jadanik aurkitutako dimentsioekin
|
bategiten
duten hitzak topatzeaz gain, beste hainbat dimentsio azaltzen dira. Alderdisozialak («bazterketa» «soziala»), sostengu egiturak («ANPE», lanpostuetarakoagentzia nazionala?, «RMI», gizarteratzeko gutxieneko diru sarrera?, «sorospenak»), alderdi psikologikoak («motibazioa», «estresa», «depresioa», «aspertu»), dimentsio familiarra («familia») eta aisialdia («denbora» «librea»).
|
|
|
Hitz horiek maiztasun handiko hitzakdira (gehienek partekaturikoak) eta lehen tokietan adierazitakoak (heinaren batezbesteko baxuarekin). Bestalde, maiztasun txikietako hitzak eta heinaren batez besteko altua
|
duten
hitzak kokatzen dira, hitz horiek periferikoenak dira, zehazkiagobigarren periferia izendaturikoa osatzen dutenak. Beste bi kasuetan irizpideen arteko kontraesana agertzen duten koadranteak dauzkagu.
|
|
|
programa bukaeran ez genuke jakingo kopuru horien jatorrizko hitzak zein diren. Nolabait jakin behar
|
dugu
hitzik luzeena eta motzena array ko zein posiziotan dauden gordeta. Bi indize erabil ditzakegu lan horretarako, $indHandi eta $indTxiki, hitzik luzeenaren eta laburrenaren indizeak gordetzeko.
|
|
|
Non $testua aldagaiak bilaketa testua gordetzen duen, eta patroia, berriz, bilatu nahi
|
dugun
hitz edo karaktere katea den. Bilaketa patroiaren aurretik jarritako m (match) aukerakoa da, eta jarriko ez bagenu ere Perl ek berdin berdin ulertuko luke bilaketa dela egin nahi duguna.
|
|
|
Izan ere, \w\w jarrita, Perl ek gutxienez bi karaktere elkarren jarraian dituen edozein string balekotzat jo du. Bi letra besterik ez
|
dituzten
hitzak bilatzeko, ondokoa egokiagoa litzateke: Oraingoan parekatze positiboen kopurua txikiagoa izan da. Hala ere, ez gaude guztiz konforme gure programarekin.
|
|
|
Adibidez: K B K B idatziz gero, Kontsonantea BokalaKontsonantea Bokala egitura
|
duten
hitzak bilatu lituzke programak: pala, sute, pila, etab.
|
|
|
bokalez hasi eta amaitzen diren lau karaktereko hitzak, hiru karaktereko hitzak, etab. Atal honetan, gure bilaketa esparrua zabalduko dugu edozein luzeratako hitzak edo string ak jasotzeko, adibidez: gutxienez bi kontsonante
|
dituzten
hitzak, bokalez hasi eta amaitzen diren hitz guztiak, etab.
|
|
|
gako bezala karaktere kopurua, eta bere balioa array baterako erreferentzia. Erreferentziatutako array honek gakoan adierazitako karaktere kopurua
|
duten
hitzen zerrenda gordeko du.
|
|
|
Ohar zaitezte irteerako ia trigrama guztiak direla aurrizki edo atzizkiak (\n karaktereak esan nahi
|
du
hitz eten karakterea azaldu dela; horrela, gehien azaldu den trigrama, en\n, alegia, en bukaerako hitzek osatu dute). Euskararen atzizki/ aurrezkiak automatikoki antzemateko programa garatu dugu, corpus baten gaineko azterketa estatistikoa erabiliz.
|
|
|
Programa honek fitxategi bat jaso eta jarraian bi karaktere berdin
|
dituzten
hitzak bistaratzen ditu.
|
|
|
datu gisa, testu fitxategiaren izena eta bilatu eta ordezkatu nahi
|
ditugun
hitzak (binaka) jasoko ditu programak komando lerrotik.
|
|
2010
|
|
|
JOXEPAk dagoeneko ez ditu bere seme alabak eta bilobak ezagutzen. Esanahirik ez
|
duten
hitzak bakarrik zizakatzen ditu eta batzuetan dirudienez arrazoirik gabe soinu antzeko batzuk egiten ditu. Askotan gaixotzen da eta larruazaleaneskarak ez sortzeko babesa behar du; hankak ohean luzatzea zaila izaten da.
|
|
|
Zailtasunak hitzak gogora ekartzeko ezintasunarekin hasten dira normalean.Gaixoak zailtasun honi aurre egiteko hitz orokorrak erabiltzen ditu, edo «hau» eta«hori» bezalako hitzak erabiltzen ditu objektuei erreferentzia egin behar dienuneetan. Batzuetan, behar
|
duen
hitz horretara iritsi ahal izateko itzulinguruakegiten dituzte.
|
|
|
> Gaixoak sentimendu eta emozioak ditu, nahiz eta ezin
|
dituen
hitzez azaldu. Bereordez enpatia eta ulermena transmititzeko, gaixoaren sentimendu eta emozioei hitzakjartzea gomendagarria da.
|
|
|
Deigarria da oso prozesu hitza latinezko processus tik,, aurrerapena? adierazi nahi
|
duen
hitzetik, eratorria dela. Horrela, Espainiako Diccionario de la Real Academia Española k, 21 arg., Madril, 1992, 1671 or., «aurrerantz joateko akzioa» («acción de ir hacia delante») gisa definitzen du.
|
|
2011
|
|
|
euskeraren gauzetan, barneko gauzetan esan nahi dut? euskeraren semeek bakarrik
|
dutela
hitza (Villasante, 1977: 852).
|
|
|
Nortasun antisoziala duenarengan nahaste semantikoak sarri gertatzen dira. Psikopatei zaila gertatzen zaie hitz neutroak eta karga emozionala
|
duten
hitzak bereiztea (Williamson, Harpur eta Hare, 1991). Pertsona normalak baino arazo gehiago izaten ditu eduki emozionala duten hitzak identifikatzeko (Williamson, 1991).
|
|
|
Psikopatei zaila gertatzen zaie hitz neutroak eta karga emozionala duten hitzak bereiztea (Williamson, Harpur eta Hare, 1991). Pertsona normalak baino arazo gehiago izaten ditu eduki emozionala
|
duten
hitzak identifikatzeko (Williamson, 1991). Adibidez, ez du ulertzen «barkatu» edo «zoriontsu egin nauzu» esaldien esanahirik.
|
|
|
Bere senarra axolagabe bat dela dio (nahiz eta uste hori egiaztatzen duen frogarik ez egon), eta ez da hartaz batere fidatzen. Danielen ikastetxearentzat
|
dituen
hitzak ere ez dira batere gozoak. Danielek asma kronikoa duela (nahiz eta medikuak halakorik ez egiaztatu) eta arrazoi hori dela-eta sarri arnasa hartu ezinik etxean geratzen dela dio.
|
|
|
Hala ere, ez dute atzerapen larririk agertzen hizkuntzaren mailan edo gaitasun kognitiboetan. Autistak direnak ez bezala, Asperger en sindromea
|
dutenak
hitzen bidez espresa daitezke.
|
|
2012
|
|
|
Labur beharrez ez
|
dut
hitzen eta haiek adierazten duten mundu ikuskerarenarteko harremanen gainean erreparatu, artikuluan barrena Orixek egiten duen bezala, humanismoaz ez ezik zibilizazio hitzaren eta kultura hitzaren jatorriaz eta esanahiazenplegatzen baita gagozkion artikuluan, eta horren jarraipenean ere bai. Eta espresukiadierazten denaren atzean betiere gerraondoan, euskal gizartean eta Mendebaldekogizartean ere oro har bizi zen giro makurra:
|
|
2014
|
|
|
WordNet ingeleserako garatu zen datu base lexikalbat da non izenak, aditzak, adjektiboak eta adberbioak kognitiboki sinonimoak direnmultzoetan biltzen diren, synset etan alegia. Synset ak semantika kontzeptual etaerlazio lexikalen bidez lotuta daude, esanahi loturak
|
dituzten
hitz eta kontzeptuensarea eratuz (Miller et al., 1990). Hasiera batean ingeleserako eraiki zen baliabidea; aurrerago, beste hizkuntzetarako ere garatu zen, hala nola euskararako (Pociello etal., 2010).
|
|
|
Badirudi hiztunak bere burua zuzendu duela,/ x/ hotsa
|
duen
hitza esatera iritsibaino lehen. Adineko gizonezkoa da, kasu honetan, adibidea eman diguna, bainaemakumezkoek edo beste gizarte eragileetako ezaugarriak dituen edozein hiztunek/ x/ hotsa erabiltzea posible dela uste dugu.
|
|
|
Fonologia hizkuntzaren soinu sistema da, eta zer soinu erabiltzen diren eta soinu horiek nola konbina daitezkeen hartzen du aintzat. Adibidez, ingelesak badu sprspring kontsonante taldea hitz hasieran(, esate baterako), baina ez dago hitz hasieran rsp kontsonante taldea
|
duen
hitzik ingelesez. Fonemak konbinatuz, zenbait soinu mota sor daitezke, eta, beraz, hizkuntza bateko soinuen oinarrizko unitatea fonema da:
|
|
|
Bere sintomak ezin
|
ditu
hitzez adierazi. Portaera mekanikoa du.
|
|
|
Gaitasun kognitiboen atzerapenei dagokienez, haur hiperaktiboek arazoak
|
dituzte
hitzaren bidez prozesuak autorregulatzeko, lanak automatizatzeko eta eskema kognitiboak sortzeko. Adimen normala edukita ere, arazoak dituzte errendimendu kognitiboan:
|
|
|
hitz jakinak aurkitzeko zailtasunak ditu, zerikusirik ez duten ideiak nahasi egiten ditu, ideiak modu automatizatuan errepikatzen ditu, hitzak edo hitzen zatiak errepikatu egiten ditu eta gutxiago hitz egiten du. Gaixotasuna aurrera doan neurrian, esaldiak ez ditu amaitzen, entzundako edo irakurritako hitzen esanahia ez du ulertzen (sentipenezko afasia), esan nahi
|
duena
hitzez adierazteko gaitasunik ez du (afasia mugikorra).
|
|
2015
|
|
|
Ondorioz, esan dezakegu bai crawling eta bai bilatzaileen bidez lor daitezkeela euskarazkocorpus handiak, baina handiagoak crawling bidez (bilatzaileen bidez lor daitekeen tamainamugatuta dago). Kalitate aldetik corpus egokiak dira, corpus klasikoen hitzak ia osorik barnehartzen dituztenak eta besteek ez
|
dituzten
hitzen ekarpen handia egiten dutenak. Beraz, webaiturburu egokia da euskarazko corpus orokorren egoera nabarmen hobetzeko, eta hobekuntzahau gauzatu egin da, 100 milioi hitzetik gorako corpus handi horietako bat Web CorpusenAtarian jarri baita jendearen eskuragarri6.
|
|
|
Corpusetan oinarritutako metodoek, nolabaiteko polaritate anotazioa behar dute lexikoak erauzteko.Bi hurbilpen nagusi daude multzo honetan: lehena, polaritate ezaguna
|
duten
hitz batzuetatik abiatuta, corpusetan hitz horien semantikoki antzekoak diren hitzak aurkitzean datza (Turney eta Littman, 2003). Bigarrena, polaritatea markatuta duen corpus batean oinarrituz, positiboenak zein negatiboenak direnhitzen zerrendak lortzea (Saralegi eta San Vicente, 2012)
|
|
|
Hurbilpen horren oinarrian dagoen helburua da antzematea zeintzuk diren polaritate jakin bateko (positibo ala negatibo) dokumentuetan agertzeko joera
|
duten
hitzak. Hitz horiek topatzeko elkartze neurriakerabili ohi dira (Kilgarriff, 2001; Rayson eta Garside, 2000).
|
|
|
Alde batetik, erregela fonotaktikoak erabil genitzake d hori t bihurtzeko, baina, bestetik, HSko baliabideak erabil ditzakegu aditz laguntzailea sortzeko.Beraz, hitz horren analisian oinarrituko gara, ordenagailu errepresentazio bezala, aditzaren moldaketaegiteko. Horretarako, 1 irudian ikusten den
|
dudanean
hitzaren analisiari INE (inesiboa) kenduko diogueta morfologia sortzaileari (Alegria et al., 1996) analisi berria emanda, dut aditz laguntzailea sortuko du.
|
|
|
Sailkapenei dagokienez, berriz, irizpide bat baino gehiago erabili izan da konbinazioak multzokatzeko.Batzuek idiomatikotasuna hartu izan dute ardatz (Howarth, 1998); beste batzuek finkapen sintaktikoarieman diote garrantzia (Corpas Pastor, 2001); eta beste batzuek, berriz, konposizionaltasunaren araberamailakatu
|
dituzte
hitz konbinazioak (Sag et al., 2002).
|
|
|
24 Magreb: Mendebaldea esan nahi
|
duen
hitz arabiarra eta historikoki Tunisia, Maroko eta Aljeria barnebiltzen dituen eskualdea deskribatzeko erabili den hitza. Zenbaitek Libia ere talde horretan sartzen dute.
|