|
2017
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer,
|
nola
, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: ...on») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia
|
nola
erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Sudur bidetik hartzen da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak eragiten ditu. Hala
|
nola
parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak. Droga honek zuzenean eragindako zenbait heriotza ere agertu dira.
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala
|
nola
sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ezbaian dagoen kontua da ea sexuak zer eragin izan dezakeen bihotzekoen heriotza tasan. Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera dituzte, hala
|
nola
van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean dio adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela. Gure ikerketan ikusitakoaren arabera, adinak modifikatzaile gisa jokatzen du, ondorioz ezin dezakegu esan ezberdintasunik dagoenik bihotzekoa jasaten duten emakumeen eta gizonezkoen hilgarritasun tasan.
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak bere azken zenbakian plazaratutako gai horri buruzko azterketak dio ezen, oro har, gaixo horiek bihotz hodietako gertakizun bat izateko arrisku handiagoa dutela, hala
|
nola
SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
Listeria zelula barneko hazkuntza duen bazilo gram positibo bat da; plazenta eta muga hematoentzefalikoa zeharkatzeko ahalmen handikoa. Immunitate baxuko egoeretan, hala
|
nola
haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2). Mikroorganismo honek haurdun eta jaioberriengan eragiten dituen ondorio kaltegarrien ondorioz, haren garrantzia areagotu egin da azken agerraldietan.
|
|
|
organo gutxiegitasun mantendua duten pazienteak, baina nekrosi infektaturik garatzen ez dutenak batetik; eta organo gutxiegitasun mantendurik ez dutenak, baina nekrosiaren infekzioa garatzen dutenak bestetik. Hori dela eta, sailkapen sistema berri bat proposatu dugu, eta ikuskizun dago
|
nola
garatuko den (37).
|
|
|
Buruko mina, antsietatea, ataxia eta hipotermia, logalea, buru nahasmendua, depresioa, dispepsia, pruritoa eta takikardia sinusala. Halaber, erreakzio paradoxikoak ere atxiki zaizkio; hala
|
nola
nerbio sistema zentralaren kitzikapena eta agitazioa.
|
|
2018
|
|
|
Asko dira depresioan hanturak duen papera indartzen duten datuak. Depresio nagusidun pazienteek erantzun inflamatorio baten ezaugarri guztiak erakusten dituzte odol periferikoan eta LZRan, hala
|
nola
zitokina proinflamatorioen eta haien hartzaileen espresioaren igoera, fase akutuko erreaktiboen mailen igoera edo atxikipen molekula disolbagarrien mailen igoera. Literaturako meta analisien arabera, depresiodun pazienteetan, odol periferikoan IL?, IL, TNF eta C proteina erreaktiboa (CRP) (hantura mailaren adierazle goiztiarra) hanturaren biomarkatzaile fidagarrienak direla ondorioztatu daiteke (19).
|
|
|
sistema immunearen hiperaktibazioa eta horrekin erlazionatutako seinalizazio jauzi guztiak, zitokina proinflamatorioen mailak igotzeaz gain, glukokortikoide eta sistema immunearen desorekarekin eta funtzio neuropsikiatriko kaltetuekin erlazionatuta egon daitezke. Izan ere, depresioa duten pertsonen LZRan IL?, IL eta TNF, zitokina proinflamatorioen mailak handituta daudela aurkitu da garuneko hainbat gunetan, hala
|
nola
hipokanpoan (8).
|
|
|
Animalietan eginiko azterketek periferiatik garuneranzko seinale inflamatorioen hainbat transmisio bide aurkitu dituzte, hala
|
nola
bide humorala (muga hematoentzefalikoa zeharkatuz), bide neurala (zitokinen lotura nerbio aferenteen zuntzetara) edo bide zelularra (monozitoen lekualdaketa garun baskulatura). Gainera, gizakietan egindako aurkikuntzetako batek adierazi duenez, periferian erantzun inflamatorio eta immune bat ematen denean, TNF, aren aktibazio akutuak garuneko zitokina proinflamatorioen mailak kronikoki igotzen ditu.
|
|
|
Teoria honek depresio endogenoaren etiopatogenia nerbio sistema zentralean gertatzen den aktibitate monoaminergikoaren (noradrenergikoa edota serotonergikoa) gutxitzearekin erlazionatzen du. Bi neurotransmisoreen sinapsietan, bai maila presinaptikoan bai maila postsinaptikoan, gertatzen diren hainbat mekanismoren asalduren ondorioz, tarte sinaptikoan erabilgarri dagoen noradrenalina edo/ eta serotonina kantitatea murriztua egongo litzateke (1 irudia); horrela, bi sistemen funtzioa kaltetuz eta horiekin erlazionatutako garuneko beste zati batzuetan ere eragina izanez, hala
|
nola
hipokanpoan (oroimenarekin erlazionatua), garunaren aurreko kortexean (PFC) (egoera animikoarekin erlazionatua), hipotalamoan (gosearen eta oroimenaren erregulatzailea) eta amigdalan (beldurraren eta antsietatearen prozesuekin erlazionatua).
|
|
|
Estres estimuluei eta glukokortikoide maila plasmatiko baxuei erantzuteko askatzen da, bere sintesi propioa erregulatzeko gai delarik. Hainbat funtzio betetzen dituzte organismoan glukokortikoideek, hala
|
nola
estresaren erantzunaren kontrola, gluzido, lipido eta proteinen metabolismoaren kontrola eta sistema immunearen inhibizioa (ezaugarri antiinflamatorio eta immunogutxitzaileak dituzte) (9).
|
|
|
Depresio nagusia asaldura neuropsikiatriko ohikoenen artean dago. Gaixotasun mental honen etiologia eta oinarri fisiopatologikoak azaltzeko hainbat teoria proposatu dira, hala
|
nola
teoria monoaminergikoa edo neurotrofikoa. Hala ere, oinarri neurobiologikoak oraindik ez dira ezagutzen, sistema ezberdinen parte hartzea izanik proposatzen dena.
|
|
|
Parte hartzaile gehienek(% 92) adierazi zuten obesitatea osasunerako kaltegarria dela;% 8k, aldiz, erantzun hauetako bat eman zuen: «ez du eragiten», «onurak dakartza» edo «ez daki
|
nola
eragiten duen» (2 taula).
|
|
|
Hipertentsio arteriala (HTA) pairatzen zutenen artean,% 12,9k ez zekien
|
nola
eragiten duen gainpisuak HTAn, eta% 6k esan zuen gainpisuak ez daukala inolako eraginik HTAn edo jaitsi egiten duela.? –
|
|
|
Beste alde batetik, diabetesa zutenen% 13,9k ez zekien ariketa fisikoak zer eragin duen gluzemian,% 3,8k ez zekien hitz horren esanahia, eta% 1,3k erantzun zuen handitu egiten duela. Jarduera fisikoak gluzemian
|
nola
eragiten duen ez zekiten parte hartzaileen artean, pertsona nagusi gehiago(% 23,5) ageri ziren adin ertainekoak(% 10,5) baino.? –
|
|
|
Lokomozio aparatuko arazoak dituztenei gainpisuak min osteo artikularrean
|
nola
eragin dezakeen galdetzean,% 15ek ez dakiela nola eragiten duen erantzun zuen, eta portzentaje hori nagusien kasuan handitu egiten zen% 21,8raino. Gainera, nagusien% 9,4k adierazi zuen pisuak ez duela inolako eraginik minari dagokionez, baita adin ertainekoen% 4,2k ere.?
|
|
|
Lokomozio aparatuko arazoak dituztenei gainpisuak min osteo artikularrean nola eragin dezakeen galdetzean,% 15ek ez dakiela
|
nola
eragiten duen erantzun zuen, eta portzentaje hori nagusien kasuan handitu egiten zen% 21,8raino. Gainera, nagusien% 9,4k adierazi zuen pisuak ez duela inolako eraginik minari dagokionez, baita adin ertainekoen% 4,2k ere.?
|
|
|
Nutrizio egokiaren, jarduera fisikoaren eta ohitura osasuntsuen onurak aurretik egiaztatuak daude, alabaina ikerketa gutxik aztertu dute pertsonek duten ezagutza eta
|
nola
eramaten duten praktikara beren egunerokotasunean. Hori dela, eta, patologia desberdinak dituzten 683 pertsonaren galdetegiak aztertu ziren.
|
|
|
Gazteek lokomozio aparatuko arazoak jasaten zituzten gehienbat eta bigarren tokian obesitatea. Hori horrela izan daiteke obesitatea gero eta gehiago ageri baita adin goiztiarretan, eta horrek bizitzan zehar beste patologia batzuk izateko arriskua gehitzen du, hala
|
nola
HTA eta diabetesa (1,2). Aldiz, adin ertainekoen eta nagusien taldean HTA pairatzen zuten pertsonak gailentzen ziren, hori normala da, HTA gure gizarteko nagusien herenak sufritzen baitu eta beste herena prehipertentsoak dira (15).?
|
|
|
Eta bestetik, arazoa egon daiteke odoleko glukosa maila eta haren garrantzia zein den ez dakitelako. Gure ustez datu horiek pentsatzera eraman behar gaituzte, batez ere mota horretako pertsonekin lan egiten dugunok, zeren kasu askotan erakutsi nahi diegu, adibidez,
|
nola
eragiten duen jarduera fisikoak haien patologian, baina garrantzitsuagoa da haien patologia ezagutzea (14).
|
|
|
Ikerketa honetan egunerokotasuneko ohitura batzuk aztertu ziren, haien ezagutza praktikara
|
nola
eramaten zuten jakiteko.? –
|
|
|
Espainiako azken datuek adierazten dutenez, helduen% 15ek obesitatea du eta% 37k gainpisua, horrek adierazten du bi pertsona heldutik bat pisu arruntetik gora aurkitzen dela (1,2). Obesitateak eragin zuzena dauka beste hainbat patologiatan, hala
|
nola
II motako diabetes mellitus ean (DM2), hipertentsio arterialean (HTA), arazo kardiobaskularretan, zenbait minbizitan eta arnas arazoak agertzeko arriskua ere ekar dezake (3,4). Gainera, esan beharra dago obesitatea pairatzen dutenek hiru aldiz arrisku handiagoa dutela DM2 eta HTA izateko (3).?
|
|
|
errepikapena ekiditea (prebentzio sekundarioa). Era horretan, prebentziorako aholkuei jarraituz, iktus gehienak saihestu egin daitezke; hala
|
nola
gatz eta gantz kopurua murriztuz, erretzeari utziz, tratamenduak betez, pisu galeraz, tentsio arteriala kontrolatuz... Prebentzioa oso garrantzitsua bada ere, detekzio goiztiarra funtsezkoa da iktus akutuan, detekzio arinak gaixoak pairatuko dituen ondorioak murriztuko baititu.
|
|
|
Azken 20 urte hauetan zenbait faktorek iktusen heriotza tasa eta desgaitasunak murriztu egin dituzte (3,4), hala
|
nola
tratamendu eraginkorren erabilerak, ospitaleetako iktusaren unitateen sorrerak, arrisku faktoreen ezagutzak (1 taula), prebentzio kanpainak eta sintomen detekzio goiztiarrak. Iktusa ekiditeko lehentasunezkoa litzateke 1 taulako faktore aldagarriak kontrolpean izatea (prebentzio primarioa) eta ondoren,?
|
|
|
SUIa jaso duten medikamentuak argi identifikatuta, EBk produktu horientzat zenbait sustapen neurri eskaintzen ditu, hala
|
nola
Sendagaien Europar Agentziaren (EMA) laguntza ikerketa protokoloen lanketan, onarpen prozesu zentralizatua, medikamentua onartzean 10 urteko merkatu esklusibotasuna (antzeko indikaziodun medikamentu bertsuen merkatu lehiakideen aurreko babesa), ikerketarako finantzaketa eskatzeko aukera edota zenbait tasaren murriztapena (baimendu aurreko ikuskatze tasa, hasierako merkaturatze eskaera tasa, urter...
|
|
|
2.1 Estresagatiko gernu inkontinentzia (EGI): esfortzu batekin erlazionaturiko nahigabeko gernu galera, hala
|
nola
aktibitate fisikoarekin, eztula edo doministiku egitearekin (1).
|
|
2019
|
|
|
Klinikoek idatzitako testuetan, hainbat sinonimo edo esanahi bereko esaldi erabiltzen dira gauza berbera adierazteko. Kardiologian, esaterako, kanporatze frakzioa hainbat modu desberdinetan azaltzen da idatzia, hala
|
nola
–fe?,, fracción de eyección? (gaztelaniaz), edo funtzio sistolikoaren aipamenaren pean.
|
|
|
Zenbait arazo aldez aurretik ezagunak badira hala
|
nola
unitate edo eskala nahasketak, erregela bidez konpondu edo erresistenteak izango diren eredu estatistikoak eraiki dira;
|
|
|
Multivac ideal bat da, noski, baina gaur egun bizi dugun garaian. Big Data, ren garaian denok daukagu buruan,
|
nola
edo hala, ideal hori.
|
|
|
Baldintza horietatik nagusienak gardentasuna eta zehaztasunak dira, eta horretarako zenbait pauso proposatzen dira: kanpotik etorritako aditu bat; analisiaren protokoloa argitaratu edo erregistratzea analisia egiten hasi aurretik; arestan aipatu bezala, datuen iturria eta datuak
|
nola
eta zer baldintzetan sortzen diren ondo ezagutzen duen profesional bat; datuen garbiketa zorrotza eta transformazio prozesu zehatza egin, gero populazio, interbentzio eta emaitzen definizioa fidagarriak eta estandarizatuak izan daitezen (aldagaien estandarizazioa ez egitearen arriskuaren adibide bat farmako batekiko atxikimendua definitzeko erabiltzen diren neurri ezberdinak dira). Erabilitako definizioaren arabera, emaitzak erabat ezberdin sor daitezke.
|
|
|
Sortzen diren galderak gai hauen ingurukoak dira: aldi berean ematen diren gaixotasun kroniko anitzi zein zahartzen ari den biztanlerian handitzen doan prebalentziari heltzeko modua; tratamendu eta diagnostikoetarako garrantzizkoak diren norbanakoaren aldaerak hobeto ulertzea; berrikuntzak
|
nola
eragiten duen pazienteak interbentzio batean egon behar diren denbora laburtzeko. Sortzen diren tresnen berritasunak non dauden?
|
|
|
Osasunaren eta gaixotasunaren arteko lotura arina kezkagarria izaten da eta gaixotasunaren definizioen mugak aldatzeak, gutxi bada ere, biztanleriaren zati handi bat gaixotzat etiketatzea dakar. Hori gaixotasun kronikoetan gertatzen da, hala
|
nola
, hipertentsioa, diabetesa edo hiperkolesterolemia.
|
|
|
Ondorio bakarra ez da sasidiagnosi soil bat, edo positibo faltsuak lortzea, baizik eta diagnostiko horren bestelako ondorioak, hala
|
nola
alferrikako etiketa klinikoen ondorio negatiboak, iatrogenia eragiten duten diagnosi probak, antsietatearekin eta estresarekin erlazionatutako diagnostikoak. Eta horiek ez ezik, baita gaixotasuna dagoela baieztatzeko edo ezeztatzeko beharrezkoak diren probak osagarriekin egindako zuzeneko kalteak ere, edo beharrezkoak ez diren terapiak (kirurgikoak zein drogen erabilera), baliabideen kontsumo desegokia, eta beste batzuk.
|
|
|
1 Gaixoak, hornitzaileak, ikertzaileak, finantzariak eta politikariak heztea, diagnostiko gehiegikeriaren ondorioei buruz. Komunikabideei, gainera, ikerketaren emaitzak
|
nola
jakinarazi behar diren irakatsi diegu, errealitatea gainditu gabe.
|
|
|
Haurdunaldiaren lehen eta hirugarren hilabeteetan galderak egin zitzaizkien parte hartzaileei, eta galde sorta horietatik atera ziren amari eta haurdunaldiari buruzko hainbat datu, hala
|
nola
amaren adina, ikasketa maila (lehen hezkuntza edo gutxiago, bigarren hezkuntza, unibertsitate ikasketak), etnia (kaukasikoa edo besteren bat), lanbidetik (20) lortutako gizarte maila (eskuz edo eskuz ez), tabakoarekiko aztura (haurdunaldiko 32 astean erretzen duen edo erretzen jarraitzen ote duen ala ez; esposizio pasiboa), alkohola edateari buruzkoa (amak edaten duen ala ez, eta egitekotan, 0, 1... –
|
|
|
Konplexu horiek geneen adierazpena kontrolatzen dute epigenetikoki, hau da, geneak adieraztea edo isilaraztea eragiten dute horretarako marka espezifikoak ezarriz edo kenduz dagokien geneei. Marka horiek zelula bat bereiztean zelula alabetara pasatzen direla ikusi da, nahiz eta ez dagoen oso argi
|
nola
gertatzen den. Hala ere, lncRNAek beste hainbat funtzio betetzen dituzte zelularen nukleo eta zitoplasman (2 irudia), besteak beste, DNAren toleste eta isolamenduaren erregulazioa, RNAren transkripzio, moztitsasketa, itzulpen eta egonkortasunaren erregulazioa, egitura azpinuklearren antolakuntza, proteinen lokalizazioa egitura zelular jakinetara eta mikroRNAen lotura hauen funtzioa kontrolatzeko.
|
|
|
MEG3 Maternally expressed gene 3 (MEG3) tumore supresore modura deskribatutako lehen lncRNA da (3A. irudia). Minbizi mota ugaritan MEG3aren adierazpena era adierazgarrian murrizten dela deskribatu da; hala
|
nola
garuneko hainbat tumoretan, gibel, bular, giltzurrun, birika eta prostatako minbizietan, baita mieloma anizkoitza, sindrome mielodisplasikoa eta AML bezalako minbizi hematologikoetan ere (7, 16). AMLaren testuinguruan MEG3aren adierazpen murriztua eta promotorearen hipermetilazioa gaixo hauen pronostiko txarreko adierazle modura deskribatu dira (17).
|
|
|
Hala ere, gaixotasunekin erlazionatutako hainbat RNAtan pseudouridilazio guneak antzeman dira, funtzio garrantzitsuak betetzen dituela iradokiz. Hala
|
nola
, pseudouridinak RNA baseen parekatzea aldatzen du, eta RNAren ezaugarri fisiko kimikoetan ere eragin zuzena izan dezake, horrela, RNAren egitura aldatuz, baseen parekaketa hobetuz eta RNAren egiturari zurruntasuna emanez. Berriki, RNAm an modifikazio hau jasaten duten ehunka posizio deskribatu dira, posizio hauek finkoak, induzigarriak zein ehun espezifikoak direlarik (24).
|
|
|
AMLan, METTL3 eta METTL14 gainadierazita daudela ikusi da progenitore hematopoietiko normalekin alderatuta (6, 36, 37). METTL3 eta METTL14 transkripzioaren hasiera guneetara lotzen dira bereziki, eta m6A markaren ezarpen goiztiarrak AMLaren garapenerako beharrezkoak diren zenbait generen itzulpena bultzatzen du, hala
|
nola
c MYC, CBL2, PTEN, SP1 eta MYB. Gainera, gizakien eta arratoien zelula ama hematopoietikoetan (HSC) METTL3 eta METTL14 geneen jarduera katalitikoaren gainadierazpenak proliferazioa sustatu eta desberdintzapen mieloidea galarazten du (6).
|
|
|
Baina zelularen biologiaren konplexutasuna ulertzeko zelulan ZER adierazten den jakitea ez da nahikoa,
|
NOLA
eta ZENBAT adierazten den ere jakitea ezinbestekoa baita. Hain zuzen, geneen adierazpena kontrolatzen duten bi mekanismo nagusiak DNA genomikotik RNArako transkripzioaeta RNAtik proteinarako itzulpenadira.
|
|
|
Seinalizazio bidea desregulatzen bada, egoera patologiko bat sor daiteke aktibazioaren ondorioz, esaterako minbizia edo endekapenezko gaixotasun bat. Idazki honetan azalduko dugu
|
nola
erlazionatzen den seinalizazio bide horien desregulazioa kartzinogenesiaren sorrerarekin, bereziki minbizi zelula amen biziraupena sustatuz. Minbiziari aurre egiteko hainbat estrategia elkartu behar dira.
|
|
|
Minbiziari aurre egiteko hainbat estrategia elkartu behar dira. Ezagutu behar da
|
nola
adierazten diren seinalizazio bideak tumore bakoitzean eta zein diren horien arteko elkarrekintzak, tratamendu espezifikoagoak diseinatzeko.? –
|
|
|
Minbizi zelula amen lehenengo ebidentzia esperimentala zelula hematopoietikoetan izan zen, leuzemia mieloide akutuan hain zuzen ere (4). Urte batzuk geroago, tumore solidoetan ere igarri ziren, hala
|
nola
bularreko (5), pankreako (6), koloneko (7) eta garuneko tumoreetan (8).
|
|
|
Adibidez, liburu baten kapituluaren erreferentzia egiteko batzuek ingelesezko, in? onartu badute ere (esaterako, Ortotipografialiburuan,. Bibliografia
|
nola
aipatu, kapituluan) (5), badaude euskaraz, hemen?
|
|
|
1.4 Baliabide elektronikoen erreferentziak
|
nola
egin
|
|
|
Besteak beste, Interneten argitaratutako artikuluak, webguneak, liburu elektronikoak, datu baseak, eta abar. Aipatutako Citing Medicine liburuan dokumentu mota guztietako erreferentziak
|
nola
egin azaltzen da. Aldiz, gure euskarazko bertsioan, medikuntzan gehien erabiltzendiren dokumentuak hartu ditugu adibideak emateko.?
|
|
|
Laburbilduz, osasun profesionalen genero isuriak pazienteen morbi mortalitatean eragina izan dezake, eta badirudi EAEn ere gertatzen den fenomenoa dela. Ekitatea helburu, genero isuria murrizteko askotariko estrategiak jar daitezke martxan, hala
|
nola
sexu ezberdintasun biologikoak errespetatzen dituzten gida kliniko estandarizatuak erabiltzea, osasun profesionalen genero kontzientzia eta aurreiritziak lantzea eta genero gaiak erizaintza eta medikuntzako ikasketetan jorratzea.
|
|
|
Psikoneuroimmunologia garunaren, jokabidearen eta immunitate sistemaren arteko harremana aztertzen duen esparrua da, eta faktore psikosozialek jokabide mekanismoekin eta mekanismo biologikoek elkarri
|
nola
eragiten dioten aztertzen du osasun gaixotasun orekaren testuinguruan (14). Izan ere, garunak immunitate prozesua erregulatzen du, eta atzera berriz, immunitate sistemak funtzio neuronal eta endokrinoak erregula ditzake, jokabideari ere eraginez.
|
|
|
Osasunarekin erlazionaturiko hainbat arazo eta garaiz aurreko hilkortasuna, gizarte faktore desberdinek baldintzatzen dituzte; hala
|
nola
ikasketa mailak, lanak eta lan baldintzek, diru sarrerek, bizi baldintzek edota gizarte bazterketak (1, 2). Faktore horiek guztiek osasun sistemaren berariazko eskuduntzak gainditzen dituzte.
|
|
|
Jarraian, bilaketa bibliografikoa egin zen osasun zientzietan oinarritutako datu base desberdinetan. Hala
|
nola
Biblioteca Virtual de la Salud (BVS), PubMed, Medes eta Dialnet. Datu base horietan bilaketak egiteko, hautatutako ziren gako hitzekin eta deskriptoreekin hainbat konbinazio egin ziren, AND eta OR operadore boolearrak erabiliz.
|
|
|
Horretaz gain, haurraren edo nerabearen begiradak ere informazio zabala eskain dezake, hala
|
nola
sufrimendua, mina edota ahoz adierazteko gai ez diren emozioak (2, 20). Begi kontaktuaren gabeziak, aldiz, lotsa edota deserosotasuna adieraziko luke (20).
|
|
|
Galdera horren aurrean, A. Navajas medikuak gomendatu zuen gaixoari begietara begiratu eta ondorengoa erantzutea: . Guztiok hilko garen arren, inork ez daki
|
nola
gertatuko den bakoitzaren heriotza. Hala ere, zuri ziurtatzen dizut, minik gabe, maite dituzun pertsonez inguratuta eta nahi baduzu zure etxean izango dela, zure jostailuekin, zure musikarekin?
|
|
2020
|
|
|
Ez dago deskribatuta
|
nola
eratzen den manchette a. Soilik proposatu da bere eraketarako mikrotubulu zentro antolatzailea (MicroTubule Organizing Center; MTOC) behar izatea.
|
|
|
akroplaxoman, eraztun perinuklearrean eta manchette an (48,49). Gaur arte, manchette aren eraketa nondik eta
|
nola
hasten den ez dago argi. Eraztun perinuklearrak, zentrosomak edo zitoplasmako mikrotubuluek hasiko zuten eraikuntza hori.
|
|
|
Nahiz eta MOEren aburuz epididimora heltzen diren espermatozoideen% 85 akastunak izatea normala izan, gaur egungo ernalezintasun tasa handiak direla-eta, ezinbestekoa bihurtu da morfogenesi konplikatu horren mekanismo molekularrak ulertzea. Espermatozoidearen garapen prozesuan egitura horien arteko koordinazioa zein den eta
|
nola
egiten den ulertzeko beharra dago. Izatez, ernalezintasun maskulino asko garraio intrazelular akastun batekin erlazionaturik daude, beraz, egitura horiek ondo deskribatzeak ernalezintasuna tratatzeko bideak ireki ditzake edota LBUTetarako gameto maskulinoen aukeraketarako abantaila.
|
|
|
Azken faseari melanoma metastasikoa deritzo. Kasu honetan, gaixotasuna organismoan zehar zabaltzen da, hala
|
nola
garuna, birika, gibela, organo linfatikoak, heste mehea eta hezurrak kolonizatuz (4).
|
|
|
Beste tratamendu aukera bat, pazientearen beraren immunitate sistemaren hiperestimulazioan oinarritzen da, organismoak tumore zelulak hauteman eta horiei aurre egiteko gai izan dadin. linfozitoen aktibitate zitotoxikoa indartzen duten antigorputz monoklonalak administratzen dira, hala
|
nola
CTLA eta PD hartzaileen inhibitzaile espezifikoak. Immunitate sistemaren estimulazioa eraginez, tumore zelulei eraso dakiekeela proposatu zuten James Allison eta Tasuku Honjo ikerlariei Fisiologiako edo Medikuntzako Nobel saria eman zieten.
|
|
|
Melanoma zeluletan antigenoen adierazpen eskasa edo antigenorik ez dela tarteko, linfozitoen aktibazio ezegokia gertaera ezagun bat da, eta sistema immunearen erantzunean porrota eragiten du (15). Tumorean gutxitu ere egiten da endotelioaren atxikimendurako molekulen adierazpena, eta, gainera, tumorean infiltratutako hainbat zelula, hala
|
nola
makrofagoak, hazkuntza faktoreak, zitokinak eta immunitate erantzunaren supresio faktoreak ekoizten dituzte (16).
|
|
|
Garaiz jakinarazten ez diren sintomek okerragora jo dezakete eta konplikazio larriagoak ekar ditzakete. Hala
|
nola
ospitalera joan beharra edota kimioterapia jartzeko arazoak eragin ditzakete, osasun emaitzak kaltetuz (8).
|
|
|
Hori dela-eta, pazienteei euren beharretara egokitutako laguntza egunerokoan eskaini litzaieke. Informazioaren eta Komunikazioaren arloko Teknologia (IKT) berriek osasun zerbitzu eredu berrien garapena ahalbidetzen dute, hala
|
nola
farmazia arreta (FA) online eskaintzeko aukera.
|
|
|
Adina da arrisku faktore garrantzitsuena, eta zenbait ikerketa epidemiologikok traktu nigroestriataleko degenerazio dopaminergikoan parte hartzen duten beste zenbait faktore identifikatu dituzte (19); besteak beste inflamazioa (20) edota pestizidekiko edota kontaminatutako airearekiko esposizioa (20,21), traumatismo kraneoentzefalikoen (TKE) aurrekarien presentzia (22,23, 24), eta zenbait dieta (25), gizakiaren osasunarentzako eragin kaltegarriekin lotzen dira. Bestalde, neuronen babes funtzioan parte hartzen duten zenbait faktore ere identifikatu dira, hala
|
nola
fruta, barazki, tabako, alkohol zein kafearen kontsumo moderatuak eta ariketa fisikoa, daukaten efektu antioxidatzaileagatik (20,25). Horien inguruko ikerketa gehiago eta aurkikuntza adierazgarriagoak egiten diren heinean, ingurumen faktoreak PGa garatzeko arriskuan duen inplikazioa hobeto ulertuko da.
|
|
|
Gulloren sindromea pertsona osasuntsuetan agertzen da,
|
nola
modu esporadikoan, hala familia bereko kideen artean, eta gizonezkoei eta emakumezkoei erasaten die 1,5: 1eko proportzioan (11). Haurren kasu batzuk ere badaude dokumentatuta.
|
|
|
denboran zehar mantentzen den entzima pankreatikoen balioen igoera nabarmena, fluktuazio handia eta normalizazio iragankorra eta pankreako gaixotasunen inolako froga kliniko edo morfologiko eza. Pertsona osasuntsuetan agertzen da,
|
nola
modu esporadikoan, hala familia bereko kideen baitan (1, 2, 3).
|
|
|
4.3.2
|
Nola
erabaki zein arteria ez errudun tratatu?
|
|
|
Adina da arrisku faktore garrantzitsuena, eta zenbait ikerketa epidemiologikok traktu nigroestriataleko degenerazio dopaminergikoan parte hartzen duten beste zenbait faktore identifikatu dituzte (19); besteak beste inflamazioa (20) edota pestizidekiko edota kontaminatutako airearekiko esposizioa (20,21), traumatismo kraneoentzefalikoen (TKE) aurrekarien presentzia (22,23, 24), eta zenbait dieta (25), gizakiaren osasunarentzako eragin kaltegarriekin lotzen dira. Bestalde, neuronen babes funtzioan parte hartzen duten zenbait faktore ere identifikatu dira, hala
|
nola
fruta, barazki, tabako, alkohol zein kafearen kontsumo moderatuak eta ariketa fisikoa, daukaten efektu antioxidatzaileagatik (20,25). Horien inguruko ikerketa gehiago eta aurkikuntza adierazgarriagoak egiten diren heinean, ingurumen faktoreak PGa garatzeko arriskuan duen inplikazioa hobeto ulertuko da.
|
|
|
Melanoma zeluletan antigenoen adierazpen eskasa edo antigenorik ez dela tarteko, linfozitoen aktibazio ezegokia gertaera ezagun bat da, eta sistema immunearen erantzunean porrota eragiten du (15). Tumorean gutxitu ere egiten da endotelioaren atxikimendurako molekulen adierazpena, eta, gainera, tumorean infiltratutako hainbat zelula, hala
|
nola
makrofagoak, hazkuntza faktoreak, zitokinak eta immunitate erantzunaren supresio faktoreak ekoizten dituzte (16).
|
|
|
Azken faseari melanoma metastasikoa deritzo. Kasu honetan, gaixotasuna organismoan zehar zabaltzen da, hala
|
nola
garuna, birika, gibela, organo linfatikoak, heste mehea eta hezurrak kolonizatuz (4).
|
|
|
Beste tratamendu aukera bat, pazientearen beraren immunitate sistemaren hiperestimulazioan oinarritzen da, organismoak tumore zelulak hauteman eta horiei aurre egiteko gai izan dadin. linfozitoen aktibitate zitotoxikoa indartzen duten antigorputz monoklonalak administratzen dira, hala
|
nola
CTLA eta PD hartzaileen inhibitzaile espezifikoak. Immunitate sistemaren estimulazioa eraginez, tumore zelulei eraso dakiekeela proposatu zuten James Allison eta Tasuku Honjo ikerlariei Fisiologiako edo Medikuntzako Nobel saria eman zieten.
|
|
|
Ez dago deskribatuta
|
nola
eratzen den manchette a. Soilik proposatu da bere eraketarako mikrotubulu zentro antolatzailea (MicroTubule Organizing Center; MTOC) behar izatea.
|
|
|
akroplaxoman, eraztun perinuklearrean eta manchette an (48,49). Gaur arte, manchette aren eraketa nondik eta
|
nola
hasten den ez dago argi. Eraztun perinuklearrak, zentrosomak edo zitoplasmako mikrotubuluek hasiko zuten eraikuntza hori.
|
|
|
Nahiz eta MOEren aburuz epididimora heltzen diren espermatozoideen% 85 akastunak izatea normala izan, gaur egungo ernalezintasun tasa handiak direla-eta, ezinbestekoa bihurtu da morfogenesi konplikatu horren mekanismo molekularrak ulertzea. Espermatozoidearen garapen prozesuan egitura horien arteko koordinazioa zein den eta
|
nola
egiten den ulertzeko beharra dago. Izatez, ernalezintasun maskulino asko garraio intrazelular akastun batekin erlazionaturik daude, beraz, egitura horiek ondo deskribatzeak ernalezintasuna tratatzeko bideak ireki ditzake edota LBUTetarako gameto maskulinoen aukeraketarako abantaila.
|
|
|
Hasierako itzultzaile hori garatu genuenetik, sektorean aurrerapauso nabarmenak eman dira, eta aurrerapauso horiek Itzulbide proiektuan ere eragin positiboa izango dutela aurreikusten dugu. Horretaz gain, sortuko diren arazo espezifikoetarako soluzioak proposatuko ditugu, hala
|
nola
terminologia espezifikoaren erabilera.
|
|
|
Hori horrela izanik, aurreko fasean lortutako itzultzaile automatiko emankorrena martxan jarriko dugu, parte hartzaileek hura erabili eta zuzenketak egin ditzaten. Itzultzaileak zuzenketa horietatik
|
nola
ikas dezakeen ere ikertuko ditugu fase honetan, erabilerarekin kalitatea hobe dezan.
|
|
|
neurona bakoitzak ekuazio lineal sinple bat kalkulatzen du, eta milaka neurona konbinatuz, ataza oso konplexuak ikasteko gai dira. Harrigarria da
|
nola
oso antzekoak diren sare neuronaletan oinarritutako sistemen ikaste prozesua eta pertsonen ikaste prozesua. Izan ere, testuingurua erabiltzen dute esanahia ezagutzeko, guk geuk hitz berri bat ikastean gauzatzen dugun prozesu berdina.
|
|
|
Izan ere, aditu horiek dira euskaraz
|
nola
idatzi nahi duten erabakiko dutenak (estiloa), eta itzulpen egokiaren garantiak emango dizkigutenak (semantikoki itzulpena zuzena dela). Horretaz gain, Osakidetzako itzultzaileek sarritan aipatutako arazo bat ekidingo genuke:
|
|
|
Deskribatzea zer emaitza lortu dituen XTPk, eta, zehazki,
|
nola
parte hartu duen farmazia komunitarioak programa honetan.
|
|
|
Snoezelen terapiak aztertutako parametro bakoitzaren hobekuntza eragin zuen. Hala kognizio
|
nola
antsietate maila. Bai koordinazioa, baita oreka ere.
|
|
|
Diziplina anitzeko taldeek gainpisu eta obesitate tasa murrizten eta kasu berrien prebentzioan lagun dezakete. Hainbat teknikaerabili izan ohi dira pisua murrizteko, hala
|
nola
elkarrizketa motibazionala.
|
|
|
Google oihana da. Gauza bat eta kontrakoa esango dizkizu Googlek, bai heziketaz, bai loaz, bai elikaduraz, gaixotasunaz... eta ez dago haur jaioberri bat
|
nola
hazi eta hezi asmatzen ez duten guraso berriak baino inor zaurgarri, ahul eta manipulagarriagorik. Haurrak eta familiak osasuntsu haztea nahi badugu, Google erraldoiari konpetentzia egingo dion sarea sortu behar dugu.
|
|
|
Zailtasun horien aurrean, eta CSEk piztutako interesaz eta jakituriaz baliatuta, Eusko Jaurlaritzari eskatu genion berrikuntza proiektu gisa finantza zezan. Horrela, 2017ko udazkenean, zentroetan formakuntza
|
nola
eman pentsatzen hasi ginen.
|
|
|
Irakasleek formakuntzaren ostean emandako erantzunei erreparatuta, honako puntu hauek goraipa daitezke: a) Ikasleen formakuntzarako lagungarriak diren hainbat prozedura eta estrategia barneratu dituzte. b) Prestakuntza hasi baino lehen zuten gaitasun maila hobetu dela nabaritu dute. c) Zer eta
|
nola
egin ikasi dute. d) Zuzendaritza taldearen gertutasuna eta balorazioa jaso dituzte. e) Ikasgeletako egoera askok ikaskuntzarako aukera ematen dute. Egoera zailenen aurrean ere, ikasteko aukera aprobetxatu dute. f) Eguneroko ikasketa sisteman formakuntza txertatzearen onura goraipatu dute.
|
|
|
Informazio gehiegi dute egungo gazteek. Baina, informazio pila horri zentzua eman behar zaio, eta garrantzia zerk duen identifikatzen lagun dezakete irakasleek eta, batez ere, horri guztiari
|
nola
heldu eta informazioa nola egituratu.
|
|
|
Informazio gehiegi dute egungo gazteek. Baina, informazio pila horri zentzua eman behar zaio, eta garrantzia zerk duen identifikatzen lagun dezakete irakasleek eta, batez ere, horri guztiari nola heldu eta informazioa
|
nola
egituratu.
|
|
|
Aldaketa sakon eta jarrai hori dela eta, beharbada estres maila altuak jasango ditugu, eta,
|
nola
ez, gizartearen parte diren gazte zein nerabeek ere bai. Mundu horretan bizirauteko, eta, batez ere, aurrera egiteko, emozioen aurrean trinko mantendu eta malgutasun handiz jokatu dugu.
|
|
|
Yuval Noah Harari historialariak" XXI. menderako 21 lezio" liburuan dioen bezala, nor zaren eta benetan zer nahi duzun jakiteko, zure buruak
|
nola
pentsatu eta nola jarduten duen ezagutu duzu. Erresilientzia deituriko atalean, baliabide zaharren erabilera gomendatzen du, hala nola meditazioa, gure adimenaren behaketa zuzena gauzatzeko.
|
|
|
Yuval Noah Harari historialariak" XXI. menderako 21 lezio" liburuan dioen bezala, nor zaren eta benetan zer nahi duzun jakiteko, zure buruak nola pentsatu eta
|
nola
jarduten duen ezagutu duzu. Erresilientzia deituriko atalean, baliabide zaharren erabilera gomendatzen du, hala nola meditazioa, gure adimenaren behaketa zuzena gauzatzeko.
|
|
|
Yuval Noah Harari historialariak" XXI. menderako 21 lezio" liburuan dioen bezala, nor zaren eta benetan zer nahi duzun jakiteko, zure buruak nola pentsatu eta nola jarduten duen ezagutu duzu. Erresilientzia deituriko atalean, baliabide zaharren erabilera gomendatzen du, hala
|
nola
meditazioa, gure adimenaren behaketa zuzena gauzatzeko. Behaketa zehatz hori lortzeko prozesuan, egungo metodologia berrietan dagoen hutsunea betetzea da asmoa.
|
|
|
• efektibitatea (A): besteekiko erlazioa eta norbere burua errespetatuta, gauzak
|
nola
eskatu eta eskaerei ezetz nola esan irakatsiko da. Modulu honetan ere aldaketari loturiko abileziak landuko dira.
|
|
|
• efektibitatea (A): besteekiko erlazioa eta norbere burua errespetatuta, gauzak nola eskatu eta eskaerei ezetz
|
nola
esan irakatsiko da. Modulu honetan ere aldaketari loturiko abileziak landuko dira.
|
|
|
5 Ikastetxeetan
|
nola
txertatuko den
|
|
|
Jazarpena ez da soilik erasotzaileen eta biktimaren arteko kontu bat, jazarpen egoera gehienetan ikaskide talde bat egoten delako. Funtsezkoa da lekuko diren ikaskideek
|
nola
erreakzionatze duten jakitea, horrek baldintzatuko baitu jazarritako haurra nola sentitu den, baita jazarpen egoeraren bilakaera eta iraupena ere.
|
|
|
Jazarpena ez da soilik erasotzaileen eta biktimaren arteko kontu bat, jazarpen egoera gehienetan ikaskide talde bat egoten delako. Funtsezkoa da lekuko diren ikaskideek nola erreakzionatze duten jakitea, horrek baldintzatuko baitu jazarritako haurra
|
nola
sentitu den, baita jazarpen egoeraren bilakaera eta iraupena ere.
|
|
|
Bilboko" BilbaoMusika" DTko eskola ezagun baten ezaugarriak aztertu ziren, bereziki atxikimenduarekin eta motibazioarekin zerikusia zutenak (hala
|
nola
programa bera, irakaskuntzametodologia eta partaideen ezaugarriak), egindako erregistro instituzionaleko eta entsegu aleatorio kontrolatuko datuetan oinarrituta.
|
|
|
DT programa epe luzerako talde jarduera erakargarri bat da, gaitasun sentsoriomotorrak eta kognitiboak sustatu eta erorikoak prebenitzeko gomendio asko betetzen dituena. Jardueraren berezko ezaugarriez gain, beste faktore batzuk, hala
|
nola
sozialak, psikologikoak eta demografikoak (inklusibitatea), kulturalak (identitatea) eta irisgarritasunak (osasun orokorra, ekonomia), garrantzitsuak izan daitezke adineko pertsonen erakarpena, atxikimendua eta motibazioa lortzeko. Esku hartze eredu honen ezaugarriak, beraz, beste ingurune batzuetan imitatu ahal izango dira.
|
|
|
2.2 Inplementazio helburuak Pazienteek EfiKroniK programaren erabilpenari eta egokitasunari buruz duten pertzepzioa deskribatzea, hala
|
nola
euren itxaropenak eta gogobetetzeak. EfiKroniK programa era orokortu, iraunkor eta jarrai batean ezartzeko erraztasunak eta zailtasunak ezagutzea, hala nola pazienteek programarekin duten atxikimendua.
|
|
|
2.2 Inplementazio helburuak Pazienteek EfiKroniK programaren erabilpenari eta egokitasunari buruz duten pertzepzioa deskribatzea, hala nola euren itxaropenak eta gogobetetzeak. EfiKroniK programa era orokortu, iraunkor eta jarrai batean ezartzeko erraztasunak eta zailtasunak ezagutzea, hala
|
nola
pazienteek programarekin duten atxikimendua.
|
|
|
Besteak beste, abantaila hauek aipatu dituzte: ingurune sanitario batean programa aurrera eramateko aukera (haien ustez, programa ez litzateke berdina izango beste erakunde motaren batean gauzatu izan balitz, hala
|
nola
kiroldegiren edo gimnasioren baten) (i), eta eurenak bezalako esperientziak bizitzen ari diren pertsonekin harremanetan jartzeko aukera (ii).
|