|
2015
|
|
|
...bertsoari; nola hark, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso-saio batera baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu
|
nahi zituztenen
saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskolarekin amaitu nuenekoa, Maialen ikusi bainuen diferituan udako ikastaroen irekiera-ekitaldian, bataren eta bestearen arteko konnotazioetan galdu gabe, eta zuzenean Eako poesia egunetan, esaten bertsolariek eraik...
|
|
|
...en, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso-saio batera baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri
|
nahi zituztenenetara
, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskolarekin amaitu nuenekoa, Maialen ikusi bainuen diferituan udako ikastaroen irekiera-ekitaldian, bataren eta bestearen arteko konnotazioetan galdu gabe, eta zuzenean Eako poesia egunetan, esaten bertsolariek eraiki dutela eurei zegokien zubiaren puska bat, esan nahi baita, hiz...
|
|
|
Ez Lazkao Txikik bakarrik, ia-ia bertsolari guztiek kantatzen zuten horrela doinu horretan. Zer esatea
|
nahi duzue
–Gaur beste eredu batek agintzen duela!
|
|
|
Baina zer gertatuko litzateke beste eredu baten arabera epaituko balira? Galdera airean uzten dut, norbaitek erantzun
|
nahi balu
.
|
|
|
Hain zen erraza, 80 bat kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan egon behar genuela JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman behar genuen saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi
|
nahi bagenuen
aukera bakarra zegoela: abiadura handitu.
|
|
|
Egoera deskribatuko dut: JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu
|
nahi zuenak
zeharkatu egin behar zuen oholtza. Demagun, jende asko joaten dela urteroko gosari horretara.
|
|
|
“Jende asko” esamoldearekin izugarrizko pila esan nahi dut, kontuan izan AEBetan dena dela handia, baxuak kontrabaxu bihurtzeraino. Bukatzeko, jantokia beteta dagoen artean, gosaria hartu
|
nahi dutenak
tabernan itxaron beharrean daude. Beraz, esan daiteke publiko mordoa genuela, baina ia inork ez zuen euskaraz ulertzen.
|
|
|
Gladiadore sentitu nintzen une batez, amerikar globalizatuen begiek show eskean begiratzen ziguten bitartean. Ez zekiten, nonbait, bertsolarien jarduna dieta zorrotza dela hain urrun begiratu
|
nahi duten
miopeentzat. Neure buruarekin ari nintzela, norbaitek soinu banda jarri zien nire pentsamenduei:
|
|
|
Zailtasunak,
|
nahi
beste: bederatzi errima berdin ingelesez topatzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula; speech, stop eta steak hitzen lehen “s” soinu hori silaba oso ez bihurtzeko ezina; pentsatua airean idatzi eta 80 letra zortzi silabatan ahoskatzeko komeriak… Saio osteko aldartea bi erantzunen batura zen:
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin
|
nahi
zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Aukeren lurraldea delako edo bizimodu bila joandako jende askoren helburu delako, Ameriketan sentsazioa duzu
|
nahi duzun
oro aurki dezakezula. Ez zait harrigarria egiten, adibidez, denboran bidaiatzeko hainbeste film eta telesail egitea Obamaren herrialdean, ematen baitu berrogeita hamar urte aurrera edo atzera egin ditzakezula pasaporterik erakutsi gabe, herrialdearen punta batetik bestera.
|
|
|
Ez dut tokia deskribatuko; imajinatu
|
nahi lukeenak
, aski du Grease-ko hanburgesa-jatetxeko partea errepasatzea. Beraz, 50eko hamarkadan futurista eman nahi zuen hanburgesa, tipula-uztai eta marrubi irabiatuen fabrika hartara sartu ginen.
|
|
|
Ez dut tokia deskribatuko; imajinatu nahi lukeenak, aski du Grease-ko hanburgesa-jatetxeko partea errepasatzea. Beraz, 50eko hamarkadan futurista eman
|
nahi zuen
hanburgesa, tipula-uztai eta marrubi irabiatuen fabrika hartara sartu ginen. Atean, zain genuen zerbitzari bat, gizon heterosexual kanonikoen ehuneko berrehunaren atseginerako prestatua (norberak irudika dezala parte hori).
|
|
|
“Bertsolaritzari buruz ondare historikoa duten liburutegi eta bestelako erakundeekin harremanak saretzea nahiko genuke”, dio Aranburuk. Elkarlanean katalogoak bateratzea lortuz gero, ikerlari, erabiltzaile edo herritar orori erraztu
|
nahi diete
aurkitu nahi duten horren bilaketa eta Xenpelarren ez badago, dagoen tokira bideratu –Koldo Mitxelenara edo sortu berri den Bilketa.org-era, adibidez– “Bertsolaritzaren inguruko informazioa erraz kontsultatzeko derrigorrezkoa da bilketa eta antolaketa lan ona egitea. Dokumentazioaren bilketa, antolaketa eta gizarteratzearen zikloaren osasuna bertsolaritzaren osasunaren adierazlea da”.
|
|
|
“Bertsolaritzari buruz ondare historikoa duten liburutegi eta bestelako erakundeekin harremanak saretzea nahiko genuke”, dio Aranburuk. Elkarlanean katalogoak bateratzea lortuz gero, ikerlari, erabiltzaile edo herritar orori erraztu nahi diete aurkitu
|
nahi duten
horren bilaketa eta Xenpelarren ez badago, dagoen tokira bideratu –Koldo Mitxelenara edo sortu berri den Bilketa.org-era, adibidez– “Bertsolaritzaren inguruko informazioa erraz kontsultatzeko derrigorrezkoa da bilketa eta antolaketa lan ona egitea. Dokumentazioaren bilketa, antolaketa eta gizarteratzearen zikloaren osasuna bertsolaritzaren osasunaren adierazlea da”.
|
|
|
Hobeto da ondo gordeko dituzten eta denon eskura egongo den leku batean edukitzea, eta han eskatzea, ezer behar izanez gero. Hartara, azterlan edo ikerlanen bat egin
|
nahi duenak
badaki nora jo behar duen. Etxean gordetzen dudan gauza bakarra koadernoak dira.
|
|
|
Amaia Agirrek ere, etxean gorde baino, nahiago izan du grabatutakoa Xenpelarren esku utzi. “Tamalez
|
nahi
baino bilketa eskasagoa egin dut, jakin badakidalako horrek garrantzia handia duela. Elkartean zuzendaritzan sartu nintzenean ohartu nintzen horren balioaz, duela 18 urte inguru, eta ahal dudanetan materiala eramaten saiatzen naiz, gure etxe eta karpetatan baino hobeto gordetzen eta artxibatzen eta katalogatzen dituztelako besteak beste, eta badakidalako bilketa lana garrantzitsua dela, eta egunen batean nik zerbait beharko banu badakidalako non egongo den, baita beste inork beharko balu ere”.
|
|
|
“Liburutegi atala ez dago sarean oraingoz, baina egun gure lehentasunezko lana bada hori datu-baseratzea. Urrun gabe 5.000 argitapenen berri eta artikulu digitalak sarean kontsultagarri jarri
|
nahi
ditugu” azaldu du Aranburuk.
|
|
|
Bestalde, informazio-fitxak elkarren artean estekatu eta dokumentuz lotzea da Xenpelarren helburua: “Digitalizazio planei esker, Interneteko katalogo honetan bat-bateko bertsoak entzun eta idatzizko bertsoak ikusi ahal izateko fitxategiz hornitu
|
nahi ditugu
, eskaintzen diren katalogo/ fitxa bakoitzak dagokion fitxategia izateko”.
|
|
|
Hori dela eta, “datu-base hau jatorri ezberdina duten bertsoak katalogatu eta gizarteratzeko diseinatzen ari gara. Xenpelar Dokumentazio Zentroan ez dauden bertso-bildumak dituzten erakunde eta elkarteei elkarlanerako tresna bezala eskaini
|
nahi zaie
Bertsolaritzaren Datu-Basea. Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat-batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango du Bertsolaritzaren Datu-Baseak.
|
|
|
Gure herriaren historia ez da erraza izan.
|
Nahi
gabe hori itsatsita daramagu, eta hori kanporatu egiten dugu: kantuetan, antzerki motetan, bertsolaritzan…”, azaldu zuen.
|
|
|
“Eskizofrenikoa” izatera ere irits liteke: “‘Alde batetik entzulea erakarri
|
nahi dut
, baina, aldi berean, noraino biluztuko naiz, eta horrek zer-nolako eragina izango du… Ahul bihur nazake horrek…’ Barruan sentitu lezaketen lurrikara hortik joan liteke”.
|
|
|
Ematen du jendea hunkitzera jotzen dugula. Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu
|
nahi dudalako
. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut jendea, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik jendea edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko.
|
|
|
“Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak
|
nahi du
ikusi bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”.
|
|
|
Delikatua da, norberarentzat ere oso gogorra izan daiteke”, bizi du Barrosok. Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez ikusten anitz hunkitzen bada ere, ez luke bere burua hala ikusi
|
nahi
: “Nik ez nuke nahi bertso bat negarrez kantatu, ahal banu.
|
|
|
Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez ikusten anitz hunkitzen bada ere, ez luke bere burua hala ikusi nahi: “Nik ez nuke
|
nahi
bertso bat negarrez kantatu, ahal banu. Ni naiz zentsuratzen duena nire burua gatazka psikologiko batzuei bide ez emateko bertsotan.
|
|
|
“Konplexu asko” ditu fisikoari loturik. “Ni ez naiz geratu inoiz etxean egin
|
nahi dudan
zerbait egin gabe lodi egon naizelako. Niri eskolan burla egin didate, baztertuta sentitu naiz nerabezaroan fisikoagatik eta karga hori nigan eroan dut.
|
|
|
Ba omen dagoelako psikologo bat esaten duena bikoteak ez direla aurrez aurre jarri behar mahaiaren bueltan, alboan eseri behar direla, aurrez aurrekoa beti borrokarako jarrera dela. “Nahi eta
|
nahi
ez defentsa eta ofentsiba daude aurrez aurre, eta alboan gaudenean ez dago hori”, osatu zuen. “Nahiz eta guk publikoa asko maite, gu beti gaude publikoarekin aurrez aurre, eta beti gaude defentsarako eta ofentsarako arma denekin.
|
|
|
Maskara inoiz baino erantziago duen honetan, Agirrek ez du lehen zuen zuzena izan beharraren beldurrik. “Ahultasuna ez dut azaldu izan, baina ez azaldu
|
nahi
ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez zelako biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak.
|
|
|
Beti ez bada, ia beti, norberaren barruan daude erantzunak. Denei irteten zaigu norberaren kanpotik topatzea arrazoiak, baina normalean —eta, batez ere, ibili
|
nahi
baduzu— zure barruan topatu behar dituzu”.
|
|
|
“Edo guztiz bereizten dut, edo, bestela, badakit tripetatik kantatuko dudala”. Gai batzuen aurrean “zeharo” ekidin ohi du errealitatea, badakielako errealitateak eramango duela
|
nahi
ez duen leku batera. “Gainontzean, normalean, oso tripetatik kantatzen dut”.
|
|
|
“Gainontzean, normalean, oso tripetatik kantatzen dut”. Oholtzan negar egitea du saihestu
|
nahi duen
leku hori.
|
|
2016
|
|
|
-Ximun Fuchsek bazituen oinarrizko ideia batzuk zuengana hurbildu zenean, bazekien zeri buruz idatzi
|
nahi zuen
.
|
|
|
Andersek gutuna idatzi zion semeari, bere aitaren biktima bezala. Hartan esaten dio ez duela bere izenagatik inor epaitu
|
nahi
, bere aitak egin zuen bezala. Eta eskatzen dio aitarengandik aldentzea eta borrokan sartzea, basakeriaren kontrako borrokan.
|
|
|
Beldurra. Ahal dela inork ez du
|
nahi
bere seme-alabek berak sufritutakoa pasatzea. Hori da arrazoi bat.
|
|
|
Era horretara esan nahi zietena zera da: ‘Bizirik zaude nik
|
nahi
dudalako’.
|
|
|
Horrek ere baditu bere makurrak. Egia da bertsolaritzak azken urteotan gaur egun eta hemen bizi den jendearen kezkak agertzen dituela, eta Ximunek antzezlan honekin hori egin
|
nahi du
; tabuak hautsi eta eztabaida sortu.
|
|
|
-Antzerkia eta bertsoa taula gainean eta oinarrizko baliabideekin janzten dira. Ez daukate asko espektakulutik eta entretenitu baino gehiago egin
|
nahi dute
. Horretan antzik izan dezakete?
|
|
|
Akaso nire sentsazioa baino ez da. Baina asko eskertzen dut Ximun eta bere taldearen jarrera, irmotasuna, zer
|
nahi duten
garbi izatea… Antzezlana ez da sortu merkatuak eskatzen duelako. Gerraren 80 urteurrena suertatu da, baina antzezlana beraien beharretatik sortu da.
|
|
|
“Euskaldun berri kuadrilla bat eraman nuen nirekin. Erakutsi
|
nahi nien
euskaraz ere egiten ahal zela antzerkia, demontre! Hango giroa itogarria zen euskaldun batentzat.
|
|
|
“Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten ikustean gozatzen duela. Garai bateko eta egungo gizarteen arteko talkarekin sortzen diren egoerez gozatu nahi izanez gero, bertan erabiltzen den hizkuntza eta esamoldeez gozatu
|
nahi badu
, etor dadila bertsozalea, zalantzarik gabe”.
|
|
|
Lasai, nik ez dut
|
nahi
ta
|
|
|
Ba
|
nahi
baldin baduzu
|
|
|
Bakardadean egon
|
nahi nuen
|
|
|
Bat-batean sakeleko telefonoak jotzen digu, batari Elorrion eta besteari Lesakan. Telefonoaren bestaldetik Bertsozale Elkarteko emakume ahots ezagun batek pasioz diosku eskuartean dutena itzela dela, udaberrikoa ezin hobeto joan zela, uztailerako aurreikusita dutena zoragarria izango dela eta ea guk horretan guztian parte hartu
|
nahi dugun
.
|
|
|
Kubatarren indarra, zipretarren jolasa, galestarren dotorezia, mexikarren alaitasuna, austriarren umorea, Balear Uharteetakoen etorria… Lehenengo saioa egin, inprobisatzaileak kantuan entzun, eta konturatu ginen guk aurreikusitako mugen gainetik ari zirela denak kantuan. Gure beldurra zela beraiek gure gaien logika ez ulertzea, geure ardura handienetakoa zela beraien eta euskaldunen arteko interakzioak ez funtzionatzea, guk kontrolatu
|
nahi genuela
beraiek berez eta bat-batean egiten dutena. Lehenengo saioa entzun eta argi ikusi genuen:
|
|
|
Gaztetan, modu hippy eta cool batean hasi nintzenean, nire irakasle Jick Johnsek —XX. mendeko bardorik onena denak— esan zidan: “Agian oso olerki ona egin duzu, munduko onena
|
nahi baduzu
, baina hain gaizki eta zatar irakurrita ez du batere balio! ”. Niretzat irakasgaia izan zen.
|
|
|
Nik hautsi egin nahi izan dut Galesko gizartean VIP direnen testuinguru horrekin. Beste entzule batengana iritsi
|
nahi dut
. Langileengana, adibidez.
|
|
|
Ez dute kontzientzia batetik abiatuta hitz egiten, hizkuntza salbatzeko eta abar, euren hizkuntza delako baizik. Nik horiengana iritsi
|
nahi dut
. Eta entzule hori ez datorrenez nigana, ni joaten naiz entzule berri posible horien bila, langile auzoetara, eurak fabriketatik ateratzen direnean, adibidez; edo autobusetan egiten dut Cynghanedd.
|
|
|
Nekatuta nago jende ezjakinarekin hitz egiten. Askok ez dakite ezer tradizioaz, ez Cynghaneddi buruz, baina aldatu egin
|
nahi dute
. Ez; ezagutzen duenak aldatu behar du tradizio hori, erabiltzen duenak.
|
|
|
Horrekin hautsi
|
nahi nuke
. Nahi nituzke ezkerreko balioak berriro modan jarri nire lanaren, artikuluen eta poesiaren bidez; eta ahotsa kendu zaion jende interesgarriari ahotsa eman.
|
|
|
Horrekin hautsi nahi nuke.
|
Nahi nituzke
ezkerreko balioak berriro modan jarri nire lanaren, artikuluen eta poesiaren bidez; eta ahotsa kendu zaion jende interesgarriari ahotsa eman. Ez baitugu jende hori entzuten ez dutelako ahotsa izateko modurik.
|
|
|
Oraindik geratzen zait fedea gizakiarengan, eta nik
|
nahi nuke
elkartasuna eta bakea denentzat, ez batzuen bakea.
|
|
|
Eta aste osoa pasako zuena nirekin. Rekalde tabernatik Gure hitzak kantua jarrita agurtu gintuztenean konturatu nintzen horrekin, edo hurrengo goizean bestela,
|
nahi
baino lo gutxiago eginda autoan sartu eta igandeak kantu bera jarri zidanean. Gure hitzak direlako, Zipreko, Kubako, Galesko, Mallorkako, Austriako, Mexikoko eta Euskal Herriko hitzak, altxatzeko hitzak, erortzeko hitzak, erotzeko hitzak, esateko hitzak.
|
|
|
Badirudi bukaerarik gabeko konflikto greko-turkoaren kapitulu ahantzi bat dela Zipre. Baina jakin
|
nahi nuke
, gure pastoraletan bezala, greko eta turko horien atzean nor ezkutatzen den benetan. Zeren eta inpresioa dut, egun, bi jendeok elkar ulertzeko gai direla, baina hasten direnean elkarrekin mintzaira bat adosten, beste norbait etortzen dela eta hitzak trukatzen dizkiela, segitu dezaten elkar ulertu gabe, Mediterraneoaren ertz horretan
|
|
|
zipretar greziarrak batetik, eta bestetik iparraldeko zipretarrak, edo zipretar turkiarrak. Edo hori mintsua zaienentzat, eta beren burua zipretar hitzaz baino definitu
|
nahi
ez dutenentzat, turkieraz mintzo diren zipretarrak. Egia baita, funtsean, zipretarrak dira oro, baina gatazka zertan datzan azaltze aldera, izen eta abizen deitu beharra izan dut jendeari, eta Zipren ez da beti sinplea abizenaren hautua.
|
|
|
Markoa da ebaki edo luzatu beharrekoa. Baina arazoa da, egun, munduan eta europan, establezitutako markoetara kabitu
|
nahi direla
marrazkiak, indarka bada ere, eta ez, alderantziz, markoak moldatu gauden marrazkietara. Agian markoak berak dira denak desegin beharrekoak… Zipren bezala, non itsasoak egiten duen marko, eta lurrak margo.
|
|
|
I.G.: Jendeak aditu
|
nahi
ez duena ez dakit zenbateraino den aditu nahi ez duena.
|
|
|
I.G.: Jendeak aditu nahi ez duena ez dakit zenbateraino den aditu
|
nahi
ez duena.
|
|
|
Egin
|
nahi zenuketen
hori definitzen joan omen zarete. Nola definitu duzue?
|
|
|
Nola definitu duzue? Nora iritsi
|
nahi zenuten
eta nora iritsi zarete?
|
|
|
Bigarrena gehiago izan da kantak propio sortzea diskoari begira: zer kanta mota
|
nahi genuen
, zer soinu, zer erritmo… zehaztuagoa izan da. Bigarren diskoa kohesionatuagoa da, edo pretentsio hori izan dugu behintzat.
|
|
|
Heroi ez dut uste, izatekotan antiheroi, mezutik bertatik hasita. Gure kontraesanei buruz kantatzen dugu, eta, neurri batean, jendeak entzun
|
nahi
ez dituen gauzez. Jendearen kontraesanetan eta zaurietan behatza sartzen dugu.
|
|
|
Edo esanguratsua zen esaldi hau ere: “Habil tentuz, bertsoak ateratzea
|
nahi
ez baduk”.
|
|
|
Erreportaje asko egin nituen, urteetan, Joxean Agirreren aginduetara. Pista ematen zidan, eta agindu zehatzik ez; ematen zidanean ere, ez nion oso ongi ulertzen, baina bai sumatzen zer
|
nahi zuen
. Nik uste, nire gisan, bertsoak, berez, ez zitzaizkiola gehiegi interesatzen, baina bai bertsolariak, kasik fenomeno antropologiko gisan.
|
|
|
Kontuak kontu, lan txukun bat, tarteka ale politak ekartzen dituena, eskaintzeko gai bagara, etorkizun interesgarria izan dezakeen proiektua dugu esku artean. Adituek esaten dute xede talde trinko bat behar dutela sarean funtzionatu
|
nahi duten
hedabide txikiek. Bertsolarik badauka hori.
|
|
|
Gogorik ez zaigu falta. Familia handiak bidean aurrera egin
|
nahi badu
, nahikoa osagai badira Amaren Sua hauspotzen, edo su horren bueltan dantzan, jarraitzeko.
|
|
|
Honekin, noski, ez dugu jendea doan lan egitera animatu
|
nahi
. Gaur-gaurkoz kolaboratzaile guztiei ordaintzeko ahalmena badago, eta duin ordaintzen da; aurrekontuaren zatirik potoloena bideratzen da horretara.
|
|
|
Sorta txiki hau amaitu
|
nahi dut
|
|
|
“Hi, Andoni”, esan nion, “dena esaten hasita, aldizkariarekin hastea erabakitzen badugu, nire kezkaren zerrendan hamaseigarrena-edo izango duk hau, eta jakin
|
nahi nikek
hire kezken artean zenbatgarrena izango den…”. Isiltasuna are lodiago eta astunago bihurtu zen nire galderaren ostean, harik eta Andonik, bere estiloaren ezaugarri behinena den ironiarekin, honako erantzun hau eman zidan arte:
|
|
|
Hori gutxi balitz, Euskaldunon Egunkaria izango zenaren zuzendari kargua har nezan eskatzen ari zitzaizkidan Joxemi Zumalabe zena eta Joan Mari Torrealdai, besteak beste. Buruhauste handia izan zen niretzat hura, batetik ohore handia zitzaidalako, eta bestetik bertso programa ez nuelako utzi
|
nahi
indarra hartzen hasia zegoen unean. Donostiako Zapatarinean bazkaltzera (nola ez?) elkartu ginen bolada batean astero:
|
|
|
Bertsozale Elkartea oinarri, bertsolaritzaren transmisioari, jakintza arloari eta zabalpenari garrantzia ematen hasi ginen. Zabaldu egin
|
nahi genuen
bertsolaritza. Eta Txapelketak geuk antolatzeaz gain, urteko plazetako emariaren onentsuena biltzen zuten Bapateanak argitaratzen hasiak geunden urtero, arriskuak arrisku telebistan sartzea erabakita geneukan eta Ahotik Ahoraren ondoren Hitzetik Hortzera indar handia hartzen hasia zegoen…
|
|
2017
|
|
|
“Bata, Teodorok uste sendoa edukitzea Euskaltzaindiak berehala indartuko zuela Txapelketa Nagusiaren dinamika, eta beraz, bera bezalakoen ahalegin antolatzaileak ez izatea premiazkoak. Ez zen harritzekoa Teodoro uste horretan egotea, izan ere, 1970az geroztik maiztasun handiz zabaldu ohi zen Euskaltzaindiak txapelketari berriro helduko zion zurrumurrua (…) Bigarren arrazoia, bertsolari handiak elkarrekin neurtzen ibiltzerik
|
nahi
eza litzateke, eta, beraz, trabak jarri izana Teodoro saiatuari, herrialdeen arteko txapelketaren antzekoak antola zitzan”.
|
|
|
edo bestela nik ere
|
nahi dut
|
|
|
1980ko txapelketak Alemanian harrapatu ninduen, ikasten-edo. Bi kasete bidali zizkidan garai hartan andre-
|
nahi
eta orain emazte dudanak, Amaiak, eta haiek ere buruz ikasi nituen gehien-gehienak. Amuriza epaile izana zen 1967koan, eta Arrasateko ikastolan irakasle nenbilela plazaren batean edo bestean ikusia eta entzuna nuen arren, deskubritu txapelketa hartan deskubritu nuen nik Amuriza, munduan beste askok bezala.
|
|
|
Hitzetik Hortzeraren audientzia eta erreferentzialtasuna handia zen ordurako. Hainbeste, non ETBko nagusiek bertsoa nonahi eta noiznahi ematea
|
nahi baitzuten
. Horren aurrean, planto egitea erabaki nuen, Bertsozale Elkartea (artean “Bertsolari Elkartea”) ere nire jarrerakin ados zegoela.
|
|
|
“Bertsolaritzan, nere ustetan,/ gaur antzerki gehitxo dago,/ ta uste nuen zerbait bazela/ hori baino barrurago. / Sei urte luze pasa ditut ta/ hartu makina bat trago;/ nere ustez asko aguantatu dut,/ baina ezin dut gehiago,/ zuek antzerkia
|
nahi duzue
ta/ hortarako prest ez nago”. Jakina, bertsolaritzak beti (orain arte behintzat) izan duen benetan-txantxetan joko horrekin, inork ez zekien hura Jonen benetako despedida ote zen, edota Mikel Mendizabalek jarritako gaiari emandako erantzun jolastia.
|
|
|
Zazpi puntuko hiru bertso eder kantatu zituen Andonik, egoera zehazki zein zen azken bertsoaren amaiera arte deskubritu gabe: “Ene bihotzeko Kattalin,/ nik jokatu
|
nahi nuen
fin (bis);/ IHESA duzu, eta goxatzen/ egin dut hainbat ahalegin,/ arantza artean bizi den hori/ lore artean hil dedin (bis).
|
|
|
Egañak “irrifarra” hitza emanda eskaini zigun bederatziko txikiak bederatzikoa merezi zuen. Sorozabalek “gerrikoa estutu/ entzuten da sarri” puntuari “eta berak
|
nahi duten
/ neurriko jarri” errematea eman zion. Irrifarra zabal eta gerrikoa estu, Egaña eta Enbeitaren sei puntuko motza iritsi zen.
|
|
|
Lazkao-Txiki berpizteko modukoa izan zen. Intentsitatea, pasioa, desioa, miresmena eta inbidia gurutzatu ziren lerroan egon nintzen eserita, eta aurten ere hala egon
|
nahi nuke
besteak entzuten. Zorte on denoi!
|
|
|
Muruak hala kantatu zion entrenatzaileari: “Kirol honetan jadanik ez da dirua ez dan besterik/ zure ondoan ez det izango oso pozik jokatzerik/
|
nahi
ez badezu lehen merke zena orain garesti hartzerik/ beste batean ez zazu egin holako hanka-sartzerik”. Futbola eta bertsoa nituen orduko bi pasio, eta tematikak eta teknikak bat egitean, pentsa nik zer gozamen!
|
|
|
Barkatuko didate aipatu gabe utzi ditudan beste ale eta bertsolari on guztiek, baina ez zegoen gehiagorako tarterik. Nire belaunaldi kideei omenalditxoa egin diet
|
nahi
barik, horrelaxe atera baitzait. Eragina izango du ziurrenik plazan eurekin hasitakoa (eta hazitakoa) izateak, entrenamendu kide ohiak izateak euretako batzuk, eta zergatik ez, beste barik, garai bera konpartitu izanak.
|
|
|
Basarrik
|
nahi du
zerbait
|
|
|
Ez eskatu autolaguntza liburu gehiago Amazonen! Gure kargu logelan jarri
|
nahi duzun
masaje besaulki berria! Gure deskargu, egongelan traba egiten dizuten seme-alabak, nagusiari bidali nahi diozun landare karniboroa, Kolonbiatik iritsi behar zaizun paketea, joan zen larunbat goizaldean galdu zenuen burua, inoiz irakurriko ez duzun poeta albaniarren antologia, oraindik entregatu gabeko ur-pistolak eta maitaleak zor dizun zerengo zeraren zera.
|
|
|
Gure kargu logelan jarri nahi duzun masaje besaulki berria! Gure deskargu, egongelan traba egiten dizuten seme-alabak, nagusiari bidali
|
nahi diozun
landare karniboroa, Kolonbiatik iritsi behar zaizun paketea, joan zen larunbat goizaldean galdu zenuen burua, inoiz irakurriko ez duzun poeta albaniarren antologia, oraindik entregatu gabeko ur-pistolak eta maitaleak zor dizun zerengo zeraren zera. Kargak&Deskargak kale kantoian, goikoak behean jarri eta behekoak goian!
|
|
|
Azken horren Arabia Handia zabaltzen doa eta ohikoak dira Afrikar kontinentearen mugak zedarritzeko eztabaida geopolitikoak ere. Muga Ebron jartzearen aldeko ildo berriak gero eta jarraitzaile gehiago ditu, baina bada Pirinioetaraino igo
|
nahi duenik
ere.
|
|
|
Albistegietan ere, udako erritmoak ezarritako nobedade faltari aurre egin nahian edo, letra larriz adierazten dute merkurioa Freddyren ahotsa baino altuago dabilela eta aitona-amonak leku fresko eta lehorretan kontserbatu behar direla; gehiago irautea
|
nahi bada
, noski. Gauza bera hitz desberdinez, egunero.
|
|
|
Baina gutxi axola zaizkie hauei kalitate kontuak. Badakizue, kapitalismoa zakur bat bezalakoa da, makila gero eta urrunago botatzea besterik
|
nahi
ez duena.
|
|
|
eta barru-barruan, zu dordoka bat zara, eta arrakalatuta daukazu oskola, udalekuetako higaduraren eraginez, eta ez zara ausartzen gelatinazko gorputz hori uki diezazuten. Azkenean, egin egin duzu lehen ariketa, eta
|
nahi
gabe, planeatu gabe, bote prontoan, begiak itxita dauzkazu eta are gehiago estutu duzu pareko pertsona.
|
|
|
eta hemen bizi
|
nahi
|
|
|
sartu
|
nahi
lurpean
|
|
|
|
nahi
dedan guztia.
|
|
|
ondo jantzi
|
nahi
dezu
|
|
|
Nahiz oraindikan guk gehiago
|
nahi
|
|
|
Beharbada hizkuntzak eraginda, gazteleraz jarduten zuten inprobisatzaileekin izan genituen harremanik estuenak. Baina hizkuntzen orekari euste aldera, hizkuntza gutxituetan ari ziren sortzaileei ere lekua egin
|
nahi genien
. Eta dokumentalaren bidez hori ere ezagutu nahi genuen:
|
|
|
Baina hizkuntzen orekari euste aldera, hizkuntza gutxituetan ari ziren sortzaileei ere lekua egin nahi genien. Eta dokumentalaren bidez hori ere ezagutu
|
nahi genuen
: hizkuntza gutxituetan ari diren kantu inprobisatuek hizkuntzen biziberritzean daukaten funtzioaren berri jaso nahi genuen, bertsolaritzaren ingurura beste diskurtso batzuk ere ekartze aldera.
|
|
|
Eta dokumentalaren bidez hori ere ezagutu nahi genuen: hizkuntza gutxituetan ari diren kantu inprobisatuek hizkuntzen biziberritzean daukaten funtzioaren berri jaso
|
nahi genuen
, bertsolaritzaren ingurura beste diskurtso batzuk ere ekartze aldera.
|
|
|
“Munduko kantu inprobisatuaren inguruko dokumental bat egin behar dugu”. Bigarren kontzeptu bat ere argitu
|
nahi genuen
: ba al dago benetan “kantu inprobisatu” izeneko multzorik?
|
|
|
nola murgildu ziren kantu inprobisatuaren munduan, zer ematen dien bat-batean eta ahoz aritzeak… Eta kontaketa pertsonal horietatik abiatuta poliki-poliki ikuspegia zabaldu eta kultura bakoitzean kantu inprobisatuak dauzkan funtzio, balio eta moduez azalpenak ematen dituzte. Eta ederra da ikustea nola gehienak jolas egin
|
nahi
hutsagatik murgildu ziren mundu honetan, eta hain oinarri antzekoa duten jardunek nola funtzio eta gorputz desberdinak hartzen dituzten kultura bakoitzaren egoeraren arabera. Bat-batean eta ahoz ari dena plazan ari baita.
|
|
|
bertso-eskoletan aritzen diren gazte askok aukera izan zuten atzerriko kantu inprobisatuak oholtzan ezagutu eta, batez ere, oholtzapean bakoitzaren kezkak eta interesak ezagutzeko. Emozio eta ideia zurrunbilo handi bat ekarri zuen ekimenak, eta garbi geneukan hor bizi izandakoa bertsolaritzaren mugimendu osoari itzuli
|
nahi geniola
. Hori da dokumental honen helburu nagusia.
|