|
2008
|
|
|
Emakumeak, gizonekin konparatuta, egoera txarragoan daude arlo sozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean (Standing, 2000), baina batez ere, desberdintasunak lan arloan agertzen dira. Lanpostuetan diskriminazio egoera asko ikus daitezke, adibidez soldatan, baina
|
lan
baldintzek erakusten dute benetan non dagoen arazoa: kontraturik eza, ordu estra ez ordainduak, ordutegi luzeegiak, gauekoak edota asteburukoak (Bermúdez, 2004; Solé, 2000).
|
|
|
Hori lortzea ez da erraza izango, emakume etorkinentzat gordetako lan esparruek dituzten ezaugarriei erreparatuta: ez dira ikusten diren lanak,
|
lan
baldintzak prekarioak dira eta gizarteak ez ditu baloratzen. Baina badira ere traba edo muga etorkinei buruzko diskurtso sozialak, asko eta asko xenofoboak eta arrazistak.
|
|
2009
|
|
|
Goiena14, Berria, Hitzak15, euskararen esparru geografiko osoan zabaltzen diren informazio orokorreko aldizkariak eta B1 multzoko bi aldizkari espezializatu kenduta, euskaraz ari diren hedabide gehienetan ez dago langile ordezkari eta enpresa komiterik sortzeko aukerarik. Beraz, zailagoa da langile kopurua txikia den hedabide horietan
|
lan
baldintzak hobetzea eta horien inguruko ardurak aldarrikatzeko espaziorik bilatzea. Ondorioz, lan baldintza eta soldatei buruzko arazo eta kezkak, besteak beste, ordutegiak, gaixotasun bajak, amatasun bajak, kontratuen hobetzea, soldata igoerak edo oporrei buruzkoak, langile bakoitzak modu indibidualean planteatu behar izaten ditu.
|
|
|
Beraz, zailagoa da langile kopurua txikia den hedabide horietan lan baldintzak hobetzea eta horien inguruko ardurak aldarrikatzeko espaziorik bilatzea. Ondorioz,
|
lan
baldintza eta soldatei buruzko arazo eta kezkak, besteak beste, ordutegiak, gaixotasun bajak, amatasun bajak, kontratuen hobetzea, soldata igoerak edo oporrei buruzkoak, langile bakoitzak modu indibidualean planteatu behar izaten ditu.
|
|
|
Eraiki nahi duzuna horrela bizitzeko bada oso duinak dira, baina eraiki nahi duzuna beste baldintza batzuetan bizi izateko bada, ez da duina izango. Nire ustez soldatak ez dira duinak, hobegarriak dira eta uste dut zuzendarien edo zuzendaritza taldeen eginbeharretako bat izan litzatekeela langileen
|
lan
baldintzak hobetzeko politikak garatzea»29.
|
|
|
Halaber, soldata txikiak izateak jendearen mugikortasuna eragiten du eta hedabide batean trebatu eta maila ona lortu duen kazetariak
|
lan
baldintza hobeak eskaintzen dizkion beste hedabide batera alde egiteko arriskua areagotzen du. «Gure soldatak besteenak baino baxuagoak izateak badu eragina gure egituretan ere.
|
|
|
Sektore guztirako lan itun bat sortzea mesedegarria litzateke, profesioa arautzeko, gutxieneko
|
lan
baldintzak arautzeko, eta, bide batez, egungo anabasa honetan ordena apur bat jartzeko. Lan honetarako elkarrizketatu diren iritzi igorleek begi onez ikusten dute sektorerako hitzarmena sortzea, egungo lan baldintzak hobetzeko lagungarria izan litekeelako.
|
|
|
Sektore guztirako lan itun bat sortzea mesedegarria litzateke, profesioa arautzeko, gutxieneko lan baldintzak arautzeko, eta, bide batez, egungo anabasa honetan ordena apur bat jartzeko. Lan honetarako elkarrizketatu diren iritzi igorleek begi onez ikusten dute sektorerako hitzarmena sortzea, egungo
|
lan
baldintzak hobetzeko lagungarria izan litekeelako. Hala ere, zaila iruditzen zaie euskarazko komunikabideen sektore osoa arautuko duen hitzarmena gauzatzea.
|
|
|
Lan honetarako iritzi igorle protagonisten aburuz, langilerian dirua inbertitzea ezinbestekoa da orain arteko soldatak eta
|
lan
baldintzak hobetu nahi badira. Hedabide enpresek apustu hori egin behar dute nahitaez kalitatezko zerbitzua eman nahi badute.
|
|
|
Bigarren jai eguna, astean zehar izango zuen larunbatean lan egiten zuenak. Andoni Alvarez EKTko langile batzordeko kidearen iritziz, sei eguneko lan astea izatetik 5 eguneko lan asterako jauzia urrats erabakigarria eta mugarria izan zen
|
lan
baldintzei dagokienez. «Langileengan onerako eragina izan zuen, jendeak asko igarri zuen eta enpresak erabaki hori hartzeko orduan izugarrizko esfortzu ekonomikoa egin zuen.
|
|
|
Berria egunkarian eta Goienan ordainsarien inguruan hartu diren neurriek agerian utzi dute bertako langileen soldatak eta
|
lan
baldintzak hobetzeko beharra eta horretan diru gehiago inbertitzeko premia. Bestalde, nabarmen geratu da beste behin ere, sektorea erregulatuko duen araudi orokorrik ez izateak hedabide bakoitzak bere egiturari dagozkion soldatak banaka hobetzeko plangintzak adostea dakarrela.
|
|
|
3.4.1 Antzinatasun handiagoa
|
lan
baldintzak hobeak direnean
|
|
|
Orain arte esandako guztiak langileen antzinatasuna baldintzatzen du neurri batean. Hots, zenbat eta
|
lan
baldintzak hobeak izan, orduan eta denbora gehiago emango dute langileek hedabide horretan. Hipotesi hori abiaburu hartuta eta 4A grafikoan agertzen diren datuei erreparatuta, argi dago langileek euskarazko irrati pribatuetan egiten dutela urte gehien lanean, bai zuzendaritza postuetan dihardutenek bai erredaktore, soinu teknikari edo esatariak direnek ere.
|
|
|
Analisi hau egiteko elkarrizketatu diren prentsa idatziko ordezkariek onartzen dute ezen egitasmo horietan dauden
|
lan
baldintzek jendearen mugikortasuna sorrarazten dutela. Goienako gerenteak duen esperientziaren arabera, jendeak euskarazko hedabide pribatu hauetan ez du bere burua epe luzerako ikusten.
|
|
|
3.5 Enpresa publikoak azpikontratatzen dituen enpresetan ari diren langileen soldatak eta
|
lan
baldintzak eskasak dira
|
|
|
Alde batean, orain arte aztertu ditugun euskarazko hedabide pribatuetan ari diren langileen
|
lan
baldintzen alderdi batzuk eta euren soldatak daude. Beste muturrean, aldiz, euskarazko hedabide publikoetan ari diren langileen lan baldintzak eta soldatak daude, ikerlan honetan behin eta berriz eredu gisa agertu direnak.
|
|
|
Alde batean, orain arte aztertu ditugun euskarazko hedabide pribatuetan ari diren langileen lan baldintzen alderdi batzuk eta euren soldatak daude. Beste muturrean, aldiz, euskarazko hedabide publikoetan ari diren langileen
|
lan
baldintzak eta soldatak daude, ikerlan honetan behin eta berriz eredu gisa agertu direnak.
|
|
|
Hedabide publikoetan ari diren beharginen
|
lan
baldintzei dagokienez, kasuistika zabala bezain plurala bada ere, oro har, lan baldintza hobeak eta soldata bikoitzak dituzte hedabide publikoetan lan finkoa duten beharginek. Euskarazko Kazetaritzaren I. Kongresuan aurkeztutako txostenean, Andoni Basabek, ETBn LAB sindikatuaren ordezkaria denak, honela definitu zituen hedabide publikoak, primerako hedabide gisa:
|
|
|
Hedabide publikoetan ari diren beharginen lan baldintzei dagokienez, kasuistika zabala bezain plurala bada ere, oro har,
|
lan
baldintza hobeak eta soldata bikoitzak dituzte hedabide publikoetan lan finkoa duten beharginek. Euskarazko Kazetaritzaren I. Kongresuan aurkeztutako txostenean, Andoni Basabek, ETBn LAB sindikatuaren ordezkaria denak, honela definitu zituen hedabide publikoak, primerako hedabide gisa:
|
|
|
Analisi honetan, enpresa publikoak azpikontratatzen dituen enpresetan ari diren langileen egoeran zentratuko gara. LAB sindikatuko ordezkari Andoni Basaberen arabera, «EITBNETentzako lanak egiteko sortu diren enpresetan ari diren langileen
|
lan
baldintzak oso kaskarrak dira. Azpikontrata horietan kazetari lana egiteko kontratatzen diren langileei Bizkaiko administrarien hitzarmena aplikatzen zaie, lehen mailako ofizialaren kategoriako profesional gisa kontratatuz.
|
|
|
«Harrigarriena da ikustea nola langilez eta edukiz husten ari diren enpresa publikoak eta nola beste enpresa batzuen bitartez langileenganako kontrola areagotu nahi duten. Horrek eragin zuzena du langileen
|
lan
baldintzetan. Hala ere, guretzat oso grabea da diru publikoarekin sortzen diren enpresa horiek duten kontrol publikorik eza.
|
|
|
EITBk ENG48 ekipoak azpikontratatzeko enpresetan ari diren langileen
|
lan
baldintza eta soldatak ere oso kaskarrak dira. Azpikontrata horietan lanean ari diren kameralarien soldatak ez dira EITBn kamera lana egiten dutenenen soldaten erdira heltzen.
|
|
|
Gure kalkuluen arabera, enpresa horietan diharduten kameralarien soldata gordina hilean 1.200 eurokoa zen. Bestalde,
|
lan
baldintzak ez dira batere onak. Hor ez dago 7 orduko lan jardunik, ordutegi finko gabe ari dira eta libre hartzeko duten aukera oso murritza da horrelakoetan.
|
|
|
Enpresa publikoek eurentzako edukiak ekoizteko azpikontratatzen dituzten enpresa pribatuetako langileen soldata eta
|
lan
baldintzak kaskarrak dira oro har. Zenbait kasutan, azpikontratatutako enpresa horietan, enpresa publikoek kapitalaren parte hartzea dute.
|
|
|
Euskarazko hedabide publikoetarako azpikontratatuta diharduten langileen eta, euskarazko hedabide pribatuetan ari diren zenbait langileren
|
lan
baldintzak eta ordainsarien nondik norakoak ezagututa, analisi honetan egindako diagnostikotik honako ondorio nagusiak bildu daitezke:
|
|
|
a. Oro har, euskarazko hedabide pribatuetan ari diren beharginen
|
lan
baldintzak kaskarrak dira. Lan ordutegi luzeak eta finkatu gabeak dituzte euskarazko hedabide pribatuetako langileek, gehienetan 8 ordutik gorakoak.
|
|
|
f. Euskarazko komunikabide pribatuetako
|
lan
baldintza eskasek bertoko langileen mugikortasuna areagotzen dute. Oro har, langileen antzinatasuna baxua da (5 urte ingurukoa batez beste) eta horrek produktuaren kalitatean eta egonkortasunean eragin zuzena du.
|
|
|
g. Komunikabide publikoetarako azpikontratetan lanean diharduten langileen
|
lan
baldintzak eskasak dira. Hots, euskarazko mezu bide pribatuetan lan egiten duten beharginen parekoak, baina hedabide publikoetarako lan egiten duten hainbat enpresatan, komunikabide publikoak kapitalaren partaidetza dauka.
|
|
|
–Aurrerantzean ezinbestekoa da zezenari adarretatik heltzea. Premiazkoa da
|
lan
baldintzen inguruan hausnarketa sakona eta serioa egitea komunikabideen sektorea osatzen duten agente guztien artean. Besteak beste, hedabideen, administrazioaren, unibertsitateen eta gaian adituak direnen artean.
|
|
|
Besteak beste, hedabideen, administrazioaren, unibertsitateen eta gaian adituak direnen artean. Hedabideen sektorea estrategikoa dela benetan sinesten bada, arreta berezia eskatzen du beharginen
|
lan
baldintzen eta ordainsarien gaiak. Izan ere, langileak dira proiektu horietako zutabe eta oinarri nagusia.
|
|
|
Finkatzeko ibilbide horretan berebiziko garrantzia du profesioa duintzeak. Horretan lagungarria izan daiteke soldatak eta
|
lan
baldintzak arautuko dituen komunikabideen arlorako hitzarmena sortzea. Sektorea arautzeko gutxieneko baldintza horiek sektoreko protagonisten artean negoziatu, adostu eta finkatu lirateke.
|
|
|
–Administrazioak badu zeregina euskarazko hedabide pribatuetako zein publikoetako langileen
|
lan
baldintzak hobetzen laguntzeko. Diruz laguntzen dituen proiektu pribatuekin elkarlanean lan baldintza eta soldata minimo batzuk adostu.
|
|
|
–Administrazioak badu zeregina euskarazko hedabide pribatuetako zein publikoetako langileen lan baldintzak hobetzen laguntzeko. Diruz laguntzen dituen proiektu pribatuekin elkarlanean
|
lan
baldintza eta soldata minimo batzuk adostu. Horiek kontuan hartu dirua banatzeko irizpideak finkatzeko orduan.
|
|
|
Horiek kontuan hartu dirua banatzeko irizpideak finkatzeko orduan. Esaterako,
|
lan
baldintzetan inbertitzen duten enpresak saritu, ez soilik diru-laguntza gehiago jasotzeko, ez bada zerga gutxiago ordaintzeko. Arlo publikoan, berriz, komunikabide publikoetarako lanean ari diren azpikontratetako langileen egoera aztertzea eta lan baldintza duinak exijitzea ezinbestekoa du administrazioak.
|
|
|
Esaterako, lan baldintzetan inbertitzen duten enpresak saritu, ez soilik diru-laguntza gehiago jasotzeko, ez bada zerga gutxiago ordaintzeko. Arlo publikoan, berriz, komunikabide publikoetarako lanean ari diren azpikontratetako langileen egoera aztertzea eta
|
lan
baldintza duinak exijitzea ezinbestekoa du administrazioak. Lan bera egitearren soldata kopuru erdiak ordaintzea ez baita bidezkoa, are gutxiago arlo publikotik politika hori bultzatzen denean.
|
|
|
Eskarmentua eginaren eginez lortzen da eta horretarako profesioan urteak pasatzea ezinbesteko baldintza da. Aurrerantzean euskarazko kazetaritzak esperientziadun eta eskarmentuzko kazetari espezializatuak nahi baditu, zaindu egin ditu eta
|
lan
baldintza eskasen aitzakiaz alde egiteko arriskuari aurre egin dio nahitaez. Orain arte langileei eskaini ez zaiena eskaintzen hasi dira hedabideak, aurrera egin nahi badute.
|
|
|
Basabe, A. (2005): . Euskal kazetariaren
|
lan
baldintzak edo baldintza bako lana?, in Zenbaiten artean, Kazetaritza euskaraz: oraina eta geroa, Euskal Herriko Unibertsitatea, Bilbo.
|
|
|
Euskarazko Kazetaritzaren 1 Kongresua antolatu zuen lan-taldeak Kazetaritzaren oraina eta geroa liburuan zenbait ondorio aipatzen zituen, tartean kazetaritzan ari diren profesionalen
|
lan
baldintzei buruzkoak: «Zenbait kasu eredugarri alde batera utzita, kazetari euskaldunek ere lan baldintza ez duinak pairatzen dituzte sarritan:
|
|
|
Era berean, 2006ko martxoan, «Euskarazko hedabideen topaketa mintegia» antolatu zuten euskarazko hainbat hedabidek2 Mintegi hartako laburpen txostenean ere,
|
lan
baldintzei buruzko kezka agerian geratu zen: «Euskarazko medioetako langileek orokorrean lan baldintza txarrak pairatzen dituzte eta lan prekarietatea begi bistakoa da.
|
|
|
Oinarri hori finkatu ezean, proiektu horiek sendotzea ezinezkoa da eta, ondorioz, daudenak indartzea eta sustraitzea ezinezkoa litzateke, ezta produktu berriak sortzea ere. Iraganean sortutako hedabide horiek egonkortzeko unea da eta finkatzeko ibilbide horretan ezinbestekoa da langileen
|
lan
baldintzak eta soldatak hobetzea.
|
|
|
Erakunde publikoek ez eze, gizarte mailan lanean diharduten erakundeek ere sektoreko
|
lan
baldintzen inguruan erakutsi dute beren kezka.
|
|
|
Artikuluan erabili diren datu kuantitatiboek oinarria dute Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 2009ko urtarrilaren 27an aurkeztutako Euskal Hedabideen Ordainsarien Analisia txostenean. Oro har, euskal hedabideetan ari diren langileen
|
lan
baldintza eta ordainsarien inguruan ez da lan asko argitaratu eta orain arte ez da modu sistematikoan hedabideetan ari diren profesionalen soldaten inguruko daturik inon jaso. Hedabide bakoitzak bere datuak ditu eta oso zaila izaten da banan banan datu horiek lortzea, kasu batzuetan ez baitituzte eman ere egiten.
|
|
|
Euskarazko hedabideetako profesionalen
|
lan
baldintzen analisia
|
|
|
Prentsa idatzia, telebista, irratia eta sareko hedabideak hartu dira kontuan analisi honetan. Besteak beste, azaltzen da zein diren langileen batez besteko soldatak, euskarazko hedabide pribatuen tamaina, langileen antzinatasuna, eta
|
lan
baldintzen arloan enpresa pribatuaren eta publikoaren arteko ezberdintasunak. Halaber, ikerlanaren emaitzetatik eratorritako ondorio nagusiak bildu eta lan baldintzei dagokienez, sektorea hobetzeko proposamenak jaso dira.
|
|
|
Besteak beste, azaltzen da zein diren langileen batez besteko soldatak, euskarazko hedabide pribatuen tamaina, langileen antzinatasuna, eta lan baldintzen arloan enpresa pribatuaren eta publikoaren arteko ezberdintasunak. Halaber, ikerlanaren emaitzetatik eratorritako ondorio nagusiak bildu eta
|
lan
baldintzei dagokienez, sektorea hobetzeko proposamenak jaso dira.
|
|
|
GAKO HITZAK: Euskarazko hedabideak ·
|
Lan
baldintzak · Hobetzeko proposamenak.
|
|
|
Euskarazko Kazetaritzaren 1 Kongresua antolatu zuen lan-taldeak Kazetaritzaren oraina eta geroa liburuan zenbait ondorio aipatzen zituen, tartean kazetaritzan ari diren profesionalen lan baldintzei buruzkoak: «Zenbait kasu eredugarri alde batera utzita, kazetari euskaldunek ere
|
lan
baldintza ez duinak pairatzen dituzte sarritan: lan jardun amaigabeak, ordain-sari eskasak eta badaezpadako kontratuak.
|
|
|
Era berean, 2006ko martxoan, «Euskarazko hedabideen topaketa mintegia» antolatu zuten euskarazko hainbat hedabidek2 Mintegi hartako laburpen txostenean ere, lan baldintzei buruzko kezka agerian geratu zen: «Euskarazko medioetako langileek orokorrean
|
lan
baldintza txarrak pairatzen dituzte eta lan prekarietatea begi bistakoa da. Euskarri bakoitza (prentsa, irratia, telebista eta sarea) nor bere aldetik ibiltzeak ere, ez dio sektoreari mesederik egiten» (Zenbaiten artean, 2006).
|
|
|
Oro har, publikoak ez diren euskarazko hedabideetan ari diren lan-taldeak txikiak dira eta egitasmoen tamainak bertan diharduten profesionalen
|
lan
baldintzetan erabateko eragina duela esan daiteke. Eusko Jaurlaritzak aztertu dituen hedabide gehienetan, langile kopuru horrek ez baitu ahalbidetzen langile ordezkaririk aukeratu ahal izatea, ezta enpresa komitea izendatzerik ere.
|
|
|
Herritarrei beraien kezka nagusiei buruz galdetuta, hauexek nabarmentzen dira: ongizatea; enplegua, soldata eta
|
lan
baldintzak; eta, etxebizitza. Horri bigarren ideia bat erantsi behar diogu:
|
|
2010
|
|
|
d.Produktuen definizioarekin eta ereduarekin asmatu bada ere, dagoen oinarri sendo hori aprobetxatuz, hobetzen jarraitu beharra dago etorkizuna ziurtatu nahi bada. Sarearen eta paperaren osagarritasunean asmatuz, irudi publikoa gehiago landuz, langileen
|
lan
baldintza duinak bermatuz, finantzaketa bide berriak bilatuz eta, oro har, profesionalizazioan pauso sendoak emanez. Horrek guztiak ziurtatuko ditu emaitza onak irakurleen neurketetan aurrerantzean.
|
|
2012
|
|
|
Monarkiaren lehendabiziko gobernuak iragarririko liberalizazio prozesua noraino iritsiko zen jakiterik ez zegoen tenorean, grebak ugaritzeak honakorako balio izan zuen:
|
lan
baldintzak hobetzeko, berehalako epean, eta soldatapeko klaseari lan harremanak negoziatzeko baldintza hobeak bermatuko zizkion instituzio markoa taxutzen laguntzeko. Lehenik eta behin, langileen erakundeak eta langileek ekintza kolektiborako zituzten lanabesak legezko izatea de facto ezarriz.
|
|
|
O [OHO], F [FP], R [REM], B [BBB], C [UBI], U [Unibertsitatea], x ikasketetan zer moduz zihoakion: ondo 9, eskas 8, baleko T, justu, x
|
lan
baldintzak: egokiak(), partzialki prekarizatuak(.), oso prekarizatuak(/), langabezia().
|
|
|
Familia, inbertsio estrategiak sustatzen dituen eremu bat da, eta horrek dakar, besteak beste, helduarorako trantsizioaren atzerapena (Melo eta Miret, 2010) eta hezkuntza sistemaren aldaketa morfologikoa (Bourdieu, 2001b), arestian azaldu duguna, baina ez da gertatzen Schultz eta Becker en (Schultz, 1960) giza kapitalaren teorian esaten den bezala: hezkuntza maila orokorra handitzeak ez dakar
|
lan
baldintzak hobetzea, justu kontrakoa baizik, Castillo-k (2004) dioen eran: gaur egun ia edozein lanpostutarako behar baino askoz langile gehiago dago aukeran, lanpostuak eskatzen duena baino trebakuntza formal handiagoarekin maiz, eta, beraz, norbanakoek gaur egun ikasketa maila handitzeko egiten duten lasterketa luzea ez da lanpostuaren beharretara egokitzeko, baizik eta lanpostu horretarako hautagai diren gainerakoekin lehiatzeko.
|
|
|
sarea. Castells-ek dio
|
lan
baldintzen endekatzea ez dagoela sare logikari lotuta, lanaren eta kapitalaren arteko harremanari baizik. Aitzitik, beste hainbatek estuki lotzen dute sare egituraketa berregituraketa prekarizatzailearekin (Boltanski eta Chiapello, 2002; Bourdieu, 1999a; 2001a; Coriat, 2001; Frade eta Darmon, 2005).
|
|
|
Ibilbide akademiko profesionalen ikerketa kualitatiboa eremu oso esanguratsua da meritokrazia aztertzeko. Estrategia meritokratikoak rol garrantzitsua jokatzen du hezkuntza sisteman,
|
lan
baldintzei ere eragiten die, eta zerikusia du familien estrategiekin eta norbanakoen dinamikekin. Meritokraziak aldarrikatzen duenaren arabera, estratifikazioa soilik meritu indibidualetan oinarritzen da.
|
|
|
Lan faktorean intentsiboa izatearen eite berak enplegu sorrera eta pertsona talde zabalen inplikazioa dakarren arren ikuspegi positibo batetik, praktikan ere produktuaren garestitzea (lan kostu unitario handiagoen bidetik) edota
|
lan
baldintza prekarioen sorrera dakartza.
|
|
|
–, (2009): . Euskarazko hedabideetako profesionalen
|
lan
baldintzen analisia?, Uztaro, 69, 71 [hemendik jasoa: http://bit.ly/wSpy07].
|
|
|
Rojasek (2011), esaterako, aztertu du hedabide horiek egin duten dokumentazio lan eskerga. Bestalde, Aiestaranek argitaratutako lau lanetan jorratu ditu, batetik, tokian tokiko prentsak eta esparru nazionalekoak elkarlanean aritzeko duten premia (2004); bestetik, euskarazko tokiko hedabideetako langileen
|
lan
baldintzak (2009); gainera, aztertu du hainbat tokiko aldizkariren irakurleen profila (2010), eta, azkenik, egin du Debabarreneko aldizkarien eduki analisi konparatiboa (2011). Camachok, berriz, jorratu ditu bai herri aldizkariek hartu duten multimediarantzako bidea (2002b) bai eta tokiko prentsak dituen zereginak ere (2002b, 2004).
|
|
2013
|
|
|
5
|
Lan
baldintzekin asebetetze maila.
|
|
|
ez dute lan kontraturik inongo bikoizketa etxerekin, ez lanaren ziurtasunik, ezta arloko lan hitzarmenik ere. Trebakuntza handiko lana eskatzen zaien arren, oso
|
lan
baldintza kaskarretan aritzen dira. Itzuli egokitutako lerro kopuruko edo filmaren minutu kopuruko fakturatzen dute, lanaren zaila nolakoa den eta eskatzen duen espezializazioa ia kontuan hartu gabe.
|
|
2014
|
|
|
Bereziki, ingurumena eta laneko osasuna babesteko, lan merkatuan txertatzeko zailtasun bereziak dituzten pertsonen enplegua sustatzeko eta merkatu horretan emakume eta gizonen arteko desberdintasunak ezabatzeko, langabeziari aurre egiteko, lantokiko prestakuntza errazteko, edo kontratazio organoak egoki iritzitako beste helburu batzuetarako: Europar Batasuneko Funtzionamendu Itunaren 145 artikuluan zehazturiko enplegurako estrategia koordinatuari dagokiona edo ekoizpen katean zehar oinarrizko lan eskubideen errespetua bermatzeko, Lanaren Nazioarteko Erakundearen
|
lan
baldintzei buruzko 94 Hitzarmena eta 84 Gomendioa betearaziz.
|
|
|
4 Fastenopker eta Brot für alle erakundeek teknologia aurreratuko ordenagailuak ekoizten dituzten emakumeen
|
lan
baldintza eskasak salatzearekin batera LANEren hitzarmenak betetzea eskatu dute «High Tech. No Rigths?» kanpainaren bidez. Xehetasun gehiago hurrengo helbidean:
|
|
|
eroste kostua, mantenua, erabilera eta bizi amaierako kostuak (baita deuseztatzea ere). Aldagai sozialak izango dira justizia soziala eta ekitatea; segurtasuna; giza eskubideak eta
|
lan
baldintzak. Ingurumen aldagaiak izango dira aire isurketak, lurra eta ura, klima aldaketa, bioaniztasuna, baliabide naturalen erabilera eta uraren eskasia produktuen bizi zikloan zehar.
|
|
|
Hots, berotegi efektua eragiten duten gasen isurketak murriztu ditzake edo aire kutsatzaileak, energia eta uraren eraginkortasuna hobetu, zaborra murriztu, berrerabilera eta birziklapena bultzatu, baliabide berriztagarrien erabilera sustatu edo teknologia garbiagoen garapena eta erabilera bultzatu. Eragin sozial positiboak ere izan ditzake pobreziaren erauzketa, genero eta etnia ekitatea edo oinarrizko
|
lan
baldintzak bermatzen dituen neurrian. Ekonomia arloari dagokionez, EKPIk diru sarrerak sortu, kostuak murriztu eta trebetasunak eta teknologiaren transferentzia susta ditzake, merkatuak irtenbide berritzaileetara bideratzen dituen bitartean.
|
|
|
1 Gutxien garatutako herrialdeetako bizieta
|
lan
baldintzak hobetzea, bertako unibertsitate sistemak edota garapenerako ikerkuntza indartzearen bitartez.
|
|
2015
|
|
|
teknologian, profesional berrien prestakuntzan, finantzaketan, kontakizuna eskaintzeko formetan eta audientziarekiko hartu emanetan. Euskal Herriko kazetariek europarrek baino diagnosi zorrotzagoa egin dute hainbat fenomenoren aurrean; esate baterako, kode etiko eta deontologikoak ahuldu dira,
|
lan
baldintzak okertu, sentsazionalismorako joerak indartu, edota konbergentzia digitala areagotu. Euskal iritzia gordinagoa da Europakoa baino, seguru asko sektorearen egoera bera ere kritikoagoa delako.
|
|
2016
|
|
|
Inklusio sozialaren helburuarekin batera, belaunaldi arteko pobrezia txikiagotzeko asmoa dago, baita populazioa gaur eguneko ekonomien
|
lan
baldintza aldakorretarako ondo prestatua dagoela ziurtatzea ere (hezkuntza eskaera altuagoak; enpleguan ziurgabetasuna; enplegu era ezegonkorragoak). Gauzak horrela, familia eta gizabanakoek beren buruekiko erantzukizuna edukiko lukete merkatu diru sarreren bitartez, eta errazagoa litzateke babes sozialen erregimenentzat mehatxuak diren gizarte zaharkituei aurre egin eta dependentzia tasa altuak murriztea (Jenson, 2009).
|
|
2017
|
|
|
«Politikariak kazetariak: ...o kazetaritzan» (Zabaleta Urkiola, 1995), «Euskal informazio kazetaritza abertzalea» (Diaz Noci, 1995), «Kazetariak eta formakuntza profesional iraunkorra» (Urteaga, 2001), «Kazetaritzari buruzko lehen doktore tesia euskaratuta» (Diaz Noci, 2004), «Euskal irrati eta telebistetako kazetarien soslai soziologikoa» (Amurrio & Martin Sabaris, 2006), «Euskarazko hedabideetako profesionalen
|
lan
baldintzen analisia» (Aiestaran Yarza, 2009), «Kalitate indizeak euskarazko kazetaritzan» (Aiestaran, Zabalondo & Agirre, 2014) eta «Kazetaritzaren garabideak» (Ramírez de la Piscina, Aiestaran Yarza, Zabalondo Loidi & Agirre Maiora, 2015).
|
|
|
UEUren Kazetaritza Saila egun Komunikazio Saila deitzen da, baina Uztaroko argitalpenek nabaria dute kazetagintzarekiko eta kazetarien jarduera profesional eta
|
lan
baldintzekiko ardura historiko eta jarraituaren arrastoa:
|
|
|
batetik, komunikazioaren auziaren zentraltasuna euskal gizarte garaikidean, eta, bestetik, heldulekuen aniztasuna eta aberastasuna. Komunikazioaren begiradarekin aztertu izan dira eskola, hizkuntza, herrieta gizarte mugimenduak, (euskal) kultura, (euskal) kultur industria, botere politikoa, publizitatea, kazetarien
|
lan
baldintzak, itzulpengintza eta bikoizketa, drogak, intelektualen funtzio soziala edota errealitatearen errepresentazioa. Hurbilketen aniztasun horrek komunikazioaren eremua aberasteaz gainera begirada konplexutu, problematizatu eta aurreratzea ahalbidetzen du, benetako diziplina arteko eztabaida inarrosiz jakintza arloaren (eta sailaren beraren) baitan.
|
|
|
Aiestaran Yarza, A. (2009): «Euskarazko hedabideetako profesionalen
|
lan
baldintzen analisia», Uztaro, 69, 79
|
|
2019
|
|
|
Hori ere, intersekzionalitatearen teorian ikusi izan da, garrantzitsua baita ezberdintasun bakoitza, momentu konkretu, espazio jakin eta pertsona bakoitzarengan ezagutzea, ezberdin eragin eta sortzen baita aldagaiak aldatuz. Horrela, hizkuntzak, antolatzeko moduak, batzeko ordutegiek, bakoitzaren
|
lan
baldintzek eta abarrek kideengan nola eragiten duten kontuan hartu behar da. Izan ere, horrek, opresio eta botere harreman berriak sor baititzake eta, beraz, ez da erraza dibertsitatearen lanketa (eragile guztietan gertatzen den fenomenoa izanik) praktikara eramatea.
|
|
2020
|
|
|
kontaktu sarea eta komunikatzeko konpetentziak (contact network and communicating competency), edukia (content), kreatibitatea (creativity), balio kulturalak (culturla values) eta artelanaren sortzailea (creator of artwork). Autore horien ikerketaren arabera, artistak ekintzaile bihurtzen dira dituzten
|
lan
baldintzak direla-eta. Hortaz, eskola eta unibertsitateek ekintzailetzarako prestakuntza eskaini liekete.
|
|
|
Eta gero gure errealitatea daukagu, ez dizut ez dakizun ezer kontatuko, ratio handiegiak,
|
lan
baldintza txarrak, mugikortasun handia, egonkortasun gutxi, gero, ikastetxe barruan ere kohesioa ez dakit nolakoa den ikastetxetik ikastetxera aldatzen da, gero lanbide honek asko erretzen du jendea, oso azkar, eta klaro jendarteak, sozialki, hezkuntzari, eskolari dena eskatzen dio eta oso gutxi eman. (E5_ 2018/03/14)
|
|
|
Esanguratsua da irakasleen gehiengo zabal batek akreditazioak lortzen eta ibilbide akademikoa antolatzen lagundu diela aitortu izana. Horrek garbi erakusten du programa baliagarria dela
|
lan
baldintza egonkorragoak lortzeko, bai eta ibilbide akademikoa burutzen laguntzeko ere. Esanguratsua da atal hau, izan ere, garrantzia handia ematen zioten atal honi programan sartzeko orduan, eta, gainera, iRAKERen helburuetako bat zen.
|
|
2021
|
|
|
Bigarrenik, garatzeko aukera ere beste faktore bat izan daiteke. Horrela, ezarritako
|
lan
baldintzek (ordutegiak, lan erritmoa, kokapena...), lan errepikakorrak, familia eta lan bizitza bateratzeko ezintasunak eta enpresaren konpromiso eskasak eragin dezakete.
|
|
|
3.2.1 2015 urteko Europako
|
Lan
Baldintzen Inkestaren ondorioak
|
|
|
1991 urtetik, Eurofound ek
|
lan
baldintzen inguruko Europako Inkesta egin du eta haren helburua Europako herrialde guztietan dauden lan baldintzak ezagutzea da. Besteak beste, arriskuan dauden taldeak, kezka handiena sortzen duten arloak identifikatzen ditu, baita aurrerapenak izan dituzten arloak ere.
|
|
|
1991 urtetik, Eurofound ek lan baldintzen inguruko Europako Inkesta egin du eta haren helburua Europako herrialde guztietan dauden
|
lan
baldintzak ezagutzea da. Besteak beste, arriskuan dauden taldeak, kezka handiena sortzen duten arloak identifikatzen ditu, baita aurrerapenak izan dituzten arloak ere.
|
|
|
Azkenik, aipatzekoak dira 2015 urtean egindako Europako
|
Lan
Baldintzen Inkestatik ateratako ondorioak, baina esan bezala, 2021 urtean hurrengo inkestaren landa lana telefono bidez egiten ari da. Beraz, inkesta horren emaitzen zain geratuko gara osasun arloko langileen egoerak bere horretan jarraitzen duen ala ez jakiteko.
|
|
|
osasun profesionalen eskasia, taldearen zahartzea eta langile berrien kopurua nahikoa ez izatea, gaixotasun kronikoei aurre egiteko osasun eredu berriak, teknologia berrien erabilerak gaitasun berriak sortzen ditu eta trebetasun mailaren eta lan erritmoen desorekak. Aldaketa horiek guztiek
|
lan
baldintzetan eta sektore honetako langileen ongizatean eta segurtasunean eragiten dute. v. Arrisku ergonomikoak
|
|
|
Arrisku ergonomikoei dagokienez, kargak maneiatzearen arriskuak, gaixoak mugitzeagatik sor daitezkeen arriskuak eta pantailen aurrean egoteak ekar ditzakeen arriskuak nabarmendu ditzakegu. ...nipulazioa errazteko. Karga gorputzetik hurbil eta bizkarra zuzen izanik hartzea. Belaunak makurtzea. Aulkiak, esku oheak, orgak, autoak... bultzatzen saiatzea. Langileari formakuntza ematea jarrera egokiak har ditzan. Eserleku egokiak eta erregulagarriak erabiltzea. Dokumentu euskarriak erabiltzea, buruaren birak ekiditeko. Altuera egokitzeko euskarriak erabiltzea. Altzariak langileari egokitzea.
|
Lan
baldintza egokiak eta erosoak bermatzea. Lanerako tresnak era egokian ipini eta mantentzea. Atseden laburrak eta maiz egitea. Lasaitzeko eta luzatzeko ariketak egitea.
|
|
|
Erakundearen birmoldaketa lantzen dute. ...een artean honako hauek nabarmendu ditzakegu: Langileen kopurua igotzea puntako orduetan, horrela, lan karga murrizten da, txandakako antolaketa eta laneko bajen estaldura hobetzen da. Osasun eta segurtasunerako arriskuak sor ditzaketen egoeretako komunikazio protokoloa ezartzea. Langileen parte hartzea sustatzea iradokizunak, ideiak eta iritziak eskaintzea ahalbidetzen duten bileretan. Txandakako
|
lan
baldintzak hobetzea, adibidez, langileen beharretara eta ezaugarrietara egokituz (gaueko txandak hoberen egokitu daitezkeen langileentzat, eguneko txandak adinekoentzat, haurdun dauden emakumeentzat, familia kargak dituzten pertsonentzat...).
|
|
2022
|
|
|
Hala ere, ez da beste premia nabarmenik adierazten:
|
lan
baldintzak hobetzea (M= 2.27; SD= 1.35), etxebizitza hobetzea (M= 1.85; SD= 1.24), laguntza juridikoa (M= 1.96; SD= 1.06), laguntza medikoa (M= 1.51; SD= 0.78), laguntza psikologikoa (M= 1.42; SD= 0.83) eta gizarte laguntza (M= 0.55; SD= 1.16).
|
|
|
4.2.2
|
Lan
baldintzak eta estatusa
|
|
|
Emakume etorkinen egungo
|
lan
baldintzak gizon etorkinen berberak dira. Harrera herrialdean, euskal migranteen% 75,6k lana du,% 11,6k soldatarik jasotzen ez duen lana du (ikaslea, praktikak edo etxeko lanak) eta beste% 10,5 langabezian dago.
|
|
|
Bi aldagaitan oinarrituz, hautemandako estresari lotutako ereduak% 26 aurreikusi du:
|
lan
baldintzak hobetzeko beharra eta migrazio helburuak ez lortzea (R2= 0.26, F (2,77)= 14,43, p. 001). Ongizateari buruzko ereduak% 32ko bariantza azaltzen du, eta bi iragarle esanguratsu biltzen ditu, migrazio helburuen lorpena eta espero zenarekiko egungo egoera (R2= 0.32, F (2,84)= 21,10, p. 001). Somatizazioari buruzko eredua lau aldagaik azaltzen dute, garrantziaren arabera: familia sarerik ezak, laguntza medikoaren beharrak, laguntza psikologikoaren beharrak eta etorkinekiko kontakturik ezak.
|
|
|
Eredu horrek bariantzaren% 31 azaldu zuen, R2= 0.31, F (3, 77)= 12,29, p 0.001 Depresioaren ereduan, lau iragarle esanguratsu daude: gizarte laguntzaren beharrak, gizona izatea, laguntza psikologikoaren beharrak eta
|
lan
baldintzak hobetzeko beharra, bariantzaren% 24 iragartzen dutelarik, R2= 0.24, F (4, 84)= 5.75, p. 001 Azkenik, disfuntzio sozialaren eredua bikotekiderik ez izateagatik iragarri zen, baita egungo egoera espero zenarekin alderatuta okerragoa izatearekin eta lan baldintzak hobetzeko beharrarekin, bariantzaren% 26 azalduz, R2= 0.26, F (3,80)= 10.26, p. 001.
|
|
|
Eredu horrek bariantzaren% 31 azaldu zuen, R2= 0.31, F (3, 77)= 12,29, p 0.001 Depresioaren ereduan, lau iragarle esanguratsu daude: gizarte laguntzaren beharrak, gizona izatea, laguntza psikologikoaren beharrak eta lan baldintzak hobetzeko beharra, bariantzaren% 24 iragartzen dutelarik, R2= 0.24, F (4, 84)= 5.75, p. 001 Azkenik, disfuntzio sozialaren eredua bikotekiderik ez izateagatik iragarri zen, baita egungo egoera espero zenarekin alderatuta okerragoa izatearekin eta
|
lan
baldintzak hobetzeko beharrarekin, bariantzaren% 26 azalduz, R2= 0.26, F (3,80)= 10.26, p. 001.
|
|
|
2
|
Lan
baldintzak hobetzea
|
|
|
% 10 baino ez dago langabezian, gehienek astean 35 ordu baino gehiago egiten dute lan, eta beren lan egoera Euskal Herrian zutenaren berdina edo hobea dela uste dute. Badirudi harrera herrialdeko
|
lan
baldintzak onak direla. Gainera, etorkinek ez dute lanedo etxebizitza baldintzak hobetzeko premia larririk, eta laguntza mediko, psikologiko, juridiko eta sozialaren beharrak txikiak dira.
|
|
|
◦ Migrazio aurreko
|
lan
baldintzak (langabezia, langabezian egondako denbora eta lan esperientzia).
|
|
|
◦ Hautemandako beharrak(
|
lan
baldintzak hobetzea, etxebizitza hobetzea, harrera herrialdeko hizkuntza hobetzea, gizarte laguntza, laguntza medikoa, laguntza/ asistentzia psikologikoa eta laguntza juridikoa).
|
|
|
◦ Migrazioaren osteko
|
lan
baldintzak (langabezia, lanaldia eta lanegoera).
|
|
|
Dimentsio hori aurreikusteko honakoei erreparatu behar zaie: bizitzan gertatzen diren aldaketak (Ward eta Kennedy, 1999), laguntza soziala (Singh et al., 2015),
|
lan
baldintzak (Elgorriaga, Ibabe eta Arnoso, 2016) eta migrantearen iguripenak (Mahonen, Leinonen eta Jasinskaja Lahti, 2013).
|
|
|
Europako herrialdeetako heldu migranteekin egindako beste ikerketa batzuek ondorioztatu dutenez, etorkinek zein harrerako herrialdeko biztanleek osasun mental eta ongizate berdina erakutsi dute (Elgorriaga et al., 2016, 2019; Erlinghagen, 2011; Glaesmer et al., 2009). Orokorrean, aurkikuntza horiek harrerako herrialdeko (jatorrizko herrialdearekin alderatuta) egoera politiko hobeak (Glaesmer et al., 2009) edota
|
lan
baldintza hobeek (Elgorriaga et al., 2019) azaldu ditzakete, baita faktore soziokultural babesleek ere; hala nola kultura kolektiboen gizarte babesak edo sinesmen erlijiosoek (Vega et al., 1998).
|
|
2023
|
|
|
Trenbidearen sektorea ez zegoen borroka sindikaletatik kanpo. Langileek egindako
|
lan
baldintzen hobetzearen eskakizunez gain, enpresen beren zailtasun ekonomikoak zeuden, Gerra Handiak eta haren ondorio ekonomikoek areagotuak. Langileek grebak erabiltzen zituzten beren ahotsa entzunarazteko, presio modu bezala, eta jabeek, berriz, kanporaketak erabiltzen zituzten, erantzun eta kontrapresio bezala, langile gatazkatsuenez desegiteko, 1912ko, 1917ko (Errepublika aurrekoak biak) eta 1934ko (Errepublika garaian, PRR eta CEDAen gobernuaren aurkakoa) grebetan gertatu bezala.
|
|
|
Etxekotasunaren, neskametzaren eta profesionalizazioaren arteko bideguru tzean, esanahi horiek eragina daukate zaintzaileen identitate sozial eta profesiona laren eraikuntzari begira (Hansen eta Kamp, 2016). Horri lotuta, parte hartzaileek hizpide zituzten zaintzaileek langile gisa dituzten eskubideei eta
|
lan
baldintzei lotutako auziak eta eremu informalean zein formalean bizitzen dituzten gatazkak adierazten zituzten, honako aipuan ageri den moduan:
|
|
|
Bestetik, erakundeen dimentsioan, zaintza lanari eta egoitzetan ematen diren zainketei loturiko esanahien tentsioak azaleratzen dira. Aurrez egindako ikerketekin bat eginez, zaintzari loturiko ideia tradizionalen eta profesionalizatuen arteko koexistentzia eta talka adierazten da, non horiek inplikazioak dituzten zaintzaileen
|
lan
baldintzen hobetzeari eta garapen profesionalari begira (Hedler et al., 2016; Moreno Colom et al., 2017; Sconpinho eta Rossi, 2017). Bestalde, egoitzetan eman ohi diren arreten nolakotasuna zalantzan jartzen da, norbere inguruan eta etxean bezala sentitzeari garrantzia emanez (Daniel et al., 2019; Diaz Veiga eta Sancho, 2013; Koren, 2010).
|