|
2009
|
|
|
Oraingoan, aldiz, generazio indarra ez diote liburuek ematen. Kale,
|
jende
eta kafetegiek, zantzu eta estimulu sentsorial xumeek, argi kolore eta usainek, hizkuntza eta azentuek eragiten diote oroimen literarioen errotari. Eskualde horren iragan historikoa, literarioa eta intimoa iratzartzen dioten motoreak dira eta, hala, naturaltasunez garamatza lekuz leku, aldartez aldarte.
|
|
|
Ikerketa urteetan zehar Hardestyk aurkikuntzen berri ematen zuen, Euzkaldunak Inc. elkarteko kideei hilabetean behin bidaltzen zaien aldizkarian. Hortaz,
|
jendea
deitzen hasi zitzaion aurkituriko izenen inguruko informazio gehiagoren eske, existitzen zirenik ere ez zekiten ahaide aurkitu berriei buruz, edo hilobitik ateratakoez. Zenbaitetan, familiek beraiek jarri zizkieten oroitarriak ahaide aurkitu berriei.
|
|
|
Kantitateak. Zeure pegoratxoa zenbat
|
jendek
bisitatu duen, horra hor poesia modernoaren termometro berria, metrika berria. Eta hor, distortsio horretan, disoluziorako poetika bat defendatzeko gogoa sortzen zait, hotzetik etorri zen espioiari berriro ere hotzera bueltatzeko gogoa ernetzen zaion legez.
|
|
|
Eta, hala ere, poesia (ez esan inori poesia denik, ez erabili izen hori alkandora parpailadunak eta musketierren floretea ager ez daitezen
|
jendearen buruan
; esan perfomerra zarela edo spoken word egiten duzula sikiera, edo slam poetry edo triki poetry, besterik ez bada). Eta, hala ere, poesia, diogu, abantailaz betetako generoa da:
|
|
|
Serroyren eta Lipovetskyren aburuz, orduan eta
|
jende
gutxiago joan zinema aretoetara, are indartsuagoa da, paradoxikoki, zinemaren imaginarioa: famoseoaren ustiapena bera, industria amerikarrak zinemari hertsiki lorturik sortu zuen star systemaren jarraipena besterik ez litzateke.
|
|
|
«Jendea meatzean barna laguntzen ez zen sekulan nekatu eta inoiz ez zuen horregatik kobratu. Bere atsegin handienetarik bat zen
|
jendea
Aguereberry Pointera eramatea eta ia bi mila metro beherago zabaltzen zen Heriotza Ibarraren bazter miresgarriez gozatzea haiekin batera.»
|
|
|
–Zergatik ez nuen bidesaririk eskatzen galdetzen zidan
|
jendeak
, alegia zergatik ez nion jendeari ordainarazten hara igo eta begiratzeagatik, esan zigun?. Inoiz ez nuen horrelako asmorik izan.
|
|
|
–Zergatik ez nuen bidesaririk eskatzen galdetzen zidan jendeak, alegia zergatik ez nion
|
jendeari
ordainarazten hara igo eta begiratzeagatik, esan zigun?. Inoiz ez nuen horrelako asmorik izan.
|
|
|
16 urterekin etorri zen herri honetara, txartel bakunarekin helduz San Frantziskora. Frontoi batean izan zuen lehenengo lana, hura zaintzen, eta tanto politak egiten
|
jendea
erakartzeko; bai erakarri ere, apalki onartu zigunez. Baina hiru hilabeteren buruan eskuko lotailuak zeharo handituta zeuzkan eta ezin izan zuen horretan jarraitu.
|
|
|
Dozena bat yardara gazta usaintzen duzunean egon ziur frantsesa dela, baina zahatoak euskalduna dela frogatzen du, baratxuriak eta tipulak gaztarik gabe, mexikarra, eta horien guztien ezak bere buruari, amerikar? esaten dion
|
jende
mota aldakor horietariko bat».2
|
|
|
Arte kolektiboetan, aldiz, askoz zailagoa bihurtzen da prozesu hori.
|
Jende
askoren partaidetza behar denean, dirutza handiak beharrezko direnean, orduan, gauzak izugarri konplikatzen dira.
|
|
|
Generoari dagokionez, parodiari lotuegi bizi gara oro har (berdin antzerkian eta telebistan),
|
jendeak
(?), bere arazoak ahaztu, nahi omen dituelako.
|
|
|
Bere alde subertsiboa ere bazuen honek, XVIII. mendeko lapurren argot edo hizkera hark bezala, edota gaur egungo ijito espainiar zenbaiten kaloaren antzera. Beste inork, senideek, lagunek edo ostatu zein jatetxeetako
|
jendeak
–zer esaten ari ginen jakiterik nahi ez genuenean, ingelesera jo genezakeen.
|
|
|
Ez ninduen kezkatzen ingelesa baliagarri izateak ala ez izateak. Espainiar munduan
|
jende
guztia itsuturik dabil, eta ulergarria da, ingelesaren garrantziari dagokionez, bai negozio arloan, bai bidaiak edo beste zernahi egiterakoan.
|
|
|
Hainbeste urtez bizi izan da bere sorterritik kanpo non hasi baita ahazten bere ama hizkuntza. Aldi berean, ohartzen da
|
jendeak
utzi diola berak dioena aditzeari. Lehenik dendariak, gero taxi gidariak, ondoren adiskideek eta, azkenean, emazteak ere, inork ez dio kasurik egiten, ezta entzuten ere.
|
|
|
Atzerritar gutxik nahiago dute katalana gaztelania eztitsuagoa baino.
|
Jendearen
esanetan katalanari zekenkeria zerbait datxekio. Hots laburrez eta zehatzez taxutua da, ingelesa bezala, biek ala biek arestiko iragan komertzial, praktiko eta industrialarekin zerikusirik bailuten.
|
|
|
Hala ere, idazten dituen gauza guztietan, baita itzuli dizkioten guztietan ere, agerian dago euskara dela haren ama hizkuntza. Haren poesian edota berak hain gertu dituen euskal literatura, musika edo kulturan oso
|
jende
gutxi barnera daitekeela jakinda, aski zuhur agertzen da beste kultura edo beste edozeri buruzko iritzi arruntak ematerakoan.
|
|
|
Juliari ez datorkio nahasmena edo harridura hiru hizkuntza hitz egitetik, aitak bi baino ez erabiltzetik baizik. Edota ikustetik
|
jende
askok bat baino ez duela egiten.
|
|
|
Euskara erregistro bakarreko hizkuntza bihurtzen ari zaigu jardun formal askotan, eta, astiro astiro, gurdi astun batena bezalako ibilera hori hizkuntzaren ia kale kantoi, bazter eta zulo guztietara iritsi da. Hizkera zurrun uniboko hori da
|
jendearen
erreferentzia nagusia. Eredua.
|
|
|
Eredua. Kode hori, erregistro hori da,
|
jende
askoren ustetan, euskara estandarra, ona, imitagarria.
|
|
|
Esate baterako, Bereterretxeren Kantorearekin hasi zenean, kanta ezezaguna zen, zeharo ezezaguna. 60ko hamarkadan
|
jendeak
jeneralean ez zuen ezagutzen kanta, ez zuen ulertzen letra, iruditzen zitzaion erotuta zegoela. Bestalde, kantak asmatzen zituenean, kasu batzuetan lehenbizi musika jarri eta gero poema aukeratzen zuen, edo enkargatu, baina gehienetan aurrena poema aukeratu eta gero musika jartzen zion.
|
|
|
Pedro Etxenikeri entzun nion behin munduko biztanleriaren igoera penizilinari zor zaiola batez ere. Penizilinari esker milioika
|
jende
salbatu dela.
|
|
|
Pentsa, Londres 1962, eta Bartzelona, Mediterraneoa? Baina Mikel etorri zenean, segituan hartu emanetan jarri zen hango
|
jendearekin
. Setge Judges eko jendea, teatrokoa, medikuak.
|
|
|
Baina Mikel etorri zenean, segituan hartu emanetan jarri zen hango jendearekin. Setge Judges eko
|
jendea
, teatrokoa, medikuak. Barraquer Bordas neurologoa eta Mikel oso lagunak egin ziren.
|
|
|
Halako sineste unibertsalista bat da nagusi: haren arabera, giza
|
jendea
aztertzea da behinen. Zenbait antropologok, marxistak dira gehienak?
|
|
|
Berriz jaiotzez gerotan, bihotz eta arima, kataroen edo higanoten izaera eta fedea izan nahi nituzke, edo
|
jende
zintzoa izutzen duen beste norbaitena, eta tiroz josia hil, eta kartzela eta jazarpena jasan, haiek Jainkoa ikusiko baitute. Izan ere, ez dut eskuaz edo erraiez edo azazkalez sinesmen suhar eta erregarriari heltzeko zoriona, existentzia inarrosten duen fedea izatekoa, bizitza katramilaturik ehuntzeko ardatz ezin aldatuzkoa, odolaren ibiliari, begietan begiratzeari eta bost zentzumenen presentzia biziari indarra eta zentzua ematen dien ideia.
|
|
|
Pertsonaia baten paperean sartzen gara, ditugun arazoak eta mundu iluna atzean utzi, aurrera jo eta bat batean beste bat gara, eta pertsonaiaren begietatik ikusten dugu. Etxeak,
|
jendea
, mendiak, hiriak, itsasoa, izarrak, dena gure begien aurrean azaltzen zaigu, eta gure buru barnean irudikatzen ditugu, zuek ikusten duzuen era berdintsura.
|
|
|
|
Jende
gutxi geratzen da hondartzan, eguzkia zeru ertzera gerturatzen ari denean. Ur bazterretik paseoan doazen bi emakume bata bestearekin gurutzatzera doaz.
|
|
2010
|
|
|
Ados nago zurekin, Aritz: Katu
|
jendea
da Rodriguezek orain arte argitaraturiko lanik biribilena, batez ere gaiari begira. Dena den, ez nituzke narrazio guztiak maila berean jarriko.
|
|
|
Niri ere aipagarria iruditu zait Eider Rodriguezen Katu
|
jendea
. Istorio guztietan, egilearen aldetik badago aurkezturiko pertsonaien «dendostea» arakatzeko nahi eta ahalegin bat.
|
|
|
«Hazia» ipuinak, gainera, sartzen ditu harremanetan Katu
|
jendea
eta Galerna nobela, edo nouvelle a; nobela laburra, alegia. Bai baitu Iratxe Esnaolaren estreinakoak norabide bereko hausnarrik.
|
|
|
Testu interesgarria dirudi. Lehengora itzuliz, ordea, Eider Rodriguezen Katu
|
jendea
liburuaz hemen esan diren kontu eta ipuin aipagarrienen («Katu jendea», «Omarren uda»?) balorazioekin bat nator orokorrean. Aritzek liburuko ipuinen gaien arteko koherentzia aipatu du eta, egia esan, liburuko zazpi ipuinetatik hiruzpalautan desioaren eta edertasunaren inguruko hausnarketa gailentzen da, baina eztabaidaren hasiera aldera Aritzek esan duenari aurka eginez, zinez ez dut uste horretan oso sakonera iristen denik, ez du «hausnarketa handi bat» garatzen, ez baita hedatzen; handik eta hemendik abordatzen du, asmo orohartzailerik gabe, orri gutxiko ipuinetan egin litekeen neurrian.
|
|
|
Lourdes, ez zaizu arrazoirik falta, akaso «hausnarketa handi bat» ez da Katu
|
jendea
harrapatzeko sarerik aproposena. Akaso esan behar nuke «hausnarketa txiki asko» edo «ideia xendra ugari», asmo orohartzailerik gabeak, baina pentsarazleak, ez erosoak, sarri zaurira egiten dutenak.
|
|
|
Azken bilduma honekin aurrekoen langa gainditu duela iruditzen zait, orain arteko borobilena dela. Ale ezin ederragoak ditu Katu
|
jendea
honek: «Katu jendea» izenekoa bera, bizilagun eta hala ere ezezagun biren arteko desio lotua, katuen harremanaren bitartez azaldua; «Hagina», garai bateko harrokeriak joanda, hortz protesia egin dion ikaskide ohiarekin oheratzen den neska; «Hazia», hausnarrean ari den emazte gaztea, etsi puntu batez, amatasunaz, seme alabez, senarraz, bizitzaz.
|
|
|
Zeinen zehatz harrapatzen duen, esaterako, Hendaiako mikroklima hori, distantziak distantzia, gizarte garaikideari, edo gutxienez gizarte maila jakin bati estrapola dakiokeena. Erakusten digu, ispilurik krudelena bailitzan, gugandik urrunago nahi genukeen
|
jende
bat, baina geure baitan dagoena. Eta gero liburua da hausnarketa handi bat, hainbat gairen gainekoa:
|
|
|
Ipuinak egiteko molde berri bat (edo pertsonala behintzat) dakar Eider Rodriguezek bere Katu
|
jendean
. Liburuko ipuinek, zazpiak desberdinak, eta aldi berean zazpiak atmosfera berberaz blaituak?
|
|
|
Ildo horretan, irakurleari ondorioak bere kabuz ateratzeko askatasuna ematen zaio. Dena dela, pozten naiz, Aritz, gai hau aipatu duzulako, Eider Rodriguezen Katu
|
jendea
narrazio bilduma azaltzen lagunduko didalako.
|
|
|
Dudarik ez dago narraziogintzan bere bidea egiten ari dela Rodriguez. Aipatu Katu
|
jendea
lanaz gainera, beste bi narrazio bilduma argitaratu ditu: Eta handik gutxira gaur eta Haragia.
|
|
|
Dela aurreko bi lanetan dela oraingo honetan, narrazio interesgarri askoak aurkitu ditut. Katu
|
jendean
, zehazki, narrazio batzuk («Katu jendea» bera, «Hagina», «Omarren uda») beste batzuk baino biribilagoak iruditu zaizkit, gaiari zein tratamenduari begira. Dena dela, eta kritika anglosaxoiaren gaiari helduz, iruditzen zait dena kontatzeko gogoa nagusitu egiten dela liburuan, eta horren ondorioz zenbait pasarte («Hagina»ren amaiera, esaterako) esplizituegiak gertatzen dira.
|
|
|
Momentu batez, baina leihoaz harantzago
|
jendea
|
|
|
Taberna ixin zen. Ta mostradorean
|
jentea
erderaz hasi zen orduen. Nik aitu eneuen ezebe egiten; ta esan neuen:
|
|
|
Gero jantzi ninduen, erropea baltza ta hau tokeau, bakixu, hau buruko tokea, ta amantala zurie, topeu ebena puñu zuriekaz; ta egon nitzen. Gero atera tokete eban urtetea, errezibitea
|
jentea
; baia ateari jokeran, nik eneuen jakin zelan errezibidu be, elderdunek ixin ezkero. Señorita batek euki euen nobioa, Careaga esaten otsien, ta esan osten señoriteak:
|
|
|
Etxeparek, baina, basamortuaren erdian ziharduen eta Buruxkakek ez zuen irakurlerik erakarri.
|
Jende
xumeak ez zeukan eskola nahikorik, eta, gainera, elizjendearen eraginpean zegoen, eta, bestalde, jende eskolatua oso hotza zen, euskara eta euskal literatura kontuetan.
|
|
|
Etxeparek, baina, basamortuaren erdian ziharduen eta Buruxkakek ez zuen irakurlerik erakarri. Jende xumeak ez zeukan eskola nahikorik, eta, gainera, elizjendearen eraginpean zegoen, eta, bestalde,
|
jende
eskolatua oso hotza zen, euskara eta euskal literatura kontuetan.
|
|
|
Zergatikoak, ordea, anitz, nahas mahasean: ez hain aspaldi askatua zen herria, aski higaturik bide zegoen zelta hizkuntza berezia zeukana,
|
jende
alaia, musikalki aberatsa, Jonathan Swift, Wilde, James Joyce, Beckett?
|
|
|
Segur aski, uharteko ingelesezko literaturan lehen idazle handia da. Nola ez aipa haren A Modest Proposal for Preventing the Children of Poor People in Ireland Being a Burden to their Parents or Country, and for Making Them Beneficial to the Public (Proposamen apala Irlandako txiroen haurrak ez daitezen karga izan beren gurasoentzat edota herriarentzat, eta bai, ordea, probetxugarri
|
jendearentzat
) kupidagabeko satira ezinago berezi, eta bakana.
|
|
|
XX. mendeko hizkuntz eta literatur berpizkundea, berriz, askatasun prozesuan txertatua eta kontzientzia politiko garaikidearekin bat eginez garatu zen. 1921eko (State policy) eta 1925eko (Gaeltacht Commission) urteez geroztik, ahaleginak egin ziren hezkuntzan, baina hizkuntza politika nahikotasun mailatik behera izaki, ez zen erdietsi
|
jendea
irlanderaz bizi zedin. Ordezkapen prozesuak ez zuen etenik, salbu eta, hein batean eta hutsegitearen ondorioz (partzialki bederen) berbideraturiko hizkuntza politika berrituari esker, bizirik zegoen tokietan, gaeltacht eskualdeetan.
|
|
|
Inis Mor/ Inishmore handienean (beste biak: Inis Meain/ Inishmaan eta Inis Oirr/ Inishheer dira), oro harriz inguratua, soro eta larreak bereixiz, eliza inguruko hilerriak zedarrituz, bideak eta beste,
|
jendea
, hizkuntza eta paisaia uztarketa berezian senti zitezkeen, gainerako ingelesaren menpeko mundutik urrun. Dún Aonghus/ Dun Aengus eraikin ikusgarria ere ehun metroko cliff baten harrizko paretan sinbiosi estuan zizelkatua da (han diotenez, Europako aurrehistoriako eraikuntzarik fin eta berezienetarikoa).
|
|
|
Kongresua 1932ko ekainaren 21tik 26ra ospatu zen eta sekulako
|
jende
andana bildu zen, garaiko kronikek diotenez milioi bat jende. Euskal abertzaletasunak ere, Irlandakoaren antzera katolikoa, ez zezakeen huts egin halako nazioarteko ospakizun esanguratsuan.
|
|
|
Kongresua 1932ko ekainaren 21tik 26ra ospatu zen eta sekulako jende andana bildu zen, garaiko kronikek diotenez milioi bat
|
jende
. Euskal abertzaletasunak ere, Irlandakoaren antzera katolikoa, ez zezakeen huts egin halako nazioarteko ospakizun esanguratsuan.
|
|
|
Txomin Epalza gaztea ere bertan erantsi zitzaien, gazte bizkaitar zenbaiten antzera, Ingalaterran baitzegoen Cambridgen ikasketak egin ondoren. Orobat zituzten ezagutu beste hainbat herritako
|
jendeak
; Hernandorenak nabarmentzen zuenez, bretoiak, hauek ere euskaldunen antzeko xedeekin baitzihoazen; apezpiku bat edo beste. Ajacciokoa eta Venezuelakoa aipatzen zituen, euskaldunen alde nabarmendu zirelako?, eta abar. Dublineko geltokian zain zeuzkaten Irish Handball eko Council eko Michael Lennon lehehendakaria eta Mac Donnel idazkaria.
|
|
|
beste
|
jende
batzuk, hala nola
|
|
|
«Ez zen nire asmoa tabuak haustea edo errebelde izatea. Gazte
|
jendeak
tradizioari nola izkin egiten dion erakutsi nahi izan dut. Nik ezagutzen ditudan emakume gazteek modernoak izan nahi dute, neurriez kezkatuta daude, maitemindu nahi dute, beste edozein tokitako emakumeek bezala.
|
|
|
emakume dibortziatuenak, behartuta ezkondutakoenak, senarrarekin konpontzen ez zirenenak? Neskak hurbildu egiten zitzaizkidan argazkiak ateratzeko nirekin eta orduan konturatu nintzen zerbait egin behar nuela
|
jende
horien alde. Banekien ni nintzela Saudi Arabia modernoaz idazten zuen lehen emakumea, baina ez nuen uste nire liburuak halako sentsazioa eragingo zuenik».
|
|
|
gau eta egun irribarre egin guztiei, etengabe. Hijaba daramagun guztiok terroristak garela pentsatzen du
|
jende
askok».
|
|
|
Eta Estatu Batuetan izan ditudan esperientziek sendotu egin naute nire sinesmenean. Mendebaldean
|
jende
askok lotu egiten ditu Saudi Arabia, harrolioa eta Bin Laden. Horrela ikusten gaituzte.
|
|
|
Denok dakigu familiako bizitza, batzuetan, gogorra dela; are gogorragoa rock izar batekin bizitzea. Baina bada hori sinetsi nahi ez duen
|
jenderik
. Pattie Boydek, adibidez, bitan ahantzi zuen, George Harrisonekin ezkondu baitzen lehenik, eta Eric Claptonekin gero.
|
|
|
Ponte izena Anjel du, baina
|
jende
askok familiaren baserriaren izenez ezagutzen du: Andu.
|
|
|
Nabaritzen da, zerrenda luze horri erreparatuta, hemengo idazle
|
jendea
oso izan dela ezizen eta goitizenen zale. Manuel Larramendik berak ere erabili zituen batzuk orain 300 urte baino gehiago, eta kantitatez eta ugaritasunez Bernardo Estornes historialaria gailentzen da:
|
|
|
Garaitsu hartan, 1975ean, Lazkano Mendizabal delako batek Gizona abere hutsa da liburua plazaratu zuen, hura ere Jakin bilduma barruan.
|
Jendea
segituan konturatu zen; hor zerbait arraroa zegoen: bi abizen eta izenik ez.
|
|
|
Irribarre batekin utzi dio. Ongi da, orain badaki zergatik etortzen den
|
jendea
holakoetara: zakurdunak parkera zakurrekin bezala, beste zakur jabeak ezagutzera.
|
|
|
Zergatik izaten ditu
|
jendeak
maitaleak. Bada, erosketa zerrendarik eta familiarik gabeko harreman sentimentalak eta sexualak eta harreman aereoak lantze aldera, ziurtatu du liburua utzi dion neskak, iheslariari begira.
|
|
|
Gero, horrela segitu du: putetara ere ez ote doa arrazoi berberagatik
|
jendea
–
|
|
|
Horixe ba. Liburu artean bizi den
|
jendea
jende gaixoa da, edo are okerrago: gaixo jendea.
|
|
|
Horixe ba. Liburu artean bizi den jendea
|
jende
gaixoa da, edo are okerrago: gaixo jendea.
|
|
|
Liburu artean bizi den jendea jende gaixoa da, edo are okerrago: gaixo
|
jendea
. Jende mukerra eta berdotsa.
|
|
|
gaixo jendea.
|
Jende
mukerra eta berdotsa. Horregatik da bera ekintzaile.
|
|
|
Hotz da giroa eta ez dabil
|
jende
askorik kalean. Badaki, honenbestez, norenak diren gibeletik datozkion botatzarren hots mehatxagarriak.
|
|
|
|
Jende
multzoa jarrita dago biribilean ezarri aulkietan, baina tartean tartean aulki hutsak ere badirela ikusi duenez, haietako batean eseri da. Denek ala denek, bera izan ezik, erran gabe doa?, liburu berbera dute esku artean:
|
|
|
«Zer espiritualtasun (zer tranferentzia mota) iristen zaio ikusleari (publikoari) gaur egun sekularizatu honetan eskultore edo margolari baten obratik? Zergatik jartzen da (jartzen denean)
|
jendea
lan horiei begira. Halaxe egin behar dela erakutsi digutelako?
|
|
|
Aurrerantz begiratzen dute, nahiz eta ezer ez sortu, agian horma handi baten aurrean daudelako. Baina badago
|
jendea
, artearen mundutik oso gertu egonda, dagoena bilatzen saiatzen dena, ezkutuan dagoena bilatzen saiatzen dena. Nolabait atzerantz egiten dute denboran, aspaldiko gauzak, antzinako sorkuntzak hona ekartzeko, gaurko unera.
|
|
|
egin zutena gorde tzea? hori, oso
|
jende
gutxi aurkituko duzu horren aurka dagoena. Halaz ere, errealitatea oso bestelakoa da.
|
|
|
Eskualdeko herri txikietan eta auzoetan ibili nintzen. Orduan, gainera, sermoiak ere politizatu egiten genituen eta gure sermoi horiek entzutera ondoko herrietatik etortzen zen
|
jendea
. Emakumeak bertsotan hasi zirenean nik esaten nien askoz ere zailagoa izan zela sotanarekin bertsotan ibiltzea eta lasai egoteko, jendea oso azkar ohitzen dela».
|
|
|
Orduan, gainera, sermoiak ere politizatu egiten genituen eta gure sermoi horiek entzutera ondoko herrietatik etortzen zen jendea. Emakumeak bertsotan hasi zirenean nik esaten nien askoz ere zailagoa izan zela sotanarekin bertsotan ibiltzea eta lasai egoteko,
|
jendea
oso azkar ohitzen dela».
|
|
|
«Bilbo asko maite nuen eta utzi beharra egokitu zitzaidanean egindako kantua da. Edo Itsasoari begira ere
|
jendearengan
eragina izan duen kantua da. Oso istorio politak kontatu dizkidate kanta honen inguruan, batzuk harrigarriak».
|
|
|
Une horretan hunkitu egin nintzen, eta bertso bat kantatu nuen bertan zegoen
|
jendearen aurrean
. Historia horri bizkar emanda bizi gara eta sekulako aukerak dauzka gure nortasuna sendotu, turismoa indartu eta kultura zabaltzeko.
|
|
|
Adinez aurrera goazelako izan liteke, baina gero eta gehiago jotzen dugu, gogo bereko
|
jendea
lagun dugula, «osorik eta arduraz eta arretaz» irakurtzea eskatzen duten liburuak irakurri eta eztabaidatzera (Bacon-en Of Studies saiakerako aipua osatzearren), Liburuzain Handiak atea giltzatu arte.
|
|
|
Eta sarritan konturatu gara, eta hau denon esperientzia da agian, hainbat urte lehenago irakurritako lan batera itzultzea, gaztetan irakurritako batera agian, oso esperientzia desberdina suertatzen dela askotan. ...ei urte zirudien bezain erromantikoa, baizik eta suntsitzailea eta itogarria, eta Levin, bere huts guztiak gorabehera, argi positibo, are heroiko batean agertzen zaigu; Don Kixotek subertsiboagoa dirudi duela urte batzuk aurrenekoz irakurri genuenean baino, irakurlea ohartzen baita, batik bat bigarren atalean, Cervantes ez dela Kixotez eta Santxoz trufatzen ari, baizik eta haiek topatzen duten
|
jende
ustez «sanoaz». Benetan, nobelak bere freskotasun eta modernotasunagatik harritzen du orain, eta are modernismoaren hainbat alderdiren aitzindari izateagatik.
|
|
|
lehiaketa bat izango zen. Lehiaketa bat non,
|
jendea
erakartzeko, parte hartzaile bakoitzak bere paisaia defendatu zuen ikusleen aurrean. Telebistako publikoa konbentzitzea izango zen, beraz, bakoitzaren xedea, eta publikoaren botoen bidez, ahalik eta puntu gehien ateratzea, lehiaketa irabazi ahal izateko.
|
|
|
Errua hezkuntza sistemarena da, ez baititu trebatzen gure irakurleak irakurmenean,
|
jendeak
, enbolia mentalik gabe, edozein liburu mota hartu ahal izateko, liburua gaur egunekoa izan edo atzokoa edo betikoa izan. Prestakuntza literariorik gabe ezin dugu irakurle onik izan, eta «irakurle on» esaten dudanean, Manguelen adieran zein Steinerren edo Bloomen adieran ari naiz.
|
|
|
Ez dut uste
|
jendeak
gutxi irakurtzen duenik edo gero eta gutxiago irakurtzen duenik, edo irakurtzen duenean, Celak zioen bezala, gaizki edo askorik gozatu gabe eta liburuari zukurik atera gabe irakurtzen duenik.1
|
|
|
Idatzitakoak euskal irakurleei obra bat eskaintzea du helburua, eta irakurtzen ez bada, alferrik ari gara ia ia. Begi bistakoa da itzulpen asko oso
|
jende
gutxik irakurtzen dituela, edo berandu ailegatzen direla gure merkatura, edo ez dutela galdu euskaraz sortu ez diren literatur lanei oraindik ezartzen zaien errezelo maiz merezi gabea. Eta promozioa ere, ba, zer esan?
|
|
|
Tabucchiren Pereirak dioenez liburuarekin, aldiz, oso bestelakoa izan zen esperientzia. Lan esan dezagun erraza, goxoa, eta
|
jende
frankok irakurri duena. Jendearen oparia, gustura egindako lanaren ordain.
|
|
|
Lan esan dezagun erraza, goxoa, eta jende frankok irakurri duena.
|
Jendearen
oparia, gustura egindako lanaren ordain.
|
|
|
1960ko martxo apiriletan hogeita hirur eguneko «permisione» oporraldi bakarra ukan nuen. Euskal Herrian eta orokorki Frantzian,
|
jendea
société de consommation delakoan sartzen hasia zen buru belarri, eta norbait Aljerian soldadu bazuten familietarik kanpo, populuak hango «gertakizunez» axola guti zuen, salbu aferak sobera irauten zuela, diru gehiegi gastatuz. Frantziarren aspertze horri esker, De Gaulle bakerako bidearen irekitzen hasia zen.
|
|
|
Eguerditan gu eskolatik atera kanporat eta heldu ziren bi kamioi berde handirekin; gu haurrak besoetan hartzen gintuzten, altxatzen eta.Gero, seriotu zen hura.Espainolak joaiten baitziren, Izabako bila, ene etxe ondotik pasatzen ziren berriki. Alemanek zaintzen züen
|
jendeen
sartu irtena.Bazen couvre feu a [etxeratze agindua]! Ez zen argirik pizten ahal eta fitsik; dena zerratürik, ate eta leiho.44an joan ziren.
|
|
|
Ez zen argirik pizten ahal eta fitsik; dena zerratürik, ate eta leiho.44an joan ziren. Santa Grazin bazen
|
jende
pasaia handia. Baziren ere bi auzo jendeen pasatzen ari zirenak.
|
|
|
Santa Grazin bazen jende pasaia handia. Baziren ere bi auzo
|
jendeen
pasatzen ari zirenak. Gazte gazteak ziren.
|
|
|
Izkiribatzen nütüen eta ikasten gogoz. Beti
|
jende
adinekoak ikusten nütüen kantuan eta her beha nihaur hasi nintzen. Gero, hasi zen hemen gizon bat, Buchet, Ligikoa, konkurrak [kantu txapelgoak] egiten.
|
|
|
Oraino ere Etxahunek egin kantuak kantatzen dütüe hemengo
|
jendeek
. Eta, aldiz, orai düela hiru, lau urte gazteek egin kantuak?
|
|
|
Kontua, adostu bezala, neuk ordaindu nuen. Gero La Côte Basque Brasserietik atera eta 55 kalean gora joan ginen, arin;
|
jende
ugari zebilen kaletik. 5 hiribidearekin gurutzatzen den lekura iritsita, eskuinera jo genuen, Central Park eraino paseo bat egiteko asmoz.
|
|
|
Alemanian, tomate hori bera 40 dirhametan saltzen dute. Eta, orain,
|
jendea
ere eramaten ari dira. Kontatu didate gazteak Espainiara ezkutuan joan, klandestinitatean, han lan egin, paperak eskatu eta nagusiak esaten diela:
|
|
|
Bowles, goian bego, bide batez. Bowlesek ez zuen harremanik
|
jendearekin
, bere morroiekin eta maitaleekin izan ezik. Hasieran, mendi aldera jotzen zuen, haxix erretzaileentzako taberna batera.
|
|
|
Paranoikoa ere bazen Capote!
|
Jendearen
beldur zen hemen. Halaxe esan didate.
|
|
|
Han ogia ugaria duk, eta ez duk negarrik egingo ogi faltagatik. Tangerren, bapo egin arte jan ohi dik
|
jendeak
.
|
|
|
Rifen, hiru lau urte iraun zuen lehorteak. Mendi artean bizi ginen eta lehortea izan zenean, akabo animaliak, akabo
|
jendea
, akabo mundua, akabo dena. Tangerren ere bazen gosea, baina 40ko hamarkada orduko, nazioarteko hiria zen eta gosea bera ere bestelakoa.
|
|
|
Kontua da harako izkiriatzailearekin baketu nintzela eta bera hasi zitzaidala irakurtzen eta idazten irakasten. Hasieran, artisten biziak irakurri ahal izateko ikasi nahi nuen irakurtzen, artista arabiarren biziak, baina baita Sara Montiel eta
|
jende
horren biziak ere. Gainera, arabieraz eta espainolez ere ikasi nahi nuen.
|
|
|
Ibonengan pentsatu nuen lehen aldian
|
jendea
hondartzatik alde egiten hasia zen. Partida ordea ez zen amaitzen eta bozgorailuetatik ez zen bere berririk ailegatzen.
|
|
|
Begiak itxi nituen, masailak gezi txikiek zulatuta sentitu. Belarri zuloetan pilatzen hasi zitzaidan hondarra, eta
|
jendearen
oihuak apaldurik entzuten nituen. Akilesek ostikatua bezala, eguzkitako batek igurtzi ninduen.
|
|
|
Haizeak astindutako zuhaiztia zirudien itsasoak, hosto moduko olatu xumez betea. Pasealekuan
|
jende
mordoiloa zegoen hondartzara begira eta Ibon haien artetik bereizten ahalegindu nintzen.
|