|
2000
|
|
|
esan nahi du, eta ez. Habermas en lanetan bezala? , argudio onenetan oinarritutako adostasunaren bila
|
ibili
–.
|
|
|
DIARIO DE NOTICIAS da, salmenta aldetik, Nafarroako bigarren egunkaria, eta12.780 ale inguruan
|
dabil
beraren marka. EL DIARIO DE NAVARRAn gertatzen denbezala, gutxi dira Foru Komunitatetik kanpo dituen bezeroak.
|
|
|
geografiari lotutako egitatea den bitartean, lehenengoentzat Euskal Herria egitate politikoa ere bada.Egunkari abertzale eta erregionalisten artean auzi honen inguruan dagoen aldea, gainera, oso nabarmena da: lehenentzat politikazko albisteen erdiek baino gehiagokEuskal Herri osoarekin zerikusia duten gaiak aipatzen dituzte; bigarrenentzat, ordea, mota horretako albisteak politika gaietako %10etik behera
|
dabiltzala
kasu gehienetan.
|
|
|
Hots, Hegoaldea, beste ezerbaino lehenago, egitate politikoa da, gai honi buruzko albisteen %36 hartzen baititu, batez beste %14ko presentzia duen bitartean. Gainerako gaietan, batezbestekoarenazpitik
|
dabil
.
|
|
|
Ezagunak dira, era berean, Nafarroen arteko harremanak, nola politikoak hala erlijiosoak. Ezagunak dira, jakina, lurralde guztietakobertsolarien arteko harremanak, plazarik plaza
|
ibiltzean
; ezagunak, baita, hegoaldekoapaizak iparraldean misiolari; ezagunak iparraldeko euskaltzaleak hegoaldean irakasle... Batasun politiko administratiborik ezaren gainetik, Euskal Herriak (Euskal Herriek) beti eduki izan du (dute) lotura historikoa, lehen lehenik hizkuntzari, erlijioari etakulturari atxikirik, gerora ekonomian sustraiturik, eta modernidadean politikanerroturik.
|
|
|
Gai bero beroa, egun egungoa, zalantzarik gabe. Nor ez da jarri ondokogalderen aurrean noraezean
|
gabiltzan
edo ziurtasunez erantzuten ote ditugun ezinerabakirik: esaterako, gauza bera ote dira autodeterminazioa eta burujabetza?
|
|
|
Zergatik jarraitzen dugu estatua aldarrikatzen (halakorik egiten badugu bederen), mundu zabalean gero eta nabarmenagoikusten dugun joera estaturik nahi ez izatea denean? Hitz bitan, berriz ere euskalduna historiaren aurka edo historiatik kanpo ote
|
dabil
–Esan dezadan, galdera horiekin guztiekin nire asmoa ez dela burujabetza aldarrikapenen aurka egitea,, gauregungo mundua?
|
|
|
EuskalHerriaren aspirazioak ez ote dira izango modernia zaharretik dakartzagun oskolpisutsuak? Edo, askotan esaten diguten moduan, euskaldunak ez ote
|
gabiltza
modaren aztarnak galduta, burujabetza aldarrikapenekin beti bueltaka. Ez ote gabiltzageure zilborrari begira, inguratzen gaituen mundu berriaz pentsatzeko betarik hartugabe?
|
|
|
Teoria haundiek eta ideologiek, munduaren kolpe bateko soluzioek eta salbazioek, ez sinesgarritasunik dute, ez sostengu razionalik, gaurko zientzien fragmentazioarekin eta espezializazioarekin, eta interesik ere dagoeneko apenas geratzen zaie espiritu eskeptiko samar batentzat.Sistema haundiak Hegelekin suntsitu ziren, XIX. mendean suntsitu ziren. Euskalduna, berriz, herrizaharra da, optimismo haundiegiz
|
ibiltzeko
munduan perfekzio guztizkoaren edonolako teoria etaidealekin. Ezta beharrik ere.
|
|
|
D, accord! Bainaintelektual espainolek bi adiera desberdin eman nahi diote panazea intelektual horri: batetik, zerbait berri esango balute bezala aipatzen dute, eta bestetik, konstruktokulturalen balioa gutxietsi nahian
|
dabiltza
.
|
|
|
Fenomeno hau hain indartsua izanik, egunero munduan zehar
|
dabiltzan
moneta bolumen handiek, banku zentralek beren moneten defentsan egin behar dutenesku hartzea ere gainditzen dute. Horrela, ekonomia osoak jartzen dira kolokan.Hain zuzen, Asiako Hego Ekialdeko herriak prozesu honen biktima izan dira; lehenago lurralde horietan kapital mordoa sartu bazen ere, orain, beren ahalmen esportatzaileak ahuldu direnean, kapital espekulatiboek ihes egiten dute, herri horienekonomia desorekatuz.
|
|
|
Merkatuaren hegemoniaren pean txertatzeko
|
dabiltzan
sozialista izandako herriek, lorpen ezin okerragoak gauzatu dituzte: pobreziaren hedapena, ezberdintasun sozialak, langabeziaren handitze ikaragarria, zorduntze prozesuak, ustelkeria, eta abar.
|
|
|
Adibidez, kultura arloan. Argi dago, sareetan
|
dabilen
informazioa kontrolpean dagoela. Hortaz, askatasun esparru moduan aldarrikatzen den sarea ez dahainbestekoa.
|
|
|
–la carte d, identite n, estpas la carte orange? (nortasun agiria ez da metroan
|
ibiltzeko
txartela) 15 Eta arrazoi zuen. Askoz urrunago joateko txartela baita, oraindik ere estatuz osatutako munduan.
|
|
|
delako ideala azaleko xede modura aurkeztu badu ere, baiGATT izenekoa (General Agreement on Tariffs and Trade Merkataritzaren etaMugasarien gaineko Ituna), bai Mundu Merkataritzako Erakundea (MME)? 1995an lehenengoari txanda hartu ziona? ondasun eta zerbitzuen nazioartekomerkataritza arautzen
|
ibili
dira. Finantzen kasuan ez bezala, erakunde horiek aintzat hartu zituzten estatuen neurri protekzionistak beren negoziazioetan, mugasariendesagerpena lortzeko epe luzeko helburu horren bidean; eta ondorioz, mugasariengutxiagotzeaz gain, egokitze eta harmonizazio konponketak egunorokoak dira.Ondasun fisikoen merkataritzaren aferaz gain, ikustezinen eta zerbitzuen nazioarteko salerosketen araudiak aztertzen ari da MME:
|
|
|
Gainerako arrazoi etafaktoreez gain, beraz, antolaketa eta kontabilitate monetarioak finantza eta dibisamerkatuen egonkortasunik ezaren sustraietan daude. Ondorioz, gaur egun mehatxupean
|
dabilen
burujabetasun nazionala indartzeko,, moneta produktu, delako identitate nazionala babestu behar da atzerriko finantza ordainketetatik, batez ere kanpoko zorren diru itzuleretatik.
|
|
|
Dena dela, Suediar gobernua beldurrez
|
ibili
zen proposamena Stockholm ekoParlamentuan aurkezteko.
|
|
|
Horretarako, gure iritziz, ezinbestekoa da gizartearen parte hartzea, gizartearen sektoreguztiena, herritarrena zein sindikatu, gizarte mugimendu, Udalbiltza eta abarrena.Ezinbestekoa da, baita ere, alderdi politiko guztien artean proiektu hori jorratzea etalantzea, ezinbestekoa den bezala, denen artean, alderdi abertzaleak ere berenproiektua gauzatzea, momentu historiko honetan horixe baita eskatzen zaiguna etaegin genukeena. Guk, jeltzaleok, geure ahalegina egin dugu ponentzia politiko baten eta horren gehigarriaren inguruan, eta nikuste dut beste alderdiek ereegina dutela (EAk egin du, eta badakit EH ere lehenengo proposamena gehiago lantzeko asmotan
|
dabilela
). Kuestioa da, norberak bere proposamena eginbeharko duela, eta ondorenalderdi abertzaleon arteansaio bat egin dugula, elkarrekin gutxienekopuntu batzuk gauzatu ahalizateko.
|
|
|
Gorputzetik iragaten ez diren psikoterapietan, psikoanalisiari hurbiltzen zaioneskualde batean
|
gabiltza
. Esan dezagun subjektuartekotasunaren oinarrizko ezaugarriak indarrean jartzen dituzten psikoterapiak direla.
|
|
|
esango genukeena euskaraz. Adi egotea adierazten du, iratzarririk izatea, erne baina ahaleginetan
|
ibili gabe
, gertatzen zaigunari arretajarriz. Behartu gabe pertsonak bere osotasunean egiten duena.7 8
|
|
|
Kontzientzia badago, baina energiarik mobilizatzen ez bada, introiekzioarenmekanismoa
|
dabil
tartean, gihar zurruntasuna sortu edo, intelektualki ere, energetizazio emozionala edo gorputz mugimenduen askatasuna oztopatzen duena.
|
|
|
Hauxe da Gestalt Terapiak jaso zuen lehen eragina, Perls bera, 20 urtez psikoanalista, bere burua 7 urtez analizatzen
|
ibili
zen-eta. Beste asko bezala, Perlsneofreudiano bihurtu zen, bere ikuspuntu propioa sortu zuen arte.
|
|
|
Zerua antzezteko, aulkiak mahai gainean jarri zituzten, beraaulkien gainean jarririk. Haurrak mahai inguruan
|
zebiltzan
, besoak mugituz. BeraJaungoikoa izanik, zergatik ez zuen hegan egiten galdetu zitzaionean, Morenobesoak mugitzen hasi, airera salto egin eta besoa apurtu zuen (Kononovich 1981).
|
|
|
Honi dagokionez, Anzieu k talde transferentziak eduki dezakeen arazoa sistematizatu du, eta zehaztu ere zehaztu du, giza lotura orotan zirkulazio fantasmatikobat
|
dabilela
ekintza prekontziente gisa; eta hau, gizabanakoen mehatxu eta desirainkontzienteen irudimenezko betearazpenen ahalegintzen da? (1986,202 or.). Honek osatuko luke transferitutako edukiaren iturria, eta beraiekmarkatutako indarra eta zentzua norabide horretan doa.
|
|
|
Nemesio Etxanizen gutunetan osogauza bitxia irakurtzen ahal dugu. ETA sortu baino lehen lantua jotzen du, etsita
|
dabil
:. Hemen ez dago ezer egiterik, hemen astindu bortitza behar dugu, bonbak behar diraherria lozorrotik ateratzeko?. Handik gutxira, bonbak lehertzen hasi zirelarik, honakoak idatzi zituen:
|
|
|
UEUk 1999ko uztailean antolatu zion omenaldian aztoraturik
|
ibili
zen; ustekabean harrapatu genuen eta, gainera, piano hark ez zuen pedalik. Hala ere, pianoajo zuen.
|
|
|
Bere lanetan, iritzi sortzaile handia izan da kontsentsuaren aurkako jarrerahorretan, eta horregatik, oker?
|
zebilelako
ustea zabaldu da sarritan, gehiengoinstalatuaren ustez, oker, zebilela argi baitzegoen.
|
|
|
zebilelako ustea zabaldu da sarritan, gehiengoinstalatuaren ustez, oker?
|
zebilela
argi baitzegoen. Nik neuk ere hori uste dut, bainaalderantzizko interpretazioaz.
|
|
|
Lehenengo eta behin, zorionak! Liburu hau ez da behin adin baterahelduta gizon publiko bati zor zaion omenaldi derrigorrezkoa, baizik eta, honezkeroohartuko zinenez, urtetan jo eta su
|
ibili ondoren
lagun batzuek egin nahi izan dizutenurtebetetze oparia. Badago aldea!
|
|
|
doi bat desberdina dela, bertsioakbadirela; berriemaile berak istorio bera modu desberdinean kontatzea ere gerta liteke.Ohar honek pellokeria ematen du, jakina eta onartua baita gertakari bakar bat kontatzeko orduan bakoitzak bere moduan egiten duela. Baina garrantzi handiko gauza damitoen aldagarritasuna, aldaketa txikietarik handietara pasatzen baita mailaka eta, istorio beraren bertsioz bertsio
|
ibiliz
eta zubirik zubi aitzina jarraikiz, posible da edozeinmitotatik abiaturik edozein mitotara heltzea, haustura sobera bortitzik egin gabe. Ez daerraz muga ematea eta zuzen erabakitzea, noiz arte gauden mito beraren aldaki bateaneta noiz hasten garen beste mito desberdin batean sartzen:
|
|
|
brasa guztiabarreiatu zuen eta emazteari aztala eraman. Gero beti maingu
|
ibili
zen. Emazte hura, Gaxuxa izenekoa, eta haren senarra Joanes, ezagutu zituen Jose Mari Kastantxok, haren denboran gertatu baitzen punizionea:
|
|
|
Zorionez, hurkoarenestura eta larridurekin batera ulermena eta errukia ere kausitzen ditugu. Pobreziareneraginez, gauza nahiko arrunta zen albokoari lapurtzea, eta sorginei, beste kalte larriagoez gain, ohointzan
|
ibiltzea
leporatzen zaie, eta horretarako baliatzea beren ahalmagikoak.
|
|
|
sosak hartu zituelako izan zen punitua.Lekuonak (1923, 76) Oiartzungo adibide bat ematen digu: han bazen. Bexamotxa, deitzen zuten gizon bat, sorgina omen; katu bihurturik
|
ibiltzen
zen, ibili ere, eta behinemakume batek moztu zion zangoa: horrela galdu zuen besoa; gero, ezin hilez ereegon zen, bere sorgingoa beste norbaiti eman ahal zion arte, hori baita parte txarrekoakdituztenen akats nagusia.
|
|
|
sosak hartu zituelako izan zen punitua.Lekuonak (1923, 76) Oiartzungo adibide bat ematen digu: han bazen. Bexamotxa, deitzen zuten gizon bat, sorgina omen; katu bihurturik ibiltzen zen,
|
ibili
ere, eta behinemakume batek moztu zion zangoa: horrela galdu zuen besoa; gero, ezin hilez ereegon zen, bere sorgingoa beste norbaiti eman ahal zion arte, hori baita parte txarrekoakdituztenen akats nagusia.
|
|
|
horrela galdu zuen besoa; gero, ezin hilez ereegon zen, bere sorgingoa beste norbaiti eman ahal zion arte, hori baita parte txarrekoakdituztenen akats nagusia. Beherago azalduko den istorio ezagun batek dio pertsona batkolpatua izan zela gauez abere itxuraz
|
zebilelarik
, eta nola biharamunean zauriakfrogatu zuen sorgina zela.
|
|
|
Orain dela kasik laurogei urte, Orozkoko Arane etxeko gizonak(* Teofilo Etxebarria pseudonimoa emango diot) parte txarrekoak ei zeuzkan eta katu bilakatzen eizen, bereziki lapurretan
|
ibiltzeko
. Gizon horren gorabeherak kontatzean beti azpimarratu du berriemaileak, eta haren senarra Pablok egiaztatu, egiazki gertatu direla, ezbatere asmatuak, baizik eta haren ahaideek ikusiak, Eulaliren izekok eta amak biziizandakoak.
|
|
|
* Teofilo bera, esaten zuen Eulaliren amak, lapurretan
|
ibiltzen
zen, eta, hecho, txarrean harrapatzen baldin bazuten, katu bilakatzen zen, itxura hartan hanka egiteko.
|
|
|
Orozkon berean (Arana 1996, 226) eta Bizkaiko beste lekuetan Laminaren amorantea ren istorioa kontatzen dute. «Mutilbat neska eder eder bategaz
|
ibilten
zan eta ezkontzekotan ziren; lagunek senargaiariesa ten eutsien, hain galanta izateko, lamina izan behar euala neska harek, etahanketara begiratzeko ea, ahateek legez, uger egiteko oihaldunak baeudiezan. Begiratueutsezan bai mutilak, eta ahate oina ikusi.
|
|
|
Hasiera Orozkokoa bezalakoa da; lamina eta mutila maiteminduak dira eta ezkontzeko, lagunek bultzaturik mutilakneskatilaren ahate zangoak ikusi arte: «laminagaz, pertsona txar bategaz
|
dabilela
... desgustutik hil zen mutila. Enterrura agertu zen lamina, eta kapea bota gura eutsonhilari, arimea eroateko.
|
|
|
Modu zientifikoan landutako Soziolinguistikak bestelako maila berrira eramangoditu euskararen fenomeno sozialez arduratuta
|
dabiltzanak
, garai bateko topikoak eta, kaikukeriak, gaindituz.
|
|
|
gaiari nola heldu, ez zenerraza izan. Zenbait hitz, edo han eta hemen
|
dabiltzan
kontzeptu zahar berri batzukagertu ziren, hala nola, mestizaia kulturala?,, kultur esparru propioaren beharra, etab., zehaztu gabe geratu zirenak.
|
|
|
Horrela adierazita, Euskal Herriarenkulturaz ardura hartzeko, funtsezko arazo batagertzen zaigu berehala. Gizarte honetan hiru nortasun eredu
|
dabiltza
kaleetatik etakomunikabideetan: euskalduna, espainola eta frantsesa.
|
|
|
Euskararen Unibertsoaren hausnarketarako lan-taldean, bakoitzak gustukoen zuenharitik tiraka
|
genbiltzan
, mataza askatzeko ahaleginetan. Iñaki Zabaleta Urkiola, asmakizunaren gurasoetako bat, agiriak erredaktatzen saiatzen zen, gaitik gaira, azalpen batetik bestera, berea eta guztiona txertatzen.
|
|
|
Ematen du alderdi bakoitzakeskubidea duela bere proposamenak giza balioak kontuan hartu gabe egiteko, ekonomiaren administrari hutsak bezala, inolako giza eredurik proposatu gabe. Gizartearenleman horrelako gidariak izaten diren bitartean, noraezean
|
gabiltzala
ez du inorkukatuko. Baina alderdiek eskaintzen ez dutena, kultur proiektuetan azaldu behar daderrigorrez.
|
|
|
Euskal Herriko gorputzaren zelula sentitzen naizen ni ere horretan
|
nabil
besteekinbatera, hasierako Nature ko aipamenean agertzen ziren, transposons, horiek(, tramposos?
|
|
|
Norbanakoarennortasunak, neurri batean, indibiduala izan behar badu ere, Herri batena gizarte ororennortasuna da. Herri kulturgintzan aritzen direnak ezin dira frankotiradore gisa
|
ibili
.
|
|
|
Sei herrialdetako Euskal Herria dugu Bizkaiko golkoan, baina euskal jatorrizkoeuskaldunak mundu osoan zehar
|
dabiltza
. Horietatik ez gutxik nahi dute zilbor hesteasorterriarekin osasuntsu mantendu.
|
|
|
Edo Gernikako Arbola? Gipuzkoako armarritik kanoiakkentzea urratsa izan da norabide horretan, baina bide luzea dugu oraindik
|
ibiltzeko
.
|
|
|
Ideologien historian aurrera goazen honetan, aspaldian sortuak, ez hain aspaldianbaliogabetuak, oraindik ere kaleetatik
|
dabilen
ideologia ugari dugu. Gurean dudarikgabe nagusi izan dena, erlijioarena dugu.
|
|
|
sentimenduek. Ezagupen eremukoak izan ez badira ere, ulermenarekin batera sentimenduak
|
ibili
dabiltza aberri defentsan, nortasun propioarendefentsan, gu eta gutarrak garenon ezinbesteko maitasun eta afinitatean. Ez dagonortasunik ez eta kulturarik sentimendurik gabekorik.
|
|
|
sentimenduek. Ezagupen eremukoak izan ez badira ere, ulermenarekin batera sentimenduak ibili
|
dabiltza
aberri defentsan, nortasun propioarendefentsan, gu eta gutarrak garenon ezinbesteko maitasun eta afinitatean. Ez dagonortasunik ez eta kulturarik sentimendurik gabekorik.
|
|
|
Beti ere komeni zaigu kultur datueta emaitzetatik sentimenduak bereizten jakitea, ideologia biribil eta sukartsuek berenjokaldietan erabil ez gaitzaten. Haurra txikitan ezin bereiziz
|
dabil
aita amak esana alaegiatik datorkiona. Heldutasun seinalea da biak bereizten jakitea.
|
|
|
Hizkuntzak baino nahiago izan dut mintzairak hitza izenburu jarri. Azpimarratunahi dut hizkuntzaren sisteman ideia, kontzeptu, balioen sare bat dugula, gurehausnarketei bizitzan
|
ibiltzeko
ahalmena ematen diena. Mintzairak kultura bateskatzen du gai bati buruz hitz egiteko orduan, hizkuntza horri dagokion kultura, alegia.
|
|
|
Neure esku naiz?. Eta inoiz heldu ez, baizik ibilian
|
ibili
nahiago duen Unamunozaleak, plazer (estetiko!) paregabea sentituko du trena ziztu bizian doala. Bai, berriro norbera da.
|
|
|
Bere zoriona lortezinean edukitzea dagizakiaren paradoxa. Zoriona, zorionari esestean datza (beraz, ez zoriona edukitzean!).
|
Ibiltzean
, bilatzean. Ez, aurkitzean.
|
|
|
(Gogora Unamuno; Txillardegik puntu honetan ez die bioi guztiz jarraitzen, eta bere soluzio modua asmatu du). Kierkegaard-en kasuan, benetan, bizitzaeta pentsamendua (pentsamenduaren eboluzioa) bat bat
|
ibili
dira, berak exijitzen zuenbezala. Laburki gogoratuz:
|
|
|
aipatzen du, bere ustean1955ekoa, Oargui k saritua. Baina titulu horrekin Oargui k saritu idazlanaren autorea, izatez, Berasaluze tar Sabin Arantzazukoa izan zen; eta in Euzko Gogoa, ilbeltzaotsaila, 1956, 109, irakur daiteke, Txillardegik galdutzat ematen duen lantxoa.Ekibokazio bat izanik ere, guretzat interesgarria da, jada urte haietan TxillardegiKierkegaard ekin
|
zebilela
, esan nahi baitu, bero bero gainera. Izan ere, K. Mitxelena khau dio Leturia-ren. Sarrera hitz batzu?
|
|
|
agi denez, haren testuan Txillardegiri ederretsi ez zaiona, existentzialismoari beste gabe ateistairiztea izan da. Berasaluze-ren gardiz, existentzialistak,. Jainkoa ukatzeak biotzeanixten daben utsa bete eziñean
|
dabiltza
gizajook! (...) Jaungoikoa ukatu, ta goi miñezjota, philosophiari eskatuten baidautse, Jaungoikoak bakarrik emon leuskioena:
|
|
|
singularra berabaizik ez da; baina ez, lehenago sekta husita batek irakasten omen zuen antzera,, gaur egunabstrakzioaren lizunkeria? edo neurrigabekeriak maiz uste duenez, zehazten du Kierkegaard-ek bereikuspuntua?, Adan eta Eba bezala biluzik
|
badabil
, baizik bere baezpadakoa, menturazkoa, osoki beregain harturik, landu eta nobletu egiten badu, edozein gizakirentzat paradigmatikoa agertzeko moduan.Beste era batean esan da: gizatasunaren (gizadiaren) zerbitzuan ahaleginduz, unibetsaltzen?
|
|
|
gizatasunaren (gizadiaren) zerbitzuan ahaleginduz, unibetsaltzen? da gizakia.Hori egiten ez duen heinean, bere singulartasuna eta unibertsaltasuna konfliktuan
|
ibiliko
dira. Aregehiago, bere unibertsaltasuna bere baitatik garatua ez duen artean, izatea bai, existentziarik ez du zinezbere propioa (ez da nor); bere singulartasun soilean dabilen artean, gizaki estetikoa da (inesentziala); beresingulartasunari forma unibertsal bat landu dionaz bakarrik esan genezake, (nor) bera bezala zinezexistitzen dela, egiaz (nor) bera dela.
|
|
|
da gizakia.Hori egiten ez duen heinean, bere singulartasuna eta unibertsaltasuna konfliktuan ibiliko dira. Aregehiago, bere unibertsaltasuna bere baitatik garatua ez duen artean, izatea bai, existentziarik ez du zinezbere propioa (ez da nor); bere singulartasun soilean
|
dabilen
artean, gizaki estetikoa da (inesentziala); beresingulartasunari forma unibertsal bat landu dionaz bakarrik esan genezake, (nor) bera bezala zinezexistitzen dela, egiaz (nor) bera dela.
|
|
|
Ezin ahaztu ere, ezker abertzalearen baitan eta Euskal Herrianoro har, lehenbizi gauzatu eta gero indartsu bilakatu diren zenbait jarrerak Jose Luisengandutela aitzindari ukaezina. Hori da prezeski, gertakizun berrien zurrunbiloan
|
ibili
izanakeman dion ahalmen antizipatzailea.
|
|
|
Ukipenaren eragina gogoeta iturri hartuta
|
gabiltzanez
, zein da hiztun euskaldunenganoperatzaile pragmatikoen eremuan ukipenak duen eragina. Zein dira gazte euskaldunek lagunartean erabiltzen dituzten operatzaileak?
|
|
|
Azentuari buruzko ikerketak nahikotxo ugaldu dira gure artean, 1984 urtean(+ 2,) hedatzen hasi zenetik hona. UEUren jardunaldietan hasieran (gogoan erabil bedi 1987.urteko proposamen hura) eta ELE aldizkarian geroago (1992) nekaezin
|
ibili
da Txillardegi euskal azentueraren arazoa plazaratzen eta ingurukoak kinatzen. Azkenaldion laneskerga horren emaitzak, neurri handi baten, trapazeri, ei esker, ikusten hasi gara; bidehonetan lehen urratsak baino eman ez ditugula jakin arren.
|
|
|
Arazoak, ba, bere bidezidor ofizialak
|
ibili
zituen, izan ere Katalunia Altxa menduNazionalak menperatu zuenetik (1938 neguan), hizkuntzaren hau are minberagoagertu zen. Bestalde, lehenago Gotzain bakar batekikoa izan zitekeena (Gasteizkoa, alegia), 1939an hainbat Diozesirekin zerikusia zuena bilakatu zen.
|
|
|
1939ko lehen seihilabetean, Amundarain kronikaria ez zen astez aste edo bederatziurrenez bederatziurren arazoaz beti esanak errepikatzen
|
ibili
, baina urte hartakoekainera iristean ondoko ohar hau idatzi zuen, Donostiako elizetako une hartakoegoera adierazten diguna. Aurreko eta ondoko pasarte gehienak baino esanahitsuagogertatzen da berori; esanahitsua, diogu, artean Gobernu Gotzainen arteko negoziaketakbere emaitza ez baitzuen eman, eta, gainera, Donostiako hiriburuan ari zen jazotzenesaten zaiguna, ez nonahiko zokotan (Cronica:
|
|
|
1940ko hamarkadan eta gero Erregimena hizkuntzari zor zitzaion errespetutik etahiztunen hizkuntz eskubideetatik urrun
|
ibili
zen arren, Elizaren zenbait euskarazkoazalpen ofizialago ere jasan egin behar izan zuen hark, sinestunen euskalduntasunakbehartuta. Alde horretatik, nola halako esanahi soziala baina gogoan izatekoa du EgiaAtotxako sermolari bati dagokion 1946ko albiste honek (Cronica:
|
|
|
176). Harritzekoa gertatzen da Gasteizko Diozesiarenarduradun hark egindako Gutunak eta predikuetan esanikoak irakurtzea, are gehiagoEuskal Herriko katolikoak gerra anker batean itota
|
zebiltzala
jakinda. Esan dezagun, gutxienez, guztiz itsutu zela Lauzurika, gerraren zurrunbiloan.
|
|
|
Frankismoaren barneanpiztu zuen eztabaidagatik, agintari zibil militarren eta eliztarren artean sortutako gatazka tenkatuagatik eta erabili ziren prozedura politikoengatik, debekuaren hura hizkuntzpolitikan urte haietako jazoera politiko ofizial larriena izan zen(). Ezdaukagu orain hori azpimarratzen
|
ibili
beharrik, lan osoak esango duena baita.
|
|
|
388, 399). Horrek ez du esan nahi, ordea, hizkuntz politika hura bidegaldutan
|
zebilenik
, ez ikusiaren planta egiten zuela baizik. Baina Penintsulako nazionalismoek beren hizkuntz eskakizunak aldarrikatu zituz tenetik aurrera (Azurmendi1979b:
|
|
|
Monarkiako indar politiko hegemonikoek oso garbi izan zuten zer pentsa eta zeregin, gaztelania ez ziren Penintsulako beste hizkuntzekin. Hori ulertzeko, RomanonesGobernu Buruaren hitzak (berriz ere!) eta Lliga Regionalista ko Cambo ren erantzunaizan daitezke Erregeren Gobernuak nondik nora
|
zebiltzan
jakiteko eta eskuinerregionalista bera haiengandik zein urrun zegoen erakusteko testu egokiak (Ferrer1985: 131):
|
|
|
Bakea egin zenean (1875), tradioziozaleek berriz ere heldu izan zioten euskarasustatzeari, eta, jakina da, 1936ko Gerra Zibila baino lehen karlismoak bere euskaltzale eta idazleak izan zituela. Foruzalea ez zen beti urrun
|
ibili
euskaltzale ere izatetik.
|
|
|
Anido k hizkuntz debekua ezarri nahi zuelarik, botere autonomiaren lege horihautsi egin zen, eta, kolpe txar horrekin batera, herrian eta apaiz artean ongi errotutakohizkuntz tradizio errespetagarria ere, hots, elizgizonen herriarenganainoko zubi naturala. Hizkuntzaren auziak ozpindu egin zituen harmonia onean
|
zebiltzan
agintarienharremanak une batez, eta ez dirudi 1940an (testuak bestelakorik iradoki nahi duenarren) adostasun zinez onartura iritsi zirenik.
|
|
|
Eliza barnean, Lauzurika ez zen izan zalantza malantzatan
|
ibili
zen gobernatzailea, eta, itxuraz, apaizen artean iruditu zitzaizkion leku-aldaketak beldur handirikgabe egin zituen. 1938an berak emandako arauak betetzeagatik agintari zibilekzigortutakoekin nola jokatu zuen Gotzainak?
|
|
|
(halakorik egon baldin bazen behintzat; eta lehentxeago eta geroxeago izan zen halakorik). Eta zer egin zuen, Gotzain arauakalbora utziz, Ministroaren esanetara
|
ibili
zirenekin? (Donostian, bederen, halakofranko egon baitzen).
|
|
|
Eredu klasikoa da eta beste hizkuntza askoren sintesian erabili eta balioztatu da; aukeratzeko arrazoi nagusia horixe izan da. Dena dela, lantzen
|
gabiltzan
beste batzukere ez ditugu baztertu: TILT eredua (Taylor, 1998) eta osagai prosodikoen kuantifikazio bektorialak darabiltzan beste eredu bat ere bai (Mohler, 1998).
|
|
|
Euskal komunitatea ez dute ukatzen zuzenean eta orokorrean, baina harenadierazpen eredugarriak eta euskal komunitatearen identifikazioa posible egiten dutenerrepresentazioak ukatzen dituzte. Eredu eta errepresentaziorik gabe komunitate batbiluzik dago, bere bizitza soziala antolatzeko euskarririk gabe, nortasunik gabe, norden jakin gabe, noraezean
|
dabilen
eta ezereza izatearen sentimena duen giza multzodefinigaitz bihurtuz. Eta jakina, nortasunik gabe, komunitate izena merezi ez duengiza multzo mugagaitz bilakatuta, pertsona multzo hori, benetako?
|
|
|
1990.ean edo Patricia Donegan fonologialariak. The innateness of phonemic perception, izenburuko lan bat egin zuen, EEBBetako Mendebaldeko Hizkuntzalaritza Biltzarreanaurkeztu zuenaren bertsio idatzia. 1997an Imanol Mercero Euskal Filologiako ikasleakDonegan en artikuluan oinarrituriko 15 gogoeta idatzi zituen, fonologiazko eskoletanhilabetetan
|
ibili ondoren
. 2000n Lourdes Oñederra Euskal Filologiako irakasleakMercero ren gogoetak eragindako iruzkinak paperean jarri ditu, ikasleekin ikas daitekeenaren esker onez1 Donegan fonologia teoriagile interesgarrienetakoa dugu, hemen oinarridugun lana da horren erakusle ezin hobea.
|
|
|
–Gaur goizean hondartzan paseatzen
|
ibili
naiz, idazten badut, hau irakurtzenduenak egundoko informazioa jasoko du niri buruz, ibiltaria naizela, une hau ez denbeste batean zer egin dudan,... eta beste gauza asko.
|
|
|
Honen aurreanChomsky k eta Halle k lan honi ekarpena egin zioten parametro artikulatorioak eretasunen bitar hauetan sartuz. Etxean
|
ibiltzeko
definizio bat emanez, aparatu fonatzailearen eragiketa bakoitza tasun bat dela esango dugu (ekintza eza ere eragiketa modurazenbatu behar da).
|
|
|
Azken irudi hau euskal etnologiakoa kera batetik (ezkontzetako arreo gurdia gogoan dugularik). Hemengo iruditeria (ezahantz) ile adatsek iradokitzen duten ildoan
|
dabil
, eta espiralean edo jirabiraka bezalaalderdi (prisma) askeetatik begiratuta. Irudi honen Z maila, emozio estetikoa, fantasiazko giro bati lotua.
|
|
|
Sintagma honen egitura luze uhintsuak uraren sinbolismo joria profitatzen du.Aleixandre ren irudigintzan neskatxaren soin biluzi (tu desnudez) ibai iheskorra da (escapandose como un rio), eta hemen irudien argia (A maila) iturburutan jaiotzen (Bmaila) eta ibaietan luzatzen (C maila) agertzen da, eta, gainera, luzatzean, dardaradodekafonikoa? ere (c1) egiten
|
dabil
. Beraz, A (irudien argia) (a1 luze, b2 dardarti= B (iturburutan jaiotzen), C (hibaiz hibai luzatzen) (c1 dardara dodekafonikoan). Eskematikoki:
|
|
|
Lekuonak, kopla zaharren egitura profitaturik (XX. mendeko poeta gisa), bortiztuegin du Erdi Aroko pasarteen kera, ilogiko sinbolikoa?. Kera hori bigarren alderdiraere igaro bide da, ezen eta, gorri ederrak irudi zuritan/ gaua/ luzatzen
|
dabiltza
–. Kopla zaharretako mintzoa apalagoa da, baina hemen (nahiz egitura poetiko antzekoetan) hizkera ausartago, irrazionalago bihurtzen da.19
|
|
|
–Begitarte 1? delakoa, maila erreal batetik hurbilago
|
dabil
. –Begitarte 2?, berriz, karakterizazio, irrazional?
|
|
|
Nolabait mundu oniriko batean
|
gabiltza
(eta Bousoño k berak iradokitzen duenez), hemengoegituren irakurketa teknikoa batzuetan subjektiboa gerta daiteke, eta, noiz noiz, A maila B maila bezalada interpretatua.
|
|
|
Mintzo espresiboa hemen hazi eta uhintsuagoa da (nahiz eta Lekuona, itxuraz, irudi eta metaforen atzetik propioki ez
|
ibili
). Lekuonaren iruditeria orekatua daoraindik.
|
|
|
Ildo beretik Esku 3 aldarte poetikoak, antzeko keratan
|
dabiltzanak
.
|
|
|
Epe horretan, dena den, ez zen faltatu beste kultur errealitate bat ere euskal gizartean, paraleloki
|
zebilena
, herrietan, egunerokoagoa? –ez hurbilagoa ezinbestean, eta, hein handi batean, ordura arteko dinamikak eta joerek bideratzen zutena.
|
|
|
Eraikuntza berriak alde nabarmena ekarri zuen kalitatearen aldetik. Batetik, pelikulen formatu berriak zekarren tamaina zabalagoa, irudi garbia eta argitsua, soinuapelikularena (eta ondoko ikuskideena agian, baina ez proiekzio makinarena, lehenagolegez), etab.; bestetik, besaulkien erosotasunaz gainera, perspektiba berria aurkitu zuenikusleak, izan ere, aretoaren pendiza zela eta, ez baitzen buruen artean filma ikustekobitarterik bilatzen
|
ibiltzeko
premiarik5.
|
|
|
Kontuan hartu beharra dago, azken hogei urteotan (biok batera heziketa zereginetan
|
ibili
garen haietan) pedagogiaren mundua etsipenak jota egon dela. Funtsezkoakizan zaizkigun egileek (Basil Bernstein, Michael Apple edo Pierre Bourdieu eta JeanClaude Passeron1) irakaskuntzak indarrean zegoen gizarte mota iraunarazteko besterikez zuela balio zioten.
|
|
|
Horrek iradokitzen digu konkistatzaileek ezarri dieten identifikazio eredu antropologikoa botererearekiko identifikazioa dela. Aldiz, euskaldunon eredu antropologiko ez indoeuroparra (zertxobait geldituko al zitzaigun!) batetik, eta, bestetik, bi milaurtetan zehar konkistapean eta, askotan, oldartzen ere
|
ibilita gero
, gure ereduabestelakoa dela iruditzen zait.
|
|
|
Zertan bihurtuko litzateke gure Herria, Euskara gehi lau erromantze hitz egiten den Estatu txikia? Ezin gara Soziolinguistikaren irakaspenak bazterrean utzita
|
ibili
.
|
|
|
Baina hori ezda aski. Demagun une hartan bertan beste nerabe erromatar bat
|
dabilela
txango, mundua mendean hartzea amets, edo megalomano bat, adiera klinikoan, proiektu batdaukana, Zesar-ena bezalakoa. Txangoak ez luke orduan deus gertaera historikotik.Halakoa da soilik Zesar bera delako, pasieran, bere proiektuaren gainean ari denagogoetan, edo erabakia hartzen duena, alegia, errealitatearekiko erlazio zehatzik ezduen ametsa etorkizunerako proiektu zehatz bihurtzen duena?.
|
|
|
izaki baterantzalegia. Bestearen nahi hau aipatu ezagutzaren bila
|
dabil
oro bat, baldin benetako gizakigaia bada.13 Badago, hala ere, giza itxura izan arren piztia nahiz landare izaera etabizimodua duen izaki franko.
|
|
|
zerbait arrunta, gertakizun historikorik ez. Izan ere, nahiz gizona Zesarbera izan, gertaerak ez zukeen deus historikotik, baldin Zesar tripako min gaizto batuxatu nahian txango
|
balebil
. Unea historikoa da gaueko txangozalea estatu kolpe batezari delako gogoetan, gerra zibilaz, Erromaren konkistaz eta mundua mendean hartzeaz.Historikoa da, Zesarrek hori dena egiteko proiektua duelako, hori guztia oraindiketorkizunean baitago.
|
|
|
Aipatu gertaera ez litzateke historikoa, etorkizunaren presentziaerreal bat mundu errealean ez balego, aurrenik, Zesarren buruan?. Orainaldiahistorikoa da etorkizunari dagokiolako, etorkizunaren mendean dagoelako zelanbait. Zesar txango
|
dabil
etorkizunari buruz ari delako hausnarrean?. Zentzu honetanmintzo da Kojeve denbora historikoan etorkizunak duen lehentasunaz.
|
|
|
Hortaz, gizakia dagoen heinean ageri da soilik errealitate naturaleandenbora, gizakiak sortu eta suntsitzen baitu etorkizunaz duen ideiaren arabera. Etaetorkizunaren ideia orainaldi errealean, beste nahi baterantz zuzenduriko nahi gisaageri da, edo, gauza bera baita, gizarte ezagutzaren bila
|
dabilen
nahi gisa; nahi honekeraginiko ekintzak paratzen du, hain zuzen ere, historia abian. Ondorioz, ez dagoproiektuaren denborarik historiarik gabe.
|
|
|
Kojeve k arazoariaurre egin zion bederen. Gizakia libretzat baduzu, egoera historiko berriak sortzekogaitzat, proiektu politikoak gauzatzeko eskubidearen merezient berez, ezin duzuazaltzeke utzi askatasuna nola
|
dabilen
gizakiaren baitan. Kojeve k soluzio eder batasmatu zuen, Txillardegik gizakiaz duen ikuskerari egokiago dagokiona estrukturalisten isiltasuna baino.
|
|
|
Beraz, kontzeptu den neurrian,, errusinola? ez da hortxe txorrotxioka
|
dabilen
Marikalastxu hori,, edozein errusinol, baizik, alegia, errusinola oro har?,, hegaztia?,, animalia?, eta abar; baita ere, noski,, izakia?. Eta zientzien, teknikaren, artearen, kulturaren sorburuan dagoen bereizteahalmen hori izugarria da, eta naturak ezin dio inolaz ere aurre egin eraginkorki.
|
|
|
dira Aristoteles enean. Adimenaren indar itzelak esentzia bere euskarri naturaletik bereiz dezake: errusinol esentzia, orain eta hemen hegan
|
dabilen
nahiz txorrotxio dagien errusinoletikbereiz dezake. Ezin eroan dezake, hala ere, mundu, zerutiarrera?, kokagune nahiz aldi tarte orotik landa.
|