|
2000
|
|
|
Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean eman zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez. Altxamendu frankistaren garaipen giro hartako Iruñean
|
zebiltzan
intelektual falangista gazte ezagun andana ageri da Sanchez Ostizek prestaturiko Los barrun tos de la botica azterlanean. Ilustratu bezain doktrinario, horietariko batzuk nafarrak ziren (Angel Maria Pascual, Iribarren, Yzurdiaga apeza...) urrutiagotik etorriak besteak
|
|
|
Ez da berria historiaren irakaskuntza doktrina politikoen zerbitzura erabiltzea. Ezta ere dogman oinarriturik inkisidore lanetan
|
ibiltzea
ere. Espainiaren historiak erakutsi digu hori.
|
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko. Urte hasieran iniziatiba harturik
|
zebilen
euskal jendea ahal bezala ari da defentsa lanean azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
|
Denetik hoberena da berriak atera arren (Arrieta, Meabe, Urkiza, Osoro, Rozas, Unamuno, Oñederra, Goenaga, Kaltzada, Unzueta, Elosegi, Suarez, Egaña)," zaharrak" ez direla desagertu (Urretabizkaia, Lasa, Irastortza, Landa, Borda). Orain ia 20 urte
|
zebiltzan
haiek, jardunean ari dira oraindik ere. Lehenengoz, belaunaldiez mintza daiteke idazle emakumeen artean.
|
|
|
Idazleek, editoreek eta enpresa pribatuak asmatu beharkosdute bidea. Dagoeneko
|
ibiltzeari
ekin diote eta, hasteko, kanpokoen esperientziak biltzen ari dira, Islandiakoena esaterako. Ferietara joanez, katalogoak eskainiz, han hemenka galdetuz eta kontaktuak eginez itzulpengintzari ateak zabaltzeko ahalegintzen ari dira.
|
|
|
Gizon iratzarria zela frai bartolome santa teresakoa, edonork daki. Urtetan
|
ibili
zen euskal idazle eta sermolari. Haren lanak ere, antzinatik ziren argitaratu gabeak, Ica siquizunac batik bat.
|
|
|
Ez, horratio, euskaldunen ahoetan ez deduzko eta ahaztuta, bizi bizirik eta oroigarri baino. Filologia kontuetan maisu
|
dabiltzanetatik
hainbatek ere jaurtia zuten epaia, bizkaieraren jaiotze aldian umotu zen fraide karmeldarraren gainean.
|
|
|
Unamuno sasoi hartan Salamankako Unibertsitateko greziera katedraduna eta bertako errektorea zen, hots, jadanik bere ibilbide profesionalaren goren puntuan zegoen. Ez zuen, hortaz, inoren uzkia musukatzen
|
ibili
beharrik. Bestaldetik, diplomaziarako trebetasuna ez zen On Migelen bertuterik nabarmenena, eta horrek maiz orduko botere faktiko nagusien etsaigoak erakarri zizkion, horien artean Primo de Rivera jeneralarena edo Espainiako erregearena berarena.
|
|
|
Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko. Beste batzuek, mugimenduaren frogarik onena
|
ibiltzea
bera izaten dela jakinik, Unamunoren hitzek sakonean zeukaten egia ezaguturik, lanean jardun dute kartsuki, behialako larreko hizkuntza hura gaurko aro berriko kultur mintzaira bilaka dadin, herenegun aitzin hil zitzaigun pentsalari eta euskaltzainak, Federiko Krutwigek praktikan egin zuen bezala.
|
|
|
Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra: heuskara,
|
habil
mundu guzira.
|
|
|
7 Interesgarria da, era berean, bere kontutik eta marxismo bidean abiatuz, Niko Marr hizkuntzalari georgiarra ere antzeko ondorioetara heldu zela jakitea, hau da, estadialismo famatura, luzaro, alderdi komunistaren laguntzarekin, SESBean ofizialki indarrean izan zen teoriara. Harik eta beste georgiar batek, Arnold Txikobavak, estadialismoak sobietar hizkuntz ikerketei zekarzkien ondorio negargarriak eta mendebaldeko ikerlariengandik gero eta aldenduagorik
|
zebiltzala
ikusita, Stalini elukubrazio horiek gaitzesteko baimena eskatu eta lortu arte bederen.
|
|
|
Geroago Koldo Mitxelenak umorez esango zuen bezala, bazirudien munduko hizkuntza guztiek beren lexikoa aberasteko dituzten bide biak Unamuno euskarari galarazten tematurik
|
zebilela
, ez baitzion utzi nahi inoren hitzak mailegatzen ez eta haien ordezkoak ere sortzen. Funanbulu bati, desarrazoi lasterketa batean, gero eta baldintza gogorragoak jartzeko jokoa bezalako zerbait:
|
|
|
Hor dugu munduaren kolorea; hor
|
genbilzke
ezpata xumeen aurrean uzkur; hor egin diezaiokegu besteren bihotzari begi itsuzko soa; hor, hain zuzen, lasto zerratuen plegu artetik.
|
|
|
Gau ametsaren zeru! Sagastian
|
nabil
... Bai zutela ao keru, sagarrak nire urbil.
|
|
|
Bere poemak, eta baita liburuak ere, sistema koherenteak dira, perfekzio batean eskaintzen zaizkigu. Horregatik ez da Juan Mari Lekuona epigono izan inoiz,
|
ibili
den eremuetan. Ez du lizardismorik egiten, ez arestismorik.
|
|
|
Ni ere triste
|
nabil
zutaz oroitzean.
|
|
|
Eraikuntza nazionala motel
|
dabil
. ezinbiltzan. lizarrako euforiak ahaztuta, etsipena nagusi orain. Hala ere, une honetan lehenago bezala, Euskal Herrian benetako erreferentzia nazionalak hedabideetan nork ematen dituen begi bistakoa da:
|
|
|
Estatu espainiarrean sareratzen diren kazeta digitalak, beren nortasuna osatuko duen ezaugarrien bila
|
dabiltza
oraindik. Telebistaren edo irratiaren aurreneko urteetan gertatu zen bezalaxe.
|
|
|
Hasiera batean pentsa zitekeen PDF formatua (Porta ble Document Format) izango zela egunkariak sareratzeko nagusituko zena, sistema honen bitartez paperean agertzen den itxura berbera mantentzen delako. Alabaina, El Periodico de Catalunya bezalako kasu bakar batzuk izan ezik, badirudi beste guztiek baztertu egin dutela inprimatutako kazetek eskaintzen duten eredua, eta horren ordez lengoaia propio baten bila
|
dabiltzala
. Oraindik ez dakigu norantz joko duten, baina argi dago ikus entzunezkoen eragina nabarmena dela, nahiz eta soinua eta irudi mugikorrak oraindik gutxik erabiltzen dituzten.
|
|
|
1998 urtean El Mundo k ia 100 milioi pezeta fakturatu zituen arlo honetan. Recoletos Taldea (Mar ca, Expansion, Diario Medico, Actualidad Economica, Telva eta Gaceta Universitaria) kopuru horretatik hurbil
|
ibili
zen ere. Aitzitik, edizio digitaletan aitzindaria den El Periodico de Catalunya-k 18 milioi baino ez zuen jaso.
|
|
|
W Koldo Izagirre idazlea da. XX. Mendeko Poesia Kaierak bildumaren prestatzailea da. urrats kexuan
|
dabilen
euli katiguari horren hegan nahiak ere hitz bat besterik ez baitu baina hitz hori... hitz hori zenbat aldiz ez ote duzu entseatu zein luzaz ez ote duzu zelatu, nerabeak amodioa
|
|
|
Haize zirimola azkarrek inarrosten dute oreka nekez zaintzen duenaren bihotzaren zola, zolaren zola, urrats durduzatuegiak marrumaz hantu biribilketa eroan biderkatuz. eta inor, inor, inor ez dago aldamenean holtz hegietan zutik bermatzen laguntzeko! ...rien parekoak gara errorik gabeko izen deitura sarraskituak, borondate eta gerorako amets beti ukatuak. eta haizeak hegatz xumeak bulkatzen dituen gauetan, beldur gaitzak bereganatzen gaitu. gure egunerokotasuna oldarraren, doluaren eta segurtasun ezaren erresuma larraitza da, haizea jabaltzean hargatik, euria hasten den unean badakigu bake aroak iraun ez dezakeela, beldurrezko zirimolak bihotzean
|
dabiltzalako
inguru trinkoen inseguritatearen indartzeko.
|
|
|
Esperantzaz —eta baita xalotasunez ere— beteriko garai batean (1978an) argitaratu zuen bere kasa Bernardo Atxagak liburu txiki, eder, eszeptiko eta ironiko bat, Etiopia. Gure kulturaren establishmenak jaramon handirik egin ez bazion ere, eragin berezia ukan behar zuen obra hark, esan bailiteke gure egungo poesian
|
dabilen
joeren aniztasuna eta noranahiko asmoa, ahalegin pertsonal hari zor zaizkiola.
|
|
|
Armiarma andrea alborago, arilketan
|
dabil
; euli ta xomorroak nai. begietan dabilkit ozka; aizea, isil.
|
|
|
Zergatik ez
|
ibilli
zure eskutik bein beti, eten ez dedin leiñargi?...
|
|
|
Sartu ziran beingoan piñu beltz arrotzak. Arrezkero mendiak erderaz
|
zebiltzak
.
|
|
|
Euli urdin bat erdian egan
|
dabil
, ala geldi dago?
|
|
|
Armiarma andrea alborago, arilketan dabil; euli ta xomorroak nai. begietan
|
dabilkit
ozka; aizea, isil.
|
|
|
Estrasburgon dute txostena, norbaiten ipurdiaren azpian kieto, eta ezin irakurri. Ondo
|
gabiltza
.
|
|
|
2. Horren ordezkoak ere,
|
badabiltza
Euskal Herrian. Ez, ostera, autore hark erabili zituen tenore eta molde bertsuetan.
|
|
|
Bi biok loturik daudela ezin uka. Aurrerago
|
ibili
naiz diru publikoa dela eta ez dela. Erakargarria, nolanahi ere, diru pribatuarentzako aukera.
|
|
|
Bestelakoa, aldiz, une honetan proiektu hori egingarri den. Sakabanatze larregi ikusten dut nik hor, erakunde eta norbanako franko
|
dabilelako
tira tiraka, nork bere buruari eutsi nahian, azkenean ere ea hortik zerbait bideratzen duen.
|
|
|
Ematekotan, seguru, Euskal Autonomia Erkidegoan eman lirateke lehendabiziko pausoak. Betiere, sakoneko loturak izanik Ipar zein Nafarroako errealitate horiekin, geroko batean ondo atonduta
|
ibil
gaitezen denok.
|
|
|
Ukitu ezin diren dokumentuen bildumekin osaturiko liburutegiak. da sarean
|
dabiltzan
dokumentuek indarra har dezaketela apaletan sailkatuak daudenen kaltera. Zentro bateko fondoa ez da bakarrik erositako edo/ eta inprimatutako dokumentuez osatuko.
|
|
|
Eta artea da, ez beharbada espektakulua, baina bai artea. Hiriburuetatik kanpo dagoen artean; asepsia eta merkatutik oraindik ere ihesean
|
dabilena
. Baina ez da hori bere balio nagusiena.
|
|
|
Yoyesfilm artekaitz eta trauskila da baina horrek ez luke garrantzirik. Yoy es lapurretan
|
ibili
da gure muinetan. Horrek ez du barkaziorik.
|
|
|
31 zk. (1984), 91 Euskal Kulturaren Batzarrea (Orain eta Hemen). 31 zk. (1984), 94 Euskadiko kale eta bideetan
|
ibili
(Orain eta Hemen). 31 zk. (1984), 97 George Orwell. 32 zk. (1984), 87 Diderot(). 32 zk. (1984), 111 Estradiziorik ez, eta kitto (Orain eta Hemen).
|
|
|
ITURRIOTZ, Iñaki Parkeko euripean. 17 zk. (1964), 18 Parkeko euripean. 21 zk. (1966), 34 Orriak aidez aide. 17 zk. (1964), 54 Euskadiko kale eta bideetan
|
ibili
(Orain eta Hemen). 31 zk. (1984), 97 Oreina.
|
|
2001
|
|
|
Mutatis mutandi (mutandibeharrekoa askotxo dela irudi dezakeen arren) antzak eta berdintasunak topatzen ditugu euskararen nafar letretan
|
dabilzkigun
Jon Alonso eta Mikel Tabernarengan. Biok elkarrekiko dute zientziaren arloko ikasketak eginak izana, lanbidez testu administratiboen euskaratze lanetan aritzea, eta kreaziozko letrenxa rmaren gatibu bizitzea.
|
|
|
euskaltzale ospetsua eta kudeaketan zaildutako emakumea, EHUko Irakasleriarako errektoreordetza ez baita nolanahiko zezena. Kirol zuzendaria ren salbuespenaz landa, sailean Mari Karmen Garmendiaren ekipoak jarraitzen du oraindik, nahiz eta horietako batzuk Gabonetako oporretatik bueltan ez direla itzuliko
|
dabilen
(). Ekipo bera bai, baina estilo aldaketa nabarmena izan da.
|
|
|
Egunkarian leitu ahal izan dugunez(), 2002ko aurrekontuetan Bizkaiko Aldundiak %30etik gora murriztuko ei ditu euskararen diruak. Aurrekontuak gauzatu arte berriak duen behin behinekotasun guztiari erreparatuta ere, aspaldixe
|
zebilen
zurrumu rrua Bizkaiko Aldundiak aurten euskararen normalizaziorako aurreikusita zituen diruak gastatu ezinik zebilela. Euskararen normalizazioaren aldeko ekimen eta erakunde nagusien gotorgunea Gipuzkoan egoteari eta Bizkaiko egitura ahuldadeari egozten zaio egoera.
|
|
|
Egunkarian leitu ahal izan dugunez(), 2002ko aurrekontuetan Bizkaiko Aldundiak %30etik gora murriztuko ei ditu euskararen diruak. Aurrekontuak gauzatu arte berriak duen behin behinekotasun guztiari erreparatuta ere, aspaldixe zebilen zurrumu rrua Bizkaiko Aldundiak aurten euskararen normalizaziorako aurreikusita zituen diruak gastatu ezinik
|
zebilela
. Euskararen normalizazioaren aldeko ekimen eta erakunde nagusien gotorgunea Gipuzkoan egoteari eta Bizkaiko egitura ahuldadeari egozten zaio egoera.
|
|
|
Ez da gezurra, ordea, jardunean
|
dabilen
euskara batuho rrek badituela zenbait hutsune, eta erregist ro batzuetako hizketa berezia ez dela behar bezala landu (afektibitatea, lagunartea, jolasa, kirola, haurrekiko harremanak...). Bestalde, erdialdeko euskaldunek, gipuzkoarrek batez ere, hedabide idatzi eta ahozko gehienak berenganatu dituztenez, egiaere bada bazter euskalkietako lexiko eta esaldi aberastasunak ez dituztela beti behar bezala ezagutzen, zaintzen eta erabiltzen, eta askoren begi belarrietarako euskara batu horrek ohiko gipuzkeraren antz nabariegia duela.
|
|
|
Bizkaieraren aldeko gurutzada sutsu honetan, gainera, munduko inongo hizkuntzatan onartuko ez liratekeen gehiegikeriak egiten ari dira: bizkaitarrok euskara batuan esandako gauzak" bizkaierara" itzultzea, jatorrizko" topatzen
|
ibiltzen
naiz", ez dakigu zein irakurlek hobeto uler dezan," topetan ibilten naz" bilakaraziz, euskaltzain honi azken orduko kazetari umegorri ausart batek inoiz egin dionez.
|
|
|
Bizkaieraren aldeko gurutzada sutsu honetan, gainera, munduko inongo hizkuntzatan onartuko ez liratekeen gehiegikeriak egiten ari dira: bizkaitarrok euskara batuan esandako gauzak" bizkaierara" itzultzea, jatorrizko" topatzen ibiltzen naiz", ez dakigu zein irakurlek hobeto uler dezan," topetan
|
ibilten
naz" bilakaraziz, euskaltzain honi azken orduko kazetari umegorri ausart batek inoiz egin dionez.
|
|
|
Ni neu, ordea, egia esan, aipaturiko horiez gehienez ez naiz batere fidatzen, eta hobe oker banengo. Hain euskaltzaleak izan badira, ez dakit zertan
|
ibili
diren orain arte vasquista horiek noizik behin" bai baina" aspergarri eta hutsalak esateko ez bada. Ez ditugu sekula ikusi euskararen edo euskal kulturaren aldeko ekitaldi, jai edo bileretan, ez eta gure hizkuntzaren aurka, Nafarroan edo Frantzian adibidez, egiten diren erasoengatik inolako protestarik egiten.
|
|
|
Holako sorkuntza lanak euskal kulturaren esparrua eraberritzeko, aberasteko edota garatzeko onurazkoak direla ezin dut uka, baina, nire iritziz, Herria Ohoretan bezalako obra bat herritar gehiengoaren sentierari egokituagoa da. Badaukat susmoa abertzale edo euskaltzale zenbait elitismo mota batean gustura
|
dabiltzala
eta sorkuntza lan" xumeagoak" —honek ez du erran nahi, haatik, asmatzeko eta obratzeko errazagoak direnik— bazter uzten dituztela.
|
|
|
Euroak badu lehiakide gaitz eta boteretsua. Amerikarren dolarra da, eta aspalditik
|
dabil
munduan zehar. Hura ere aintzat hartzekoa eta ikustekoa.
|
|
|
Biltzarretik biltzarrera udako azken egunetan hamaikatxo euskaltzale bildu dira, Euskaltzaindiaren babesean, Bilboko Euskalduna Jauregira. Hiru egunetan
|
ibili
dira jardun eta gogoetan, euskararen etorkizuna nondik etor daitekeen asmatzeko. Julio Urkixo eta Resurreccion Maria Azkue euskalari handien ehun urtegarrenak ziren tartean, eta haien omenezko zerak erakusgai.
|
|
|
Kontuak kontu, berehala nabarmendu dira bi arlo, aspalditik euskalgintzan
|
dabiltzanak
puri purian. Lehena, euskararen terminologiari legokioke, eta bestea, euskara batua euskalkiak izango litzateke.
|
|
|
Benetan harrigarria, elizaz, kulturaz, hizkuntzaz —euskaraz bereziki—, jakitez eta abarrez lortu dutena, Oñatiko lur menditsuetan. Gozaro
|
ibili
ginen hango korridoreetan zehar, eta benetako euskal kulturaren ereduak non diren berresteko aukera betea izan genuen orduan. Gure premian dira hango zaintzaileak.
|
|
|
Gorago adierazi bezala, Lafittek bazuen esperantza Vichyko Gobernuak Frantzia eskualdekatzeaz, eta populuen izaera, mintzaira, odol eta ohiturei errespetua ekartzeaz ageri zituen xedeenaldera. Posibilismoaren bidetik
|
ibili
nahi zuen, eta prest zegoenho rretarako Xalbat Arotzarena hitlerzalea rekin elkarlanean aritzeko. Hala, ekainaren 27an," Hiruak bat" izeneko artikulua argitaratzen du Eskualduna astekarian, eta hor salatzen du Charles Brun adiskidearengandik —Vichykogobe rnuko kidea— jakin duen berria, nola Vichyko batzorde berezi batek eskualdekatzeari buruz bere proposamena aurkeztu behar dion Petain mariskalari uztailaren 25ean.
|
|
|
behar dugula ororen aintzinean eskualdun gelditu, eta ez dugula nehoren aintzinean amor eman behar(...). Komunizmoa, zozialismoa eta holako asmo tzar zer-nahi
|
badabila
munduan, eta gure elhek ez dituzte geldi araziko. Eskualdunak beren eskualdungoan behar ditugu lehenbai lehen finkatu, gogortu!
|
|
|
Baina, nire ustez, Lur-ek hala egingo balu laguntza ederra eskainiko luke, eta adosago egongo litzateke bere printzipioekin, eta liburuak saltzeko baliatzen duen imajinario euskaltzalearekin. Unibertsitateetako irakaslego euskalduna, aipatu akats guztiak kontuan hartutaere, erlatiboki gaztea da, kasu askotan (nagusiki erdaraz idaztera behartu zaion) doktorego tesi erredakzioetan end redaturik
|
dabil
, eta arrazoi akademiko politikoengatik euskarazko sorkuntza gutxiesten duen inguru nabarmenki diglosikoan lan egiten saiatzen da. Ekinbide pribatuak (arlo publikotik dirulaguntzaren bat ere jasotzen duen ekinbide pribatu horrek) bultzadatxoak eta pizgarriak ematea gauzak hobetzeko (beste) bide bat izan daiteke.
|
|
|
Erdaraz, ordea. Han hiru probintziatan
|
ibiltzen
ginen: Bizkaia, Araba eta Burgos. hasi nintzen
|
|
|
Esku hutsik datorren ehiztaria bezala, alegia: mendietan barrena
|
ibili
eta ezer gabe etxera. Ezer gabe ez; jenio txar handiarekin baizik.
|
|
|
Marrazki bizidunetan, alegia. Hori prestatu nahi zutela eta nigana etorri zen horretan
|
zebilen
bat, iloben baimena nahi zuela eta. Nik zera esan nion:
|
|
|
Euskaltzaindiak 1960tik 1982a bitartean antolatutako Euskal Herriko Bertsolari Txapelketaren sei edizioetan epai-mahaiko izan zen sarri aita Zavala. Gero, berriz, txapelketen antolakuntza Bertsozale Elkarteak hartu zuenetik, eginkizun horretatik urruti
|
ibili
izan da. Plazarik plazako bertso saioetara ere maiz joaten zen ga" Aspaldian ez naiz bertsolari saioetara joan.
|
|
|
Bolada honetan Uztapideren bi liburu berri horiekin lanez itota
|
ibili
naiz. Atañoren Jesusen bizitzaprestatzeak ere denbora asko eraman dit.
|
|
|
Talde honen goralpenez jarritako bertso saila saltzen zuen hark. Gu mezetara joan ginenean, gizon hura artean hantxe zegoen, eliz atarian; eta mezetara sartu atera
|
zebilen
jendeak, erosi egiten zion papera.
|
|
|
Ikusi ez ezik, entzun ere bai. Gerran
|
ibilitakoek
gauza asko kontatzen baitzituzten. Urtehaietan alde batekoek bakarrik, beste aldekoak isil isilik zirela.
|
|
|
Ho rrek erantzunik gabe jarraitzen duen bitartean, ezin dugu esan garunaren funtzionamendua ulertzen dugunik. Izan ere, horrek esan nahi du eskizofrenia bezalako gaixotasun psikiatriko larrietan, garuna gaizki
|
dabilenean
, ezin dugula azaldu garunean zer gertatzen den edo normalitatearekiko bereizketa egin.
|
|
|
Ez da, gainera, kasu bakarra izan, ez hemen Euskal Herrian, ez guretik kanpo ere. New Yorken —hantxe hasi gara eta— Metropolitan Museum a jendez gainezka
|
ibili
da Jackie Kennedy Onassis dela eta. Jacqueline Kennedy:
|
|
|
Esloveniar interesgarri horren esanetan, Europako haizeak gure alde
|
dabiltza
eta Nafarroan atzera egiteko saioen parekorik ez dira kontinente honetan ezagutu, azken hogei urteotan. Bada zori txarra, gero, halako marka gurean lortzea!
|
|
|
Horretan saiatu izan dira behin eta berriz bi nafar, Javier Tajadura eta Jaime Ignacio del Burgo, bakoitza bere aldetik. Tajadura EHUko katedraduna da eta bizi bizi
|
dabil
hizkuntz politika salatzen.
|
|
|
Zenbait politikariren iritziak ez
|
dabiltza
aparte. Hitzetan eta ekintzetan erakutsi dute beren norabidea.
|
|
|
Eusko Legebiltzarrean UA, PP eta PSE EE alderdietako politikari askoren artean, azken aldian batez ere, hitzetik hortzera
|
dabilen
kontua da euskara hausturagailutzat hartzea. Euskararen inguruan ba omen zegoen kontsentsua edo bateratasuna eten zenetik eguneroko leloa da hori.
|
|
|
" Cientos de profesores con largos años de servicios han sido desplazadosose han visto obligadosaemigraraotras comunidades autonomas de España", esan zuen Foro de Ermuak Estrasburgon. Beste kopuru magiko bat
|
dabil
dantzan komunikabidez komunikabide: 3.000 irakaslek utzi omen du EAE, eta kanpora ihes egin.
|
|
|
Ez da gaurkoa hizkuntzarekiko jarrera hori, hizkuntza ren funtzio hori. Victor Hugok, 1843 inguruan, Euskal Herrian gaindi
|
ibili
zenean, ez zuen arrazakeriarik aurkitu, ez eta xenofobiarik, baina bai hizkuntzarekiko estima eta jarrera positiboa. Honela utzi zuen idatzita:
|
|
|
RAH edo Real Academia de la Historia espainiarrak egin zuen txostenak sekulako eztanda sortu zuen. Zutabegile eta iritzi emaile guztien luma eta ahotan bolo bolo
|
ibili
zen gaia. Egiten zituzten salakuntzek ez zuten informazio euskarririk.
|
|
|
Intelektual mediatikoen ezaugarrien artean aipa genitzake, besteak beste, eguneroko politikarekiko hurbiltasuna, iritzien bat batekotasuna, ekidistantzia eta neutraltasunarenarbuioa, tonu zakarra, harroa, estilo zuzen eta bortitza. Nolanahi ere ezin dira guzti guztiak zaku berean sartu, ez kasu batean ez bestean. Balizko intelektual organikoen ondoan badira bere kasa
|
dabiltzanak
. Hizkuntzaren inguruan mugitzen diren gehientxoenak nahikoa librean dabiltzala esango nuke.
|
|
|
Balizko intelektual organikoen ondoan badira bere kasa dabiltzanak. Hizkuntzaren inguruan mugitzen diren gehientxoenak nahikoa librean
|
dabiltzala
esango nuke. Seguruenik bilketa honetan gehien aipatzen dudana Aurelio Arteta da, eta ez dut ikusten hau inorenmorroi.
|
|
|
Oso zorrotza da. Honen 30 bat fitxa baditut izan, baina politikan gehiago
|
dabilenez
gutxi aipatzen dut hemen. Pare bat aldiz aipatu dut, oker ez banago, Jesus Royo.
|
|
|
Ura igaro eta gero urtegia alferrik da. Bidea, bestalde,
|
ibiliz
egiten da.
|
|
|
Hiruga rren kapituluari izen hirukoitza eman diogu. Euskarari buruz eta halaber euskalgintzari buruz azaltzendi ren ikusmoldeetan barrabarra
|
dabil
ideologia, eta zer esanik ez politika. Azpisailetan bildu dugu hainbat arazo:
|
|
|
Harrobi horretatik harriak karriatzen batez ere politikariak
|
dabiltza
, PP UPN, UA eta PSE EE. Fernando Savaterrek ere maitea du hezkuntzaren gaia.
|
|
|
Raul del Pozok ere salatzen du historia bateratua baztertu izana, hutsaren hurrengoaren truke. Pedro Muñoz ez
|
dabil
oso aparte bere liburuan. Espainiaren batasuna eta nortasuna daude jokoan:
|
|
|
3. Uste dut aldez edo moldez erantzunda dagoela galdera hau au rrekoan. Esanak esan, uste dut soziolinguista gehiegitxo
|
dabilela
gure artean. Badakit garrantzitsua dela euskararentzat alor berriak irabaztea, baina euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion geure buruari.
|
|
|
Era berean, eraso guztiei erantzuteko tentaldian eror gaitezke. Okerra izango litzateke hori, etsaiek markatutako txistuaren dantzan
|
ibiliko
baikinateke. Positibotasunean eta tinkotasunean oinarritutako erantzun neurtu puntualek, haserreak eta bihotzak agindutako hamaika ekintzek baino eragin handiagoa dute.
|
|
|
Bizirik nahi duen, desberdin nahi duen, espainol edo frantses nahi ez duen herri bateko saiakera erreal, praktiko eta ausarten kimatze lanetan
|
dabiltza
. Noiz eta euskarak duen egoera zail honetan, gizartea ren mugimendua eta erantzuna, astiro baina irmo, euskararen benetakono rmalkuntza ren aldekoa dela adierazten denean.
|
|
|
Ez dugu denon arteko estrategia bat erabaki eta sektore batzuk, lehen esan bezala, uzkur
|
dabiltza
.
|
|
|
Gaur eta hemen
|
gabiltzanok
euskalgintza auzitan dagoela diogunean, ez al ditugu gogoan azken berrogei urteotako gorabeherak. Ikastolak sortu eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu?
|
|
|
euskararen aldeko apustu garbia eginez, adibidez, euskaltzale berdin abertzale ekuazioaren ordez euskaltzale berdin euskara zale ekuazioa kontrajarriz. Erosoagoa zaie, ordea, ustez kontra dutenen jokoari segitzea, euskararen beraren eta euskara denon bizitoki egin nahirik
|
gabiltzanon
kaltean. Gauzak horrela, ez naiz batere harritzen euskararen aurkako eraso horiek azken bi urteotako kontua izatea, beren agerpenik gordinenean behintzat.
|
|
|
Ari gara azken urteotan ekin eta ekin hezkuntza etairakas kuntza ren inguruan, gizartean bestelako alorrik ez balego bezalaxe. Hartara, hezkuntza sistema horren fruituak, gure gazteak, arras bakarturik
|
ibiltzen
dira langintza edo mundu profesionalean euren euskarazko trebakuntzak erakutsi nahi dituztenean. Fikziozko euskalgintza horren barruan, badirudi apologetika berrian jausi garela eta euskarazsaltzen digutena, besterik gabe, on dela eta gomendagarria.
|
|
|
Saioz, egituratze eta gobernatze lanean, ahalegin sendo eta beharbada, erakus zalekeria laburragokoa. Motz eta urri
|
ibili
gara azken urteotan euskalgintza orekatsua egituratzeko abiadan. Inondik ere ez, Euskal Herriko iritzi desberdinen artean euskararen ituna gauzatzeko puntuan, hau da, euskararen legeria garatzeko eta aurreratzeko tenorean.
|
|
|
Eta inperioaren buruek ez dute ezer egiten honen kontra. 1997an Nazio Batuen Erakundeak Iraken kontrako zigor ekonomiko handiak ezarri zuten, beren begiraleak arma biokimikoen bila
|
zebiltzalarik
. Baina, zein herri zigortu du NBEk esklabotza onartzeagatik?
|
|
|
Munduan zehar EEBBek jarraituko dute globalizazioaren onuraduna eta ekimena daraman aitzindaria izaten. EEBBetako ekintza ekonomikoek eragin global handiagoa edukiko dute, etxeko helburuen (adibidez, interes tasak aldatzearen) bila
|
ibili arren
, 2015ean merkatu globalen integrazio itxiagoarengatik.
|
|
|
Historiaren beste edozein unetan —eta batez ere beste edozein tokitan— gertatu balitz, genozidio hitza hitzetik hortzera
|
ibiliko
litzateke euren burua kultura munduko kidetzat dutenen artean eta zeresanik ez politikan aritzen direnen artean, edota giza zientzietan aritu eta adituak omen direnen artean. Nafarroako Diputazioak euskararen kontra abian jarritako ehizak izango du historian aurrekaririk, dudarik gabe, baina XXI. mendean bere burua zibilizatutzat daukan gizarte batean gertatzea onartezina da, edonondik begiratuta ere, eta ez da besoak gurutzatuta gelditzeko modukoa.
|
|
|
1991.ean Juan Cruz Allik buru eginik UPNk Nafarro ako Diputazioaren areto ederrak berriro ere eskuratu zituenean —ia zortzi urtez alfonbra haien gainean bisitari moduan
|
ibili
ondoren—, Miguel Sanzek ordura arte inorklo rtu gabeko boterea kontzentratu zuen bere eskuetan. Memoriaz ari naiz, baina Diputazioko lehendakariordeizateaz gain, Ingurugiro, Etxebizitza eta Lurralde Antolaketa sailak bere esku gelditu ziren, eta baita Justizia eta Barne saila ere.
|
|
|
Baina UPNn ere ez da amaitzen arazoa. NafarroakoAlde rdi Sozialistak, Juan Jose Lizarbe buru duenetik, eta PSNtik baino UPNtik gertuago
|
dabilen
Vctor Manuel Arbeloa eta Aurelio Arteta bezalako ustezko intelektualen eskutik, sekulako sarraskiak egin ditu euskararen kontra, eta kasu honetan ez du balio eskuindarrak direla esatea —ezkertiartzat jotzen du bere burua NASek— edota euskararen kontrako grina berezkoa dutela pentsatzea. Arazo sakona da benetan Nafarroako sozialistena, baina hizkuntzari dagokionez, alderdiko militante asko borrokatu dira —hauek ere lehen orain baino gehiago— euskararen alde, eta Jose Luis Castejon Parlamentuaren presidentea rn kasua adibide bat besterik ez da.
|
|
|
Dudarik gabe, gauzak askoz hobeto egin zitezkeen, eta egin daitezke. Eta euskararen defentsaren itzalpean beste zenbait gauza lortu nahian
|
dabilenik
eta ibili denik badela ere ez dut ukatuko, gaztelania hutsez aberchaletasunerako deia zabaldu duenik, esate baterako. Baina hala ere, eta autokritikaren orduak guztiak izanik, ezin zaizkio ordu guztiak autokritikari eskaini parekoak arnasa hartzeko betarik ere ematen ez duen unean.
|
|
|
Dudarik gabe, gauzak askoz hobeto egin zitezkeen, eta egin daitezke. Eta euskararen defentsaren itzalpean beste zenbait gauza lortu nahian dabilenik eta
|
ibili
denik badela ere ez dut ukatuko, gaztelania hutsez aberchaletasunerako deia zabaldu duenik, esate baterako. Baina hala ere, eta autokritikaren orduak guztiak izanik, ezin zaizkio ordu guztiak autokritikari eskaini parekoak arnasa hartzeko betarik ere ematen ez duen unean.
|
|
2002
|
|
|
Adibideak ugari dira. Baina hori horrela bada, egia da ere 1991n bereonda rea Altzuzan uzteko erabaki zuenetik administrazioan ardurak izan dituztenek edo eskultorearen inguruan
|
ibili
direnek ez dutela toreatzen jakin.
|
|
|
Ez da gaztetasun kontua bakarrik. Badira bere belaunaldiko idazleak mezuarekin gora eta behera
|
dabiltzanak
. Litera tura ren beharra aldarrikatzen dutenak.
|
|
|
Beldur nintzen, beraz, agian oraingoan ere horrela ko zerbait ez ote zen gertatu, eta noski, Unairen idazle merezimendu objektiboez fidatzen ez nintzelako, epaimahai horien funtzionamendua eta jokabide maltzurrak ondotxo ezagutzen ditudalako baizik. Eta zertarako uka, botazioen nondik norakoak jakin nahirik, galdezka
|
ibili
naiz. Bai eta erantzun zehatzak lortu ere, fidagarriak erabat.
|
|
|
Hausnarketa hori euskalgintzako gainerako erakundeekin konpartitu eta adosteko aukerak, berriz, oraindik gutxiago izaten dira. Euskalgintzaren Plan Estrategikoak horretarako marko egokia eskaini die eguneroko lanean normalizazioaren alde murgilduta
|
dabiltzanei
, bide batez elkarren ezagutza hobetuz. Azken batean euskalgintzaren kohesioa areagotzeko beste urrats bat da Euskalgintzaren Plan Estrategikoa.
|
|
|
Muturkerietan
|
nabilela
–Baliteke.
|
|
|
Horra euskal kulturaren azken urteko egoera edo albiste nabariena. Ez
|
nabil
, ez, behinolako Jose Eizagirrek idatzitako eleberriaz. Izendazio berekoa bada ere, oraingokoa, ekaitz gogorra da, mediatikoa, non nahi eta noiznahi gogoratzen diona euskaltzaleari susmopean dagoela, sospetxapean, euskarari aspaldiko atxikimendua eskaini diolako.
|
|
|
Zalantzan dut, bestalde, zeri heldu. Berri pozgarriekerabaki dute nire baitan, ia ia ni neu ohartzeke, aurtengo oroitzapenetatik biraka
|
ibiltzea
eta bat batean horietariko batzuk papereratzea. Betoz halakoak, arrapaladan baino, lasai lasai eta hurrenkera egokian.
|
|
|
Hizkuntzaren Gurpilaren arabera, euskarazko produktu/ zerbitzuen eskaera handia asebetetze aldera euskarazko produktu/ zerbitzuen eskaintza handiagoarekin erantzungo da, hartara, jendearen euskarazko kont sumoa ere areagotuko da. Abiapuntua errealista denez Hizkuntzaren Gurpila
|
badabil
; hots, euskalduntze saio horrek arrakastatsua izateko aukera ederra du.
|