|
2009
|
|
|
Migel Goiaingeruari bedratzi urrena (1956), Meza saindua (1958) eta Bederatzi urren beharrezkoenak eta eliz otoitz batzuk (1958).
|
Horietaz
gain, Urte guziko homiliak izeneko bilduma ere prestatu zuen, liburu mardul batean argitaratzeko asmoz, baina garai hartan atera zen ordenatik eta argitaratu gabe gelditu zen.
|
|
|
Ia beti Lizarrusti izenpetuak ageri dira eta noizbehinka Santiago Ezkerra. Gai asko ukitzen ditu artikulu
|
horietan
, bertzeak bertze, kultura, gizartea, giza balioak, ohiturak, heziketa, euskara, euskaldunen izaera, Euskal Herria, Nafarroaren euskal izaera, demokrazia, giza eskubideak, elkartasuna, justizia, askatasuna, indarkeria, ustelkeria, natura, osasuna, elikadura, gosea, etorkinak... Horietako gehienen inguruan bere kezka bizia azaltzen du, bai eta pentsaera eta ideologia pertsonala ere.
|
|
|
Gai asko ukitzen ditu artikulu horietan, bertzeak bertze, kultura, gizartea, giza balioak, ohiturak, heziketa, euskara, euskaldunen izaera, Euskal Herria, Nafarroaren euskal izaera, demokrazia, giza eskubideak, elkartasuna, justizia, askatasuna, indarkeria, ustelkeria, natura, osasuna, elikadura, gosea, etorkinak...
|
Horietako
gehienen inguruan bere kezka bizia azaltzen du, bai eta pentsaera eta ideologia pertsonala ere.
|
|
|
Eta ondoren, herriko Eskolapioetara, batxilergoa egiten hasteko. Historia eta literatura erruz maite zituen, baina ez hala matematikak, kimika eta
|
horiek
. Mendiarekin zoramena zuen; eta mendiko artzain eta nekazariekin topo egitean hau galdetu eta beste hura esan ibili ohi zen.
|
|
|
Urte luzetan herri literaturaren esparruan ibilia, Zavalak badaki norabide ziurrak ematen.
|
Horiek
dira herri literaturaren ale garandu eta garatuak, euskararen ur garbian edan dituenak hau da, herri literaturaren ur jario agorrezinean. Literatura letra larrietan erreibindikatzen denean, herri literatura ere aldarrikatu behar da, horrek egiten gaituelako, eraberekokeria guztien gainetik, hizkuntza bereizi baten partaide hiztun eta jabekide.
|
|
|
Orobat, Auspoaren azken aleak. Haren miresle eta jarraitzaile izan garenok badakigu Antonio Zavalaren ale garatu
|
horiek
ederki frogatzen dutela, beste behin ere, ikerketa, jakituria eta gozamena, bereiz baino barru barrutik bildurik eta estekaturik daudela.
|
|
|
Corpus bat osatzea lortu du Antonio Zavalak bere lanaren bitartez. Halako corpusak, bistan da, erabilgarriak ez ezik, onuragarriak ere badira gaurko hiztunentzat, hainbat arlotan baitira
|
horiek
erabakigarri, hala ahozko azterketan, nola idatzizko barrunbeetan.
|
|
|
Gaur, pitxi
|
horiek
obra erraldoi bezain preziatua osatzen dute. Izarra, berriz, Xabierren gelditu da.
|
|
|
Hirurehun eta hirurogeita bat liburuki
|
horiek
osatzen dute Zavalaren obra. Horien guztien editorea izan da.
|
|
|
|
Horiek
horrela, halako zirrara eragiten du Deustuan Zavalak esanak:
|
|
|
Gaur, pitxi
|
horiek
obra erraldoi bezain preziatua osatzen dute. Izarra, berriz, Xabierren gelditu da.
|
|
|
Pirinioetako hizkuntza eta hizkera guztiei buruzko materialak biltzen ditu. Guztira 74.000 irudi dira,
|
horietatik
heren bat euskarari buruz.
|
|
|
Azpimultzo bakoitzean dokumentuak unitate txikiagotan bilduta daude,
|
horietako
bakoitzak hitz gako bat duelarik (B, G, E eta abar).
|
|
|
Guztira 74.000 irudi dira,
|
horietatik
66.000 fitxak dira eta gainetikoak kaierrak eta dosierrak. Gutxi gora behera heren bat euskarari dagokio.
|
|
|
hainbertze orrialde eta denak hain garbiki ezarriak! Euskarazko lan
|
horiei
eman artak erakusten digu gure hizkuntzaren alderako estimu eta maitasun bat neurrigabea: deus ez zaio sobera gure hizkuntzari emateko eginahalako distira eta indarra!
|
|
|
Bien artean hutsune bat badago, XVIII. eta XIX. mendeak izkutuan uzten dituena, eta gainera nirean ez dago gaurko idazle bizien aipamenik. Beraz bi leize
|
horiek
bete zitzakeen obra orokor bat falta zitzaigun, agerturiko bi liburuen ekarpena bilduz ber denboran. Hutsune hori betetzen du liburu honek.
|
|
|
1957az geroztik egunkari eta aldizkari askotan argitaratu ditu bere artikuluak, euskaraz zein frantsesez.
|
Horietan
jorratu dituen gaiak honako hauexek dira: laborantza, ekonomia, egoera soziala, politika, historia, kultura.
|
|
|
Mendetako prozesu hori dela eta, lurraldeari begira hurbil dauden baina elkarren artean ondo baino hobeto bereizita dauden hizkuntzak sortu dira. Literaturaren bidez, hizkuntza
|
horiek
aurrera egin dute, eta, aldi berean, aberastu eta beraien muga linguistikoetatik kanpora zabaldu dira, kalitate artistikoa ere irabazi dutelarik.
|
|
|
Erakusketak hizkuntza
|
horien
ezaugarrietako batzuk eta beraien historiaren adierazpen garrantzitsuenetako batzuk laburbiltzen ditu. Gainera, Europan dauden hizkuntza erromanikoen mapa erakusten da, eta aragoierari, katalanari, okzitanierari eta euskarari buruzko informazio anitza ematen da.
|
|
|
Mapa
|
horiek
behin behinekoak dira eta duten helburua bikoitza da. Batetik, lana bera zuzentzea eta osatzea eta bestetik, eta hau bestea bezain inportantea da, herritarrei parte zuzena hartzeko aukera ematea.
|
|
|
Galdera
|
horiei
erantzuteko, errusierazko edo ukrainerazko hitzak euskaraz nola idatzi jakin behar da. Izan ere, ezin dugu pentsatu:
|
|
|
Tira, pentsatu bai, hori pentsa dezakegu. Hala jokatzera, goiko bi galdera
|
horien
erantzuna hau izango da:
|
|
|
Ez dirudi oso erabaki zuzena, ezta? Izan ere, estatu
|
horietan
alfabeto zirilikoa erabiltzen da, hau da, ez dute guk dugun alfabeto bera. Alfabeto zirilikoa irakurtzen eta idazten jakingo bagenu, ez legoke arazorik.
|
|
|
Baina hori, gure artean, oso jende gutxik daki. Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen
|
horiek
gure alfabetora aldatu ditugu: transkribatu egin ditugu (edo, letraz letrako aldaketa egiten badugu, transliteratu egin ditugu). Eta hori guk asmatu behar al dugu?
|
|
|
izeneko probintzian. Izen
|
horiek
euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez... berdin idazten ditugu gaur egun: Xian (edo Xian, edo, zehatz mehatz idatzi nahi izanez gero, X?, n) hiria eta Shaanxi probintzia.
|
|
|
|
Horiek
horrela, erabilera eremuak kontuan harturik, Euskaltzaindiak bide hauek hobesten ditu errusiera, bielorrusiera, ukrainera eta bulgariera euskarara aldatzeko:
|
|
|
Aipagai dugun liburua Txekian berriki gertatuko gerra
|
horietako
baten kronika eta analisi zehatza da. Aski da aurkibideari begiratu azkar bat ematea hizkuntzaren gaineko kontuak oso kontu konplexuak direla konturatzeko, eragile asko inplikatzen dutenak:
|
|
|
Eta abar. Bestalde, multzo
|
horietako
bakoitza hainbat azpimultzo eta taldetan banatua egon ohi da, bakoitza bere programa propioaz armatua eta, sarri, elkarren arteko gerra gupidagabean sartuta, sarri baino sarriagotan hizkuntzaz kanpoko interesek piztu eta esplikatzen dituzten gerretan. Baina gertakari oro bizirik den gizarte batean gertatzen da, kasu honetan komunismoaren erorialdiaren ondorengo Txekian, eta hizkuntzak gizarte osoa zeharkatzen du, gertakari guztiak.
|
|
|
...u kapituluetan txekieraren historia sozial bat marrazten digu, biziki interesgarria euskaldunontzat; ez dezagun ahantz nazionalismo kulturala, Euskal Herrian edo Katalunia bezalako lekuetan gaur egun praktikatzen den gisan, funtsean txekiarren asmakizun bat izan zela (eta ez alemanena, normalki esaten den bezala) eta nazionalismo mota horretan hizkuntza elementu nagusia izateaz gain, politika asmo
|
horiek
, gainera, eragin erabakigarria izan dutela eta dutela hizkuntzaren historian, besteak beste batasunaren eta honek dakarren kodifikazioaren (normatibizazioaren) afera gatazkatsuan. Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez.
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta
|
horien
gainbehera komunismoa erori zenean; edo hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?).
|
|
|
Ez da erraz konpontzeko moduko kontua: gorago azpimarratu dugun legez, zinez ugariak dira jokoan sartzen diren faktoreak; arazo nagusia, hain juxtu ere, eragile
|
horietako
bat isolatu nahi izatea da, ardura nagusia (bakarra, sarri) hari egotziz; hurrengo pausoa eragile zehatz horren gainean (direla hizkuntzalariak, direla politikariak, direla kazetariak...) erruak pilatzea izaten da, hots, borrokak areagotzera baino ez daraman bidea. Zeren gezurra ematen du ikusteak txekiarrek beren ortografia eztabaidatzeko erabiltzen duten kar saindua... ikusiko ez bagenu oso antzeko kasuak Espainian, Holandan, Frantzian, Norvegian, Azerbaijanen, Galizian edo Euskal Herrian bertan.
|
|
|
ren 72 zenbakian eta bere webgunean zintzilikatu zuen zerrenda osoa, 155 araua dena. Orduz geroztik, Nafarroako Gobernuaren Euskarabidearen ekimenez, eremu mistoko eta eremu ez euskalduneko zenbait udal bere euskal izena onartzen joan da eta, honen ondorioz, udal
|
horien
izen ofiziala aldatu egin da.
|
|
|
aldizkarian egin ohi duen arauaren argitalpen ofiziala atzeratzea, izen ofizialetan izandako aldaketa
|
horiek
jaso ahal izateko. Hortaz, joan den maiatzaren 29an izandako osoko bilkuran berrikusi eta onartu zuen Euskaltzaindiak eguneratutako zerrenda eta horixe da orain webgunean jarri den 155 araua.
|
|
|
ibarrak izenean bezala, biak egoera berean daudelako. Bertzetik, arauaren 2 oin oharrean azaltzen da eskualdeen zutabean zein izen txertatu diren, eta amaieran gehitu den Ohar argigarrian jaso da zein den izen
|
horien
erabilerarako Euskaltzaindiaren gomendioa.
|
|
|
Otaegik eman zuen mintzaldi horretan, Gerra Zibila eta euskal literatura gaiari heldu dioten beste ponentzia batzuk aipatzen zituen.
|
Horiek
ere hona ekartzen ditugu, irakurlearentzat izan dezaketen interesagatik.
|
|
|
Testu
|
horiek
A Guerra Cicil Española na narrativa infantil e xuvenil (2008, Santiago de Compostela) eta I Congreso Internacional de Literatura y Cultura españolas contemporáneas (2008, Argentinako Unversidad Nacional de la Plata) biltzarretan aukeztu ziren. Gaztelaniaz aurkeztu ziren.
|
|
|
Jakina denez, Euskera Euskaltzaindiaren agerkari ofiziala da eta hiru zenbaki argitaratzen dira urtero.
|
Horietatik
bik lehenak eta hirugarrenak Akademiaren lana eta bizitza akademikoa biltzen dituzte, eta bigarrenak, aldiz, ikerketa lanak eta liburu aipamenak jasotzen ditu beren beregi.
|
|
|
|
Horiek
horrela, urteko bigarrena izanik, zenbaki honetan hamar ikerketa lan bildu dira, eta gai zehatz bati ere eskaintzen dio arreta berezia: testu antolatzaileen erabilera estrategikoari, alegia.
|
|
|
Orain plazaratu den Euskera 2008, 2 liburu honek orduko agiriak jaso ditu: Pello Esnalek egindako aurkezpenaz gain, jardunaldi
|
horietan
eman ziren beste hiru hitzaldi: Testu antolatzaileak gazteriaren idazkerarako argitasuna eta garbitasuna (Juan Luis Goikoetxea), Euskararen erabiltzaile estrategikoa:
|
|
|
Jagon Jardunaldi
|
horietan
hizlari izan ziren Pello Esnal, Juan Luis Goikoetxea, Lourdes Elosegi eta Andres Urrutiaren mintzaldiak jaso dira orain kaleratu den liburuan.
|
|
|
Euskaltzaindiak urtarriletik uztailera bitartean kaleratu dituen liburuak bildu ditugu hemen. Orotara, 11 liburu dira eta
|
horien artean
badago non aukeratu. Besteren artean, Euskaltzainak bildumaren barruan lau liburu interesgarri argitaratu dira, Antonio Zavalak, Txomin Peillenek, Gorka Aulestiak eta Jean Louis Davantek eginak.
|
|
|
2008an etapa berri bat hasi zuen Euskerak, eta ondorioz, Euskaltzaindiaren agerkari ofizialaren hiru zenbaki argitaratuko dira urtero.
|
Horietatik
bik lehenak eta hirugarrenak Akademiaren lana eta bizitza akademikoa bilduko dituzte. Bigarrenak, aldiz, ikerketa lanak eta liburu aipamenak jasoko ditu beren beregi.
|
|
|
Hitzaldi asko eman zituen han hemenka, eta askotan, jendaurrean hitz egin baino lehen, paperean idazten zituen bere mintzaldiak. Lan
|
horiek
dira, batzuk euskaraz eta besteak erdaraz, liburu hau osatzen dutenak.
|
|
|
Proposamen horren arabera, Akademia 12 kidek osatu behar zuten, eta euskalki guztiak ordezkatu behar zituzten.
|
Horien
izendapena, lehendabiziko aldiz behintzat, diputatuek egin eta babes ekonomikoa lau Aldundiek, euren gain hartu zuten. Proposamen honek bere ibilbidea egin arren, ezerezean geratu zen.
|
|
|
Torrealdaik eta Uriak informazio ugari ematen dute liburuan, bai testuen bidez, baita ilustrazio eta dokumentuen bitartez ere. Ilustrazioak azaldu dute ez dira apaingarriak, dokumentu guztiak irakurtzeko moduan ageri dira, informatiboak dira beraz, eta
|
horietariko
asko argitaragabeak dira.Euskaltzaindiaren iraganaz, orainaz eta etorkizunaz mintzatzen den liburu honetan hainbat atal nagusi daude: Historian; Euskaltzainak; Batzordeak, Egitasmoak eta Lantaldeak; 90 urte ekin jarraituan; eta Eremu urriko hizkuntzen akademiak.
|
|
|
Ez da arrunta Euskal Herriari buruz liburu bat argitaratzea Turkian, baina duela gutxi
|
horietako
bat eskuratu du Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekak. Agian lehena eta orain arteko bakarra, ez baitugu antzeko ekimenen inolako berririk.
|
|
|
Etxarri Aranazko Andra Mari ikastolak, Nafarroako Ikastolen Elkarteak eta Behatokiak antolatutako topaketa honetan, euskara, aragoiera, bretoiera, galesa, katalana eta okzitaniera hizkuntza gutxituen ordezkariak batu ziren. Euskararen ordezkaritza zabala izan zen,
|
horien artean
Euskaltzaindia ere egon zelarik. Akademiaren izenean, Andres Iñigo Nafarroako ordezkariak euskararen normalizazioaren bidean, euskararen batasunaren inguruan Euskaltzaindiak egindako lanazazaldu zuen.
|
|
|
Antolatzaileek azaldu zutenez, Txikiak Handi, aurtengo Nafarroa Oinezen leloa gauzatzeko, Europan barrena harreman sare bat eraiki dugu hainbat hizkuntza txikirekin, leku
|
horietara
joan eta elkar ezagutza eta lana bultzatuz. Testuinguru horren barruan egin zen aipatu topaketa.
|
|
|
Zearreta, Lizundia, Badiola, Artza... ez dira alboan uzteko modukoak Akademiaren historian.
|
Horiek
ahalbidetu eta ziurtatu dute urte luze eta latzetan Akademiaren zeregina eta presentzia.
|
|
|
Azken honetan buruturiko argitalpenak dira hiru Euskalduntzen liburuak eta Alfabetatzen (1975). Langintza horretan hamahiru lagun aritu ziren eta
|
horietako
aurrenetarikoa Zearreta izan zen.
|
|
|
Izan ere, zer da hizkuntza bat hiztunik eta erabilera eremurik gabe? Nolatan gaurkotu liteke hizkuntza bat nonahi baliatzeko, hiztunen gaurko zein bihar eta etziko hizkuntza beharrak asebetetzeko hizkuntzaren gizarte erabileraz kezka eta ardura erakutsi gabe?
|
Horiek
horrela, hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak, bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere biltzeko zein haietan eragiteko eratu zuen Euskaltzaindiak Jagon Saila. Sailaren barruan dagoen Sustapen Batzordeak, azken urteotan, euskal gizartean puri purian dauden gaiak aztertu eta aztergai izan dituen gaiei buruzko iradokizunak egin ohi ditu ia urtero.
|
|
|
Azaroaren 20an, ostiralean, Euskaltzaindiaren Bilboko egoitzan, Etorkinak eta euskara gaiaz hausnartuko da, Akademiaren XIV. Jagon Jardunaldietan. Izenburuak esan bezala, etorkinen gaia euskararen perspektibatik jorratu nahi duten Jardunaldi
|
horietan
Unesco Etxeak eta Deustuko Unibertsitatearen Euskal Gaien Institutuak ere hartu dute parte.
|
|
|
Bestalde, Jardunaldiei edukia emando dieten hitzaldien laburpenak ekartzen ditugu hona.
|
Horiek
ikusteko, sakatu gehiago irakurri gainean
|
|
|
Andres Iñigok adierazi duen bezala, Baztan Bidasoako hizkeren azterketa dialektologikoa lanak aipatu eremu geografiko zabal hartako hizkeren egitura geolinguistikoa aztertzeaz gain, hizkera
|
horiek
dialektologiaren mapan ahalik eta zehatzen kokatzen ditu. Tesiaren zuzendaria Iñaki Camino irakasle eta ikertzailea izan zen, eta bere zuzendaritzapean metodologia berri baten ikuspegitik lan egin du Zelaietak, Iñigoren esanetan.
|
|
|
Azkenik, Euskaltzaindiarentzat lan honek duen garrantzia azpimarratu du Andres Iñigok: Interesgarria da lan hau egina ikustea, hizkera
|
horietan
aurkitzen den altxorrarekin Akademiaren Corpusa hobeki hornitzeko eskaintzen digun aukeragatik, euskara batua osatu eta aberasteko material hagitz baliagarria izanen delako.
|
|
2010
|
|
|
Baina jakingarria balitzateke ere gertakari
|
horien
bidezidorrei hobeki erreparatzea, han hemenka geratutako gutuneria arakatuz, geuk aurrera segituko dugu bidean. Gauzak ondo ondo egite aldera, hitzaurrea monsinore Paulo Gurpide Bilboko apezpikuari eskatzen zaio, baita lortu ere.
|
|
|
Akarra. Euskal hitz zahar baina bazterreko eta zirkulazio txikiko
|
horietakoa
, tipikoak Olabiderengan eta haren eskolakoengan. Esanahia zehatz jakiteko jo dezagun Azkueren hiztegira, han ikasiko baitzuen, dudarik gabe, gure Etxeberriak, eta hauxe da aurkitzen duguna:
|
|
|
Gaur egungo perspektibatik bitxia da garai hartan euskara aldezteko erabiltzen ziren arrazoia irakurtzea, badu muntarik horrelako ariketak egitea, neurri handi batean guztiz konbentzionalak izan arren (ez da sinestekoa ordurako Mitxelena batek, adibidez,
|
horietan
sinesten zuenik) ondo laburbiltzen dutelako orduko giroa eta euskaltzain askoren (Etxaide, adibidez) mundu ikuskera. Baina bada zerbait aipagarriagoa.
|
|
|
erromantizismoaren oldarra positibismoaren metodoarekin ezkondu nahi izango duen hizkuntzalari baten aurrean gaude, hala nola, gure inguruan, estriktoki haren garaikideak diren Azkue, Unamuno, Sabino Arana edo, apur bat urruntxoago, baina oso antzera, Menéndez Pidal. Jatorrizko elementu
|
horien
konbinazioak, noski, emaitza desberdinak eman ohi ditu, kasuan kasu.
|
|
|
Uhlenbecken emaitza dezente aldenduko da aipatu ditugun beste guztietatik: politikak ez dirudi erakarpenik izan zuenik berarentzat; nederlandera bera ez zuen inoiz ikergaitzat hartu eta gaztetako poema
|
horiek
gaztetako pekatu gisa pasatu ziren (Pidalen kasuan bezala, adibidez). Euskararenganako grinak betirako iraun zion, baina hizkuntzalari profesional gisa unibertsitatean karrera bat egitera beharturik, beste hizkuntza batzuen ikerketarekin partekatu behar izan zuen.
|
|
|
Lehenengo eta behin, sanskritoa, baina berehala agertu zuen hizkuntza exotikoak ikasteko eta ikertzeko grina: bereziki Groenlandiakoa (k) eta Ipar Amerikako indioenak, eta
|
horien artean
Black Foot deitu herriarena (hots, Hollywoodeko filmetan hainbeste eta hainbestetan ikusi ditugun lautada handietako Oin Beltzak). Nago euskara, sanskritoa, groenlandiera eta oin beltzera ren artean sakoneko konexio bat dagoela, haren gaztetako poemetan bilatu beharrekoa ziur aski.
|
|
|
Nago euskara, sanskritoa, groenlandiera eta oin beltzera ren artean sakoneko konexio bat dagoela, haren gaztetako poemetan bilatu beharrekoa ziur aski. Kasualitatea ote hitz
|
horiek
hain oihartzun azkarra izatea Bernardo Atxagaren edo Joseba Sarrionandiaren literaturgintza ezagutzen duen edonorentzat?
|
|
|
Euskal Kultur Erakundeko buru izana. Bat soziolinguistika aldizkarian, Euskera, International Journal of the Sociology of Language, Jakin edota Jazten aldizkarietan argitaratu ditu bere artikulu zientifikoak.Bere lan batzuk,
|
horietako
batzuk elkarlanean: Hizkuntza geografia artikulua (Hizkuntzalaritza hiztegia), Existentzialismoak; Emmanuel Mounier artikulua, Euskaraz bizi euskara ikasteko ikus entzunezko metodoa (1 edizioa), 6 liburuxka (4 salgai), 6 bideokasete, Soziolinguistikazko inkestaren irakaspen batzuk, L' enseignement de la langue basque, Langues et cultures régionales de France État des lieux, enseignement, politiques, Reversing language shift:
|
|
|
The Hidden Status Agendas Within Corpus Planning in Language Policy (2006). Hainbat hiztun elkarte ahul edo txikiren egoera aztertu du mundu osoan. Hizkuntza
|
horietako
bat euskara izan da: horrela, Euskal Herriarekin hainbat harreman izan ditu, lehen bisitak 1980ko hamarkadan eginez.
|
|
|
Bertan bide aitzindari oparoa jorratu zen kantagintzan, beste zenbait arte eta kulturgintzarekin trabatua (antzerkia, dantza, literatura, arte plastikoa...). Garai
|
horietan
Herri Gogoa argitaletxearen fundatzaileetarikoa izan zen.70ko hamarkadan, hainbat urtez Nafarroako ikastolen sorreraren mugimenduan ibili zen, herriz herri ikastolen aldeko dinamika sustatuz. Aranzadi Zientzia eta Eusko Ikaskuntza elkarteetako idazkaria izan zen.
|
|
|
Errota zahar maitea, Nafarroa arragoa, Kantatzera noazu, Lore bat, zauri ba, Eskeintza, Hurbil iragana. Hainbat abeslarik musikatu eta kantatu izan dituzte Leteren olerkiak eta kantak,
|
horien artean
Mikel Laboa, Lourdes Iriondo, Antton Valverde, Imanol Larzabal edota Benito Lertxundi daudelarik.
|
|
|
Legegileak lurralde elkargoei eginbehar berezi bat eman die hizkuntza
|
horiek
sustatzeko. Baina Konstituzioak baieztazen du hizkuntza horien hedadura nazionala, elkarrekin daukagun ondarean kokatzen baitira.
|
|
|
Legegileak lurralde elkargoei eginbehar berezi bat eman die hizkuntza horiek sustatzeko. Baina Konstituzioak baieztazen du hizkuntza
|
horien
hedadura nazionala, elkarrekin daukagun ondarean kokatzen baitira. Ondorioz heien erabilera eta transmisioa Estatuaren gain ere dira, eta garrantzizko baliabideak hornitzen ditu (baliabideen zerrenda).
|
|
|
BBKk eta Euskaltzaindiak 1958an ekin zioten elkarlanari eta horren fruitu dira kaleratu diren ehun argitalpen baino gehiago. Gaur zabaldu den atari honetan lan
|
horiek
zerrendatu, deskribatu eta zenbait kasutan, bertsio digitalean ere eskaintzen dira.
|
|
|
Urte haietan ez zen gaztetxoentzako saria, helduentzakoa baizik. Urte
|
horietan
oso ezagunak ditugun hainbat idazle eta ikerlarik jaso zuten saria. Atal honetan saritu ziren lanak zerrendatzen dira, oinarrizko datu batzuk emanez.
|
|
|
|
Horiek
horrela, jardunaldiaren barruan, jendaurrean aurkeztu dira gaurtik aurrera Euskaltzaindiaren webgunean kontsultagai egongo diren bi tresna lexikal berriak: Hiztegi Batu Oinarriduna (HBO) eta Lexikoaren Behatokia.
|
|
|
Testu klasikoak Orotariko Euskal Hiztegiaren corpusean ditu bilduta eta XX. mendeko lagin aski adierazgarria XX. mendeko corpus estatistikoan. Bi iturri
|
horiek
izan dira Hiztegi Batua egiteko oinarri nagusiak.
|
|
|
Alondegi hitzak bere garrantzia dauka, eta izatea eman dioten eraikinen beherakada historikoarekin,
|
horietarik
gelditzen diren ale bakanen irautearekin loturik dauka biziraupena berbak ere. Oraingoan, presagatik nonbait, kulturgunea bertoko hizkuntza ofizial bietan jartzea ahaztu zaiei arduradunei.
|
|
|
Akka, esp., fr., ing. Acre) oso ongi kontserbaturik gainera. Ostatu
|
horiek
, denboraz, merkatarientzat baino gehiago, haiek garraiatzen zituzten produktuak (zerealak, olioa, ardoa...) gordetzeko udal biltegi bihurtu ziren, Bizkaiko hiriburukoa bezala, haietako asko udal ardandegi bilakatu arte. Arabierazko izenetik, bai alhódiga eta bai fonda berbak iragan dira gaztelaniara.
|
|
|
Prozedura hau ere erabili dute kanpaina hau Euskaltzaindiarekin batera babestu duten Kontseiluak eta Eusko Ikaskuntzak. Bide honetatik 40.602 sinadura jaso dituzte Valentzian eta
|
horiek
beste erkidegoetan bildutako sinadurei batuko zaizkie. Beharrezkoa da 500.000ko kopurua gainditzea.
|
|
|
* Bidasoako trenbide zaharra;* Bidasoaraino iritsi ziren;* Bidasoatik pasatu ziren; Baztan* Bidasoako ingurua;* Bidasoako hitza...
|
Horien ordez
bertze hauek erabili behar dira: Bidasoko trenbide zaharra, Bidasoraino iritsi ziren, Bidasotik pasatu ziren, Baztan Bidasoko ingurua, Bidasoko hitza...
|
|
|
Gipuzkoarrak izanez gain, Chillida donostiarra eta Peña oñatiarra, artista haien obrak toki askotatik barreiatu ziren eta leku
|
horien artean
Gasteiz ere izan zuten gune bikote gisa hirigintzan adosten zituzten eraikuntzak burutzeko.
|
|
|
Gasteizen asmatu eta egin zuten obra hura handia izan zen benetan. Foru Plaza aldatu zuten erabat, baina plaza esan genezakeen gune propioa, plazaren triangelua mugatzen duten etxeak ukitu gabe gelditu ziren noski, behin lehen zen merkatua bota ondoren, eta hiru alde
|
horietan
badago perspektiba mugatzen duen itxura diferenteetako pareta geza. Gezakeria hori sumatu zuten nonbait gure artistek eta arbolen bitartez gazitu nahi zuten era batez, plazaren bi ertz irregularrenetan behintzat.
|
|
|
Hortik abiatuta, liburu honen abiapuntua azaldu zuen Tellituk: Oso ugariak ez izan arren, ikastola mugimenduaren hasierako urte
|
horiei buruzko
azter lanak egin dira. Ikastolen izaerari buruzko zenbait aspekturi buruz ere ikertu eta idatzitako lanak badira.
|
|
|
Ikastola mugimendutik kanpo zegoen ikertzaile nahi zituen batetik, ikuspegi orekatu eta zorrotza izan zezan, eta komunitate zientifikora zuzendutako argitalpena egin ordez herritarrei bideratutakoa eskatu zion Ikastolen Elkarteak.
|
Horiek
horrela, bizirik zeuden lekukotzak, pertsonak eta eragileak elkarrizketatu, iturri idatzietan oinarritu eta, bereziki, ordura arte ezaguna zen bibliografia biltzea izan dira jarduera nagusiak.
|
|
|
Espezialista horiei egokitu zaie olerkiak hautatzea ez ezik, hautu horren arrazoiak ere azaltzea sarreratxo labur banatan. Aditu
|
horiek
honako hauek dira: Jon Kortazar, Pello Zabala, Kirmen Uribe, Amaia Iturbide eta Iñaki Aldekoa, batetik, eta Jose Ramón Zabala, Juan José Lanz, José Fernández de la Sota, Felipe Juaristi eta Seve Calleja, bestetik.
|
|
|
Olerkariak aukeratu ondoren, bakoitzaren poemak hautatzeko González de Langaricak eta Gartzia Trujillok beste espezialistengana jo dute: Espezialista
|
horiei
egokitu zaie olerkiak hautatzea ez ezik, hautu horren arrazoiak ere azaltzea sarreratxo labur banatan. Aditu horiek honako hauek dira:
|
|
|
Izan ere, bai Urrutiak, bai eta Zabalak ere azpimarratu dutenez, gure arteko harremanak ez dira hemen hasten, aspaldikoak baitira. Gaur, hitzarmen honen bitartez, formaldu egiten ditugu harreman
|
horiek
.
|
|
|
Hirugarren zenbaki honen atmosfera nagusiak Afrikara garamatza, Aljeria eta Magreb protagonista direlarik. Bestalde, Ipar Euskal Herriari ere ahotsa ematen dio Erleak, eta aldizkarian agertzen diren hainbat idazlek Piarres Aintziartek, Jean Louis Davantek, Txomin Peillenek bi errealitate
|
horiek
, Iparralde eta Aljeria, lotzen dituzte.
|
|
|
Bestalde, hitzaldien laburpenak ekartzen ditugu hona.
|
Horiek
ikusteko, sakatu gehiago irakurri gainean.
|
|
|
Ekitaldi
|
horien artean
, bereziki aipatzekoa da Amerikatik helduriko lagunak, Eulogio Chavez, Hilarion Chinahuanca, eta Flora Oyardo Bolibiako aimara hiztunak, Manuel Paza eta Ileana Soto Ekuadorko kitxuadunak, Edna Patricia Delgado, Rudy Camposeco eta Romelia Isém Mó Guatemalako maia hiztunak azaroaren 24an, Euskaltzaindiaren Bilboko egoitzara egindako bisita. Guztiek esperientzia luzea izan dute beren hizkuntzen irakaskuntzan, ikerketa edota kudeaketan.
|
|
|
Pertsona
|
horiek
guztiok interes handia erakutsi zuten Euskaltzaindiak euskararen batasunaren alde egiten duen lana jakiteko, bertoko esperientzia, ahal den neurrian, eta zeinek bere herriko egoera sozio-kultural bereziei egokituz, beren herrietara eramateko asmoz. Idazkariak euskaldunok ere duela 35 bat urte, Israelera eta egindako bidaietan, gauza bera egin genuela azaldu zien, eta, nolabait, guk aspaldian juduengandik izandako zorra, oraingoan haiekin kitatu nahi genuela.
|
|
|
Aurten, Akademiak eraberritu du, eta forman ez ezik, edukietan ere zenbait aldaketa egin du. Aldaketa
|
horien
xede nagusiak hauek dira: batetik, Euskera agerkariaren kalitatea bermatzea, eta bestetik, komunitate zientifikoan erreferentziazko argitalpena izatea.
|
|
|
Bigarren itzuli horretan, erabilera urriagoko hitzak jasotzen ari dira. Euskaltzaindiak hitz edo forma
|
horiek
onartu, osatu eta argitaratzean, guztira 40.000 hitzetik gora izango du Hiztegi Batuak.
|
|
|
Zenbaki honen atmosfera nagusiak Afrikara garamatza, Aljeria eta Magreb protagonista direlarik. Bestalde, Ipar Euskal Herriari ere ahotsa ematen dio Erleak, eta aldizkarian agertzen diren hainbat idazlek bi errealitate
|
horiek
, Iparralde eta Aljeria, lotzen dituzte. Mohamed Xukri idazle marokoarrak() leku berezia du zenbaki honetan, eta Joseba Sarrionandiaren Tuaregen poesiaren amaiera artikulua ere badago, idazleak argitaratu berri duen liburuaren zatia.
|
|
|
Errota zahar maitea, Nafarroa arragoa, Kantatzera noazu, Lore bat, zauri bat, Eskeintza, Hurbil iragana. Hainbat abeslarik musikatu eta kantatu izan dituzte Leteren olerkiak eta kantak,
|
horien artean
Mikel Laboa, Lourdes Iriondo, Antton Valverde, Imanol Larzabal edota Benito Lertxundi daudelarik.
|
|
|
Bilbok bere memoria euskaldunaren zati garrantzitsua berreskuratzen du. Aldizkariaren zuzendaritza, idazleak eta gainerakoak dira gaur aipatu beharrekoak,
|
horiek
bermatu eta sustatu baitzuten Bilbon eta 70 hamarkadatik aurrera, euskararen presentzia. Eskerrak, beraz, eurei eta batez ere, Anaitasuna aldizkariaren digitalizazioa posible egin duten Bilboko Udalari, Euskaltzaindiari eta Jakin taldeari.
|
|
|
1.200 lankide inguruk idatzitako 6.395 artikulu, hain zuzen ere. Zenbaki
|
horietako
edukiak lau modu desberdinetan sailkatuta daude: egile, gai, artikulu eta urteen arabera.
|
|
2011
|
|
|
Horrela azaldu zuen, otsailaren 19an egindako agerraldian, Jokin Bildarratz Tolosako alkateak. Hainbat erakundek parte hartuko dute omenaldian, eta Euskaltzaindia da
|
horietako
bat.
|
|
|
Liburu honen abiapuntua 2007an Euskaltzaindiak egin zituen Jagon Jardunaldietan dago. Euskararen Erabilera Normaltzeko Oinarri Legea 25 urte betetzen zituenez, legeak mende laurdenean izandako bilakaeraz gogoeta saioa egin zen aipatu jardunaldi
|
horietan
. Alde askotatik jorratu zen gaia:
|
|
|
|
Horiek
horrela, nazioarte mailan esanguratsuak diren datu baseetan Euskera agerkaria kontsultatu ahal izateko ahaleginak egiten ari da Akademia. Orain, ISOC eko datu basean Euskera agerkariari C kategoria eman zaio eta bertan argitaratzen diren ikerketa artikuluak, Hizkuntza eta Literatura sailean indizatzea onartu da.
|
|
|
Hala ere, Bilbao ere euskal izena izan arren, Euskaltzaindiak erabaki zuen Bilbo dela gure hiri nagusiaren euskal izen arautua, eta horrelaxe eman zuen argitara bere Euskal Herriko Udalen Izendegia delakoan, 1979an. Euskaltzaindiak Bilbo hobetsi izana zertan oinarritu zen jakiteko, ikus Euskera aldizkaria (1983 alea, 125 or.).
|
Horiek
horrela izanik ere, Bilboko Udalak, dirudienez, Bilbao erabiltzea erabaki zuen hiri horren izena euskaraz aditzera emateko ere (baina deklinatzerakoan Bilbo erabiltzekotan). Hauxe da, beraz, Bilboko Udalak eskubide osoz erabaki omen duena:
|
|
|
Gero beste batzuk etorri ziren: Joseba Intxausti, Joxe Azurmendi, Zurutuza, Joan Mari Torrealdai, eta
|
horiek
atera zuten aurrera aldizkaria.
|
|
|
Ikastaroak Euskal Herriko Unibertsitateetako eta ikastolen munduko irakasleek eman dituzte,
|
horietako
batzuk euskaltzainak. Ikastaldiez gainera, Euskal Herriko erakunde, ikastegi eta kulturguneetara ere bisitak egin dituzte:
|
|
|
Bestalde, komunikabideetan argitaratutako kritika ugari bildu ditu Gorka Aulestiak, eta liburura ekarri;
|
horietako
batzuk gaztelaniaz publikatu ziren, eta Euskal Herriko hedabideetan agertu. Ingelesez daudenak Estatu Batuetako komunikabideetan argitaratu ziren, 1980tik 2000ra.
|