|
2015
|
|
|
Bertan daude Euskal Etxea, frontoia, eta euskal jakiak prestatzen dituzten jatetxe eta abar guztiak. 100 metro inguruko kalea da eta Jaialdirako espresuki aldatzen dute legea, jendeak kalean edan ahal izateko, Idahon
|
ezin baita
kalean alkoholik edan. Eta gai mamitsu bezain mozkorti honi buruz ari garela, bertan izan nuen dájà vua.
|
|
|
Sekula bukatu
|
ezin den
desertu
|
|
|
Las Vegaseko ajeen ostean bisitatu genituen Grand Canyon eta Yosemiteko paraje ikusgarriak. Urak egin dezakeena
|
ezin da
imajinatu Canyongo zuloa ikusi gabe. Bertigo sentsazioa handia bezain lasaigarria da, nahiz eta Sierrak ia-ia zikindu zituen galtzak, edo hala kontatu zigun behintzat.
|
|
|
Eta kontatu
|
ezin diren
hainbat komeriaren ostean ailegatu ginen JT Restaurantera. Bertan Maria Luisak ederki asko zaindu gintuen, lehenengoz AEBak zapaldu genituenean, eta berriz ere erakutsi zuen euskal jatorria duela, anfitrioi bikaina izan baitzen.
|
|
|
Orduan ulertu nuen hitzaren esanahi osoa. Aire girotua besterik arnastu
|
ezin
daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera hura. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro-acoustic Guitar”-a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura.
|
|
|
Lur hartuta, ez zuen inork txalorik egin, edo nik behintzat ez nituen sumatu ere egin. Luzeak izan ziren hegazkin erraldoiaren ateak zabaldu zituzten arteko momentuak, eta ondoan nuen ume txikiari
|
ezin nion
begirada kendu. Aitaren magalean, lasai zegoen txikia.
|
|
|
Halako batean, anabasa iritsi zen. Ilara bukaera
|
ezin
ikusi nuen horretan, jendearen mugimendu eroek aztoratu zuten giroa. Maletak zerutik jausten ziren, eta, bat-batean, dena zen presazko, dena zen larri.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu behar baduzu, eta bertan kotxe bat hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu
|
ezin baduzu
, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari. Los Angelesetik Gardnervillerako bidaia xinplea zen, berez.
|
|
|
Ingelesez bertso bat osatzea ez da euskaraz egitea baino zailagoa; euskara eta ingelesa berdin landu dituenarentzat, izan liteke gorabeheraren bat fonetikarekin edo oin kopuru egokiak aurkitzearekin, baina berdin-berdin beteko ditu zortziko txikiko 52 silaba. Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino
|
ezin dela
egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean. Euskal Herritik kanpo bertsotan egitea trainerua uretatik kanpo ateratzea bezala da:
|
|
|
Jaso baduzu, gero atera dezakezu. Jaso gabekorik
|
ezin duzu
atera. Horri esker idatz dezakegu bertsolaritzaren historia, eta hori kontuan izanda, inoiz botatako bertsorik onenak grabatu gabe daudela.
|
|
|
Ezinezkoa litzateke bilketa lanean aritu diren guztiak aipatzea, inurri lana izan baita, kontzienteki edo ez, afizioz edo ondarea zaindu eta gordetzeak duen garrantziak bultzatuta, herriz herri magnetofoi handia, grabadora modernoagoa, bideo kamera, argazki kamera, blok txikia edo telefono mobila hartuta aritu direnena. Aipa genitzake Alan Lomaxen grabazioak, Patxi Mujikak egin zituen grabazioak, Ximun Haran… Beranduago Jose Antonio Gesalaga “Zaldubi”, komunikabideetan Joxe Mari Iriondo, Laxaro Azkune eta Nikolas Aldai, Mixel Lekuona… Nola ez, Joanito Dorronsorok doinu bilketan egindako lana
|
ezin
aipatu gabe utzi.
|
|
|
“Ikusten duzunean pertsona bat min hori ateratzen bi mila lagunen aurrean, erori egiten da. Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera
|
ezin duen
min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”.
|
|
|
Niretzat sinesgarriena da sentimenduetara gehien hurbiltzen dena. Sentimenduetatik ari zarenean oso zureak dira bertso horiek, beste inork
|
ezin du
kantatu, eta gainera nork jarriko du zalantzan kantatu duzun hori? ”. Iritzi berekoa da Agirre:
|
|
|
Egunaren arabera eta norberaren barruan bila aritu beharra arriskutsutzat jotzen du Enbeitak. “Beti
|
ezin dituzu
emozio, sentimendu eta korapilo denak publikoaren aurrean askatu”.
|
|
|
tristura edo melankolia, beldurra, angustia, haserrea eta poza edo plazera. Emozioa berez kontrolatu
|
ezin den
energia biologikoa da, bat-bateko erantzuna eskatzen duena eta gorputzean ere bere erantzuna daukana. “Oso somatikoa” da.
|
|
|
“Igaro nintzen publikoaren aurrean negar egiteari fobia edukitzetik, nire bizitzako leku denetan negar egitera”, kontatu zuen.
|
Ezin du
gai askotan lasai kantatu. Hargatik, gai horiei tiraka kantatu ala ez kantatu erabaki borrokan aritzen da, eta gai batzuk ekidin egiten ditu, jakin dakielako kostatu egingo zaiola eta negarrari ezingo diola eutsi.
|
|
|
‘Jendeari zer inporta zaio? ’ Baina aldi berean esaten nuen: ‘Baina ez daukazu besterik buruan…’ Batzuetan, bizipenei
|
ezin diezu
ihes egin. Ez dakizu gerora zenbat aldiz ametsetan egiten nuen zergatik aipatu nuen hainbestetan eta jendeari zer inporta izango zitzaion… Baina une horretan ezin izan nion ihes egin”.
|
|
|
“Iazko abuztuan nik izugarri maite nuen pertsona bat hil zen. Bertsolari gehienon moduan, abuztuan saio pila bat eduki nituen, eta niretzat ez zen hilabete erraza izan, baina
|
ezin dut
herri denetan tristeziatik eta penatik kantatzen ibili. Niretzat ere ez litzateke ona, zerbait arrastatuko nukeelako handiegia bihurtuko litzatekeena arrastatu ahal izateko”.
|
|
|
behin oholtza gainean nengoenean, Agirre bihurtzen nintzen eta Amaia itzalean geratzen zen”, Agirreren arabera. Enbeitaren ustetan bada une bat bertsolaria maskara horrekin “betiko” haserretzen dena eta erabakitzen duena beti
|
ezin duela
horrela kantatu: “Zure hauskortasun horiek guztiak zergatik ezin dituzu agertu?
|
|
|
Enbeitaren ustetan bada une bat bertsolaria maskara horrekin “betiko” haserretzen dena eta erabakitzen duena beti ezin duela horrela kantatu: “Zure hauskortasun horiek guztiak zergatik
|
ezin dituzu
agertu. Denok gara sendoak besteko hauskorrak.
|
|
|
saio denetan maskara izatetik, inon ez janzterakoa. “Hori ere ez da ona, beti zoazelako bistan, eta, azkenean, publikoaren aurrean jartzen zara, eta beti
|
ezin duzu
hain zaurgarri izan gauza guztiekiko”, esan zuen Enbeitak.
|
|
2016
|
|
|
ta
|
ezin zidan
egin alde.
|
|
|
Miren, etxean internet eta telefonoa
|
ezin
erabiliz egon zara hilabete batez. Berriz ere hornitzailearen dendara joan zara laguntza eske.
|
|
|
|
Ezin
ote gara ba
|
|
|
Hola
|
ezin
al dugu
|
|
|
Eta azken galdera horretan denbora izoztu zen, marrazki bizidunetan sorpresaz zerbait gertatzen denean bezalaxe. Handik gutxira, eta denbora bere onera itzuli zenean ohartu ginen inork
|
ezin zizkigula
galdera horiek guztiak erantzun. Diplomatikoago esanda, galdera horiek guztiak oso interesgarriak eta aberasgarriak ziren, baina, tamalez, ez zegoela erantzunik.
|
|
|
Jendeak esaten dit Cynghaneddekin
|
ezin dela
esan benetan esan nahi zenukeena. Bueno, batzuetan lortzen dugu, hala ere… Niretzat deskubrimendu bat da beti:
|
|
|
Aztoragarria zait, adibidez, Gales Brexitaren alde azaltzea.
|
Ezin dut
sinistu!
|
|
|
|
Ezin dut
Gales ordezkatu, zeren, ni, seguru asko, askoz politikoagoa naiz hizkuntzarekin eta herriarekin beste batzuk baino.
|
|
|
Osagaiak ematen zaizkie, baina gero ez dute egiten. Eta horrela
|
ezin duzu
zerbait maite. Eta niretzat, galesa bazara, maite behar duzu Cynghanedd; niretzat hori banaezina da.
|
|
|
Desagertuak bilatzea, beren etxetik indarka erauzitako jende horri bide bat ematea… Ezinezkoaren muga jo arte, justizia, zati txikietan bada ere, itzultzea jendeari. Eta
|
ezin denean
itzuli, denboran atzera egin ezinezko lur zati eta etxe puska horietan bezala, zergatik ez aitortu, eta izendaturik utzi lekuok: “justizia ezinezkoaren tokia”.
|
|
|
Nik uste, nire gisan, bertsoak, berez, ez zitzaizkiola gehiegi interesatzen, baina bai bertsolariak, kasik fenomeno antropologiko gisan. Gauza bat aitortu behar baitut, inoiz inori esan ez diodana (luzea da Euskal Herrian esan
|
ezin
litekeen gauzen zerrenda), orain lanposturik jokoan ez dudala: bertsoak ez zaizkit zipitzik ere gustatzen.
|
|
|
Aldizkaria sortu zuenean, 14 urte neuzkan, marraztea gustatzen zitzaidan beste ezeren gainetik, eta aitak, oso bere estiloan, erabaki zuen seme nerabearen marrazkiak argitaratuko zituela aldizkarian. Lotsa dezente ematen didate marrazki haiek egun, baina garai hartan primeran pasatzen nuela
|
ezin
uka. Geroago, 18 nituela, idazteko aukera ere eman zidaten.
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: bilera bat egiten da eta ‘honi deitu beharko litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek
|
ezin duela
‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan beharko liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin k...
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: ...a bat egiten da eta ‘honi deitu beharko litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek ezin duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan beharko liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak
|
ezin du
, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari azaltzea ahaztu…
|
|
|
|
ezin ziren
urrun izan…
|
|
2017
|
|
|
Gizon haren mezua zerbait desberdina zen, inori entzun ez nion zerbait entzuten nion, zerbait apartekoa barneratzen zidan, zerbait magikoa zen, orain azaldu
|
ezin dudan
zerbait, nahiz eta ahaleginak egin. Txikitan Iribar haundia (umetan nire jainkoa) ikusita izaten nituen sentsazio eta sentipen berberak nituen, magia zen, gizon hura ez zen besteak bezalakoa, desberdina, olerkaria?
|
|
|
Tirabira horiek alditxartuta ekin nion Hitzetik Hortzeraren 1993 -94 sasoiari. Urrian hasi eta urtea amaitu artekoa, nagusiki txapelketako saioekin osatu genuen, eta
|
ezin dut
aipatu gabe utzi une larri hartan sekulako laguntza eskaini zidala txapelketako epaile batek, Antton Kazabonek.
|
|
|
“Bertsolaritzan, nere ustetan,/ gaur antzerki gehitxo dago,/ ta uste nuen zerbait bazela/ hori baino barrurago. / Sei urte luze pasa ditut ta/ hartu makina bat trago;/ nere ustez asko aguantatu dut,/ baina
|
ezin dut
gehiago,/ zuek antzerkia nahi duzue ta/ hortarako prest ez nago”. Jakina, bertsolaritzak beti (orain arte behintzat) izan duen benetan-txantxetan joko horrekin, inork ez zekien hura Jonen benetako despedida ote zen, edota Mikel Mendizabalek jarritako gaiari emandako erantzun jolastia.
|
|
|
Hunkitu ginen laugarren txapela janzten ikusita, zintzoki eta maitasunez aitortu genion hainbeste urte txapelketaz txapelketa eta plazaz plaza distiratsu aritzearen artea. Iturriagaren urtebetetzearen bueltako bakarkakoa ere
|
ezin
ahaztu. Finalean aritu ziren bi hauekin batera Amets Arzallus (lehen aldiz, eta azkar ikasten.
|
|
|
Asmatua
|
ezin da
|
|
|
Konparatu
|
ezin den
|
|
|
Txikia zela, hesola bati kateaturik zeukaten ihes egin ez zezan. Handitu zenerako sinetsita zeukan
|
ezin zuela
ihes egin, gai zen arren. Bakoitzak, haur, gazte zein heldu, bere kateak dauzka eta horiek hautsi ahal ditugun arren, sarritan albokoen babesa behar izaten dugu, gai garela sinesteko.
|
|
|
|
Ezin
giñelako ase
|
|
|
Eta sariketa dibertigarria baldin bada, argi dago
|
ezin dela
zortziko handiko agur gatzgabe batekin eta eskuak poltsikoetan sartuta hasi. Bertsokatuko agurrek kantuetan oinarrituak izan behar dute —berdin du zein kantu eta zenbat—, hori baita bereizgarrietako bat, saioko zatirik garrantzitsuena bilakatu dena dagoeneko.
|
|
|
|
ezin
ulertu dena
|
|
|
Egungo teknologia eta medioak erabiltzen ditu payadak ezagutzera emateko. Baina badaki
|
ezin dela
horrekin nahastu; ezin dituela “esentzia eta mistika” galdu. Itxaropentsu begiratzen dio etorkizunari, “fedea dut belaunaldi berriengan; une honetan badira 200 bat nerabe payadore izatearekin ametsetan!
|
|
|
Egungo teknologia eta medioak erabiltzen ditu payadak ezagutzera emateko. Baina badaki ezin dela horrekin nahastu;
|
ezin dituela
“esentzia eta mistika” galdu. Itxaropentsu begiratzen dio etorkizunari, “fedea dut belaunaldi berriengan; une honetan badira 200 bat nerabe payadore izatearekin ametsetan!
|
|
|
Euskarak bi gaitasun eman dizkit, balio handia dutenak. Bata, Euskal Herria hobeto ulertzeko ahalmena, zeren
|
ezin da
Euskal Herria ondo ulertu euskara jakin barik (uste dut euskara ez dela euskal kulturaren osagai bat, baizik eta bere oinarria). Begirada batean euskal ohiturak nahiko sinpleak direla iruditu arren, euskal kultura askok uste duten baino sakonagoa da, eta euskara behar duzu horretaz konturatzeko.
|
|
|
Eta horietako asko gaztetxeak dira. Zarauzkoak
|
ezin zuen
gutxiagorako izan. Putzuzulo du izena Zarauzko gaztetxeak eta garai batean ehun-lantegia zena orain ametsen fabrika bihurtu dute gazteek modu autogestionatuan.
|
|
|
|
ezin
jantzi, ze tristura!
|
|
|
Txoro-txoroan
|
ezin da
hartu/ errejimenaren zama
|
|
|
itzik
|
ezin
ta irria
|
|
|
Oholtzara igo arte, ordea,
|
ezin
jakin zein izango den herri bakoitzeko publikoaren erreakzioa. Txaloak joko dituzte zenbait zatitan?
|
|
|
Finean, edozein aitzakia bilatzen dut itzultzeko… Maitasunaren antzeko zerbait sentitzen dut herri honekiko: oso ondo azaldu
|
ezin dudan
sentimendu atsegin bat.
|
|
|
azpiyan
|
ezin
aguantatuta
|
|
|
Üda lili eijerra, ez
|
ezin
nigarrik,
|
|
|
Eta ni
|
ezin
pharti, maitia, züganik.
|
|
|
Eta nik
|
ezin
alde, maitea, zugandik).
|
|
|
Bertso ibilbideen lehenbiziko alea
|
ezin
zitekeen edonon izan. Izango da ekimenaren berri eman eta Gipuzkoako herri txikiren batean pentsatuko duenik; baten bati burutik pasatuko zaio Xalbadorrek Urepeletik edozein saiotara iristeko sarritan egingo zuen bide luzea; eta norbaitek pentsatuko du Gasteizko Aiotz plazatik Aiztogile kalera badagoela zer kontatua.
|
|
|
ikusi ezik
|
ezin
|
|
|
|
ezin
sinistuan da
|
|
2018
|
|
|
Etorkizunean aldaketa eragingo duen orok lehenik hitz forma hartzen du.
|
Ezin da
bestela. Baina proiektu hori gauzatuko bada, ezinbestean behar du proiektua benetan martxan jarriko duen subjektu bat.
|
|
|
Xabier Amurizak aipatzen zuen garai batean hiru muga jartzen zitzaizkiola bertsolariari: bertsolaria
|
ezin zen
egin, jaiotzetik izan behar zuen bertsolari; ez zen emakume bertsolaririk izango eta sehaskan euskara jaso gabeko haurrik ez zen bertsolari izango. Pentsa nola aldatu diren gauzak:
|
|
|
Horrelako sistemek ere eragingo dute gure aukeretan eta gure produktuetan.
|
Ezin duguna
pentsatu da hautu orokor baten izenean sistema osoa mantenduko dugunik. Egingo ditugun hautuek beharbada jende bat erre eta beste bat mantendu egingo dute, eta horrek kezkatu egiten nau.
|
|
|
Gure zoritxarra, oro har, euskal kulturan da gauza guztietatik ale bat baino ez daukagula: egunkari bat daukagu, aldizkari bat… Gehienetan produktu bakarra daukagu,
|
ezin dugulako
sare zabal bat izan, produktu berezituak… Agian, hori bertsolaritzan baino ezin da eman. Baina aldi berean prozesuak azkartuz eta jendea, halako indar zentrifugo batekin, sistematik botaz.
|
|
|
Gure zoritxarra, oro har, euskal kulturan da gauza guztietatik ale bat baino ez daukagula: egunkari bat daukagu, aldizkari bat… Gehienetan produktu bakarra daukagu, ezin dugulako sare zabal bat izan, produktu berezituak… Agian, hori bertsolaritzan baino
|
ezin da
eman. Baina aldi berean prozesuak azkartuz eta jendea, halako indar zentrifugo batekin, sistematik botaz.
|
|
|
Eta interakzio horretan, gainera, euskaldungoa da, nolabait, herri honetan elite intelektuala. Eta, askotan, hori ez da ikusten eta, askotan, mespretxatu egiten da, suposatzen baita gutxiengo baten kulturak automatikoki izan behar duela nostalgia inplizitu bat edo melankolia inplizitu bat, eta, beraz,
|
ezin du
hitz egin gauza inportanteez. Gezurra.
|
|
|
Gerta liteke zu ez izatea bertsozalea. Baina horrek ez du esan nahi
|
ezin duzunik
onartu momentu batean ildo nagusi batzuk daudela eta ildo lagungarriak, paraleloak, periferikoak… daudela. Eta nik uste dut bertsolaritzak adierazten duela hori beste edozein adierazpidek baino hobeto.
|
|
|
Amuriza batek esan dezake berak ez duela nahi soldata sozial bat edo domina bat, berdin dit. Baina nik uste dut herri batek
|
ezin duela
eduki Amuriza bat aitortzarik gabe. Eta herri batek esaten dudanean da instituzio batzuek.
|
|
|
Horrek adierazten du oso postmodernoak garela. Hau da,
|
ezin dugula
errepikatu zerbait, ohikeriazkoa iruditzen baitzaigu. Beraz, modernotasun edo postmodernotasunaren ezaugarri bat izan daiteke esperimentazio etengabean egotea.
|
|
|
Jon Maiak Negu Gorriaki egin zizkion ekarpenak aipa ditzakegu Gure Jarrera diskoan bost kantatan baitaude bere letrak. Noski, Unai Iturriaga eta Igor Elortza durangarrek Josu Zabalarekin batera eginiko Zazpi Eskale lehenbizi eta Gu Ta Gutarrak ondoren,
|
ezin ditugu
aipatu gabe utzi. Bertsoa ordura arte sekula erabili gabeko eremuetara garraiatu zuten, edozein musika estilotara hurbilduz, euren kultura kaletarra baliatuz horretarako.
|
|
|
Poliziak Lasserrerena zen zurgin metro bati jarraiki jakin zuen nortzu ziren hiltzaileak. Heriotza eguna iritsi zenean, 1874ko martxoaren 5ean, Levaineur lasai dago eta ardoa eskatzen du lukainka bustitzeko; Laserrek, aldiz, oso urduri,
|
ezin du
hitzik atera. Mitronek eskaintzen zaion gurutzea besarkatzen du, aldamenean Pelletan apaiza eta Nicolas Roch borreroa dituela, lanturik gabe doa.
|
|
|
Urkamendiko baladen tradizioari jarraiki (Aphez Beltxa, Larralde Bordaxuri, Pierre Topet Etxahunen Luistto Irixibauren hil-eresia…) Manex Etchepareren kantuak aitzina urrats bat direla
|
ezin
uka. Eta kontuan hartzen baditugu bertso-paperen inprimalekuak (Baiona, Miarritze, Orthez, Akize, Pau, Foix…) eta euskaraz ez ezik frantsesez ere idazten zituela konplaintak, gaiztaginen kontrako bere mezua ez zen mugatu Ipar Euskal Herrira soilik, Pirinioetako beste herrialdeetan ere barreiatu bide baitzen.
|
|
|
bainan
|
ezin
kendu det burutik
|
|
|
nahi arren
|
ezin
egon isilik;
|
|
|
Nere bihotz gaixoa
|
ezin
piztu da,
|
|
|
buruti (k)
|
ezin
kendu,
|
|
|
ta denak
|
ezin
kontrola.
|
|
|
ta
|
ezin dut
gorde inola:
|
|
|
Guda haren inguruko bertsoak ugari dira, baina
|
ezin
guztiak Erauskinenak direnik baieztatu. Honakoak bai ordea, Antonio Zabalari Patxiren semea zen Ramonek eman baitzizkion, aitaren paperetan eta hark eskuz idatziak:
|
|
|
Bixente Barandiaranek sekulako detaile aberastasunarekin kontatu zituen atxiloketa eta atxiloketaren ondorengoak Goierritarra aldizkariko 1992ko abenduko eta 1993ko urtarrileko aleetan (Zartu gabe
|
ezin
bizi liburutik, Auspoa), protagonistak ezagutu baitzituen:
|
|
|
Gaia eman-isiltasuna-kontzentrazioa-kantu inprobisatua-entzuleen erreakzioa baino performance soil eta arriskatuagorik ez dut uste dagoenik. Eta hori tartean pantaila bat dagoen bitartean,
|
ezin da
berdin bizi. Horregatik, gaztetxoenekin eskoletan egin izan ditugun saioetan flipatzen dute horrenbeste.
|
|
|
Nahiz eta poesia birak ez diren duela hamarkada gutxi batzuk bezain ohikoak, gehienetan lanaldi osoko enpleguarekin lotuta ez dauden poeta gazteek ematen dituzte. Azkeneko bira batek (beren hitzetan) “nola jokatuko duten jakin
|
ezin den
emakumezko talde gazte eta desiragarri bat, artista, abeslari eta poeta nahasketa” azaldu zuen, adibide bikaina da. Cywion Cranogwen Sarah-k bere izena, Jane Rees marinel, eskolako zuzendari eta poetaren (1839-1916) bardiko izenaren ondoren bereganatu zuen, modu zabalean, XIX. mendeko galesko emakumerik nabarmenena bezala.
|
|
|
“Bistan giñenak” erraten digu, eta urak ekarri zituen deskalabruak ere nola aipatzen dituen ikusirik, apustu eginen genuke gizonak bere begiekin ikusi zituela hangoak. Denak ez, ordea,
|
ezin
; horregatik “negoni bistan enitzen baño ala jakindu nituan” zehazten du zortzigarrenean, mutiko bat itotzetik doi-doian salbatu zutela kontatzen duelarik; hura ez zuen ikusi, baina erraten dituen gainerakoak bai, gure idurikoz, nahiz eta Aita Zavalak bertzelako iritzia izan zortzigarren bertso horren bukaerari erreparaturik, “Berak bere begiz ez-bear oiek ikusi ez bazituan, Bazta...
|
|
|
Hala ere, nire aurpegia ikusirik eta nire espantuak aditurik, agudo ohartu zen zerbait berezia aurkitu genuela azaro hasierako egun hartan.
|
Ezin nuen
sinetsi nire begiak ikusten ari zirena. 1916ko urriaren azken eguneko egunkariaren hirugarren orrialdean, “Tribunales” goiburua zuen zutabe batean, testu hau heldu zen azpiko informazioaren aitzindari:
|
|
|
Epaiaren ondoriozko goiti-beheitiak heldu ziren gehienbat: jakinarazpenak, errekerimenduak, balizko erantzukizunak bermatzeko fidantzak, lekukoen aitorpenak, bahitura eskaerak (bi mila pezetarainoko ondasunak) … Kontu gogorrak ziren, gehienbat legasarrarentzat, zituenak eta, batez ere, ez zituenak kendu baitzizkioten; eta Txirritarentzat ere hala izanen ziren harrapatu izatera, baina hari
|
ezin
deus egin zeren, gero hirugarren kutxan irakurriko genuenez, ez baitzekiten non barna zebilen, “en ignorado paradero” omen. Ez ziren huskeriak; baziren gauza interesgarriak (bertzeren artean, Juan Berdún y Pallarés Iruñeko Instrukzioko Epaitegiko idazkariak sinaturiko oharra, zeinean argitzen baitzuen José Manuel Lujambio Retegui aipatzen zen agiri guzietan ulertu behar zela José Manuel Luxambio y Retegui erran nahi zela, “…por ser estos los nombres y apellidos del mencionado procesado…”, eta behar ziren zuzenketak egin beharko zirela), baina guk jatorrizko bertsoak nahi genituen.
|
|
|
Eskuz idatziriko lau orri ziren, 225/ 1915 sumarioaren laburpena. Zehazki aditzera ematen zen zer urrats egin ziren 1915eko urriaren 30etik, kereila gisara hasi zenetik, 1918ko maiatzaren 21a bitarte, egun horrekin emandako autoan deklaratu baitzen bi akusatuak “insolventes” zirela (kaudimengabeak) eta
|
ezin ziotela
erantzun diru-ondasunen bidez epaiak eskatzen zienari, eta horren partez deserriratze pena handiagoa ezartzen zitzaien. Datu interesgarri bat ikasi genuen hirugarren kutxako agirietatik:
|
|
|
Hango juezak
|
ezin
esan edan
|
|
|
Ikerlari batzuek Iparraldean aurkitu dute horrelako kantaera, kantaera neutroa deitzen diote, erdibideko soinu horiek daudelako. Eta bereziki doinu horretan eta Laboaren Ihes betea zilegi balitz (Elizan sartu ziradenian) doinuan, erdiko zerbait egiten dute zaharrenek;
|
ezin da
esan maiorra edo minorra egiten duten. Koxmek, Juanitok, Xamoak edota Alaiak, oro har nire laginetan, maiorrean edo minorrean kantatzen dute.
|
|
|
Hitza azentuarekin bat ez bazetorren, doinua aldatzen zuen hitzarekin bat joan zedin. Gaur egun, ordea, 30 doinu baldin badakizkizu eta hurrengo saiorako berria ikasi nahi baduzu,
|
ezin duzu
hain ongi barneratu. Aspertzearen muga ere badago, publikoa ere aspertu egiten da denbora luzez doinu berdinekin.
|
|
|
Oraingo gazteak ez dira elizara joaten eta, beraz, gune hori galdu da. Peñagarikanok eta Dorronsorok, esate baterako, esana dute elizan kantatzen ikasten zela, oraingo gazteek
|
ezin dute
hori esan.
|
|
|
Garai batean sagardotegi eta tabernetan ez zegoen musikarik, eta astero biltzen ziren tabernetan bertsotarako edo kantatzeko. Orain musika dago tabernetan, eta
|
ezin da
kantuan hasi. Elkarteetan, eskoletan, bertso eskoletan, musika eskoletan kantatuko da orain Oiartzunen.
|
|
|
Esaerak dio hobe dela alferrik egotea alferrik aritzea baino. Gurea sormena eta inprobisazioa da,
|
ezin da
emaitza asmatu aldez aurretik eta, askotan, ondoren ere kostata! Nik basoa erdi betea ikusteko joera daukat!
|
|
|
Gure jarduna egingarri eta gauzagarri bihurtu behar dugu jasangarri izatera iritsi baita, ala jasanezin?! Bizitzan zoriontsu izatea badugu helburu, lanak ere zoriona ekarri beharko digu bada… jasan eta zoriontsu
|
ezin ditut
elkarrekin irribarretsu eta gozo irudikatu…
|
|
|
orain 280 erabili daitezke, eta,
|
ezin
esan barik utzi: txorierrik gogorrago zemolan hasieran!
|
|
|
Gazterik ezkondu zen Victoria Moneo Yanguasekin. Ez zuten ondorengorik izan,
|
ezin baitzuten
mundura haurrik ekarri. Behin halaxe aitortu zion bertso batean Uztapideri:
|
|
|
orain
|
ezin
ibili
|
|
|
ailegatu
|
ezin ziren
,
|
|
|
elkar
|
ezin
ikusia.
|