|
2001
|
|
|
Substantzia hori minbizia dela jakin arren, ez dakigu zenbat den. Horregatik, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) substantzia hori izan
|
dezaketen
elikagaiekin kontakturik ez izateko gomendatu du. Osasun Ministerioak berretsi du Espainiako legeriak ez diola mugarik jartzen substantzia horretatik kontsumi daitekeen kantitateari.
|
|
2002
|
|
|
Dieta konpentsatzeko eta elikagai energetikoak berreskuratzeko modua da, arroz edo pasta platerekin nahasita, entsaladekin eta barazkiekin, eta haragi, arrain edo arrautza kantitate justuarekin. Eguzki eta hondartza egunak Hondartza umealdia pasatzeko aukeratzen den lekua baldin bada, eramaten diren elikagaiak kontu handiz hautatu behar dira, gela honda
|
dezaketen
elikagaien ondoriozko toxiinfekziorik gerta ez dadin. Janari mota eta kopurua eguzkitan egoteko aurreikusitako denboraren araberakoa da.
|
|
|
Elikagai transgenikoek izan ditzaketen arriskuen artean, Erakundeak hiru aipatzen ditu: alergiak sor ditzaketenak; horregatik, saihestu egiten da alergia izan
|
dezaketen
elikagaien geneen transferentzia; transferentzia genetikoak, hau da, sartutako genea pertsonaren zeluletara edo digestio traktuan dauden bakterioetara jauzi egiteak; horregatik, OMEk eta FAOk antibiotikoei aurre egiten dieten geneak ez transferitzea sustatu dute. Eta hirugarrena, eta arrisku handiena, geneak laborantza konbentzionaletara edo labore tradizionalak eta genetikoki eraldatuak nahastera bideratzea da.
|
|
2004
|
|
|
Errege Dekretua abuztuaren 11ko Batzordearen 2003/ 78/ EEE Zuzentarauaren transposizioa da. Bertan, substantzia kutsatzaile hori izan
|
dezaketen
elikagai multzoetan dagoen detektatzeko aplikatuko diren laginketa prozedurak eta analisi metodoak arautzen dira. Elikagai horiek fruta zukuak dira, bereziki sagar zukua eta beste edari batzuetako fruta zukuen osagaiak; fruta zuku zehatzak, fabrikatzailearen jarraibideen arabera berregin ondoren; edari espiritutsuak, sagardoa eta sagarrez edo sagar zukuz egindako beste edari hartzitu batzuk; sagarrez egindako produktu solidoak eta sagarrez eta haurrentzako beste elikagai batzuez egindako produktu solidoak.
|
|
2005
|
|
|
Eztainua, bai barruan bai kanpoan, eta oso kantitate txikitan pasa daiteke elikagaira. Otsailaren 12ko 242/ 2004 Erregelamenduak, 466/ 2001 Araudia aldatzen duenak, elikagaietako eztainu ez organikoari dagokionez, eztainua izan
|
dezaketen
elikagai multzoak jasotzen ditu, bai eta elikagai talde bakoitzak izan behar dituen eztainuaren gehieneko mugak ere. Araudi hau aplikatzen zaien elikagai taldeak hauek dira:
|
|
2006
|
|
|
Gaur egun, elikagai funtzional ugari dago kontsumitzaileen eskura. Adituek onartzen dute identifikatu egin behar direla pertsonen osasuna eta ongizatea hobetu
|
dezaketen
elikagai funtzionalak, hau da, kontsumitzaileak propietate faltsuen edo nahasien eskurantzetatik babestuko dituen arau esparru batean sakondu behar dela. Europako Batasunean Bromatologia Funtzionalari buruzko Europako Ekintza Itunduaren Batzordea (FUFOSE, ingelesezko sigletan) sortu da.
|
|
2007
|
|
|
Horrelakoetan jateak eskaintzen duen atseginezko bizipenak, jakina denez, dieta desorekatu eta, azkenean, osasunean eragin kaltegarria izan
|
dezaketen
elikagaien neurrigabeko kontsumitzea ondoriozta ditzake.
|
|
|
Mina arin
|
dezaketen
elikagaiak
|
|
|
Elkargoko Medikuntzako Erakundeak (MME) gehiegizko pisua eta loditasuna eragin
|
dezaketen
elikagai guztien etiketetan eta publizitatean osasun oharrak sartzeko eskatu dio Gobernuari. Gainera, Oinarrizko Osasun Laguntzako kontsultetan dieta osasungarria sustatzea nahi du.
|
|
|
Adituek eta ICAk bildutako ebidentziak adierazten du banakako kontua dela zer elikagaik eragin dezaketen eragile gisa. Ideia maskuria narrita
|
dezaketen
elikagaiak eta edariak saihestea da. Elikagaiek sintomak larriagotzen ez dizkieten ZBen eraginpean egon arren, egia da elikagai batzuk kaltegarriak direla gehiegi kontsumitzen badira, gainerako herritarrei gertatzen zaien bezala, hala nola kafea edo alkohola.
|
|
|
Gomendio bera erabiltzen da denbora luzez kontserbatutako edo itxura edo usaina zalantzazkoa duten elikagai soberakin guztietarako. Toxiinfekzioa eragin
|
dezaketen
elikagaiek eta prestakinek ez dute zertan alterazio organoleptikoak (usaina, zaporea edo kolorea) erregistratu, baina produktu alteratu batek mikroorganismo patogenoak izateko aukera gehiago ditu. Kontsumitu aurretik, modu uniformean berotu behar dira, produktuaren erdigunean ahalik eta azkarren 70 °C ra iritsi arte.
|
|
2008
|
|
|
«Gorde lehentasunez data hau baino lehen» edo «iraungitze data», eta, ondoren, eguna eta hilabetea. Hiru hilabete baino gehiago iraun
|
dezaketen
elikagaiek honako hau adierazi behar dute: «Gorde, ahal dela, data hau baino lehen» edo «iraungitze data», eta, ondoren, hilabetea eta urtea.
|
|
2009
|
|
|
Afaritik baraualdi luzearekin hausten den eguneko otordua da, adin hauetan goiztiarra izaten dena. Garunak, gorputzeko organorik aktiboenak, mantenugaia behar du, glukosa, gosarian parte har
|
dezaketen
elikagai ugaritan dagoena. Nutrizio egoera, errendimendu fisikoa, adorea eta umorea gosariaren mende daude neurri handi batean.
|
|
|
Litekeena da sintoma gastrointestinal gogaikarriak desagertu izana, eta, beraz, dieta zabalagoa egin ahal izatea. Garrantzitsua da haurdunaldia amaitu arte nutrizionistaren eta medikuaren jarraibideei jarraitzea, amaren eta fetuaren osasuna arriskuan jar
|
dezaketen
elikagaiak saihesteko. Dietan egiten diren aldaketen helburua da ernalketaren aurrerapenari lotutako elikadura urritasunak eta sintomak prebenitzea, hala nola idorreria.
|
|
|
Taxilariek ziurtatzen dute ez dela jazarpenik edo jazarpenik zor dien pertsonarengan Beste egoera batzuek" zerrenda" horretan sartzea errazten dute. Horrelakoak dira, esaterako, taxia eskatu zutenean ebriarrak zeuden pertsonak, inkontinentzia arazoak dituztenak, gorputz higiene eskasa duten bidaiariak edo maletategia zikin
|
dezaketen
elikagaiekin merkatura itzultzeko taxi bat behar dutenak, arrainarekin gertatzen den bezala. Taxilari batek egoera desatsegin bati aurre egiten dionean, bezeroari eskatu behar dio izena, telefonoa eta helbidea erregistratzeko.
|
|
2011
|
|
|
Elikagaien intoxikazioa eragin dezaketen substantzia kimikoetan produktu kimikoak, desinfektatzaileak, pestizidak eta metalak sartzen dira, hala nola beruna, zinka edo kadmioa. Landareak, onddoak eta itsaskiak intoxikazioa eragin
|
dezaketen
elikagaiak dira. Mikroorganismo patogenoek edo haien toxinek kutsatutako elikagaiak jateak elikagaien toxiinfekzioa eragiten du.
|
|
2012
|
|
|
Giroko tenperaturan iraun
|
dezaketen
elikagaiak edukiko ditugu han,
|
|
|
Amina bioogenoak konposatu nitrogenatuak dira mikroorganismoen hartzidura edo kutsadura jasan
|
dezaketen
elikagaietan, eta, beraz, maila altuetan ondorio negatiboak izan ditzakete.
|
|
2013
|
|
|
Beraz, elikaduratik hartu beharreko neurriak hartu behar ditugu hezurrak, muskuluak eta tendoiak ahalik eta baldintza onenetan edukitzeko. Lesioak prebenitzen lagun
|
dezaketen
elikagaiak eta elikadura ohiturak Gaizki hidratatutako muskulu batek lesionatzeko arrisku handiagoa du, kontrakturak eta karranpak. Neurri handi batean, jarduera fisiko baten errendimendua elikadura egokiaren araberakoa da ariketa egin aurretik, ekitaldian zehar eta ondoren.
|
|
|
Salbuespen hori ez zaie aplikatuko hazi haziei eta antzeko produktuei, hala nola lekadunen kimuei. b) Ardoak, ardo eskuzabalak, ardo apardunak, ardo aromatizatuak eta mahatsaz bestelako frutetatik lortutako antzeko produktuak, baita NC 2 206 0031 00, 2 206 0051 00 eta 2 206 0081 00 kodeetako edariak ere, mahatsarekin edo mahats muztioarekin egindakoak. c) Alkohol bolumenaren% 10eko graduazioa edo handiagoa duten edariak. d) Alkoholik gabeko edari freskagarriak, fruta zukuak, fruta nektarrak eta edari alkoholdunak, bost litro baino gehiagoko ontzietan, kolektibitateei banatzeko. e) Okintzako edo gozogintzako produktuak, beren izaera dela eta normalean hogeita lau orduko epean kontsumitzen direnak. f) Ozpinak. g) Sukaldeko gatza. h) Azukreak egoera solidoan. i) Gozogintzako produktuek ia azukre aromatizatuak eta/ edo koloredunak dituzte. j) Maskar gomak eta maskar antzeko produktuak. k) Izozkien banakako zatiak. Mikrobiologikoki oso galkorrak diren eta giza osasunerako berehalako arriskua eragin
|
dezaketen
elikagai mikrobiologikoen kasuan, iraungitze data igarota, gutxieneko iraupena aldatu egingo da iraungitze data dela eta; iraungitze data, berriz, iraungitze data edo etiketaren data adierazten duen lekuaren erreferentzia izango da. Informazio horiek osatzeko, errespetatu beharreko kontserbazio baldintzak deskribatu behar dira.
|
|
|
Irudia: Mike Johnson Migraina eragin
|
dezaketen
elikagaiak Janarian dauden substantzia batzuek erreakzio immunologikoa eragiten dute, eta ondorioz, immunoglobulina eta, beraz, amenak. Aminek, berriz, hantura eragin eta buruko mina eragin dezakete. Kasu batzuetan, aminen edo aminen alergia ez izan arren gertatzen da hori.
|
|
|
Jaten duten bitartean eserita egotea komeni da. Haurra zaindu, jaten ari den bitartean, eta saihestu anaia zaharrek istripua eragin
|
dezaketen
elikagaiak edo jostailuak ematea. Bost urtetik beherakoek ez lukete jan behar eztarria trabatzeko moduko elikagairik, hala nola karamelu likatsu edo gogorrak, fruitu lehorrak, haragi edo gazta pusketak, mahatsak, arto krispetak edo azenario gordinak.
|
|
2014
|
|
|
Produktu galkorren garraioa Produktu galkorrak garraiatzeko hoztu behar direnak dira, hala nola frutak, barazkiak, haragia edo arraina. Produktu horien tenperatura kontrolatzea oso garrantzitsua da, ezaugarri fisiko, kimiko eta biologikoen degradazioa jasan
|
dezaketen
elikagaiak baitira. Elikagai horien garraioa Salgai Galkorren Nazioarteko Garraioari buruzko Hitzarmenak arautzen du nazioartean (ATP), garraioa berme tekniko guztiekin egiten dela bermatzen duena.
|
|
2015
|
|
|
Haurrak bi urte baino gutxiago baditu, eta batzuetan hiru edo lau urte eginak dituenean ere bai, saihestu egin behar dira itotzeko arriskua eragin
|
dezaketen
elikagaiak.
|
|
|
Haragi gorrien, gantz saturatuen eta trans gantzen kontsumo handia (eguneko anoa) kaltegarria da bai gizonezkoarentzat, bai emakumeentzat, haurdunaldi bat bilatu nahi bada. Bestalde, espermatozoideen kalitatea eta, beraz, gizonezkoen ugalkortasuna lagun
|
dezaketen
elikagaien artean, zientzialariek karbohidrato integralak, zitrikoak, lekaleak, arrain urdina eta omega 3 eta fruitu lehorreko espezie aberatsak gomendatzen dituzte. Irakurri gehiago haurdunaldiaren aurretik.
|
|
2016
|
|
|
Alerta: arrisku larria eragin
|
dezaketen
elikagaiak edo pentsuak salgai daudenean eta azkar ekin behar denean bidaltzen da.
|
|
|
Badira arriskua murriztu
|
dezaketen
elikagaiak, adibidez frutak, begetalak eta osoko zerealak; horietan guztietan, zuntza nabarmentzen da.
|
|
|
Gainera, olioa maiz aldatzen ez bada eta zikina badago, janariaren zaporea aldatzeaz gain, hidrokarburo aromatiko poliziklikoak (HAP) sor daitezke, osasunean eragin dezaketen produktu kimikoak. Frijitze seguruagoa egiteko, ez dira nahastu behar olioak, gehiegi berotu litzateke, eta elikagai lehorrak sartu lirateke, eta olioa iragazi, oxidatu eta deskonposa
|
dezaketen
elikagaiak desagerrarazteko. Asar.
|
|
2017
|
|
|
Hori dela eta, gehiegizko iodoak edo iodo gehiegikeriak osasunean ondorioak izan ditzakete. Artikulu honetan azaltzen da nola desdoitu
|
dezaketen
elikagai jakin batzuek tiroide guruinaren funtzionamendua eta zer ondorio dituzten.
|
|
2018
|
|
|
Sociedad Americana contra la Crudelad Contra los Animales izeneko albaitariek argi dute: egosia da txakurrek jan
|
dezaketen
elikagaietako bat. Gomendioa da pasta edo arroz integrala, txakurrentzako egokiak diren gainerako elikagai guztiak bezala, «txakurren sari gisa eskaini behar direla, eta inoiz ez animaliaren eguneroko elikaduraren %10 baino gehiago».
|
|
|
7 Ez egin otordu oparorik edo digestio zaileko janaririk. Errefluxuak edo azidotasuna eragin
|
dezaketen
elikagaiak murriztea, adibidez, produktu koipetsuak, minak eta gasdun edariak. 8 Ez etzan edo etzan otorduen ondoren, errefluxuari ez laguntzeko.
|
|
2019
|
|
|
Hala ere, gure garuna babestu nahi badugu, boxeoa eta futbola bezalako ariketak ahaztu egiten dira adituek diotenez, erorketa edo kolpe bidezko traumatismoek ere gaitasun kognitiboa kaltetu baitezakete. 4 Ongi jan Espezialistek oraindik ez dute argi nola eragin
|
dezaketen
elikagai jakin batzuek gure buruari, baina zenbait ikerketak diote Mediterraneoko dieta ona izan daitekeela oroimenarentzat. Haragi kantitatea murriztea eta elikagai integralak bultzatzea da gakoa, bai eta barazki, fruta eta gantz onetan aberatsa den dieta jarraitzea ere, adibidez, arrainetan, intxaurretan edo oliba olio birjina.
|
|
2020
|
|
|
Datu berri horiekin, EFSAk uste du osasunerako arriskutsua izan daitekeen esposizioaren mende gaudela. Hori dela eta, proposatu du ezarritako gehieneko mailak berrikustea eta mugak handitzea, gure azalpen dietetikoan gehien lagun
|
dezaketen
elikagaiak zein diren kontuan hartuta. Produktu batek gainditzen baditu, ezin da merkaturatu.
|
|
|
— Sintoma hori arintzeko aholkuak: Saihestu hestegorriaren azala narrita
|
dezaketen
elikagaiak, hala nola zenbait gozagarri eta espezia (ozpina, piperbeltza), fruta zitrikoak (laranja, mandarina, pomeloa, limoia) eta haien zukuak, platerak tomatearekin edo tomate saltsarekin. Alde batera utzi urdailaren hustuketa atzeratzen dutenak, hala nola gasdun edariak, kafea, tea, txokolatea eta elikagai edo prestakin koipetsuak (frijituak, erregosia edo gisatu koipetsuak), eta menda infusioak, errefluxua errazten dutenak.
|
|
|
Alde horretatik, neguko hilabeteetan, Gabonetako jaki garrantzitsuenen artean laranja, granada, orburua, bakailaoa, lupia, galeperra edo untxia daude. Kontuan hartu beharreko beste alderdi garrantzitsuenetako bat produktuen etiketatzea. Supermerkatuetan erosten ditugun elikagaien osaerari erreparatzeak lagundu egiten du gluzemia kontrola okertu
|
dezaketen
elikagaiak saihesten, hala nola azukre erantsiak dituztenak, eta prozesatu gabeak eta gozagarri ez kalorikoak dituztenak aukeratzen. Mahaian… Gabonetako jaietan diabetesa duten pertsonak gehien kezkatzen dituen gaietako bat da:
|
|
2022
|
|
|
Haurdunaldian, emakumeek inoiz baino gehiago zaintzen dute beren burua, osasuna zaintzeko eta haurraren garapen egokia bultzatzeko. Beharrezkoak ez diren arriskuak eta konplikazioak saihesteko, haurdunaldian espezialistek gomendatzen dute substantzia jakin batzuen kontsumoa ekiditea edo murriztea, hala nola alkoholarena, tabakoarena eta kafeinarena, dietatik metal asko duten edo kutsatu
|
dezaketen
elikagaiak kentzea. toxoplasmosia eta bainu beroak, saunak edo eragin handiko ariketak egiteari uko egitea.
|
|
|
gatz pixka bat irentsi, sodioak tentsioa igotzen baitu. Gure inguruan oso erraza da helburu horretarako balio
|
dezaketen
elikagai gaziak aurkitzea (gazta onduak, olibak, patata frijituak, antxoak…). Baina kontuan hartu behar da sodio asko duten elikagai guztiak ez direla osasungarriak.
|
|
2023
|
|
|
iraungitze data eta kontsumo data lehenetsia. Iraungitze data Iraungitze data muga hori gainditu ondoren osasunerako berehalako arriskua ekar
|
dezaketen
elikagaietan jartzen da, adibidez, poltsa entsalada batean edo oilasko gordinaren erretilu batean. Kasu horietan, ordea, bakterio patogenoak gara daitezke, hala nola salmonella edo listeria, eta gaixotasunak sortzeko gai dira.
|