|
2015
|
|
|
Klasikotasun berberetik abiatu eta Santa Teresaren testuak, euren gaitz eta korapiloak barne hartuta, irakurketa tolesgabea egiteko parada ematen du itzultzaileak, batera eta bestera barreiatuz
|
euskarazko
hitzen eta testuen jario jatorra eta sustraiduna.
|
|
|
Badator, beraz, arnas handiko eta goi mailako emaitza
|
euskararen
esparrura. Ongi etorria egin diezaiogun horri eta hurrengo ekimenetarako oinarria izan dadila, urratsez urrats joan gaitezen guztiok euskara eta euskal kultura aurreratzen eta aitzinatzen.
|
|
|
Badator, beraz, arnas handiko eta goi mailako emaitza euskararen esparrura. Ongi etorria egin diezaiogun horri eta hurrengo ekimenetarako oinarria izan dadila, urratsez urrats joan gaitezen guztiok
|
euskara
eta euskal kultura aurreratzen eta aitzinatzen.
|
|
|
Zorionak, beraz, Karmeltaldekoei auzolanaren bidez, beste behin ere, jarri dituztelako halako erro eta habe sendoak
|
euskararen
esparruan eta bide beretik, Santa Teresa Jesusenaren jaiotzaren bosgarren mendeurrena ospatzeko tenore euskalduna ahalbidetu dutelako. Izan ere, horixe da euskal kultura indartzea eta zabaltzea.
|
|
|
Hona hemen, irakurle abisatuaren eskura, Avilako Santa Teresaren lan osoak eta mardulak, era erara eta gaztelaniatik
|
euskarara
bihurtuak. Jakina denez, mistikoen artean lehen lehenetarikoa da Gaztelako Santa eta bertako hizkuntza erabili zutenen artean, goi mailakoa ere.
|
|
|
Hortaz, ezin gaindituzko aurrekaria dago oraingo testu honen abiapuntuan eta sorlekuan. Sor marka horri dagokion moduan, bigarrenari so egiten bazaio, distiratsu agertzen da Luis Baraiazarraren lana, batik bat, erdal letrak eta esamoldeak
|
euskaraz
ematerakoan.
|
|
|
Egin eginean ere, Baraiazarrak itzulpen honetan eskaintzen duena ez da bakarrik Santa Teresarena, ez bada
|
euskara
bera ere egoki apaindua eta gaurko erara emana, hain zuzen, euskarazko hizkuntza mistiko eta erlijiosoaren espresa molde garaikoa. Edu horretako opari ederra egiten die euskarari eta aldi berean euskal letrei.
|
|
|
Egin eginean ere, Baraiazarrak itzulpen honetan eskaintzen duena ez da bakarrik Santa Teresarena, ez bada euskara bera ere egoki apaindua eta gaurko erara emana, hain zuzen,
|
euskarazko
hizkuntza mistiko eta erlijiosoaren espresa molde garaikoa. Edu horretako opari ederra egiten die euskarari eta aldi berean euskal letrei.
|
|
|
Egin eginean ere, Baraiazarrak itzulpen honetan eskaintzen duena ez da bakarrik Santa Teresarena, ez bada euskara bera ere egoki apaindua eta gaurko erara emana, hain zuzen, euskarazko hizkuntza mistiko eta erlijiosoaren espresa molde garaikoa. Edu horretako opari ederra egiten die
|
euskarari
eta aldi berean euskal letrei.
|
|
|
Klasikotik klasikora, klasikotasunez landu ditu Baraiazarra itzultzaile trebeak Santa Teresaren testuak. Horretara, jada gaztelaniazko testu klasikoa dena,
|
euskarazko
klasiko bihurtzeko tenorean jarri du, aurrerantzean modu eskuragarri eta esanguratsuan izango baititu euskal irakurle horrek mistika katolikoaren testurik behinenak.
|
|
|
Hona liburu batean bildurik bihotzez maite ditudan bi. Maite dut santa Teresa eta maite dut
|
euskara
. Horregatik, oso pozik nago santa Teresaren idazlanak euskaraz ikusterakoan.
|
|
|
Maite dut santa Teresa eta maite dut euskara. Horregatik, oso pozik nago santa Teresaren idazlanak
|
euskaraz
ikusterakoan.
|
|
|
Gaur egun geure aurrean dugu ahalegin horren emaitza eder bat: santa Teresaren idazlanak
|
euskaraz
.
|
|
|
Arretaz entzunik, autografoa bereganatu eta azken egoitzaren ondoren, orrialde gogoangarri hau idatzi zuen, amaieran bere sinadura jarriz.
|
Euskarara
itzulita, honela dio:
|
|
|
Honek idatzirik utzi zituen solasaldi hartako gauzatxo batzuk. Hona hemen neure erara
|
euskaraz
emanak:
|
|
|
Teresak darabilen tratamendua bere aitor entzuleei eta obra honen hartzaileei zuzentzen zaienean, Vuestra merced,
|
euskaraz
–berori, eta Vuestras mercedes,, beroriek?.
|
|
|
|
Euskarazko
terminoei dagokienez, hona kapitulu honen hasieran ageri diren gaztelaniazko hitz batzuk eta euskarazko ordainak: arrobamiento:
|
|
|
Euskarazko terminoei dagokienez, hona kapitulu honen hasieran ageri diren gaztelaniazko hitz batzuk eta
|
euskarazko
ordainak: arrobamiento:
|
|
|
deitzen zitzaien gaztelaniaz, moja izan gabe, hauen abituz jantzi eta Ordenako Erregelaren hainbat puntu betetzen zituztenei.
|
Euskaraz
–serora, erabiltzen dugu horretarako, nahiz eta jakin, hitz horrek toki batzuetan moja edo lekaimea esan nahi duela eta beste batzuetan elizaina edo elizako eta sakristiako zereginak betetzen dituen andrazkoa.
|
|
|
jatorriz San Paulogandik harturiko irudia da, Teresaren garaiko literatura espiritualean nahiko erabilia dena: ik. 20, 25 eta haren poema
|
euskarara
itzulia Bizi naiz, ez baina enegan (Ai, hau biziaren luzea! / erbeste honen zakarra;/ arima preso daukaten/ kateak jasan beharra!).
|
|
|
hitzak pelegrin edo beilari adieraz gainera, txiroa, pobrea ere esan nahi du, eta adiera honetan darabil hemen Teresak.
|
Euskaraz
ere hitz horrek bi adiera horiek, behintzat, baditu. Pixka bat lehenago, ez zuela etxerik esan du, ezta zurikorik ere erosi ahal izateko.
|
|
|
Hura Jhs anagramaz hasten da; hau, berriz, Jesus izenaz. Bertsio batetik bestera aldaera txikiak besterik ez daudenez gero,
|
euskarazko
honetan bi bertsioak errepikatu beharrean, lehenbizikoa emango dugu bakarrik (Caprarolako autografoa), eta beste bertsioaren zenbait atal azpiko oharretan agertuko ditugu letra etzanez, baina lehenbiziko bertsiotik desberdinak eta adierazgarriak direnak soilik.
|
|
|
Originalean aldaera txikiak nabari dira batetik bestera eta, horregatik, Monte Carmeloko argitalpenean biak datoz; azken hau letra etzanaz.
|
Euskarara
itzultzean ezabatu egiten dira diferentzia txiki horiek, gehienbat gaztelaniazko estiloari dagozkionak baitira. Beraz, hemen letra normalaz datorrenaren itzulpena emango dugu soilik.
|
|
|
Gaztelaniaz autografoak iritsi zaizkigun bezala, hutsunez beterik bada ere, egoki da transkribaturik gordetzea.
|
Euskarara
, ordea, ezin itzulizkoak dira eta ez zentzurik horretan saiatzeak. Beraz, hasiera, lehen lerroa itzultzen dugu kasu horietan eta eten puntuak, testuak aurrera jarraitzen duela adierazteko.
|
|
|
Tomas Álvarezek faltsu eta manipulatutzat jotzen ditu gutun honen lehenbiziko zenbakiak (1etik 9ra, hau barne dela); horregatik, azpiko oharretan sartu du zenbaki horietako testua.
|
Euskarara
itzuliz, hona, gutxi gorabehera, berak dioena: Ez dugu osorik gutunaren benetako testua:
|
|
|
–Etenpuntuek eskuizkribuen kopietan dauden urratu eta hutsuneak adierazten dituzte. Azken esaldia etenik dago eta ez da ulertzen; gutxi gorabehera itzuli dugu
|
euskarara
.
|
|
|
Otger Steggink eta EDE).
|
Euskarazko
honetan Jainko Maitasunaren Gogoetak deitu diogu.
|
|
|
Lorentzori emaniko erantzuna izan ezik (8 eta 9 zenbakiak), guganaino iritsi da Santaren testu autografoa, Guadalajarako moja karmeldar oinutsetan gordetzen dena. Hortik jasoa da
|
euskarara
itzuli den testua. Azken zenbakiak, Lorentzoren erantzunari dagozkionak, berriz, Palafoxek eginiko Santaren gutunen lehen liburukian. Kritika umorezkoaren?
|
|
|
|
Euskaraz
arratseko otoitza ere esaten da, baina tradiziozko izenari eutsi diogu.
|
|
|
kanta ospetsuaren neurri berean, hau da, sei silabako lerroetan, idatzia; ziur asko, ahizpek jolasaldian kantatzeko egingo zuen.
|
Euskarara
itzultzean, 7/ 6 silabakoetan moldatu dut, errazagoa eta gure artean ohikoagoa delako.
|
|
|
Gabonetako artzain poematxoa, aurrekoa bezala. Artzainen izenak, ohikoak zirenak, sartzen ditu;
|
euskarazkoan
batzuk aldatu egin ditugu, gure artean ohikoago direnekin trukatuz. Autografo gordetzen da poema osoa:
|
|
|
Teresaren testuan, Fr. Luis Leongoari eta argitaratzaile gehienei jarraituz, encenderse ere irakur daiteke entenderse aditzaren lekuan. Hala ere, Monte Carmelo argitaletxeko Tomás Alvarezen argitalpenetik egin da
|
euskarazko
itzulpen hau, eta honek eskuizkribuan entenderse irakurtzea hobetsi du, bereziki Teresaren lehen idazketarekin bat. Lehen idazketan hau gehitzen du:
|
|
|
Guk
|
euskaraz
garra itzuli duguna Teresak, pasión, idatzi zuen, baina zalantza artean aritu zen, batzuetan kendu, besteetan ipini?
|
|
|
Teresak erabili zuen Karmeldarren Erregela gaztelaniazko bertsioa zen.
|
Euskarazko
itzulpenean honela irakurtzen dugu: –Bego bakoitza bere gelan edo haren ondoan, gau eta egun Jaunaren legea hausnartzen eta otoitzean erne, baldin beste legezko egitekoren batean egon behar ez badu?.
|
|
|
Alde askotatik begira diezaiokegu Teresari. Baina hemen haren idazlanen ikuspegi orokorra agertzen diogu irakurleari; eta baita
|
euskarazko
itzulpenaren zenbait xehetasun ere; aurreko euskaldunek egin dituzten ekarpenak ahaztu gabe.
|
|
|
Euskaldunen artean Ávilako gure Santa oso maitea izan da. Horregatik, gure aurretikoen artean hainbat izan dira, nola edo hala, bakoitza bere baliabide eta gaitasunen arabera, haren mezua
|
euskaraz
zabaltzen eta hura Euskal Herrian ezagutarazten saiatu direnak. Batzuk beren predikuen bidez, beste batzuk beren idazkien bidez. Ezin dugu aipatu gabe utzi gure aita frai Bartolome Santa Teresa Markinako karmeldarretan predikari eta idazle ospetsua izan zena.
|
|
|
Bietatik, Santiago Onaindia da Santaren obrak
|
euskarara
itzultzen gehien saiatu zena. Bien artean itzulitako lan eder bat da euskaraz, On Bidea deitu zutena.
|
|
|
Bietatik, Santiago Onaindia da Santaren obrak euskarara itzultzen gehien saiatu zena. Bien artean itzulitako lan eder bat da
|
euskaraz
, On Bidea deitu zutena. Liburu honek, gainera, zenbait eranskin ere baditu:
|
|
|
Mirestekoa da hain baliabide gutxirekin, Lino Akesolok eta batez ere Santiago Onaindiak, egin zuten lana; irudikatzen dugu zein nekagarria izan behar zuen garai hartan erabiltzen ziren hiztegi eta tresna urriekin, ordenagailurik gabe, garbizalekeriaren zama gainean zela, eta euskaldun guztien
|
euskarara
hegaldia jaso ezinik, lan hauek burutzea.
|
|
|
Izan ere, gaztelaniazko obra klasikoak
|
euskaraz
ez emateko, topiko bat erabili izan da: gaur egun euskaldun guztiok dakigula gaztelania eta obra klasiko horiek hizkuntza originalean irakurri behar direla.
|
|
|
Baina itzultzerakoan testu originala zehatz mehatz ulertu eta interpretatu behar da. Behin hori egindakoan, eduki horri
|
euskarazko
janzkia ezartzea errazagoa da. Liburu batzuetan darabilen gaia bera da ezohikoa, barnealdera begiratzekoa eta zail samarra.
|