|
2000
|
|
|
PSNren kasuan %46, 9ak bietan berdin nahiko luke, EHrenean, %25ak bietan berdin, baina %37ak euskaraz gehiago eta %34, 8ak euskaraz bakarrik. Ezker Batuaren kasuan %69, 2ak bietan berdin, %60ak EA EAJren kasuan (EHren kasuan bezalaxe kopuru handiak daude bakarrik
|
euskaraz
eta euskaraz gehiago erantzunetan) eta CDNrenean %61ak nahiko luke bietan berdin. Bukatzeko abstentzionisten artean %68, 2ak nahiko luke bietan berdin.
|
|
|
Hala ere, euskararekiko ikerketa gehienak euskaraz egiten dira azkeneko urteetan, eta horrela egingo dira datozen urteetan, espero daitekeen bezala gertatzen badabehintzat. Alde honetatik, aipagarriak dira
|
euskararekiko
eta euskaraz doktoregotesiak egiteko 1992 eta 1993 urteetan Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz PolitikarakoIdazkariak sorturiko bekak, horien laguntzaz zenbait tesi interesgarri egin direlakoeta egiten ari direlako; baina, zoritxarrez, bi urtetan zehar bakarrik iraun zueniniziatiba izan zen hori. Zentzu honetan, paradoxikoa dirudi, Euskal Herriandauden unibertsitate handietan gertatzen denarekin konparatuz gero, UEU barruanbultzatu eta/ edo bideratu direla gaur egunean dauden euskararekiko euskarazegindako zenbait ikerketa, hala nola, lehen aipatutako Txillardegik eta bestebatzuek euskararen erabilerari buruz eginiko ikerketak, edo baita horrenaipagarria den lau urtetik lau urtera euskararen kale erabileraren neurketarenikerketa aurrera eramatea ere (dagoeneko, hiru jasoketa aztertu edo aztertzen aridirelarik).
|
|
2001
|
|
|
Txostenaren arabera, goi mailako irakaskuntzan euskararen egoerak 15 urteko atzerapena dauka. Euskal Herriko unibertsitatetako irakasleen %21ek irakasten du
|
euskaraz
eta euskarazko kredituen eskaintza %20koa da. Sei unibertsitateetatik Mondragon Unibertsitatea da euskaldunena.
|
|
|
Hortik dator gaurko lan askoren izate praktikoa, estetizismo gabea: eskuliburuak argitaratzen dira, ikasbideak, hiztegi bereziak, e.a., azken helburu bezala maila guztietako irakaskuntza dutela,
|
euskarari buruzkoa
eta euskaraz bide batez. Gehiegikerietan erortzeko arriskurik gabe, lehen aldiz historian, egitekoaren larriaz ohartu garela esan daiteke, eta beronek dakartzan eskakizunak onartu ere ditugula.
|
|
|
4 Azken iritzi hau zuzendu egin zuen geroko artikuluren batean Mitxelenak. Ikus bilduma honetan" Hauta lanerako hiztegiaren aurkezpena" eta"
|
Euskara
eta euskararekiko ikerlanak".
|
|
|
Bazekien, ordea, dudarik gabe, inoiz aitortu ez badu ere, bere buruaren aurrean zuritu behar zuela, zuzenbideari dagokiona ematekotan, arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu zuen euskararen berri ona. Â Frogatu behar zuen, bestela esan, bera, Larramendi, gauza zela hitzez eta izkribuz aditzera emateko
|
euskara
eta euskara goitarrez erdaraz hain era dotorean, Salamancan eta bestetan, adierazten zituenak.
|
|
|
|
Euskara
eta euskararekiko ikerlanak
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik, euskararen egoera soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio
|
euskara
eta euskararen hizkuntz komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino. Bulkada horrek euskararen eraketa soziologikoa irauli egin du.
|
|
|
|
Euskaraz
eta euskararen sustapenerako proiektuak abian jarri ahal izateko behar besteko baliabideak aurkitzea gero eta zailagoa da. Ezagutzaren gizartea deitutako honetan, dirutza xahutzen duen jendarte mediatikoan, euskaraz jardutea ez da errenta, euskarak, salbuespenak salbuespen, ez dakar hazkuntza pertsonalerako betarik.
|
|
|
1. Uste dut gure inguruko bi estatu handiek gaitz erditzathartu izan dituztela beti
|
euskara
eta euskararen mundua. Hots, legeetan eta nola edo halako babesa eman diotenean, ez da borondate propioz ez gogo onez izan, egoerak eta joko politikoen unean uneko interesek hartaratuta baizik.
|
|
|
Hau areagotu egiten da gainera euskara bera hainbat eta hainbat esparrutan, hezkuntzan, lan munduan... urratsak ematen ari dela ikusten duenean. Baina batez ere, gizartearen gehiengoak
|
euskararen aldeko
eta euskararen normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean. Euskarak bizirik diraueno, eta areago, aurrerapausoak ematen dituen bitartean, herri autogestionatu bat sortzeko arriskua ikusten dute, eta beldur eta kezka horren ondorio dira erasook.
|
|
|
Urtetan era bateko edo besteko mugak jarri ondoren, ez dute lortu euskararen aldeko herri gogoak atzera egiterik, horregatik orain saiatzen ari diren bidea,
|
euskara
eta euskararen alde lanean ari diren hainbat talde eta erakunde kriminalizatzea da, inolako oinarririk ez duten adierazpenak eta konnotazio jakin batzuk atxikirik. Kriminalizazioarena da euskara erasotzeko aurkitu duten argudio salgarriena eta zuzenena egoera politiko nahasi honetan.
|
|
|
2. Guztiontzat ezagunak dira Nafarroaren errealitate soziolinguistikoa eta
|
euskaraz
eta euskararen irakaskuntzarenetengabeko eskaeraren datuak. Hala ere, oso garbi dugueuskararen gaian Hezkuntza Departamentuaren jokaerak Nafarroako Gobernuak ezarritako eredua eta bidea zuzen, eta gogorrago ahal badute, jarraituko dituela.
|
|
2002
|
|
|
Izan zituen, dena den, bilera bat baino gehiago unibertsitatekoagintariekin. Bere lan esparrua Lehen Mailako Hezkuntzara bideratu zuen,
|
euskararen
eta euskarazko hezkuntza bultzatuz. Joan Mari Torraldaik onartzenzuenez, «uste dut(...) eraman duen bideak irakaskuntzaren normalizapeneanfruiturik emango duela»11.
|
|
|
Abertzalearen ikuspuntutik ezinbestekoa baldin bada aldi berean euskaltzale izatea, hori uste dut behintzat, euskaltzalearen aldetik ez da inola ere beharrezko abertzale izatea eta ez da on, gainera, lotura hori horrela egitea. Euskaltzaleak nahi luke jende guztia, alde batekoa nahiz bestekoa, izatea
|
euskararen aldeko
eta euskararen inguruan. Ez da, zoritxarrez, holakorik gertatzen, eta abertzale ez direnen artean euskaltzaleak ikusten ditugunean, euskaraz mintzo telebistan adibidez, orduan nabarmenago gelditzen da kontua, dagoen eskasia horretan norbaitek bere buruko kukulina ateratzen duenean.
|
|
2003
|
|
|
Ez zailtasunik gabe, ordea. Galdetu bestela, besteak beste, Nafarroako Gobernuak ahoz gora zenbaitetan, isilean gehien gehienetan,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren kontra burutzen ari den gurutzada gupidagabea pairatzen, lepo estutze amaigabea jasaten ari diren Erriberako ikastolei edota, Frantziako hezkuntza administrazioak emandako hitza jatearen ondorioz, ikasturte hasiera gogorra nozitu duten Seaskakoei. Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE), aldiz, ikasturte berria asmo eraberrituekin hasi da.
|
|
|
Horrekin guztiarekin batera, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania aurkibide analitikoak eskaintzen dira, bi hizkuntzetatik edozeinetan hitz sarrerak errazago bilatu ahal izateko.
|
|
|
40 Ikas en helburua «Eskolan
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza helburu duen iniziatiba oro bultzatu sostengatu eta materialki eta moralki (laguntzea)» zen, irakasleei «euskaraz irakasteko ahalen ematekoa». 1972 urtean Ikas berregitaratu egin zen eta kide berri eta gazteak sartu ziren, 1968ko maiatzeko giroan, hezi eta iratzartzen ari zen euskal kultura berriaren partaideak, hain zuzen.
|
|
|
Datu bat ematearren, Jakin aldizkariak bere lehenengo alea unibertsitateari eskaini baldin bazion, 100 zenbaki eta hogei urte pasatu ziren, 1997an berriro gaia jorratu arte. Santamariaren lan esparrua, Eusko Kontseilu Nagusian, eskumen gutxirekin oraindik, Lehen Mailako Hezkuntzara bideratu zen, eta
|
euskararen
eta euskarazko hezkuntza bultzatu ziren. Santamaria izan zen, ia bi urteko negoziazio luze eta korapilotsuaren ostean, eskola publikoetan elebitasuna ezarri zuen dekretua bideratu zuena, 1979ko martxoan ministro kontseiluak onartu arte.
|
|
|
1983,"
|
Euskara
eta euskararekiko ikerlanak()", in IX Congreso de Estudios Vascos, Eusko Ikaskuntza.
|
|
|
|
Euskaratik
eta euskararen kontura ondoen bizi izan direnak datozkigu abertzaleek ere badutela erruaren zati bat, patrimonializatu egin ei dutelako. Eurak ez omen nazionalista eta ez daude eroso, ez dute euren lekua topatzen honetan guztian, ez ei du euskalgintzak asmatu beste alde hori erakartzen.
|
|
2004
|
|
|
Jean Louis Laduche Azkaineko auzapeza ere egon zen mahai inguruan. Laduchek makina bat gogoeta egin du Herriko Etxeen eta
|
euskararen inguruan
eta euskararen egoera larriari erantzuteko ezinbestekoa deritzo euskararen alde ari diren elkarteen ondoan hautetsiek ere euskararen aldeko konpromisoa hartzeari. Hori bideratzeko, Herriko Etxea herriaren bihotza dela dio.
|
|
|
Testuinguru horretan, A eredua bazterrean laga eta, horren ordez, eredua indartzeko eskaria edo eredu hori mantendu eta moldatzeko ahaleginak dirateke muturrean egon ohi diren jarrerak. Orain arteko eztabaida horri, gainera, euskarazko irakaskuntzan ganoraz aztertu gabeko hutsuneak kontuan, euskarari dagokionez, curriculumean txertatu beharrekoak zehazteko nola baita prozesuaren emaitza titulu batekin balioesteko asmoz, ikasleei azterketa bat egiteko hartutako erabakia gehitu genioke »erabaki honek
|
euskarari
eta euskarazko irakaskuntzari mesede egiten diola ez dut uste»... baina, jarrerok zein titular bat eskuratzearen truke presaka eta, behar beste sakondu gabe, hedabideetara barreiatutako azterketaren kontu horrek ez dakit muinera iristeko gauza ote diren.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania euskara, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania. Aurkibide horiek bi hizkuntzen arteko berbategiak dira, eta, horrez gain, hizkuntza batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Testua, gure aurreko argitalpenetan ohikoa denez, elebiduna da, gaztelania euskara, bi zutabetan moldatua. Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein euskaratik abiatuta, beste hizkuntzaren ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
ogi kozkorra ematen zaio zakurrari bakea eman dezan. Euskal Herrian jende batek
|
euskara
eta euskarazko bizitza bigarren mailako herritar bezala hartzen du praktikan?. 87
|
|
|
–Ordua dugu dagoeneko, noren bidez datorren baino, zer dakarren eta ondorioz zer lor genezakeen kontutan hartzeko eta ez da izango, euskararen politizaziorik? alderdi guztiak
|
euskararen alde
eta euskaraz lehian jardungo balute?. Zabarkeriaz erdararen alde, Egin, 1989/2/15.
|
|
|
211 Urtzi Urrutikoetxea: . Eta konpromiso hori hartu ez,
|
euskaratik
eta euskararen kontura ondoen bizi izan direnak datozkigu abertzaleek ere badutela erruaren zati bat, patrimonializatu egin ei dutelako? (nik azpimarratua).
|
|
|
Foru erakundetzearen azken esparrua galdu ondoren, euskal zibilizazio historikoaren aztama bakarra euskara bihurtu zen. Nafarroako euskaroek eta Felipe Arrese Beitiak
|
euskara
eta euskararen geroa, euskal erakundetze politikoaren azken ondasuntzat hartu zuten. Une horretan, euskara aldi batean, ikur bihurtu zen, komunitate jakin baten adierazpen sinboloa eta beraz iragan eta geroaren arteko zubi.
|
|
2005
|
|
|
Euskara hiztun komunitate txiki baten hizkuntza da. Eta txikiari gutxiespenez begiratu ohi diogu, eta beraz, baita
|
euskarari
eta euskaraz egiten dugun orori ere. Berebiziko konplexuak sortzen dizkigu aurreiritzi honek eta esango nuke, hainbat sortzaile gaixotzeraino eraman dezakeela dilema honek.
|
|
|
\ 2 urterekin hasi eta 6 urtera arte eredu euskalduna (ereduaren antzekoa unibertsalki jarriz) erabili,
|
euskara
eta euskaraz bakarrik irakatsiz.
|
|
|
X. Garagorri. Batetik,
|
euskara
eta euskarazko irakaskuntza hedatzeko orain arte egin ditugun ahaleginak egiten jarraitu. Azken helburua litzateke ereduranzko bidea orain doan erritmoan edo ahal bada bizkorrago bideratzen jarraitzea eta horretarako protagonista asko daude:
|
|
2006
|
|
|
Independentziaren estrategian beste elementu klabea da euskal kultura ulertzea
|
euskaraz
eta euskararekin egiten den kultura bakarrik. Gu bezalako herria, %70k euskaraz hitz egiten ez duen herria, onartzea euskal kultura dela euskaraz egiten den kultura bakarrik, gure nortasun kulturalean ikaragarrizko anputazioa onartzea da.
|
|
|
Helburu horren erakusgarririk onenak dira lan honekin batera doazen aurkibide analitikoak (gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania). Bilduma honetan ohikoa denez, aurkibideok modu sistematikoan eta zehaztasunez jaso dituzte konkurtso lexikoa eta horren kokapena lege testuaren barruan, irakurleak beste laguntza tresna bat izan dezan, lan hau erabiltzen duenean.
|
|
|
Beraz, gutxi gorabehera ikasleen %40k (32) gainditzen du testa, eta beste %60 atzean gelditzen da. Gutxienez hamahiru urte eskolan pasatu ondoren,
|
euskara
eta euskaraz ikasi ondoren, gure ikastetxeko ikasle gehienek ez dute euskara menperatzen. %60k ez du euskaraz moldatzeko gaitasun nahikorik.
|
|
2007
|
|
|
Hauek euskara ikasi dute. Bertakoek
|
euskarari
eta euskaraz aritzeari ematen dioten kutsua ez dute ulertzen. Haiek lasai eta libro dira euskararekin.
|
|
|
12 ekintza definitu ziren 5 ardatz nagusiren inguruan:
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza; euskal hedabideen zabalkuntza, irratiak eta euskal telebista; euskaltzaindia eta Iker zentroari buruzko diru laguntza; euskararen erabilera zerbitzu publikoetan; hizkuntza kontseilua egitarauaren gauzatzeko. Bururatzean aldarrikapen bat egin zen" Lehentasuna duten norabide hauei esker, euskararen aldeko hizkuntza politikarako zutabeak eraik daitezke, ofizialki onartuz nortasun hizkuntzak hartze duen oinarrizko estatutua:
|
|
|
Orobat, orain arte azaldutakoaren nahitaezko osagarri dira lan honen eranskinetara bildutako aurkibide analitikoak, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania. Egin eginean ere, bilduma honetan ohikoa denez, aurkibide analitiko horietan modu sistematikoan eta zehatz mehatz jaso dira lan legeriaren lexikoa eta lexiko horrek lege testuan duen kokalekua.
|
|
|
Gorago esan bezalaxe, argitalpen honen norabidea aurretiaz eta bilduma honetan agerturikoen lorratzetik doa. Elebiduna da testua, gaztelania euskara, betiko aurkibide analitikoak dituela, gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania. Aringarri oso dira horiek, kontzeptu bakoitza berari dagokion lege testuaren artikuluan kokatzeko eta bi hizkuntzen arteko ordainak erraz antzemateko.
|
|
|
Euskaldunok ingeleserako jauzia egiteko erdararen makulua behar ez izatea, ingeleserantz
|
euskaratik
eta euskararen bidez abiatzeko tresna bat izatea da hiztegi honen eginkizuna.
|
|
|
Horrela, Iparraldeari Estatu frantziarrak eragotzi egin zion euskarazko irakaskuntza. Eliza?
|
euskararen
eta euskarazko katiximaren irakaskuntzari atxikia, eragozpen horren aurka agertu zen.
|
|
|
Eskuin abertzaleak" Jaungoikoa eta Lege Zaharra" goiburu teokratiko eta paleonomokratikoa izan bazuen, ezker abertzalean badira glotokrata zenbait,"
|
Euskara
eta Euskara" goiburua dutenak, euskara jainko eta lege bihurturik. Nafarroan euskarak adostasun baten beharra dauka.
|
|
|
Aditu horietako batek zioen Jaurlaritzak euskarazko itzultzaile automatikoa garatzeko abiatu duen prozesua, baliatu beharreko aukera polita dela, ez jostailu bat sortzeko, ez dagoen azpiegitura bat sortzeko baizik. Nire ustez erdiz erdi asmatu zuen esan zuenean azpiegitura eta sarea direla beharrezkoak une honetan,
|
euskararen
eta euskararentzako teknologiaren ikerketan dihardutenen arteko lankidetza bilatu behar dela eta corpusak biltzeak eta lantzeak lehentasuna dutela. Ni ere bat nator iritzi horrekin.
|
|
2008
|
|
|
Prestigiozko hizkuntza gaztelera zen. 34 urte geroago, Larraulen berriro eskola izatea lortu dugu eta espero dut
|
euskara
eta euskararen kalitateari buruz gutxi hitz egin behar izatea.
|
|
|
Lehen artikuluan Euskararen Erakunde Publikoaren (EEPa) 2004ko sorrera aipatzen da" Estatua, lurralde aginteak eta Ipar Euskal Herriko hautetsiak biltzen dituen Interes Publikoko Elkargo" moduan," euskararen aldeko hizkuntza politika baten definitzeko eta plantan jartzeko". Ondorengo urteetako bilakaeraren inguruko datuak ere eskaintzen dira, esate baterako, eredu elebiduna bultzatuz"
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza" plangintza egiteko 2006 urtean hizkuntza politikaren proiektua onartzea, eta abian jartzea" Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun" lemarekin. EEPak horrelako epe motzean lehen eta bigarren mailako irakaskuntzan egin duen lana goraipatzekoa da, izan ere, gurasoentzat aukerakoa izanik ere, eskola mota guztietan ikasgelak ireki eta irakasleak kontratatu ditu.
|
|
|
Berrikuntza handia izan da Hezkuntza ministeritzak Kontseilu nagusiarekin sinatu duen hitzarmena euskal irakaskuntza antolatzeko. Ondorioz
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza da hizkuntza politikaren helburu nagusi bat.
|
|
|
Gure ustez, hobe litzateke hitzez hitz" hizkuntzalerrakuntzaren alderantzikatzea" edo" hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea" erratea," hizkuntza indarberritzea" (HINBE) baino, edo holako zerbait. kulturaren estatutu baten alde] dokumentua onartu zuten. 1988an, Europako Parlamentuak 1987/10/10ean onartua den Kuijpers ebazpena erabiliz, Euskaldungoaren eskubideak/ Les droits culturels basques apaindu zituzten13
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza garatu zen (1969an lehen ikastola, 1983an lehen klase elebiduna), euskal irratiak sortu eta indartu ziren (1981ean Gure Irratia), Pizkundeak eta Deiadar mugimenduak ekintza desberdin antolatu zituzten (1988, 1990, 1995, 1999), Euskal Kultur Erakundea eta Euskal kultura sustengatzen duen herrien arteko sindikata sortu ziren (1990).
|
|
|
IV. 1
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza garatu da
|
|
|
Hori da Ipar Euskal Herrian gertatu dena ere.
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren historia ez dugu hemen eginen21 Asmoa horren ebaluapen labur bat egitea litzateke, bereziki hizkuntza politikaren helburuei begiratuz.
|
|
|
Aipatu dugun 1951eko Deixonne legea baliatuz,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza garatu da, eskoletan bereziki. Eta esan behar da azken urte hoietan azkartzen eta hedatzen dela, lehen mailako parekotasuneko elebidun sarean bereziki.
|
|
|
Euskararen Erakunde Publikoa egitura berriaren hizkuntza politika proiektuan (ikus beherago, V. atalean) irakaskuntza da programazio zehatz bat duen alor bakarra (2005,
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza Epe luzeko programazioa). Urtero 4/ 6 irakasle postu berri aurreikusten dituzte lehen mailan (20/ 30 orotara), adibidez.
|
|
|
Datozen urteetan Hezkuntza nazionalak irakasle lanpostu asko kendu lituzke, Frantziako administrazio publikoaren murrizte politika aplikatuz. Ez dakigu argiki
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren kasuan nola gauzatuko den.
|
|
|
Lehen oharra da euskarak gero eta leku txikiago duela lehen mailatik bigarren mailara pasatuz, halaber bigarren mailatik unibertsitatera pasatuz. Laborantza irakaskuntzak eta irakaskuntza profesional eta teknologikoak
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzarik eskaintzen ez dute oraiko. Unibertsitatean, Euskal Ikasketetatik kanpo euskara hizkuntza ez ezaguna da.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian holakorik ez dugu. Hezkuntza nazionalak
|
euskara
eta euskaraz ikasten duten ikasleen euskara maila ez du neurtzen. Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne.
|
|
|
Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne. Horrek ere argiki erakusten du,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza jasaten badu ere, Frantziak ez duela bere osotasunean onartzen. Lurraldeetako hizkuntzak ikasten eta irakasten dira irakaskuntza horren emaitzak zein diren jakin gabe zehazki, haurren gaitasunak ebaluatu gabe.
|
|
|
Hezkuntza nazionalak
|
euskara
eta euskaraz ikasten duten ikasleen euskara maila ez du neurtzen. Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne.
|
|
|
Azterketak denak frantsesez egiten dituzte, proba bat edo bi salbu, euskaraz ikasten duten ikastoletako haurrak barne. Horrek ere argiki erakusten du,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza jasaten badu ere, Frantziak ez duela bere osotasunean onartzen.
|
|
|
Hori guztia kontuan hartuta, adierazle batzuk positiboak izanik ere (elkarteen eta euskaltzaleen lana,
|
euskara
eta euskaraz ikasten ari diren
|
|
|
Esan nahi baita egutegirik ez dela, 2010 arte bederen. Gorago esan dugu, halere,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzak programa bat baduela. Baina eremu bakarra da.
|
|
|
Adierazle batzuk positiboak izanik ere (elkarteen eta euskaltzaleen lana,
|
euskara
eta euskaraz ikasten ari diren haur kopuruaren emendatzea, botere publikoen jarrera berria), badirudi" hizkuntzaren nahi"," motibapen" horiek ez direla behar bezain eraginkorrak izango euskararen egoera aldatzeko.
|
|
|
• Euskaldun zaharrak (LH
|
euskara
eta euskaraz ondo hitz egiten dute) • Jatorrizko elebidunak (LH biak eta euskaraz ondo hitz egiten dute) • Euskaldun berriak (LH gaztelania eta euskaraz ondo hitz egiten dute) • Partzialki euskaldun berriak (LH gaztelania eta euskaraz nekez hitz egiten dute)
|
|
|
Helburu horren erakusgarririk onenak dira lan honekin batera doazen aurkibide analitikoak (gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania). Bilduma honetan ohikoa denez, aurkibideok modu sistematikoan eta zehaztasunez jaso dituzte merkataritzako esparru hauetako lexikoa eta horren kokapena lege testuaren barruan, irakurleak beste laguntza tresna bat izan dezan, lan hau erabiltzen duenean.
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri; esan nahi baita, hamar urte zituenerako,
|
euskarak
eta euskarak bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoene... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...atuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz,
|
euskararenak
eta euskararenak bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere, mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere?, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Euskal nazioaren benetako balioren batek? Esate baterako,
|
euskarak
eta euskarari darion euskal nazioaren kulturak eta kontzientziak. Ala festa giroko nazio errituren batek?
|
|
|
(a) Euskara mintzo den tokietan, euskalkia zaindu eta sustatu behar da, baita eskoletan, euskaltegietan eta udal administrazioan ere. Eskolako lehen urteetan, Haur eta Lehen Hezkuntzan behinik behin, euskalkiak toki handiagoa hartu behar luke, betiere hori izanen baita etxeko
|
euskararen
eta euskara batuaren arteko uztardura egi teko biderik emankorrena.
|
|
|
Mahai ingurua: Lekuko
|
euskarak
eta euskara batua: elkarren osagarri ala arerio?
|
|
|
Lekuko
|
euskarak
eta euskara batua:
|
|
|
Katedraren baldintzak eta testuingurua present izanik, ordea, nekez espero zitekeen lortu zena baino gehiagorik. Izan ere, ikasketa guztiak gaztelaniaz burutu zituztenek, are euskaldun zaharrak zirenak, ez zuten posible Azkueren ikasgai bakan batekin
|
euskaran
eta euskaraz aditu bihurtzea. Zer zen ikasten zutena?
|
|
|
Azken helburu nagusi eta bakarra euskara biziaraztea, sendotzea eta hedatzea delarik, inola ere ezin pentsa daiteke tokian tokiko
|
euskara
eta euskara batua elkarren aurkako gerta litezkeenik, baizik eta bata bestearen nahitaezko osagarri eta aberasgarri direla zinez.
|
|
|
Bai berriz ere
|
euskara
eta euskararen egoeraz hitz eginen dut, beste frangoren ondotik. Eta segurrenik oraino hitz egin.
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri; esan nahi baita, hamar urte zituenerako,
|
euskarak
eta euskarak bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lot... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...r zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz,
|
euskararenak
eta euskararenak bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere –mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere–, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Euskara eta euskal kulturaren garapenerako baliabideak nabarmen hazi dira azken hogeita hamar urteotan. Euskal gizartean sustraitutako eta sendotutako egiturek euskalgintzaren esparru guztia betetzen dute gaur egun, dela
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzarena, dela euskal kulturaren arlo ezberdinena, dela hedabideena.
|
|
2009
|
|
|
" Un enseignement des langues et des cultures régionales peut être dispensé tout au long de la scolarité". Hortaz, xedapen honetan oinarrituz, beti ere borondate printzipioari jarraiki, irakaskuntza publikoaren eremuan
|
euskara
eta euskaraz irakats daiteke. Hain zuzen, 1995eko apirilaren 7ko 95 zki.dun Zirkularrak, Frantziako hizkuntzen ondarea babestearren, honakoa ezartzen du:
|
|
|
Horren aparteko erakusgarriak dira lan honekin batera aurkezten diren aurkibide analitikoak (gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania). Aurkibideok sistematikoki eta zehaztasunez jaso dituzte merkataritzako esparru hauetako lexikoa eta horren kokapena lege testuaren barruan, irakurleak beste laguntza bat izan dezan, lan hau erabiltzerakoan.
|
|
|
Epaimahaiak antzerki lan oso interesgarria dela aipatu du eta bertan egiten den
|
euskararen
eta euskara aldaeren erabilera goraipatu du.
|
|
|
Juglarea, puta eta eroa antzerki lan saritua Dario Fo idazlearen hiru testuetan oinarrituta dago eta 70 hamarkadako Italiako egoera islatzen du. Epaimahaiak antzerki lan oso interesgarria dela aipatu du eta bertan egiten den
|
euskararen
eta euskara aldaeren erabilera goraipatu du. Antzerki lan honetan Iparraldeko batua, hegoaldeko batua eta xiberotarra erabiltzen dira.
|
|
|
Arantzazun orduan artistak, intelektualak, idazleak, medikuak, abokatuak, jende ikasi asko biltzen zen eusko kultura erdaldunekoa, euskotasunaren sutsua (Oteiza, Pelay Orozco), halako batzuek orduantxe deskubritu berria zuten euren euskotasunaren gogobizi neofitoarekin (Blas de Otero), Oteizak bere inguru guztian supizten zuen entusiamoak animatuak denak ere: ...una eta estetika ikertzen zen (dena dela, gogoratu behar da, prentsan beste idazle erdaldun batzuek orduantxe pilotaren ezeuskalduntasuna demostratzeko idazten zutela); sagardoa edan behar zen, ez ardoa; kaikua eta txapela jantzi, etab. Askotan, Arantzazuko euskotar erdaldun haien euskotasuna eta entusiasmoa, munduko gauzarik bitxiena iruditzen zitzaigun hango gazte euskaldun euskaltzaleoi, gu geu
|
euskaran
eta euskararen modernizazioan tematuak geunden bezala egonik. Villasantegandik Jakin era eta Gandiagarenganaino, bestelako pentsamendu eta interesetako diferentzien gainetik, Arantzazuko euskaltzaleengan amankomuna zen euskararen batasun eta normalizazioaren irrika, beste edozer, euskoren?
|
|
|
Euskaltzaindiak aitortzen du Argia aldizkariak
|
euskararen
eta euskara batuaren hedapenean egiten duen ekarpena.
|
|
|
Horrek, eta hizkuntzaren txikitasunak itzulpen sistemak beste hizkuntza batzuetan bezain garatuak ez izatea ekarri du, urrats garrantzitsuak egin badira ere. Gaur egun
|
euskarara
eta euskaratik egiten diren itzulpen automatikoaren alorreko ekimenik garrantzitsuena Opentrad egitasmoaren inguruan artikulatzen da, hainbat unibertsitateren ekimenez eta kode irekiko teknologietan oinarrituta. Opentrad Espainiar Estatuko hizkuntza ofizialen arteko itzulpen automatikoko egitasmoa da (euskara, gaztelania, katalana eta galegoa), baina euskarari dagokionez behintzat beste hizkuntza batzuetara itzultzeko aukera emango duten sistema automatikoak garatzeko helburuaren barruan sartzen da.
|
|
|
Iparraldeak foruak galtzen ditu eta Behe Pirinioetako parte bihurtzen da. Ez ahaztu, orobat, Iraultzak
|
euskarari
eta euskararen munduari egindako erasoa, patois deklaratuz. 1794ko Espainiaren eta Frantziaren arteko Konbentzio Gerrak ere ez zuen giroa hobetuko.
|
|
|
–Bai, Nekane, promes egiten dizut, ez dudala inoiz galduko. Are gehiago, jo eta su,
|
euskaraz
eta euskararen alde izango naizela baieztatzen dizut?.
|
|
|
Euskara ikasi nahi ez duenari askatasun hori bermatu behar zaiola adierazi du Hiru Saretak. Aldiz, bertze guztiei
|
euskara
eta euskaraz ikasteko eskubidea bermatu behar zaiela uste du. Gaur egun lehen mailako eskolen erdiak baino ez dute eskaintzen euskara ikasteko aukera.
|
|
|
1936ko gerra osteko andereñoak omendu ditu Bilboko Udalak. Diktadurako zailtasun eta arriskuen gainetik, haurrei
|
euskara
eta euskaraz irakasten jarraitu zuten, ilusioa jazarpena baino indartsuagoa zelako.
|
|
|
Orduan ikusi zuen askok euskarak zuen pisua eta garrantzia Euskal Herriarentzat, eta horixe zela, eta ez besterik, Egunkaria ixteko arrazoia. Eta ulertu zuen askok Egunkaria ren kontra jo bazuten, beste edonoren kontra ere jo zezaketela, euskalgintza kriminalizatuz
|
euskararen
eta euskararen aldekotasunaren kontra egin nahi zutela. Guztiok ulertu genuen gure herri izaeraren muinean jo zutela.
|
|
|
|
Euskararekin
eta euskararen inguruko ideiekin ahalik eta gehien jokatzen dugu. Supereuskalduna da euskararekin malabarismoak egiten dituena.
|
|
|
Deia bati, deia besteari, inork ez zekien oso ondo zer arraio ari zen gertatzen. Delitua zen orduan
|
euskaratik
eta euskaraz herri bat sortu nahi izatea. Pankartak egin genituen.
|
|
|
Hortaz, Euskadiko gurasoek neurri batean badute, bai, irakas hizkuntza aukeratzeko eskubidea, baina ez edozein preziotan, ez baitute eskubiderik erabakitzeko euren seme alabek euskararen ordez txinera, alemana edo beste edozein hizkuntza ikas dezaten. Legeriarekin ez dator bat, beraz,"
|
euskara
eta euskaraz ikastea eskubide hutsa da, ez da betebeharra, norberaren esku dago, ez ikastea erabaki daiteke", zenbaitek, oker, hala badio ere. Gaztelania ikastea obligazioa da; eta euskara ikastea, betebeharra, beraz, ezinbestez, euskaraz neurri batean ikastea ere bai?.
|
|
|
Kaltegarriak dira gehiegikeriak hizkuntza kontuetan, baina kaltegarriak dira, neurri berean, utzikeriak eta zabarkeriak ere. Horiek guztiak galgarri zaizkie
|
euskarari
eta euskararen eta gaztelaniaren arteko bizikidetza harmoniatsuari. " Ez inposatu, ez eragotzi; ez gehiegikeriarik, ez zabarkeriarik; ez presa itogarririk, ez geldialdi lokartzailerik":
|
|
|
Euskarazko kontsumitzaile potentzialak dira beste inor baino gehiago hazten ari direnak, etengabea baita elebidun berrien hazkundea azken bi hamarkadotan.
|
Euskarak
eta euskarazko hedabideek egokitu behar dute, nahitaez eta une oro, egoera berriotara, ez baita errealitatea izango euskararen eta euskarazko hedabideen premietara egokituko dena.
|
|
|
Euskarazko kontsumitzaile potentzialak dira beste inor baino gehiago hazten ari direnak, etengabea baita elebidun berrien hazkundea azken bi hamarkadotan. Euskarak eta euskarazko hedabideek egokitu behar dute, nahitaez eta une oro, egoera berriotara, ez baita errealitatea izango
|
euskararen
eta euskarazko hedabideen premietara egokituko dena.
|
|
|
Hiru arrazoi nabarmenduko ditugu euskarak hedabideen mundu ia mugagabean lekua izatearen alde: alde batetik, herritarrek legerian aitortua dutelako informazioa euskaraz jasotzeko eskubidea, eta hori bermatu egin behar da; bestetik, euskararen erabilera gizarte bizitzan areagotu eta sendotuko baldin bada, gaur egungo gizartearen ezaugarriak kontuan hartuta, nahitaezko baldintza delako hedabideetan erabilitako hizkuntza izatea; eta, hirugarrenik,
|
euskara
eta euskarazko sorkuntza kontuan hartzeak hedabideen anizkoiztasuna areagotzea dakarrelako.
|
|
|
Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi informaziorako modu eta euskarri berriak aurkitzea, batez ere publiko gazteari begira. Kontsumitzaile berriak dauden toki horietara joan dute
|
euskarak
eta euskarazko komunikabideek, alderantziko bidea ez baitu inork egingo.
|
|
|
Laurogeiko hamarraldian hedatu ziren
|
euskara
eta euskarazko irakaskuntza hezkuntza sare guztietara, publikora nahiz pribatuetara. Iluna zen ordura arteko euskararen errealitatea hezkuntzan.
|
|
|
Itun berritu baterantz: " Eskolak,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzari dagokionez bederen, gaur egungo transmisio eredutik eredu aktiboetara pasatu behar du, era progresiboan eta ingurunearekin lankidetzan".
|
|
|
Hizkuntza kontzientzian dago koska. Euskararen aldeko hizkuntza kontzientzia indartzeko eta hedatzeko,
|
euskara
eta euskararen munduen erakargarritasuna da giltza. Eta horretan euskalgintza osoak du zeresana eta zeregina.
|
|
|
Gure iritzian, euskalgintzako kide guztiek, eta bereziki euskalgintza sozialak? duten egiteko nagusia da
|
euskararen
eta euskarazko jardunaren erakargarritasuna gizarteratzea. Euskararen munduek erakargarri izan behar dute.
|
|
|
Finean, euskarak behar dituelako etxea (telebista, Internet), kalea (gizartea, eskola, kultura, mobilizazioak, prentsa, irratiak) eta jendea (hiztunak, bizitza, plaza, merkatua).
|
Euskaratik
eta euskaraz. Libre.y
|
|
|
Jakintza librearen sasoian, hackintza librea sustatuz. Eta gurean, gainera,
|
euskaratik
eta euskaraz.
|