|
2001
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik, euskararen egoera soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio
|
euskara
eta euskararen hizkuntz komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino. Bulkada horrek euskararen eraketa soziologikoa irauli egin du.
|
|
|
|
Euskaraz
eta euskararen sustapenerako proiektuak abian jarri ahal izateko behar besteko baliabideak aurkitzea gero eta zailagoa da. Ezagutzaren gizartea deitutako honetan, dirutza xahutzen duen jendarte mediatikoan, euskaraz jardutea ez da errenta, euskarak, salbuespenak salbuespen, ez dakar hazkuntza pertsonalerako betarik.
|
|
|
1. Uste dut gure inguruko bi estatu handiek gaitz erditzathartu izan dituztela beti
|
euskara
eta euskararen mundua. Hots, legeetan eta nola edo halako babesa eman diotenean, ez da borondate propioz ez gogo onez izan, egoerak eta joko politikoen unean uneko interesek hartaratuta baizik.
|
|
|
Hau areagotu egiten da gainera euskara bera hainbat eta hainbat esparrutan, hezkuntzan, lan munduan... urratsak ematen ari dela ikusten duenean. Baina batez ere, gizartearen gehiengoak
|
euskararen aldeko
eta euskararen normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean. Euskarak bizirik diraueno, eta areago, aurrerapausoak ematen dituen bitartean, herri autogestionatu bat sortzeko arriskua ikusten dute, eta beldur eta kezka horren ondorio dira erasook.
|
|
|
Urtetan era bateko edo besteko mugak jarri ondoren, ez dute lortu euskararen aldeko herri gogoak atzera egiterik, horregatik orain saiatzen ari diren bidea,
|
euskara
eta euskararen alde lanean ari diren hainbat talde eta erakunde kriminalizatzea da, inolako oinarririk ez duten adierazpenak eta konnotazio jakin batzuk atxikirik. Kriminalizazioarena da euskara erasotzeko aurkitu duten argudio salgarriena eta zuzenena egoera politiko nahasi honetan.
|
|
|
2. Guztiontzat ezagunak dira Nafarroaren errealitate soziolinguistikoa eta
|
euskaraz
eta euskararen irakaskuntzarenetengabeko eskaeraren datuak. Hala ere, oso garbi dugueuskararen gaian Hezkuntza Departamentuaren jokaerak Nafarroako Gobernuak ezarritako eredua eta bidea zuzen, eta gogorrago ahal badute, jarraituko dituela.
|
|
2003
|
|
|
|
Euskaratik
eta euskararen kontura ondoen bizi izan direnak datozkigu abertzaleek ere badutela erruaren zati bat, patrimonializatu egin ei dutelako. Eurak ez omen nazionalista eta ez daude eroso, ez dute euren lekua topatzen honetan guztian, ez ei du euskalgintzak asmatu beste alde hori erakartzen.
|
|
2006
|
|
|
Beraz, gutxi gorabehera ikasleen %40k (32) gainditzen du testa, eta beste %60 atzean gelditzen da. Gutxienez hamahiru urte eskolan pasatu ondoren,
|
euskara
eta euskaraz ikasi ondoren, gure ikastetxeko ikasle gehienek ez dute euskara menperatzen. %60k ez du euskaraz moldatzeko gaitasun nahikorik.
|
|
2007
|
|
|
Aditu horietako batek zioen Jaurlaritzak euskarazko itzultzaile automatikoa garatzeko abiatu duen prozesua, baliatu beharreko aukera polita dela, ez jostailu bat sortzeko, ez dagoen azpiegitura bat sortzeko baizik. Nire ustez erdiz erdi asmatu zuen esan zuenean azpiegitura eta sarea direla beharrezkoak une honetan,
|
euskararen
eta euskararentzako teknologiaren ikerketan dihardutenen arteko lankidetza bilatu behar dela eta corpusak biltzeak eta lantzeak lehentasuna dutela. Ni ere bat nator iritzi horrekin.
|
|
2008
|
|
|
Euskara eta euskal kulturaren garapenerako baliabideak nabarmen hazi dira azken hogeita hamar urteotan. Euskal gizartean sustraitutako eta sendotutako egiturek euskalgintzaren esparru guztia betetzen dute gaur egun, dela
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzarena, dela euskal kulturaren arlo ezberdinena, dela hedabideena.
|
|
2009
|
|
|
Finean, euskarak behar dituelako etxea (telebista, Internet), kalea (gizartea, eskola, kultura, mobilizazioak, prentsa, irratiak) eta jendea (hiztunak, bizitza, plaza, merkatua).
|
Euskaratik
eta euskaraz. Libre.y
|
|
|
Jakintza librearen sasoian, hackintza librea sustatuz. Eta gurean, gainera,
|
euskaratik
eta euskaraz.
|
|
|
|
Euskaratik
eta euskaraz
|
|
|
Lehiaketa eta plaza, kantua eta sorkuntza, belaunaldi bat eta besteak, euskara eta Euskal Herria.
|
Euskaratik
eta euskaraz, herria sortzen jarraitzeko aldarria bota zuen hernaniarrak txapela jantzi osteko bertso gogoangarrian. Gogoan hartu bakarrik ez, ipar bat ere markatzen du Lujanbioren agurrak.
|
|
|
Euskal Herrian eta kulturaren esparruan zeregin ugari dago. Baina bi klabe horiek uztartuta,
|
euskaratik
eta euskaraz, badago non eta zelan lan egin. Hemen ez da ezer berez sortu eta ernaltzen.
|
|
|
Poltsikotik, eta pentsamendutik; lanetik edo jarraipenetik.
|
Euskaratik
eta euskaraz, badago zer sortu, mantendu, eutsi, lagundu, indartu, zabaldu eta garatu. Bertsoa aipatu, baina izan daiteke musika, literatura, moda, zinema, komikigintza, arte plastikoak, ikus entzunezkoak, prentsa, Internet, kirola...
|
|
2010
|
|
|
Horrez gain, politika bezala, euskal nazionalismoak
|
euskarari
eta euskara ikasteari emaniko garrantzia ez dute etorkin horiek partekatzen. Euskarari errespetua eta errekonozimendua diote ondare kultural gisa, baina ia inor ez da ahalegindu euskara ikasten, hura gabe ondo moldatu ahal izan direlako euren bizitzan.
|
|
2011
|
|
|
Kanpotik datorren atzerritarrari deigarria egiten zaio hizkuntzaren inguruan dauden mugimenduen eta ekintzen kopurua. Eguneroko diskurtsoan eta harreman formal zein —bereziki— informaletan
|
euskarari
eta euskararen egoera soziolinguistikoari eskaintzen zaion toki handia ikustea benetan deigarria egiten da. Manifestazioak, pintadak, mugimendu kulturalak, mintegiak, webguneak...
|
|
2012
|
|
|
Eta euskaldunak, horrela, nafar aragoiera erdaraz mintzatzen zen estatu baten menpe egotetik gaztelaniaz mintzatzen zen baten menpe egotera pasatu ziren, eta beste laurehun urte igaro ziren estatuen konfigurazioan agertzen diren berrikuntza zentralistek beste aldarrikapen diskurtso bat sortzera behartu arte. Eta azken mendean ere diskurtso hori dezente moldatu dugu euskaldunok, abizenetetik
|
euskarara
eta euskaratik gaur egun munduan ezagutzen zaigunagatik ezberdintzera: Bizkaiko golkoaren magalean dagoen aglomerazio urbanoan, azken urteotan egon diren autonomia erregimenei esker, egoera sozio-ekonomiko nahikoa ona eratu da, Espainiako errealitate katastrofikoarekin zerikusi gutxi duena, nahiz eta de facto estatu horren antolakuntza politikoaren menpe egon.
|
|
|
Hurrengo hamarkadan, ostera, Euskaldunon Egunkariak lehen orrian agertzen zituen kultura albisteak ETB1eko kultur berrien kopuru bikoitza ziren. Dena den, bi hedabideek hainbat arte diziplina,
|
euskara
eta euskarazko hedabideak titularretan eta lehen orrian azaltzen zituzten. Hala ere, 2000ko hamarkadan ETB1ek ez zuen euskarazko kulturarekiko atxikimendurik agertzen.
|
|
|
Egia da euskara idatziaren lekua zabaldu dela euskarri eta esparru anitzetan... irakurtzeko indarra egiten dutenen kopuruaz zalantza askoz ere handiagoak egon daitezkeelarik, baina! Egia da
|
euskara
eta euskaraz ikastearen arloa hazi dela, ikastolen eta eskola elebidunen ildoetatik. Alabaina, euskarazko irakaskuntza ikaskuntzaren eredu bietako kopuruak bateratzea iruzurrez jokatzea dela argiki erran beharra da, euskara lehentasunezko eredua, murgiltze eredua deitzen duten hori, eta eskola elebidunetakoa parekaezinak baitira euskal hiztunak sortzeko unean.
|
|
2013
|
|
|
Egia da beste hainbaten inguruan idazterik ez dudala izan, esaterako, Frantziako Gobernuak ikastolei egindako mehatxuak, 2014rako instituzioek aurkeztu dituzten aurrekontuak... Akaso, horretarako, Jakin aldizkariak zenbaki osoa utzi liguke; baina egia ere bada Kontseiluak urtero aurkezten duen urtekarian jasotzen direla
|
euskararen
eta euskararen normalizazioaren inguruan gertatutako guztiak. Hartara, artikulu honetako irakurleak badu nora jo informazio gehiago behar izatera.
|
|
2014
|
|
|
ari garenean, ordea, iraupen hutsaz haragoko zerbaitez ari gara: euskara garatzeaz,
|
euskaraz
eta euskaran osasuntsu bizitzeaz, hizkuntzen artean eguneroko bizitzan gerta litekeen alternantzia norberaren hizkuntzaren segurtasunetik jokatzea eta ez galeraren eta ordezkapenaren ezpatak sortzen duen tentsiotik, hizkuntza ekologiak marrazten digun orekan kokatzeaz... Bada aldea iraupen hutsetik bizitzera.
|
|
2015
|
|
|
Jakin 207 martxoa apiriia 2015 eta dominazioaren gramatika, emigrazioa, literatura handia eta txikia,
|
euskara
eta euskara batua eta literaturaren modernizazioa eta amazigeraren problemak modernizatzeko, karlistadak eta Asturiasko iraultza eta 36ko gerra zibila, gerrilla, gerra kimikoa, lekukotza literarioak eta filmak behin eta berriro, islamismoa, sinesmenaren kontraesanak, monoteismoaren kritika, moralaren arazoak. Izen ezagunak eta sekula entzun gabeak nahas mahas, Arana Goiri eta Abdelkrim eta Frantz Fanon, Primo de Rivera, Franco, Franco Afrikan, Franco Asturiasen, Herder eta Hegel eta Pedro Mari Otaño elkarren konpainian, Walter Benjamin eta Zabaleta Leitzako soldadu bertsolaria.
|
|
|
Egunkarian, interes handiena euskararena da, informazioa
|
euskaratik
eta euskaraz planteatzen da, eta horretarako enpresa autonomo bat sortuko da, euskararen mundutik polarizazio horri erantzunez sortu ziren, alegia, politikaren funtzioan sortu ziren. Egunkaria ez, hor interes nagusia euskararena da, informazioa euskaratik eta euskaraz planteatzen da, eta horretarako enpresa autonomo bat sortuko da eta hori euskararen mundutik sortuko da.
|
|
|
Egunkarian, interes handiena euskararena da, informazioa euskaratik eta euskaraz planteatzen da, eta horretarako enpresa autonomo bat sortuko da, euskararen mundutik polarizazio horri erantzunez sortu ziren, alegia, politikaren funtzioan sortu ziren. Egunkaria ez, hor interes nagusia euskararena da, informazioa
|
euskaratik
eta euskaraz planteatzen da, eta horretarako enpresa autonomo bat sortuko da eta hori euskararen mundutik sortuko da. Eta arrakastaren parte handi bat horri zor zaio.
|
|
|
|
Euskara
eta euskararen gaia ez da inoiz izan gizarte maila ahaltsuenen begikoa: estatu hedakorren lana izan da euskararen herria larrutzea eta soiltzea, eta lan horretan inoiz ez zaie falta izan bertako jauntxoen lankidetza leiala.
|
|
2017
|
|
|
Orain geure burua
|
euskaratik
eta euskaraz pentsatzea, esatea, idaztea, egitea tokatzen zaigulakoan nago.
|
|
2018
|
|
|
Donostiako antropologia jardunaldian horri erreferentzia egin zioten hainbatek. Nader Koochaki k estetika elkarrekin dar dar egitea dela aipatu zigun, Mari Luz Estebanek Kantujiran elkarrekin kantatzean komunitatea sortzen dela,
|
euskaratik
eta euskaraz, eta Markel Ormazabalek musikaren bidez nortasun kolektiboari zentzua eman nahi horretan adinak garrantzia duela gogorarazi zuen.
|
|
2020
|
|
|
Galdera horiek aintzat hartuta, hitza bera hartuko dut abiapuntu. Nola pentsatu muga
|
euskaratik
eta euskaraz. Muga frontera denean esaldiak barnebiltzen dituen esanahi desberdinak aztertzearekin bat, marrazten dituen errealitate desberdinak azaleratuz doaz.
|
|
|
Horren frogagarri, oso adibide deigarria ekarri digu Azurmendik: Euskal Elkargo bat Baskische Gesellschaftantolatu da Berlinen, 1886 urtean,
|
euskararen alde
eta euskararen ikerkuntzan interesatua, eta horrek bultzatu du, urte berean, Euskara aldizkaria (Azurmendi 1978b: 109), hain zuzen, Euskal Herrian Julio Urkixok sortutako RIEV baino lehenago (ibid.:
|
|
|
Azurmendik (2017: 20) dioen moduan," pertsonaren aldeko defentsa eta borroka bada, unibertsala" ere badelako, jarrai dezagun xxi. mendeko arazoak eta borrokak
|
euskaratik
eta euskaraz pentsatzen.
|
|
|
Euskaraz pentsatzen duena. Errealitate sozial, ekonomiko, politikoa
|
euskaratik
eta euskarazko interakzioan eraikitzen duena. Azurmendik dioen bezala," nazioa hizkuntzan errekonozitzen da" (Azurmendi 2017:
|
|
2021
|
|
|
Bakarrik horregatik, berez beste diziplinetan estu eta kargaturik sentitzen diren gazteak gogotsu eta ekimenez beteta
|
euskaratik
eta euskaraz pizteagatik, merezi izan du.
|
|
2022
|
|
|
Horren fruitu da esku artean duzun ale hau.
|
Euskaratik
eta euskaraz pentsamendua sortzeko eta elikatzeko Jakinek duen konpromisoak lagundu du erditzen, eta Agora Filosofia Elkartearen eta EHUko zenbait kideren sukalde lanak ernaldu du.
|
|
|
Bestalde, gune eta harreman espazio horietan euskararen presentzia irabazten joateko, erdaretan subsidiarioki noiz egingo den ados daiteke. Harreman askotarikoetan edota gune ez euskaldunetan ere (ETB2, adibidez)
|
euskaraz
eta euskaratik bizitzearen garrantziaz eztabaidatzea, euskarari balio gehigarria aitortzea eta euskarari tokia egitea (azpititulatuta dauden euskarazko elkarrizketa edo elkarrizketa elebidunen bidez) euskararen erabilerarako epe motzeko pausoak izan daitezke, erdaretan izanda ere.
|
|
|
Baina, gutxieneko behar horiek bermatuta badaude edo daudenean, harreman sareak eta bizitzari zentzua bilatzea azpimarratzen dira. Gure kasuan, sustraituta eta eraldaketan dagoen herri, kultura eta lurralde bizia izateko, gakoa da harremanak
|
euskaratik
eta euskaraz eraikitzea eta euskaraz bizitzeari zentzua eta balio erantsia ematea.
|
|
|
Euskaraz eroso bizitzea eta ondo bizitzea bereizezinak direla iradokiko da, horretarako hizkuntzaren eta lurraldearen arteko elkarreraginean arreta jarriz. Ildo horretan, batetik, tokiko hizkuntzan eroso bizitzea garapen ereduaren baldintza gisa jasoko da, eta, bestetik, lurralde bizigarria
|
euskaraz
eta euskaratik eraikitzea zergatik den estrategikoa hausnartuko da.
|
|
|
Badira gure betiko lur hau berritzen duten zerak. Geruzak izeneko proiektua sortu da," gazteen eguneroko kezka eta galderetatik abiatuta,
|
euskaraz
eta euskaratik, feminismoa, soziolinguistika, kultura eta pentsamendua lantzea helburu duen ikus entzunezko sorta". Idazten ari naizen egun honetarako lehen kapitulua soilik dago ikusgarri, eta gazteen arteko hizketagai desira da.
|
|
2023
|
|
|
104). Are kezkagarriagoa dena, testuliburu gehienak itzuliak dira, ez dira
|
euskaraz
eta euskaratik sortuak (ibid.: 105).
|