|
2000
|
|
|
Hala ere, euskararekiko ikerketa gehienak euskaraz egiten dira azkeneko urteetan, eta horrela egingo dira datozen urteetan, espero daitekeen bezala gertatzen badabehintzat. Alde honetatik, aipagarriak dira
|
euskararekiko
eta euskaraz doktoregotesiak egiteko 1992 eta 1993 urteetan Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz PolitikarakoIdazkariak sorturiko bekak, horien laguntzaz zenbait tesi interesgarri egin direlakoeta egiten ari direlako; baina, zoritxarrez, bi urtetan zehar bakarrik iraun zueniniziatiba izan zen hori. Zentzu honetan, paradoxikoa dirudi, Euskal Herriandauden unibertsitate handietan gertatzen denarekin konparatuz gero, UEU barruanbultzatu eta/ edo bideratu direla gaur egunean dauden euskararekiko euskarazegindako zenbait ikerketa, hala nola, lehen aipatutako Txillardegik eta bestebatzuek euskararen erabilerari buruz eginiko ikerketak, edo baita horrenaipagarria den lau urtetik lau urtera euskararen kale erabileraren neurketarenikerketa aurrera eramatea ere (dagoeneko, hiru jasoketa aztertu edo aztertzen aridirelarik).
|
|
2002
|
|
|
Izan zituen, dena den, bilera bat baino gehiago unibertsitatekoagintariekin. Bere lan esparrua Lehen Mailako Hezkuntzara bideratu zuen,
|
euskararen
eta euskarazko hezkuntza bultzatuz. Joan Mari Torraldaik onartzenzuenez, «uste dut(...) eraman duen bideak irakaskuntzaren normalizapeneanfruiturik emango duela»11.
|
|
2003
|
|
|
40 Ikas en helburua «Eskolan
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza helburu duen iniziatiba oro bultzatu sostengatu eta materialki eta moralki (laguntzea)» zen, irakasleei «euskaraz irakasteko ahalen ematekoa». 1972 urtean Ikas berregitaratu egin zen eta kide berri eta gazteak sartu ziren, 1968ko maiatzeko giroan, hezi eta iratzartzen ari zen euskal kultura berriaren partaideak, hain zuzen.
|
|
|
Datu bat ematearren, Jakin aldizkariak bere lehenengo alea unibertsitateari eskaini baldin bazion, 100 zenbaki eta hogei urte pasatu ziren, 1997an berriro gaia jorratu arte. Santamariaren lan esparrua, Eusko Kontseilu Nagusian, eskumen gutxirekin oraindik, Lehen Mailako Hezkuntzara bideratu zen, eta
|
euskararen
eta euskarazko hezkuntza bultzatu ziren. Santamaria izan zen, ia bi urteko negoziazio luze eta korapilotsuaren ostean, eskola publikoetan elebitasuna ezarri zuen dekretua bideratu zuena, 1979ko martxoan ministro kontseiluak onartu arte.
|
|
2009
|
|
|
Horrek, eta hizkuntzaren txikitasunak itzulpen sistemak beste hizkuntza batzuetan bezain garatuak ez izatea ekarri du, urrats garrantzitsuak egin badira ere. Gaur egun
|
euskarara
eta euskaratik egiten diren itzulpen automatikoaren alorreko ekimenik garrantzitsuena Opentrad egitasmoaren inguruan artikulatzen da, hainbat unibertsitateren ekimenez eta kode irekiko teknologietan oinarrituta. Opentrad Espainiar Estatuko hizkuntza ofizialen arteko itzulpen automatikoko egitasmoa da (euskara, gaztelania, katalana eta galegoa), baina euskarari dagokionez behintzat beste hizkuntza batzuetara itzultzeko aukera emango duten sistema automatikoak garatzeko helburuaren barruan sartzen da.
|
|
|
Iparraldeak foruak galtzen ditu eta Behe Pirinioetako parte bihurtzen da. Ez ahaztu, orobat, Iraultzak
|
euskarari
eta euskararen munduari egindako erasoa, patois deklaratuz. 1794ko Espainiaren eta Frantziaren arteko Konbentzio Gerrak ere ez zuen giroa hobetuko.
|
|
2011
|
|
|
Ikastolak kenduta, beste eskola eta ikastetxe pribatuetan irakasleria erdalduna nagusi zen. Premia larriko neurrien txostenaren arabera, «Hemendik 1985era, hortaz, 4.509 irakasleren premian egon gaitezke
|
euskara
eta euskaraz irakasteko» (Beharrizanen Lantaldea, 1979: 34).
|
|
|
Beraz, irakasleria euskalduna prestatzeko bide azkar bakarra, kontratazioarena zen, bai aipatutako irakasgai berrietarako irakasle berriak kontratatuz, bai irakasle plaza bat hutsik geratzean euskaldunei lehentasuna emanez. Guztira, Lantaldeak 32 irakasle berriren kontratazioa planteatzen zuen, ordura arteko monitore bidezko irakaskuntza baztertuz,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren kalitatea ziurtatzeko eta irakasle euskaldunak eta erdaldunak profesionalki parean jartzeko, nahiz eta azken hau ez den txostenean esplizituki esaten.
|
|
|
Euskararako Kabinete Teknikoak nolabait EKTen izena islatzeaz gainera, eginkizunetan ere, aurreko hamarkadan unibertsitateko kultur taldeek egin zutena egiten hasi zen. Izan ere, Kabinetearen hasierako urteen egitekoa unibertsitateko
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren kudeaketa izan zen. Hala ere, aipatu ohi da, Kabinetearen egiteko nagusia unibertsitateko testu, seinale eta inprimakien euskaratzea izan zela (De Pablo eta Rubio, 2006:
|
|
|
Erakunde horiek 80ko hamarkadako unibertsitate mailako euskarazko produkzioaren ia% 70 ekoitzi zuten. Beraz,
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren lehen sarrera unibertsitatean bibliografiaren aldetik sustatu zutenak aipatutako unibertsitatetik kanpoko erakundeak izan ziren, eta bereziki UEU. Aipagarria da aurreko hamarkadan berpiztutako Eusko Ikaskuntza 80ko hamarkadan ez zuela ez libururik ez itzulpenik argitaratu euskaraz.
|
|
|
... euskara bitarteko dutela irakaskuntzara iristen diren belaunaldiek agerian jarri baitute irakaskuntza ertainetan eta unibertsitatean bibliografi oinegiturak daukan ahulezia eta asistematikotasuna. Kantitatez eta kalitatez egin den ahalegin nabaria gorabehera, urte luzeetan
|
euskara
eta euskaraz ikasten jardun ondoren, gure gazteak beren kultur hedabideak ia bertan behera uztera edo izugarri murriztera beharturik aurkitu izan dira, gaztelaniazko edo frantsesezko bibliografi eskaintzara jo behar izan dutelako... (Mendiguren, 1994:
|
|
|
Hala ere, aipatu behar da, egitura eta irakaskuntza unibertsitaterioaren kontsolidazioarekin Euskal Herrian, eta bereziki UPV/EHUren finkatzearekin, unibertsitatetik kanpo kokatutako goi mailako euskal kulturgintza modu askotara aberastu dela. Unibertsitatean
|
euskara
eta euskarazko irakaskuntza zabaldu den neurrian, normalizazio aukera errealak eskaini dizkio goi mailako euskarazko jardunari: aditu euskaldunen eskaria artikulatuz unibertsitatean irakasle edo ikertzaile gisa aritzeko, ikasturtero ehunka unibertsitario euskaldun formatuz, unibertsitatetik kanpo sortutako arloz arloko diskurtsoak bertatik zabalduz, goi mailako euskarazko produkzioa normalizatuz, eta abar.
|
|
|
Mikel Aizpuruk eta Roldan Jimenok aipatzen dutenez, Santamaria Hezkuntzakontseilari bihurtu zenean, unibertsitatea ez zegoen bere eskumenen artean. Bere esparrua Lehen Mailako Hezkuntza izan zen eta bertan
|
euskararen
eta euskarazko hezkuntza bultzatzen saiatu zen. «Izan zituen, dena den, bilera bat baino gehiago unibertsitateko agintariekin» (Aizpuru eta Roldan, 2002:
|
|
|
Kabinetearen egitekoa unibertsitateko
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzaren kudeaketa izan zen (ordura arte EKTek egindakoa).
|
|
|
Euskal Herriko goi mailako hezkuntza zentroen mapa gainetik irudikatuko dugu229, paisaia unibertsitario horretan
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntza zertan zen argitzeko. Beraz, atal honetan lehenik Euskal Herriko unibertsitateen sorrera eta bilakaera aipatuko dugu, ondoren unibertsitatean euskarak zein toki zuen argitzeko, hau da, euskarazko lehen tesi eta tesinak noiz eta non aurkeztu ziren, Euskal Filologia noiz ezarri zen, EKT/ EKMek zer nolako ekintzak antolatzen zituzten unibertsitateetan eta abar.
|
|
|
2000 urtean euskal unibertsitaterik egon ez arren, eta seguru aski Urrestarazuk imajinatzen ez zuen bidetik, euskara unibertsitatean zen. Dena den,
|
euskarazko
eta euskararen irakaskuntza unibertsitatean txertatzeko lehen saioak hamarkada batzuk arinago eman zirelako, 70eko hamarkadan alegia, heldu zen euskara unibertsitatera.
|
|
2012
|
|
|
Hurrengo hamarkadan, ostera, Euskaldunon Egunkariak lehen orrian agertzen zituen kultura albisteak ETB1eko kultur berrien kopuru bikoitza ziren. Dena den, bi hedabideek hainbat arte diziplina,
|
euskara
eta euskarazko hedabideak titularretan eta lehen orrian azaltzen zituzten. Hala ere, 2000ko hamarkadan ETB1ek ez zuen euskarazko kulturarekiko atxikimendurik agertzen.
|
|
2014
|
|
|
Aferesiarekin batera, aferesirik gabeko formak erabiltzen dira Goizuetan (Zubiri eta Perurena, 1998: 33), forma osoak, erdialdeko
|
euskaran
eta euskara batuan agertzen direnak. Ikerketahonetan, Goizuetako hizkeraren ezaugarri berezitzat aferesidun hitzak hartuko ditugu.Maiztasun handikoak izateagatik, zazpi aditz hauek aukeratu ditugu azterketarako: ekarri/ karri, eman/ man, esan/ san, etorri/ torri, ibili/ bili, ikusi/ kusi, izan/ zan.Aferesia izan dezaketen hizkuntza aldagai gehiago ez ditugu aintzat hartu.
|
|
|
Goizuetarrek kausazko esaldietan, beste morfema batzuez gain (bait, eta), ko (t) z eta ko erabiltzen dituzte. ko (t) z nafarreran eta Ipar Euskal Herrian ereerabiltzen da eta ko erdialdeko
|
euskaran
eta euskara batuan, besteak beste. Badirudigaur egun joera dela mendebalderagoko ezaugarriek ekialdekoak ordezkatzea, eta ko (t) z hartu dugu Goizuetako hizkeraren ezaugarritzat (Zubiri eta Perurena, 1998: 164), oinarri dialektaleko ezaugarria delako, alegia, zaharrenek erabiltzen dutena.Gazteek ko (t) z oso gutxitan erabiltzen dutela uste dugu eta, beraz, Goizuetanordezkatzea arrunt aurreratua dagoela.
|
|
|
Jakin aditza ezezko eta galderazko perpausetan iki erroarekin agertzen daGoizuetako hizkeran (eztikit). Erdialdeko
|
euskaran
eta euskara batuan aki erroada erabiltzen dena (ez dakit). Goizuetako aldaeratzat jo ditugu eztikit adizkiarensailekoak, horiek direlako adinekoek nahiz gazteek gehien erabiltzen dituztenak.Egoera formalagoetan gazteek erro hori ez erabiltzeko joera izan dezaketela ustedugu, hizkera formalaren eragin handiagoa dutelako.
|
|
2017
|
|
|
In B. Fernandez, P. Albizu & R. Etxepare (arg.)
|
Euskara
eta euskarak: aldakortasun sintaktikoa aztergai, ASJU Geh, 52, Bilbo, 85
|