|
2000
|
|
|
Ildo horri jarraituz, Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegien egoera orokorra aipatu behar da.
|
Esan
dezakegu Euskal Autonomia Erkidegoan, 3.000 biztanletik gorako udalerri guztietan liburutegi zerbitzuak eskaintzen direla, 7/ 1990 Legearen 85 atalean adierazitakoari jarraituz. Horrez gain, 3.000 biztanletik beherako udalerrien% 74k ere liburutegi zerbitzuak ditu.
|
|
2002
|
|
|
|
Esan
dezakegu Euskal Herriko trenbidearen eraikuntza Madril eta Parislotzeko asmo logikoaz eginiko linea handi baten ondorioz gertatu zela, eta geroproiektu partzial osagarri batzuek ordura arte bete gabeko beharrizan batzukbetetzeko eginkizuna izan zutela.
|
|
|
Oro har,
|
esan
dezakegu Euskal Autonomia Erkidegoak itunduak dituela sarrera fiskal guztien %62 Sarrera ez itundu nagusiak Gizarte Segurantzari egindakoekarpenak dira (guztien %90) (Zubiri, 2000: 43).
|
|
|
Datuak bana bana biltzen ibili ondoren,
|
esan
dezakegu Euskal Herriko unibertsitate eta unibertsitate gune guztien artean 204 titulazio eskaintzen dituztela etakredituen kopuru osoa 48.635ekoa dela, zenbaketa horretan irakasgai derrigorrezkoak, enborrezkoak, hautazkoak, hautaketa librekoak eta bereziak sartuz.
|
|
2004
|
|
|
Adibidez,
|
esan
nezake euskal kultura sekula baino sendoago dagoela: euskal liburugintza inoiz baino aberatsago dabilela, euskal idazleen nazioarteratzea lehen ez bezalakoa dela, musika panoraman estiloen eta belaunaldien aniztasun txalogarria ikusten dugula, teatroan publiko gero eta ohituagoa eta talde gero eta profesionalagoak dauzkagula, beren produkzioak gure mugetatik kanpo ere erakusten dituztenak; zineman ere zuzendari, aktore eta teknikari trebe mordoa, han eta hemen lanean...
|
|
2005
|
|
|
Esate baterako, Konbentziorako Kongresuaren ordezkariak izendatu behar zirenean guk CiUko Ignasi Guardans proposatu genuen, baina gure eskaria ez zen aurrera atera. Orduan, guk
|
esan
genezakeen Euskal Herria ez dagoela ordezkatua, baina PSOEk eta PPk esango lukete baietz, gurekin baino hobeto gainera, beraiek beren taldeetako euskal herritarrak proposatu izan dituztelako eta horiek Euskal Herriko ordezkariak direlako.
|
|
|
Gutxi asko,
|
esan
dezakegu Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioak hasiera batean aurreikusten zuen euskal curriculumaren beharrizanaren aldarrikapenarekin bat egin dutela Sortzen Ikasbatuazek, Kristau Eskolak eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak.
|
|
2007
|
|
|
Ez dago neurketa zehatzik, baina beldurrik gabe
|
esan
dezakegu euskal kostaldeko herri eta eskualdeak kapital sozial altuko lekuak direla, daukaten elkarte kopuru, parte hartze politiko eta gizarte zibilaren hedapen mailari erreparatzen baldin badiogu. Gainera, leialtasun sare informal horiek bereziki indartsuak dira arrantza eta kaien inguruan sortzen den giroan:
|
|
2008
|
|
|
Hots,
|
esan
dezakegu Euskal Kultur Erakundean esperimentatu direla geroztik Lurralde antolaketaren legeek (Pasqua 1982, Voynet 1999) finkatu dituzten 3 printzipioak: lehenik eta behin, herria (le pays) dela garapenaren iturburua elkar lotzen baititu historiaren jarraipena, ekonomiaren azpiegitura eta nortasun kulturala.
|
|
|
ETB1 eta Euskadi Gaztea kontsumitzen dituztenen artean, berriz, hamarretik sei eta zazpi artean dira. Baldin eta norbanako bat hizkuntza erkidego baten nukleoan edo zenbagarren zirkulu kontzentrikoan dagoen definitzeko lehen hizkuntza zein den kontuan hartzen badugu,
|
esan
genezake euskal hedabideak batik bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
|
Esan
genezake euskal hedabideak batik bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
Honenbestez
|
esan
genezake euskal hedabideak gehiago iristen direla ikasketa maila handiagoa dutenengana baina hedabide mota bakoitzaren araberako ezberdintasunak daudela. Telebista errazago iristen da edozein ikasketa maila daukatenengana.
|
|
|
izan euskalduna, espainiarra/ frantsesa edo biak. Beraz,
|
esan
dezakegu euskal gizartearen bizikidetzarako ereduaren ezaugarria, gaur egun, euskalduntasunarekiko dagoen identifikazio maila handia dela; identifikazio hori, gutxienez, hiru kultura identitatek osatutako sentimendua da eta sentimendu horiek intentsitate desberdinekoak dira, nahiz eta gehienek eta zeharka, batez ere autodeterminazioaren aldeko identitate etnokulturalekin eta politikoekin lotura h...
|
|
2009
|
|
|
Xisteran untxiren bat izatekotan, ateratzeko eskatu zion Zapaterori.
|
Esan
dezala euskal gizarteak erabakitzen duena errespetatzeko prest dagoen ala ez.
|
|
|
Euskal herrian milaka laguni ukatzen zaie bozkatzeko eskubidea. Guzti honetaz gain gaur
|
esan
dezakegu Euskal Herrian hauteskundeetara aurkeztu nahi izateak polizia operazio eta espetxea dakarrela ordainetan. Zein demokrazia eredu da hau?
|
|
|
Hemendik guztitik, argi
|
esan
dezakegu euskal aldea, batetik, eta Espainiakoa eta Frantziakoa, bestetik, aurrez aurre jarri dituen hainbat gatazka izan dela gurean historikoki, baina ezin baiezta dezakegu, ordea, gatazka horiek beti logika nazional iraunkor bati erantzun diotenik. XVII. mendetik XIX. mendea arteko gizarte matxinadak Europan bizi zen ondoez zikloan koka daitezke.
|
|
|
Nik ere, laurogeita hamar urte geroago, gauza bera
|
esan
diezaioket euskal gizarteari: ez begiratzeko horrenbeste emaileari, pertsonari, ezpada erakundeari, eta, so egiteko, bereziki, euskararen aldeko mezua eman eta ematen duen erakunde horri.
|
|
2010
|
|
|
Euskal hizkuntza aberri bat da, erlijio bat esan dut nik ia.
|
Esan
iezaiozu euskal hitz bat baserritar bati mendian; hitz hori baino lehenago, kasik ez zinen gizakia ere berarentzat; orain bere anaia zara. Espainol hizkuntza arrotza da hemen, frantses hizkuntza bezala.
|
|
2011
|
|
|
Aztarna garrantzitsua topatu berri zuten, baina albistea eman aurretik egin beharreko azterketa eta pasatu beharreko froga guztiak pasatu behar ziren. Horiek guztiak eginda, orain bai, Alvaro Arrizabalak argi eta garbi
|
esan
dezake Euskal Herrian bizi izan zen azken tximuaren arrastoa topatu dutela. Ameriketako Estatu Batuetako Journal of Human Evolution aldizkari ospetsua izan da Arrasateko aurkikuntzaren berri eman duena.
|
|
|
Chillida, Oteiza, Basterretxea eta Zumetak monopolizatutako irudi publikoan ez dago beste inorentzako lekurik. Laburbiltzeko,
|
esan
dezagun Euskal Herriko eta Espainiako artistarik inportanteenetarikoak direla, haietako zenbait, gainera, mundu mailan ezagunak.
|
|
2012
|
|
|
Nahiz gure mugen barruan ez egon, gureak balira bezala sentitzen ditugu. Gogoratu naiz aurten bostehun urte egingo direla Gaztelako Erresumak Nafarroakoa menderatu zuela, eta, beste alderdi batetik begiratuta,
|
esan
dezaket euskal herritarrok Pirinioak konkistatu ditugula. Bide batez, Tourrean dauden euskaldun txirrindulari guztien partez eskerrik beroenak eman nahi nizkieke hara hurbiltzen diren euskaldun guztiei.
|
|
|
Eta bestelako kontua da, Katalunian adibidez, nazio katalana egoteaz gain, nazioespainola ere badelako; izan ere, nahikoa da biztanleen zati batek, handia zein txikiaizan, haren parte dela uste izatea, eta azken horiek etnikoki besteak bezain katalanakdiren gorabehera. Gauza bera
|
esan
genezake Euskal Herriarena, edo beste lurraldebatzuena.
|
|
|
...akatsak akats, onura asko aurkitzenzaizkio, eta horien artean garrantzitsuenetako bat da hezkuntza sistemarenardurapean dagoela etorkizuneko herritarrak egitea, hots, herritartasuna transmititzeagogoeta arrazionalaren eta sentimenduen bidez. Urratsez urrats zehazten joanbeharko dugu zein den biderik eraginkorrena helburu horretara heltzeko eta zelakotarteko egoerak sor daitezkeen, baina, gaurdanik
|
esan
genezake euskal herritarrakegitea dela Euskal Herriko hezkuntza sistemak izan behar duen helburu nagusietakobat. Horrek esan nahi du gure ume eta nerabeengan gure herriaren egituraketapolitikoarekiko leialtasuna eta euskal nazioarekiko maitasuna landu behar direla.
|
|
|
Oro har,
|
esan
genezake Euskal Herria Europako herri aberatsen antzekotxoadela aztertu ditugun zenbaki eta parametro horien argitan, behintzat.
|
|
2014
|
|
|
Gure Historiari arreta pixka batez so eginez gero, ongi
|
esan
genezake euskal letrak aurreratu ahala, parean, euskaldunon elkarrekiko sentimenduak ere mamigaratzen aritu direla, eta, ho rrexekin batera, gure hizkuntzaren batasuna ere egituratu dela. Hasierako euskal autoreek beren lanak idaztean, aurreko ere durik ezagatik, nahitaez beren inguruko eta euskalkiko hiztunak zeuzkaten gogoan, eta haiei ulertarazteko testuak prestatzen zi tuzten, hau da, belarriz jasoriko berba eta esaerekin, urruneko hitz, esaldi eta sintaxi era ezberdinak erabiltzeke.
|
|
2015
|
|
|
Baina subjektibitateak intepretazioen aniztasunera garamatza eta, era horretara, hobeto eta arrazoituago atzeman dezakegu errealitatea. Horrela ulertuta, eta gaia Euskal Herrira ekarrita,
|
esan
dezakegu euskal nazioa ez dela izaki bizia euskara, adibidez, bizirik dagoelako, baizik eta euskal herritarrek euskara bizirik egoteari berebiziko garrantzia eman diotelako eta, sentimendu landu horretatik, bat izatearen kontzientzia hartu delako.
|
|
|
Izenordainetan, era berean, neuk, heuk, zeuk gisakoak erabili ohi dira.
|
Esan
dezadan Euskal Herriko beste alderdi batzuetan ere badela joera hori. Urdiainen, esate baterako, arek/ arrek, hark?, arretati (eta artati), hartatik?, nok, nork?, zek, zerk?, zetaz, zertaz??
|
|
|
Eskualdez eskualde gorabeherak izan arren, ezin uka, beraz, sasoi hartan euskararen aldeko giroa eta dinamika izan bazirela. Datu hotzetara etorrita, berriz,
|
esan
dezagun Euskal Herriko errealitate soziolinguistikoari buruzko datu asko plazaratu zirela Gara jaio eta hilabete gutxira. IV, adibidez, Euskal Herriko II. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu zuten, lurraldeka banaturik.
|
|
|
Horren arabera, mundua egituratzeko operazio nagusia" bat (uz) kontatzea" da. Badiouri jarraikiz,
|
esan
genezake euskal Zeraren operatibo ontologiko nagusia Zazpiak Bat izan dela, baina euskara (euskalduna, euskal herria, euskal. „) da aurretiaz izan zitekeen askotariko eragabea batze eta bat kontatzearen benetako izena.
|
|
2016
|
|
|
Baldin eta norbanako bat hizkuntza erkidego baten nukleoan edo zenbatgarren zirkulu kontzentrikoan dagoen definitzeko lehen hizkuntza zein den kontuan hartzen badugu,
|
esan
genezake euskal hedabideak batik bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
Euskal kulturari dagokionez, eztabaida zabala egin liteke ‘euskal’ eta ‘kultura’ hitzen harira; baina, laburbilduz,
|
esan
dezagun euskal kulturaren ekosistema horretan kokatzen garelako garela euskal kultura. Horrek identitate kontu bati erantzuten dio gehienbat:
|
|
2017
|
|
|
Euskararen gramatika tradizioa hainbat kontutan ez da oso hurbil ibili beste hizkuntzekiko parekatze horretatik. Hala ere, flexio morfologiari begira jartzen garela,
|
esan
dezakegu euskal aditz jokatua ederki parekatua dagoela munduko beste hizkuntzekin: ederki antzeman eta deskribatuta daude izenetan, hau da, gehienetan argumentu funtzioa betetzen duten gramatika kategoria horretako kideetan azaltzen diren funtzio kategoriek edota kategoria funtzionalek, hau da, kasu markek eta zenbaki markek aditzean bertan duten isla edota komunztadura klitikoak.
|
|
|
|
Esan
dezakegu euskal hedabideen sistemak komunikabide nagusiak sektore guztietan dituela, eta horrekin ondoriozta daiteke gutxieneko egitura osoa mantentzen duela, nahiz eta aniztasuna edo ikuspegi desberdina ezin bermatu sektore bakoitzaren barrenean.
|
|
2018
|
|
|
" Ba ez baduzu nahi, ez etorri". Eta gero egia da, gu ez garela egiten ari jazz live, baina gauza bera
|
esan
dezaket Euskal Herriko rock talde onena ikusi eta gero," atzo Herbie Hancock ikusi nuen eta konparatzen hasita hau kaka bat da"; baina ez da beharrezkoa. Purista eta guai izan nahi baduzu, beti joan zaitezke pauso bat urrunago eta ez inon gelditu.
|
|
2020
|
|
|
Komunikabideen (tradizionalen zein berrien) kontsumoa asko igo da pandemiaren krisiaren une gorenetan, inoiz ez bezalako mailetara iritsiz. Datu arin batzuk ematearren,
|
esan
dezagun Euskal Autonomi Erkidegoan (Nafarroa Garaiko eta Ipar Euskal Herriko datu zehatzik ez dago) telebista tradizionalaren kontsumoak% 40ko igoera izan zuela martxoaren bigarren hamabostaldian, eta ekainaren erdira arte ez da hurbildu krisiaren aurreko mailetara (Kantar Media). Sareko komunikabideen kontsumoak, bestalde, %50 baino gehiago egin zuen gora martxoan, eta maiatzean oraindik antzeko mailetan zebilen (OJD).
|
|
2021
|
|
|
Nolabait,
|
esan
dezakegu euskal itzulpen eremuaren bilakabideak eragina izan duela ez soilik itzulpen praktikan eta diskurtsoan, haien jarduna eta hitzak ere eraldatu egin baitira azken 30 urteotan. Atxagak egiten duen aipamen hau hemen azaltzen ari garen bilakabidearen isla dela esan dezakegu:
|
|
|
2013an itzulpen habitusa aztertzeko hamasei idazle garaikideri pasarazi genien galdetegian oinarrituta,
|
esan
dezakegu euskal idazle garaikideentzat oso gertuko errealitatea dela literatur itzulpena, are gehiago gizarte eleanitz bateko kide diren aldetik (Ibarluzea, 2015). Futzionatzeko modu bat dela ere
|
|
|
Barne eremuaren egitura hori guztiori eta pilatutako kapitala, baina, ez da bera eragin esparru guztietan.
|
Esan
dezakegu euskal literatura itzuliaren barne eremuak indar sare ahulagoak dituela Ipar Euskal Herrian: gutxiago dira itzultzaileak eta itzulpenak, eta urriagoa da itzulpenen irismena.
|
|
|
Fikzioan itzultzaileak ageri dituzten sei kontakizun dira bigarren milurtekoan agertutakoak; bada,
|
esan
dezakegu euskal itzulpen eremua eta literatura itzuliaren barne eremua egonkortzen ari diren garaian bikoiztu egiten direla fikziozko itzultzaileen agerpenak, edota itzulpenaren errepresentazioa hazten ari dela denborak aurrera egin ahala eta euskal literatura itzuliak osatzen duen barne eremua definitzen ari den heinean, eta, era berean, esan dezakegu itzulpena eta literatura bera definitzeko ed... Eremuen edo barne eremuen mugetan gertatu ohi diren borroka edo tentsioen isla da hori, nolabait.
|
|
|
Ez diazadala hori galdetu niri, bada naiz ignorantea... (Irazusta);[...] eta orain ere hauxe bera
|
esan
dezakegu Euskal Herrienzat; bada Jainkoaren hitzaren ogia txikitu bageaz... hiltzen daude asko eta asko (Larramendi);[...] ezagutu nuen hau ere niri Loiolan eragiteko izandu zela aldi artan Jaungoikoak ni hara bidaltzea; bada hara ni joan ez banintz, ez nuen[...] libururik eginen (Mendiburu); Bitzuek uts egiten dute. Bada ez olgeeta guztiak dira onak, ez guztiak dira txarrak edo bekatuzkuak (Frai Bartolome).
|
|
|
Oro har,
|
esan
dezakegu euskal aktibista gazteen artean aztertutako gazte praktika politikoak berrikuntza sozialeko laborategiak direla, eta gazteok esparru politikoaren ertzetatik lehiatzen direla indarrean dauden herritartasun moduak zabaltzeko edo modu horien ordez beste aukera batzuk sortzeko. xx. mendeko herritartasunaren forma nagusia estatuaren arabera eratu zen, eta, gaur egun ere, herritartasun eredu h... Jarraibide horren ondoan edo jarraibide horren aurka, gazteen parte hartze aktibistak partaidetza dibertsifikaziorako bideak ireki ditu, bizitza formula alternatiboen eta eredu soziopolitiko berrien bitartez etengabeko esperimentazioak eginda eta, besteak beste, politika bizitza sozial eta pertsonalera lekuz aldatuta.
|
|
|
Inondik inora iraganak determinaturiko zer edo zer aldagaitz eta betiereko, herri bakoitzak bere sormena baitauka —ez baitago, Azurmendik dioen bezala, grekoa izan beharrik zoriontsu eta sortzaile izateko. Zentzu horretan,
|
esan
genezake Euskal Herriak ere baduela sortzaile izateko gaitasuna, herria den heinean, folklorea eta aiurria duen neurrian. Alabaina, ezer berria sortu ezinik dabil aspaldi.
|
|
2022
|
|
|
Baina, orduan, zergatik ez (ei) da akordioan murgiltzea aipatu ere egiten? Gauza bera
|
esan
genezake euskal curriculumaren eta marko arautzaileen defentsaren inguruan ere.
|
|
|
Gazte belaunaldia, batez ere, oso era naturalean ulertzera heldu da gure proposamena, eta orain, nolabait, badakite zer entzutera eta ikustera etortzen diren.
|
Esan
dezakegu Euskal Herria gure izaera eta horrek guztiak biltzen duena nolakoa den jakitera heldu dela. Azken finean, hedapen bat egon da, eta jendea ohartu da horretaz:
|
|
2023
|
|
|
Berriki, unibertsitate ikasketak egiten ari diren emakumeentzako formakuntzak eskaintzen ditugu gerta daitekeen indarkeriaz ikas dezaten. Kontzientzia feminista handiko emakume gazteekin lan egiteko aukera dugu, eta
|
esan
dezakegu Euskal Herrian emakume feminista kontzientziatu eta formatuak ez direla falta, zorionez.
|
|
|
Euskararekin bezala
|
esan
genezake euskal kultura zer den zehaztea ez dela auzi" zientifikoa" baizik eta diskurtsiboa eta ideologikoa. Kristalezko sabaiaz ere aritu izan gara orain baino lehen (Goikoetxea 2013).
|
|
|
Gai honetan ere diskurtso hegemonikoari, zeina estatuaren politika publikoek definitzen duten, ezikusia egiten diogu. Euskararekin bezala
|
esan
genezake euskal kultura zer den zehaztea ez dela auzi" zientifikoa" baizik eta diskurtsiboa eta ideologikoa. Kristalezko sabaiaz ere aritu izan gara orain baino lehen (Goikoetxea 2013).
|
|
|
Izan ere, gertakizun orok denbora zatitu eta aurreko bat eta ondorengo bat markatzen ditu gertatzen diren eremu bakoitzean. Horregatik
|
esan
dezakegu Euskal Herrian Irulegi aurreko bat eta ondorengo bat dagoela, eta egongo dela.
|
|
|
«Pobrezia, demagun.
|
Esan
dezakegu Euskal Herrian zenbat pobre dauden. Baina pobre izatea zer da?
|