|
2008
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen ere, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu zuenaren bitartez. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen
|
eragin
zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Oteiza ere talde horretan koka dezakegu dudarik gabe. Beraien jardueran ezberdintasun nabarmenak izan arren, artista horien guztien lehen artelanek mundu mitikoen
|
eragin
zuzena daukate. Beren hizkuntza plastikoa garatzen joan ziren heinean, aldiz, mundu mitiko hau alderatu eta artelan abstraktuak egiten hasi ziren.
|
|
|
Hizkuntza horretako probetan oso modu apalean adierazi dute asmo komunikatiboa. Horrela, zailtasun handiak dituzte ikasleek, deskribatuz nahiz kontatuz, hartzaileari informazioa emateko eta hartzailea
|
eragiteko
.
|
|
|
Argazkia gaizki interpretatu izanak (IDAZ 1), argudiozko eskutitzak duen helburua ez adierazteak (IDAZ 2 eta 3) edota deitzaile jasotzaileekin loturiko akatsek (IDAZ 4) koherentziarekin dute zerikusia, testuinguruak ezarritako beharrizanak baitituzte muinean. Informazioa ematean aurrekariak ez azaltzea, adibidez, argudiozko eskutitzetan (IDAZ 2 eta 3),
|
eragiteko
testuan funtsezkoa den informazioa ez ematea, eta argazkia deskribatzean ziurtasun eza adierazten duten hipotesi moduko baieztapenak egitea, kohesioarekin lotzen ditugu, testua eraikitzeko aukeratu den edukiarekin baitute zerikusia. Hirugarrenik, testuen ilokuziozko indarra erabat itzaltzen duten akats linguistiko zein diskurtsiboak (IDAZ 2, MINTZA 4, IDAZ 4) aurkitu ditugu.
|
|
|
Hirugarrenik, testuen ilokuziozko indarra erabat itzaltzen duten akats linguistiko zein diskurtsiboak (IDAZ 2, MINTZA 4, IDAZ 4) aurkitu ditugu. Horiek, jakina, zuzentasunean
|
eragiten
dute.
|
|
|
Ingelesez, oro har, aditza sinple bezain errepikakorra da. Aipagarriak dira narrazioan past tense aditzak emateko ikasleek dituzten zailtasunak eta baita
|
eragiteko
testuetan espero genituen baldintzazko eta aginterazko formen urritasuna ere.
|
|
|
Lehen hizkuntzak hizkuntza gaitasunean
|
eragiten
du soilik. Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean.
|
|
|
Zalantzarik gabe emaitza horiek ikasgelako pedagogiarekin lotuta daude. Ikasleen komunikazio gaitasuna garatzeko beharrezkoa da ikasgelan diskurtsoan
|
eragiten
duten estrategia, abildade nahiz ezagupenak lantzea. Gaitasun komunikatiboaren osagai ezberdinei berariazko lekua eskaini behar zaie ikasgelan:
|
|
|
Testu honen helburua ez da aniztasun horrek
|
eragindako
nahasketa maila konponduko lukeen parte hartzearen definizio unibertsal bat ematea, baizik eta esanahi, praktika eta helburu desberdinek irudikatzen duten errealitate konplexu horren barruan kokatzeko irizpideak eskaintzea. Lan horretan hasteko, ordea, gure ikerketaren objektu den fenomenoaren definizio bat ematea erabilgarria izan daiteke, eta, bide batez, bilatzen den garapeneko parte hartze eraldatzailearen eredu horretatik gertu kokatzen den definizio bat erakusten dugu orain:
|
|
|
Prozesu bat da zeinean garapen proiektu, programa edo politika batean bidezko interesak dituzten komunitateak edo sektore sozialak, aurretiaz bazterturikoak bereziki? inplikatuta dauden ekimen horietan
|
eragiteko
erabakiak hartzeko edo baliabideak kudeatzeko, nor bere garapen propioaren aktore bihurtuta (Perez de Armiño, 2000).
|
|
|
Emandako definizioan, jada, analisirako elementu eta informazio asko pilatzen zaizkigu, baina testuaren kapitulu honi izena ematen dion anbiguotasuna zer den errazago azaltzeko, horietariko hiru baino ez ditugu oinarritzat hartuko: ?
|
eragitea
–,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?. Hiru kontzeptuok prozesu batean ekitearen seinale dira, baina ez dute pauso horien noranzkorik azaltzen.
|
|
|
Zentzu horretan, eraldaketarako klabea ez da zenbat alditan dagoen erabakitzeko aukera, baizik eta biztanleek euren parte hartzea definitzeko bitartekoak izatea ala ez (Kaufman, 1997). Ibilbide horretan lagundu ahal duten erreferente normatibo ugari aipa badaitezke ere, kasu honetan garapen lankidetzarako izan dezaketen
|
eragin
eta onarpen orokortua dela eta, giza garapenaren eta garapen jasangarriaren teoriak jarriko ditugu gidari, hori bai, horiek ere zabalegiak direnez batzuetan, enpoderamendua ahalbidetzen duten neurri eta mugekin hartuta.
|
|
|
Definizioan parte hartzearen garrantzia zuzenean antzematen ez bada ere, garapen jasangarriaren inguruko nazioarteko hitzarmen askotan arreta eskaintzen zaio, bereziki ingurumenaren babesa inplikatzen duten helburuak lortzeko estrategiak inplementatzeko garrantzitsua delako hainbat puntu kritikotan pertsona eta talde ororen inplikazioa. Batetik ingurumenaren jasangarritasunak exijitzen dituen eraldaketengatik dator kezka, zeren egungo eredu nagusitik eredu jasangarri batera iragateak eraldaketa ekonomiko, politiko instituzional eta kultural handiak
|
eragingo
bailituzke eta, beraz, bide hori, botere publikoen eta gizartearen interes anitzen arteko birdoiketa etengabea eta ikasketa prozesu jarraitua izango litzateke, zeina aktore ezberdinen parte hartzearen bidez gauzatu ezean, ezinezkoa litzatekeen (Font eta Subirats, 2001). Bestetik, ildo beretik baina egiturazko taldeen arteko harremanetan bainoago jarrera mikroetan zentraturik, Olaizola eta Álvarez-ek (2003) diote ezen mundu jasangarri batek egungo eredu nagusian kokatzen den pertsona bakoitzaren aldaketa eskatzen duela, ostera produkzio eta kontsumo ereduak alda daitezen; horrek balio aldaketa dakar eta, beraz, herritarren inplikazioa eta parte hartzea premiazkoa da bizitza ereduak aldatu ahal izateko.
|
|
|
Kasu horretan, parte hartzaileak eraginkortasuna lortzeko bitartekoak dira, baina beraiek programa publikoaren zerbitzu horren onuraren truke egiten dute. Maila ordezkatzailean, instituzioek, beren ekimenen eraginkortasuna ez ezik, behin sostengu publikoa kenduta, programa konkretu baten iraunkortasuna ere bilatzen dute, eta parte hartzaileek programa horien atal gehienetan
|
eragitea
eta horien burutze prozesuen gainbegiraketa bilatzen dute. Azkenik, maila eraldatzailean enpoderamendua bilatzen da bi aldetatik, bien arteko lan sinergia bat gertatzen delarik.
|
|
|
Azkenik, espazioez hitz egiten badugu, eskalarekin loturiko kontuak ere aipa ditzakegu. Hau da, ea parte hartzeko espazioa maila lokalean, nazionalean edo internazionalean kokaturik dagoen, eta horren arabera gai batzuetan
|
eragin
daitekeen ala ez. Ezer gutxirako balio izango du tokiko mailan parte hartu ahal izateak, goragoko eskala batean hartutako erabakiak benetan badira erabakigarriak izango direnak.
|
|
|
Parte hartze esanguratsua bilatzen badugu, bistakoa da bertan hartzen diren erabakien edukiak gizarte gailentasuna izan behar duela eta biztanleengan eragina duten gaiek izan behar dutela euren interesa pizteko. Prozesu parte hartzaile bat modu hobezin batean diseinatua izan dena, irekia, justua eta barneratzailea dena, balio gutxikoa izango litzateke baldin eta bertotik eratortzen diren ekintzak
|
eragin
sozial txikikoak balira. Are gehiago, parte hartzen duten pertsonek ikusten badute euren lan bikainak ez duela ezertarako balio, edo sentitzen badute txikikeria bat erabakitzeko zela, euren konpromisoa hurrengo prozesuetan arriskuan jartzen da.
|
|
|
Ildo berean, Brett ek (2003) dio ezen parte hartzeak gehienetan huts egiten duela ekintza kolektiboa edo elkarlana zaila deneko testuinguruetan, eta, ondorioz, bakarrik arrakastatsua izango dela, inplikazio zuzenaz gain, kontu emate on bat bilatzen duten akordio instituzionalen bitartez
|
eragiten
denean. Akordio horiek aldakorrak izan daitezke eskaintzen den zerbitzuaren baldintza teknikoen arabera, edota gizarte baten giza kapital eta kapital sozialaren arabera.
|
|
|
Hedatuaz eta zabalduaz, indarra gal dezakete: zenbat eta arrakasta handiagoa izen hautaketetan, orduan eta inpaktu gutxiago
|
eragingo
eta orduan eta urrunago egongo dira jatorrizko erreferentzia eta zentzuetatik. Horrela bada, Belisana Diana bezain arrunta bilaka daiteke.
|
|
|
Zeintzuk dira seme alaben izenak hautatzeari
|
eragiten
dioten gizarte logikak. Zein da erabaki hori zertzen duen habitusa?
|
|
|
Erregistroei erreklamazioka eta kexaka
|
eraginez
eta erregistro ofizial horiek baztertzen dituzten herri erabilerei eutsiz ari da izengintza berritzen eta eraldatzen. Prozesu horretan jendea izendatzearen subjektu aktiboa, berenaz diharduen subjektu eragilea, bilakatzen da; ezarian erakundeen mugak eta murrizketak gainditzen ditu jendeak.
|
|
|
Artikulu honetan Euskal Herriko izendatze praktikei buruzko ikerketa bat aurkezten da: jaioberrien izenak hautatzean gurasoei
|
eragiten
dieten logika sozialei buruzkoa, hain zuzen. Baina logika horietatik harago, norberaren autonomia ageri da izena hautatzean eta, batez ere, izen hori defendatu behar denean izen hautatzea arautzen duten erakundeen aurrean.
|
|
|
Hemen aurkezten dugun ikerketak haur jaioberrien izenak hautatzean gurasoei
|
eragiten
dieten logika sozialak zein diren argitu nahi izan dugu. Ikuspegi bikoitz batetik egin dugu lan hori:
|
|
|
batetik egin dugu baina, bourdieuosteko? kritika lagun; alegia, modak, gustuak edota hautatze irizpideak
|
eragiten
dituzten logika sozialak gurasoek euren hautapenetan zelan barneratu eta gauzatu dituzten izan dugu abiapuntu, baina analisiak aurrera egin du norberaren autonomia topatzeko asmoz: subjektuaren ekimen espontaneoa, kalkulu estrategikoa, plangintza erreflexiboa eta ebaluatua, baita, erresistentzia ordinarioa?
|
|
|
izendatzearen atzeraeragina da: izena da, adierazlea da, objektuaren identitatearen euskarria(...) izendatzeak atzera
|
eraginez
eratzen du erreferentea»(, i, ek, 2003: 134).
|
|
|
Esanahiari buruzko bestelako paradigma behar dugu; paradigma horrek kodeak eta, ondare adierazkorrak? sortzeari eta erabiltzeari
|
eragiten
dioten harremanetan eta baldintzetan jarri behar du esanahia. Izenak balio zeinuak dira, ondare sinbolikoak, inolaz ere materia huts edo izendatze neutroak.
|
|
|
Bourdieu ren, konstruktibismo estrukturalistan? eragile sozialak ez dira indar mekanikoen
|
eragin
hutsez dabiltzan partikulak, ez dira kanpoko kausen eragin hutsez aritzen diren gogo gabeko gorpuzkinak; ez dira, hala ere, arrazoi ezagun eta argien arabera beren burua jakitez eta artez gidatzen duten subjektuak. Ikuspuntu horretatik, eragile sozialak, zentzu edo sen praktikoa?
|
|
|
Bourdieu ren, konstruktibismo estrukturalistan? eragile sozialak ez dira indar mekanikoen eragin hutsez dabiltzan partikulak, ez dira kanpoko kausen
|
eragin
hutsez aritzen diren gogo gabeko gorpuzkinak; ez dira, hala ere, arrazoi ezagun eta argien arabera beren burua jakitez eta artez gidatzen duten subjektuak. Ikuspuntu horretatik, eragile sozialak, zentzu edo sen praktikoa?
|
|
|
Azkenik, aintzat hartu behar dugu izena hautatzeko orduan asmo esplizituak eta eragin oharkabeak ari direla jokoan. Izena hautatzea eta ematea ez dira beti egiten asmoz eta jakitez, sarritan, erabakitzeari
|
eragiten
dioten indarrak, ezagutu gabe behar da erabaki.
|
|
|
Baina Bourdieu k ez du baztertzen ez juizio kritikoa (hau da, berari
|
eragiten
dioten faktoreak antzemateko eta haiei aurre egiteko gai den juizioa), ezta ekintza autonomoa ere. Gogora dezagun Bourdieu ren lanak oinarri izan dituela bai, harremanak?
|
|
|
Gizarte klasea, bizi estiloa, kultur erreferenteak... guztiak dira izena hautatzeari
|
eragiten
dioten faktore argiak. Izatez, gizarte eraginak moldatutako, gustua?
|
|
|
Hauxe bera da, laburbilduz, izena hautatzearen kasuan ikusi ahal izan duguna. Izena hautatzeari hainbat logikak
|
eragiten
diote: kalkulu estrategikoarenak, gehienetan debekuen aurkako erresistentzia gisa agertzen denak; jendarteko inertziaren logikak, nonbait habitusari dagozkion logiken multzoak (norbera gizarteratzearen logikak eta gizarte kohesioaren logikak); emozio erreaktiboen logikak, baita ekintzaren asmo proaktiboen logikak ere.
|
|
|
Ingurukoek hartu behar dute erabaki magiko/ sakratu hori; ezin da huts egin. Oraindik ere, arrunta da izenak izendatuaren izaerari nola edo hala
|
eragingo
diola sinestea. Erakundeek sinesmen hori jaso dute araudietan:
|
|
|
Hastapenean, Mallarmé ren produkzioa desio fantasmatiko batek
|
eragiten
zuen: dramatikoki helduezina den «Ideal», Absolutu, «Ortzi» batekin osoki bateratzea:
|
|
|
Gizakia menturazko bidaia benturos batean ontziratua da: beraren eta unibertsoaren existentziaren zentzua, izaeraren arrazoia ezagutzeko desioak
|
eragiten
du, ez daiteke bestela, baina ez zaio emana haraindiko baten portu salbagarrian lehorreratzea, hau giza gogotik kanpo ez baita existitzen (gizakia berez «bakartia» da? «lonely», idazten du Kenneth White-k, Septentriosigna, 20 or.?, ez da transzendentzia urrikalgarririk); gure kondizioaren «harkaitza» jotzea, ondotik gure hondoratzea, halabeharrezkoak dira: denak hilen gara ihardespenik erdietsi gabe betiko galderari:
|
|
|
Bainan bildumaren ondarrean, egiaztapen bat saihestezina agertzen da: A. Arkotxak deskubritzen duena, azken finean lortzen dituen gauza bakarrak dira, Septentrioaren ordez eta beronen tokian, Lurraren mugimendua
|
eragiten
duen «bederatzigarren zeruaren» partez (Septentrio, 80 or.), «Ternuaren» ordez, horietaz hitz egiten duten testu zaharrak; eta horrelaxe iluntzen dute helburua, horretatik hatza, itzala, «artebisio» bat baizik erakusterat emanez bakarrik (Philippe Jaccottet en «entrevision» hitz gustagarria erabiltzen dugu hemen). Literatura ez da erotzen den iparorratza baizik, egiazko diamante septentrionalaren kontaktuan norabidea galtzen duena:
|
|
|
A. Arkotxak ez du amore eman nahi metafisikarekin, Literaturarekin. Dadoak botatzen segitu nahi du, bere gizadia osoki biziz hitz «hesian», azkenean Septentrioa lortzeko esperantzaren
|
eraginez
, beharbada zentzugabekeria dena, baina beharbada ez, amets literario batean erortzeko arriskuarekin ere; hori da Marko Polo k espresatzen duen Idealarekiko geroko bateratze desioa:
|
|
|
Itsasoan gabiltza, oi nereAdiskide anitzak, ni dagoeneko popanZuek aintzin ospetsua uraIdurtzuriz eta neguz mozten duena; Mozkortasun eder batek
|
eragiten
nauHaren kulunkaz beldurrik gabeXutik ekartzea salbamen horiBakartasun, harkaitz, izarEdonori baliatu zitzaionGure oihalaren kezka xuria. (op., 3 or.)
|
|
|
Telebistaren sorrera eta garapenean egin zen moduan, irratiak programazio egitura berriak eman behar dizkio entzuleari hedabidea ezin baita betiko egon antolamendu eta dinamika berdinetan oinarrituta. Edozein berrikuntza arriskutsua bada ere, irratiak ezin dio uko egin teknologia berriek
|
eragiten
duten entretenimendu gune berrien ugalketari. Bestalde, edukien berezitzea hainbat arrazoirengatik gertatuko da:
|
|
|
Horrela, irratiak soilik soinua izateari uzten dio eta beste hizkuntza batzuekin osatzen den hedabide bihurtzen da. Metamorfosi horrek zuzenean
|
eragiten
du irrati kate bakoitzaren proposamenean, hortaz, estrategia bikoitz baina erlazionatu bat garatzea eskatzen du: alde batetik, orain arte bezala enpresak irrati programazio eraginkor bat mantendu behar du, entzuleria eta publizitatea?, eta, beste alde batetik, web orrialdeekin elkarreragiten duten gizabanakoentzako erakargarriak izan daitezkeen eduki gehigarriak proposatu behar ditu.
|
|
|
Aurrerantzean, teknologiak
|
eragindako
testuinguru berrien sorrerarekin, irrati programazioa entzuleriaren ezagutza zabal eta igorlearen eta entzulearen arteko parte hartze komunikatibo eta interaktibo bati lotua geratuko da. Keith (2001) eta beste askok hala ikusten dute igorleen eta entzuleen arteko elkarrizketan oinarritu baita tradizionalki irratia.
|
|
|
Teknologiaren ezarpenak ekarri dituen berrikuntzek berebiziko garrantzia izan dute hedabide ikusezinaren garapenean eta, ondorioz, hein handi batean, irrati programazioaren birmoldaketan. Ukaezina da teknologiak irratiaren iragana baldintzatu duela eta etorkizunean ere
|
eragingo
duela.
|
|
|
Lidergo faktoreak 9 taulako aktibo ukiezin horien barru barruko eta berezko zati bat osatzen du. Izan ere, lidergo faktorea erabakigarria izan liteke sinergia sortzeko langileek enpresan luze iraun dezaten eta enpresarekin identifika daitezen; modu horretan langileengan halako taldetasun edo kidetasun sentimendu bat garatzen da eta horrek
|
eragiten
du gainerako aktibo ukiezinek gero eta garrantzi handiagoa hartzea.
|
|
|
Hainbait ikerlan enpirikok aditzera eman dutenez, ingurunea aldakorra eta dinamikoa denean, enpresaren jatorria edo naziotasuna zein den axola gabe, enpresaren baitan talde autoantolatuen presentzia handia bada, horrek enpresaren lehiatzeko gaitasunari modu onuragarrian eta biziki
|
eragiten
dio.
|
|
|
bertan borroka askoren ondoren, Belchite herria hartu zen. Hantxe mantendu ziren harik eta 1938ko martxoaren 10ean marokoar tropek berreskuratu zuten arte (De Diego, 1939), baina herria hartzen pasatutako denbora eta gastatutako indarrek kalte handia
|
eragin
zion Armada Errepublikazaleari. Militar errepublikazale batzuk eraso ekintzen aldekoak ziren; beste batzuek, aldiz, jarrera defentsiboak hobesten zituzten (MartínBlazquez, 1938:
|
|
|
139). Beraz, posible da Legutioko erasoaldiak
|
eraginen
bat edukitzea Madrileko frontean. Ezin ahaztu, azkenik, Legutioko erasoaldia bukatu arren, matxinatuek asko indartu zutela Iparreko frontea soldadu kopurua nabarmen igoz, 3.550etik ia 10.000ra 1937 urtearen hasieran.
|
|
|
Azken urteetan eraikuntza berri dezente egin da, eta batez ere, hiri lurraren hedakuntza garrantzitsua gertatu da EAEn; bai babes ofizialeko merkatura bideratzeko egin diren etxebizitza berrien kopurua dela-eta, baita merkatu librerako egin diren etxebizitza berrien
|
eraginez
ere. Horretan eragin dute nola babestutako etxebizitzak sustatzeko politikek, hala lurzoruaren liberalizazio neurriek.
|
|
|
Azken urteetan eraikuntza berri dezente egin da, eta batez ere, hiri lurraren hedakuntza garrantzitsua gertatu da EAEn; bai babes ofizialeko merkatura bideratzeko egin diren etxebizitza berrien kopurua dela-eta, baita merkatu librerako egin diren etxebizitza berrien eraginez ere. Horretan
|
eragin
dute nola babestutako etxebizitzak sustatzeko politikek, hala lurzoruaren liberalizazio neurriek.
|
|
|
Horrek guztiak, gainera, ingurumenetik harago dauden ondorioak ere baditu, Bilboko kasurako analisian azaldu den moduan. Hain zuzen ere, hirietako eta bertako giza taldeen banaketan izandako mugimendu eta aldaketek
|
eragindakoak
. Horrela, Donostiako Martutene auzoan aurrera eramango den egitasmoaren eskutik ere, gisa horretako prozesuak martxan jarriko dira, pertsonen lekualdatzeak eta kontzentratzeak eraginda.
|
|
|
Hain zuzen ere, hirietako eta bertako giza taldeen banaketan izandako mugimendu eta aldaketek eragindakoak. Horrela, Donostiako Martutene auzoan aurrera eramango den egitasmoaren eskutik ere, gisa horretako prozesuak martxan jarriko dira, pertsonen lekualdatzeak eta kontzentratzeak
|
eraginda
.
|
|
|
Hala ere, 1990ean Lurralde Antolaketako Euskal Legeak9 azaldu zuenez, lurralde antolaketa era integral koordinatu eta koherentean egin zen hortik aurrera. Eta lege horren gauzatzean sortu diren Lurraldeko Zatiko Egitasmoek (LZE) eta Lurraldeko Arloko Planak (LAP)
|
eragin
dezakete nolabait lurraren erabileran eta etxebizitzaren produkzioan, azken hitza betiere udalek badute ere. Izan ere, tresna hauen bidez, nolabaiteko printzipio batzuk, minimo eta maximo batzuk eta zenbait orientazio ematen dira eskualde funtzional baten garapen integral, orekatu eta iraunkorra bideratzeko asmoz.
|
|
|
EAEn, Iparraldean ez bezala, hiri eredu trinkoak garatu dira populazioaren beharren eta orografiaren
|
eraginez
. Beraz, Iparraldeko ereduarekin parekatuz gero, esan genezake hasiera batean EAEko hiri eredua jasangarriagoa dela lurraren erabilerari dagokionez.
|
|
|
Nahiz eta 90eko hamarkadatik hona, LZE eta LAP garapen orekatu eta iraunkorra bermatzera bideratutako lurralde antolaketako tresnak izan. Dena den, LZE eta LAP etapa desberdinetan egon arren, momentuz errealitatean
|
eragiteko
duten eraginkortasun eta indarrari buruz ezer gutxi jakin daiteke oraindik10 Hau da, Euskal Autonomia Erkidegoan lurralde antolaketa integralago eta orekatuago baten kudeaketarako sorturiko tresna berriak dira, lehenengo aldiz aplikatzen ari direnak eta, hortaz, haien emaitzak ikusteko daude.
|
|
|
Ikerketa honek ikuspuntu sinkronikoan du bere ekarria, euskalki guztiek (batuaren
|
eraginez
) izandako berdintze joera neurtu nahi delako. Azterketak hizkera zenbaitetan gertatzen ari den bilakaera zehaztea du helburu.
|
|
|
Kulturizazioa indartze fenomeno bati deritzo7 Hizkuntza estandarraren ñabardurak eguneroko jardunean islatzen direnean, kulturizazioa gertatu dela esan daiteke. Deskulturizazioa, aldiz, kontrako fenomenoa genuke, hau da, ahultze fenomenoak sortutakoa eta kulturaedo bizimodu aldaketak
|
eragindakoa
: gaztelania edo beste hizkuntzetatik mailegatutako hitzak, kontzeptuen desagerpenak?
|
|
|
Gazteak, aldiz, gitxi jaot forma ahoskatu du. Barne egitura bera izan arren, kanpo egitura hots talkak
|
eragindako
galera da. Gauza bera esan eta argudio bera eman daiteke ondoko kasuan ere:
|
|
|
–Estandarraren
|
eraginez
sorturiko aldaerak: ukando/ ukondo.
|
|
|
–Estandarraren
|
eraginez
sorturiko alternantziak: isera/ isara, posporo/ pospolo, itxosorutz/ itxosoruntz.
|
|
|
Helduak urten dau vs gazteak urten da/ dau. Zalantzarik gabe, azken hori estandarraren
|
eraginez
sartu da hizkera honetan.
|
|
|
–Estandarraren
|
eraginez
sorturiko aldaketa kontsonante zein bokaletan: ukando/ ukondo; billotxik/ billutxik; isera/ isara, bistu/ pistu; posporo/ pospolo, iges/ ies, begitxu/ beitxu.
|
|
|
Horretaz gain, hizkera bakoitzean belaunaldi biren artean zenbaterainoko bariazioa jasan den neurtuko da: maileguak, estandarrak edo deskulturizazio/ kulturizazioak
|
eraginda
. Aurrekoetxeak zioenaren jarraipena da honako hau ere, hau da, euskara jasaten ari den aldaketa soziolinguistikoaren azterketa egiteko asmoz ekin zaio lanari.
|
|
|
Hona hemen aipamen bat hizkuntza batean izaten diren bateratze linguistikoak azaltzeko: «estandarreranzko prozesuan dialektoak elkarrekin batera doazenean eta estandarrak modu bertsuan
|
eragiten
dienean, estandarraren eta dialektoen arteko distantzia txikituz doan bitartean, dialektoen arteko forma ezberdinak ere urrituz joaten dira» (Auer eta Hinskens, 1996; apud. Aurrekoetxea, 2004).
|
|
|
Azterlan honetan Euskal Herrian bizi diren jatorri desberdineko 201 emakume etorkinen egoera psikosoziala aztertuko da. Beren ongizate maila eta osasun mentala azalduko dira, genero ikuspuntutik
|
eragiten
duten aldagaien arteko harremanak deskribatuz. Elkarrizketatutako emakumeen artean,% 77,1 Latinoamerikakoa da,% 12,4 Magrebekoa eta% 10,4 Ekialdeko Europakoa.
|
|
|
Rolen gainkarga izan da emakumeen osasuna argitzeko proposatu den adierazpen erabiliena (Caro, 2001; Chandola et al., 2004; Martikainen, 1995; Lahelma, Arber, Kivela eta Roos, 2002). Immigrazioarekin, horrek, batez ere emakumeengan
|
eragiten
du, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak eta hainbat gauzari aurre egiten dietenak: familiaren zailtasunei eta deserrotze sozial eta afektiboari (Mogollón eta Vázquez, 2006).
|
|
|
3.4 Osasun mentala eta emakumea: genero ikuspuntutik
|
eragiten
duten aldagaien harremanak
|
|
|
Bakardade sentsazioak
|
eragiten
duen tristezia oso ohikoa da emakumeen artean, batez ere, hasieran. Bakardadeaz hitz egiten dutenean, jatorrizko herrialdeetan dituzten harreman sareez, eta harreman horien estutasunaz ari dira.
|
|
|
Hauek jabetzen dira gainerako herrialdeetatik datozen emakumeekiko duten abantailaz gaztelania jakiteagatik. Gaztelania ez jakiteak nolabaiteko urrakortasun sentsazioa
|
eragiten
du, beste gauzen artean mugatzen baitu lan mundurako sarbidea. Horregatik guztiagatik, iritsi eta berehala gaztelania ikastea izaten da lehentasuna.
|
|
|
Emakume etorkinek baldintzaturik dituzte euren lan aukerak, harrerako gizarteak konpondu gabe dituen arazoen
|
eraginez
: emakumeen lana okerrago ordainduta dago eta gizartean ospe txikiagoa dauka (Juliano, 2006).
|
|
|
Emigratzeko arrazoietan migrazio prozesuan
|
eragiten
duten zenbait egoera topatu ditugu: familia egoera konplexuak, krisi ekonomikoak, jomuga diren herrialdeetan eraldaketa sozioekonomikoak, etab. Asko dira euren jatorrizko herrialdeetan familiaburuak eta horientzat familia aurrera ateratzeko aukera da emigratzeko egitasmoa, motibazio hauek, batez ere, latinoamerikarren taldean ikus daitezke.
|
|
|
Pertsonen ibilbideak eta egoerak aztertu eta analizatzeko garaian, batetik, emigratu aurreko egoera laborala, familiarra eta sozioekonomikoa hartu behar dira kontuan, eta bestetik, Europan gertatzen ari diren aldaketak. Beraz, migrazio prozesuetan eta ongizatean
|
eragiten
duten faktoreak asko dira.
|
|
2009
|
|
|
Testu hauek gaur egun matematika testuetan
|
eraginik
ez dutela izan argi ikus dezakegu artikulu honetako adibideen bidez. Hala ere, gaur egun erabiltzen ditugun termino batzuk liburu hauetan jada ikus zitezkeen; hau da, laster ehun urte beteko dituzte termino batzuek. Termino horiek hitz batekoak, hitz elkartu baten hitz bat, hitz anitzeko unitate oso bat edo hitz anitzeko unitate baten hitz bat izan daitezke, baita aurrizkiak edo atzizkiak ere.
|
|
|
Mugimenduaren kontzeptua munduko hizkuntza guztietan agertzen da, baina mugimendua adierazteko moduak desberdinak dira hizkuntza bakoitzean, hots, hizkuntza bakoitzak «lexikalizazio eredu» desberdinak ditu1 Hori dela eta, lexikalizazio tipologia desberdina duten hizkuntzen diskurtsoa eta estilo erretorikoa desberdinak dira mugimenduzko ekintzen adierazpenean. Desberdintasun horiek zailtasun nabarmenak
|
eragin
ohi dizkiete itzultzaileei, sorburu hizkuntzaren estilo erretorikoa xede hizkuntzarenera egokitzean aldaketa edo egokitzapen batzuk egin beharrean aurkitzen baitira. Orain arte egindako ikerketek erakutsi dutenez, tipologikoki desberdinak diren bi hizkuntzaren arteko itzulpenetan gertatzen diren egokitzapen nagusiak, mugimenduzko ekintzei dagokienez, Bideari nahiz Moduari buruzko informazioa galtzea edo gehitzea dira.
|
|
|
Kausa: mugimendua
|
eragiten
duena.
|
|
|
Halaber, soldata txikiak izateak jendearen mugikortasuna
|
eragiten
du eta hedabide batean trebatu eta maila ona lortu duen kazetariak lan baldintza hobeak eskaintzen dizkion beste hedabide batera alde egiteko arriskua areagotzen du. «Gure soldatak besteenak baino baxuagoak izateak badu eragina gure egituretan ere.
|
|
|
Bertako ordezkariek argitu nahi izan dute langile asko proiektu berri horiek gauzatu baino lehenagotik datozela. Beraz, garrantzitsua da antzinatasuna kalkulatzeko orduan horiek kontuan hartzea, batez bestekoan izan ditzaketen
|
eraginagatik
eta bi kasuotan langileen antzinatasuna, oro har, 7 urtetik gorakoa delako.
|
|
|
Hala ere, Arrasaten bizi bazara, zein aukera duzu komunikabideen arloan lan egiteko? Agian beste nonbait zertxobait gehiago kobratuko duzu, baina herritik kanpo irten behar duzu eta horrek gastu gehiago
|
eragiten
ditu. Susmoa dut, hedabide publikoak, Vocento taldea eta beste bakar batzuk kenduta, egoera erreala ez den oraindik ere okerragoa.
|
|
|
Lan ordutegi luzeek, lan egutegi estuak, dedikazio handiak, taldeen egitura txikiek eta soldata baxuek jendearen mugikortasuna
|
eragiten
dute euskarazko hedabide pribatuetan. Horrek zaildu egiten du langileria finkatzea eta, ondorioz, jendeak zailtasun handiagoak ditu lanean ari den proiektu horretan konpromisoak hartzeko, ez baitu bere burua luzaroan hedabide horietan ikusten.
|
|
|
Horrek zaildu egiten du langileria finkatzea eta, ondorioz, jendeak zailtasun handiagoak ditu lanean ari den proiektu horretan konpromisoak hartzeko, ez baitu bere burua luzaroan hedabide horietan ikusten. Jendearen finkotasunik ezak produktuaren kalitatean du
|
eragin
zuzena, zeren euskarazko hedabide pribatuetan trebatutako kazetariek alde egiteko arriskua handiagoa baita.
|
|
|
«Harrigarriena da ikustea nola langilez eta edukiz husten ari diren enpresa publikoak eta nola beste enpresa batzuen bitartez langileenganako kontrola areagotu nahi duten. Horrek
|
eragin
zuzena du langileen lan baldintzetan. Hala ere, guretzat oso grabea da diru publikoarekin sortzen diren enpresa horiek duten kontrol publikorik eza.
|
|
|
f. Euskarazko komunikabide pribatuetako lan baldintza eskasek bertoko langileen mugikortasuna areagotzen dute. Oro har, langileen antzinatasuna baxua da (5 urte ingurukoa batez beste) eta horrek produktuaren kalitatean eta egonkortasunean
|
eragin
zuzena du. Hedabideotan trebatutako esperientziadun profesionalen iraupena bermatzeko zailtasunak dituzte.
|
|
|
Euskarri bakoitza (prentsa, irratia, telebista eta sarea) nor bere aldetik ibiltzeak ere, ez dio sektoreari mesederik egiten» (Zenbaiten artean, 2006). Ekimen hartatik, idatzizko hedabideen batzorde iraunkor bat sortu zen, Jaurlaritzaren subentzio politikaz arduraturik, hedabideen biziraupen ekonomikoaz arduraturik eta etorkizunean administrazioan
|
eragiteko
xedearekin.
|
|
|
Douglass ek laburbildu zuen bezala, arazoa galdera soil batean adieraz daiteke: etorkinak lanbide hauetan kokatzen al dira beren sorterritik horretarako prestakuntza ekarri dutelako?, ala alderantziz, etorkinak direlako harrerako gizarteak lanbide horietara naturalki eramaten al ditu? 5 Erantzun eske, zenbait ikerketatan etorkinaren hezkuntza mailari so egin diote, maila horrek haren migrazio proiektuaren egitasmo eta desioen gauzatzean nola eta noraino
|
eragiten
duen erabakitzeko. Izan ere, inork ez du ukatzen itxaropen oso bestelakoak suposatu behar zizkiela, emigrazioaren abenturan, alfabetatu gabeko baserritar euskaldun elebakar bati eta, adibide bat jartzearren, eskola maila gainditua duen eta erdaraz alfabetizazioa lortu duen beste bati6.
|
|
|
Hala ere, desadostasun hori ez zen betiko izan eta denboraren
|
eraginez
euskal herritarrek berriro batzeari ekin zioten. Horren arrazoiak kulturalak (hizkuntza ohiturak, etab.) eta erlijiosoak izango lirateke (guztiak kristau katolikoak baitziren).
|
|
|
Ikusi dugunez, beraz, oso denbora gutxiren buruan, Uruguain euskal etxerik ez egotetik, bi euskal etxe agertzera pasatu zen. Eta ez, hau ez zuten nolanahiko bidean egin, bi euskal etxe hauen sorreran elkarren kontrako gatazka ideologiko batek
|
eragin
baitzuen. Honetan erabilitako bibliografia guztia ados dago; baina adostasun honek ez du argitu zertan ziren bi kontrako ideologia haien edukiak.
|
|
|
Baina honek Uruguaiko emigrazio beharra soilik azaltzen digu, eta, ondorioz, galdera hau egin genuke: zerk
|
eragin
zuen hainbeste euskal herritarrek beren lurraldea utzi behar edo nahi izatea. Euskal Herri penintsularrean izandako aldaketa ekonomiko eta politikoek ondorio izugarriak izan zituzten euskal gizarte tradizionalean.
|
|
|
Emigrazioaren fenomenoari dagokionez, psikologia komunitarioak honela definitzen du: balioetan, kontaktu taldeetako gizarte arauetan, eta elkar
|
eragiteko
testuinguru jakin batzuen inguruan aldaketak jasotzen dituen trantsizio ekologikoa.
|
|
|
Ikuspegi ekologiko kultural horrek talde minoritarioen testuinguru ulerkorrago eta operatiboago batean jartzen laguntzen digu, eta ahultasun eta baztertze sozialaren arriskuan kultura menderatzaileak
|
eragiten
duen opresio harremana ulertzea erraztu egiten du (Nelson eta Prilleltensky, 2005). Bestetik, baliabide sozial eta psikosozialen egituren falta ere azaltzen du (Martínez et al., 2006).
|
|
|
Ondoren, norbanakoen arteko mailan azaltzen diren talde kulturalen inguruko kontzepzioen aldaketen analisian sakontzeko, erantzun tipologien existentzian miatu zen, subjektuen korrespondetzia eta klasifikazio hierarkikoen analisien bidez. Metodo honek norbanakoek
|
eragindako
taldeak osatzen ditu euren erantzunen antzekotasunaren arabera.
|
|
|
Hurbilketa egungo egoerara eta etorkizunerako proposamenak? (Trenbide Sozialerako Sarea, 2006);. AHTk Euskal Herrian
|
eragingo
lituzkeen kalteen inguruko txostena? (AHT Gelditu!
|
|
|
– egitasmoaren kostu ekonomikoaren, ekologian
|
eragingo
lituzkeen kalteen eta nekazaritzan eragingo lituzkeen kalteen inguruan informatuen azaltzen zaizkigun pertsonek, berriz, AHTren aurkako jarreretarako joera agertzen dute.
|
|
|
– egitasmoaren kostu ekonomikoaren, ekologian eragingo lituzkeen kalteen eta nekazaritzan
|
eragingo
lituzkeen kalteen inguruan informatuen azaltzen zaizkigun pertsonek, berriz, AHTren aurkako jarreretarako joera agertzen dute.
|
|
|
Ikerketak beste datu deigarri bat aditzera ematen du: alegia, galdetuak izan diren ia erdiak ez du bere posizioa zehazteko aukerarik, ez du ezagutza nahikoa posizio bat hartzeko, eta horrek «aldekotasuna»
|
eragiten
du; eta, aldiz, ezagutza dutenen artean erdibanatu egiten da alde eta aurka daudenen posizioa.
|
|
|
...bestera joateko litzatekeen denboraren inguruan, errepideetako trafikoan euskal Y-ak izango lukeen eraginaren inguruan, trena erabiliko luketen bidaiari kopuruen aurreikuspenaren inguruan edota bidaia txartelen salneurriaren inguruan oso edo nahikoa informatuta daudela irizten dioten pertsonek AHTren aldeko jarreretarako joera gehiago azaltzen dute;???, egitasmoaren kostu ekonomikoaren, ekologian
|
eragingo
lituzkeen kalteen eta nekazaritzan eragingo lituzkeen kalteen inguruan informatuen azaltzen zaizkigun pertsonek, berriz, AHTren aurkako jarreretarako joera agertzen dute.
|
|
|
...ruan, errepideetako trafikoan euskal Y-ak izango lukeen eraginaren inguruan, trena erabiliko luketen bidaiari kopuruen aurreikuspenaren inguruan edota bidaia txartelen salneurriaren inguruan oso edo nahikoa informatuta daudela irizten dioten pertsonek AHTren aldeko jarreretarako joera gehiago azaltzen dute;???, egitasmoaren kostu ekonomikoaren, ekologian eragingo lituzkeen kalteen eta nekazaritzan
|
eragingo
lituzkeen kalteen inguruan informatuen azaltzen zaizkigun pertsonek, berriz, AHTren aurkako jarreretarako joera agertzen dute.
|
|
|
Gauza bat konfiantza eza da. Hauek izan ohi dira konfiantza eza
|
eragiten
duten faktore batzuk: informazioaren distortsio deliberatua8; interes pribatuen gailentasuna eta motibo errealen sekretutasuna; proiektuaren inplikazioak ezkuta tzea; iragan hurbileko esperientziak (memoria); disparekotasun instituzionalak, etab.9 Halako faktoreek eragina da konfiantza eza.
|
|
|
Jendeak kultura politiko, ekonomiko eta mediatikoan (konfiantza eza merezi duten hiru instituzio garrantzitsuenetan, hau da, politikariengan, enpresariengan eta kazetariengan) aldaketa bat antzematen badu, zintzotasunez dihardutela iruditzen bazaio, informazio osoa jendartera zabaldu eta aldeekin eztabaidatzeko borondatea ikusten badu, orduan instituzioekiko herritarren konfiantza eza eraldatu egin ohi da. Konfiantza eza, bereziki, auzi funtzionalek eta prozedura mailakoek
|
eragiten
dute. Agi denez, konfiantza eza eragiten duten arrazoiei buru egitea lehen eginkizun funtsezko bat da.
|
|
|
Konfiantza eza, bereziki, auzi funtzionalek eta prozedura mailakoek eragiten dute. Agi denez, konfiantza eza
|
eragiten
duten arrazoiei buru egitea lehen eginkizun funtsezko bat da.
|
|
|
Konfiantza, ondoko faktoreen araberakoa da: autoritateekiko sinesgarritasuna; ikuspuntu aniztasuna aitortu eta beronen gauzatze erreala bermatzea; betiere, herritarren asmoak defendatzea eta proiektua herritarren ongizaterako sustatua izatea; etab.10 Konfiantza auzi sustantiboek
|
eragiten
dute. Zentzu horretan, informazio mailako eztabaida ez da aski.
|
|
|
Adierazpen horien arabera, instituzioek oraindik [2008ko udaberrian] gai ugari argitzeke dituzte, eta horren ondorioa da beraien hitzaldietan ere desberdintasunak egotea edota argitzeke dauden eta ilunak diren komentarioak egitea. Horrek herritarrengan konfiantza eza
|
eragiten
du, adierazpen desberdinek eragindako nahasmenduaren ondorio bat bezala («disparekotasun instituzionalak»).
|
|
|
Adierazpen horien arabera, instituzioek oraindik [2008ko udaberrian] gai ugari argitzeke dituzte, eta horren ondorioa da beraien hitzaldietan ere desberdintasunak egotea edota argitzeke dauden eta ilunak diren komentarioak egitea. Horrek herritarrengan konfiantza eza eragiten du, adierazpen desberdinek
|
eragindako
nahasmenduaren ondorio bat bezala («disparekotasun instituzionalak»).
|
|
|
Luzaroan, proiektu estrategiko baten inguruko aurkakotasuna esplikatzeko, hipotesi bat erabili da, hau da, defizit kognitiboaren hipotesia; gizarte mugimenduei buruzko azterketetan, nolabaiteko aldaera, jokabide kolektiboaren teoria izan da. Horren arabera, informazioa eta ezagutza dira aldekotasunaren aurrebaldintza; proiektua ezagutzeak aldekotasuna sendotzeko balio badu, ezagutza faltak aurkakotasuna
|
eragiten
du. Gaur egunean, hipotesi hori baliogabetua geratu da, nahiz eta larregitan euskal politikarien ahotan ikuspegi hori nabarmendu ohi den15 Halere, hipotesia baliogabetua geratzeak ez du esan nahi ezagutzak inporta ez duenik, bere rola beste modu batean ulertu behar dugula baizik.
|