|
2017
|
|
|
Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen duena. Aztertutako produktu asko ohiko landare aromatikoak izaten dira, eta horiei kannabinoide sintetikoak gehitzen zaizkie
|
eragin
psikoaktiboak izan ditzaten.? –
|
|
|
Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11). Mefedronak
|
eragin
pizgarriak eta entaktogenoak ditu, eta kokaina zein estasiaren alternatiba ohikoena bihurtu da zenbait herrialdetan. Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio eta heriotza batzuk agertu dira zenbait herrialdetan.
|
|
|
Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio eta heriotza batzuk agertu dira zenbait herrialdetan. Gehiegizko kontsumoak takikardia, hipertentsioa, hiperaktibitate motorra, izerdia, hipertermia, antsietatea eta gorakoak
|
eragin
ditzake. Mefedrona talde honen ordezkari ezagunena eta zaharrena izanik, Espainiako Estatuan legez kanpo dago 2011 urtetik.
|
|
|
Azken hori, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da. Sudur bidetik hartzen da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak
|
eragiten
ditu. Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak.
|
|
|
Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak. Droga honek zuzenean
|
eragindako
zenbait heriotza ere agertu dira. Talde berekoa den eta gure artean aurkitu den azken katinona flakkadelakoa litzateke.
|
|
|
Pilula hauen osagai nagusia 1 benzilpiperazina (BZP) da, nahiz eta trifluorometilfenilpiperazina (TFMPP) edo 1 klorofenilpiperazina ere (mCPP) topa daitezkeen. Horietariko asko sendagai berrien ikerkuntzan albo batera utzitako farmakoak dira, espero zen
|
eraginik
ez zutelako edo profil toxikologiko onartezina zutelako.
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina guztiek dute
|
eragin
estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen dute, eta haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan.
|
|
|
Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan. Hartu ondoren,
|
eragin
pizgarriak eragingo dituzte. Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia eta dardarak agertuko dira.
|
|
|
Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan. Hartu ondoren, eragin pizgarriak
|
eragingo
dituzte. Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia eta dardarak agertuko dira.
|
|
|
Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia eta dardarak agertuko dira. Intoxikazioa anfetaminek
|
eragindakoaren
antzekoa da (13).
|
|
|
Antsietatea, urduritasuna, dardarak, gorakoak eta nahastea paira daitezke. Erresuma Batuan droga hauek
|
eragindako
19 heriotza detektatu ziren 2007 eta 2010 urteen artean. Eragin lazgarri horiek zirela medio, debekatuak izan ziren Europar Batasunean 2008an (8).
|
|
|
Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera hartzea DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko. Ayahuascak,
|
eragin
lasaigarriak izateaz gain, entzumen eta ikusmen haluzinazioak sor ditzake. Euskal Herrian gero eta erabiliagoa den landare nahastea dugu.
|
|
|
Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da eta 48 ordu baino gehiago iraun dezake. Hasieran nahasmena, agitazioa eta ikara
|
eragiten
ditu, baina gorputza ohitzen denean, ikusmen haluzinazioak agertzen dira.
|
|
|
Salvia divinorumlandarea aspaldidanik erabili da Mexikon beherakoak, buruko mina edo erreumatismoa sendatzeko. Baina landare honen eragin psikoaktiboak
|
eragiten
dituen osagai aktiboa hostoetan dago eta Salvinorina A du izena. Substantzia hori lehenengo haluzinatzaile ez alkaloidea dugu.
|
|
|
Kontsumitzailearen sentikortasuna, argiarekiko zein inguruko soinuekiko, handiagoa izango da. Batzuetan
|
eragin
haluzinogenoak desagertu ondoren, zorabioa, buruko mina eta amnesia ere ager daitezke.
|
|
|
Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz. Gainera oroimenean ere
|
eragiten
du, gertuko oroitzapenak ahantzarazten dituen amnesia eraginez. Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke.
|
|
|
Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz. Gainera oroimenean ere eragiten du, gertuko oroitzapenak ahantzarazten dituen amnesia
|
eraginez
. Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke.
|
|
|
Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke. Dosi altuetan ataxia, haluzinazioak, delirium edo desorientazioa
|
eragin
ditzake, kasu larrienetan koma eta heriotza ere eragin ditzake.
|
|
|
Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke. Dosi altuetan ataxia, haluzinazioak, delirium edo desorientazioa eragin ditzake, kasu larrienetan koma eta heriotza ere
|
eragin
ditzake.
|
|
|
Ergina landare horren hazietan metatzen da eta erreta edo edabean har daiteke. Eragina orokorrean lasaigarria da, nahiz eta batzuetan haluzinazio arinak ere
|
eragin
ditzakeen.
|
|
|
Guztiek izaten dute eragin pizgarria eta disoziatzailea, jatorrizko drogen antzera. Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan
|
eraginda
sortzen dute. Eragin disoziatzailea, eragin haluzinatzailearen antzekoa izango litzateke eta glutamatoaren NMDA hartzaileetan eraginda sortzen dute.
|
|
|
Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen dute. Eragin disoziatzailea, eragin haluzinatzailearen antzekoa izango litzateke eta glutamatoaren NMDA hartzaileetan
|
eraginda
sortzen dute. Substantzia berriak direnez, oso informazio gutxi heldu zaigu haien eragin toxiko akutuei buruz:
|
|
|
Eragin disoziatzailea, eragin haluzinatzailearen antzekoa izango litzateke eta glutamatoaren NMDA hartzaileetan eraginda sortzen dute. Substantzia berriak direnez, oso informazio gutxi heldu zaigu haien
|
eragin
toxiko akutuei buruz: poztasuna, enpatia, lasaitasuna, ikusmen haluzinazioak, sentimenen pertzepzioaren areagotzea eta norbere gorputzarekiko disoziazioa.
|
|
|
«Estasi likidoa» ezizenez ezagutzen da, nahiz eta anfetaminaren analogoekin zerikusirik ez izan. Oro har, GHBak nerbio sistema zentralaren depresioa
|
eragiten
du. Hala ere, kasu batzuetan eragin pizgarriak edo sedagarriak izan ditzake dosiaren arabera.
|
|
|
Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer
|
eragin
agertuko diren. Gaindosiaren ondorioz, logura, hipotonia, buruko mina eta nahasmena agertuko dira.
|
|
|
Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa
|
eragingo
dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz.
|
|
|
Aurretik aipatu bezala, egun merkatuan dauden substantzia psikoaktibo berriak ohiko drogen eraginak imitatzeko asmoz sortu ziren. Substantzia berri hauek sortzeko, jatorrizko substantziaren egitura kimikoan aldaketa txikiak
|
eragiten
zituzten, anfetamina berriekin adibidez. Horrela, legez kanpo ez dauden substantzia berriak sortu ziren.
|
|
|
Horrela, legez kanpo ez dauden substantzia berriak sortu ziren. Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu batzuetan potentzia handiagoa duten substantzia berriak lortu dira eta beste batzuetan
|
eragin
gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete..
|
|
|
Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu batzuetan potentzia handiagoa duten substantzia berriak lortu dira eta beste batzuetan eragin gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia
|
eragin
dezakete.. Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko.
|
|
|
Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren. Gainera, kontsumo kronikoak neurotoxikotasuna sortuko du eta neuronen galera
|
eragingo
.
|
|
|
Eraginak ez ezik profil toxikologikoa edo dosi hilgarria ere ezezagunak izaten dira, saldu aurretik ikertu gabeko substantziak izaten baitira. Hala ere,
|
eragin
eta toxikologia ezezaguneko substantziak izanik, substantzia horietariko gehienen salmenta ez dago legez kanpo, ezta kontrolpean ere. Egun bizi dugun iraultza teknologikoak, Internet dela medio, substantzia berri horien merkaturatzea errazten du gainera.
|
|
|
Desomorfina mu hartzaile opioideen agonista ahaltsua da. Euforia, sedazioa eta analgesia
|
eragingo
ditu. Morfinak baino eragin azkarragoa eta indartsuagoa dauka.
|
|
|
Morfinak baino eragin azkarragoa eta indartsuagoa dauka. Hala ere, toxikotasuna eta konbultsioak
|
eragiteko
joera ere handiago da. Oro har, goragaleak, gorakoak, idorreria, gernu erretentzioa, konbultsioak eta heriotza ekar litzakeen arnasa depresioa ager daitezke (15).
|
|
|
Egun, gure artean substantzia psikoaktibo berriek duten agerpena oso eskasa bada ere, gero eta handiagoa da urtez urte. Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari
|
eragin
ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda.
|
|
|
PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu hau daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean. PMMAk serotoninaren mailak igo eta eragin pizgarria eta entaktogeno indartsuak
|
eragiten
ditu. Baina haren arazo nagusia hauxe da:
|
|
|
Beraz, kalamuaren antzeko eraginak izango dituzte (euforia, kitzikapena, barrea, gose eza?), baina efektua askoz indartsuagoa izango da. Horregatik, intoxikazioa eta
|
eragin
kaltegarriak (takikardia, aho lehorra, begien gorritasuna, ataxia, ikara atakeak?) agertzeko arriskua ere handiagoa izango da.
|
|
|
Gizonekin alderatuta MIA jasaten duten emakumek aukera gutxiago dute tratamendu egokia behar den denboran jasotzeko. BIHOTZEZ sarearen
|
eraginez
tratamenduraino doazen denbora tarteak eta heriotza tasa nabarmen murriztu dira emakumeen artean.
|
|
|
Estrogenoek oxido nitrikoa askatzen dute zirkulazio aparatuan, basodilatazioa sortuz, prostaglandinen produkzioa egokitzen dute eta muskulu lisoaren ugaltzea eragozten dute. Dena den, estrogenoen eragina ez dago batere garbi; izan ere, menopausia ondorengo hormona terapiak ez du
|
eraginik
erakutsi bihotz hodietako gaixotasunak saihesteko orduan (10, 11).
|
|
|
Iskemia denborak, hau da, sintomak hasi eta arteria zabaldu arte doan denborak, erlazio zuzena du bihotzekoek
|
eragindako
heriotza eta desgaitasunekin. Zenbait ikerketak (4, 5, 8, 9) erakutsi digute iskemia denborak luzeagoak izaten direla emakumeen artean, besteak beste, beranduago jartzen baitira harremanetan osasun sistemarekin.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ezbaian dagoen kontua da ea sexuak zer
|
eragin
izan dezakeen bihotzekoen heriotza tasan. Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera dituzte, hala nola van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean dio adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela.
|
|
|
Erlazio zuzena dago sareen eta MIAen hilgarritasun tasaren artean. Ezer gutxi dakigu, ordea, sareek MIA jasaten duten emakumeengan duten
|
eraginaz
. EAEn sarea 2012an sortu zen, BIHOTZEZ.
|
|
|
Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2). Mikroorganismo honek haurdun eta jaioberriengan
|
eragiten
dituen ondorio kaltegarrien ondorioz, haren garrantzia areagotu egin da azken agerraldietan.
|
|
|
Haurdunaren infekzioa detektatzea zaila izan liteke, sintoma inespezifikoak
|
eragiten
ditu eta (1, 2, 5):
|
|
|
gentamizina(
|
eragin
|
|
|
Sistema immune egokidun haurdunengan listeriak sintomatologia ahul eta eskasa
|
eragiten
du. Hala eta guztiz ere, fetuari dagokionez ondorio larriak eragin ditzake.
|
|
|
Sistema immune egokidun haurdunengan listeriak sintomatologia ahul eta eskasa eragiten du. Hala eta guztiz ere, fetuari dagokionez ondorio larriak
|
eragin
ditzake.
|
|
|
Hirugarren hiruhilekoan eskuratzen bada, ordea (kasuen% 80): kasuen 2/ 3k korioamnionitisa eta erditze goiztiarrak
|
eragiten
ditu, jaiotza inguruko heriotza arriskua% 20koa delarik.
|
|
|
Infekzioaren ezaugarriei dagokienez, gure inguruan kasu gehienak haurdunaldiaren lehengo hiruhilekoan gertatu dira. Literaturak dioenez, listeriosi kasu gehienak 1/ 2a, 1/ 2b eta 4b anduiek
|
eragindakoak
izan dira. Gure inguruan ordea, 1 eta 1a anduiak izan dira isolatu direnak.
|
|
|
2013 urtean, 22 kasurekin, azken 10 urteetako intzidentzia hirukoiztu zen. Urte horretan, haurdun eta jaioberriak arrisku taldeen% 50 izan ziren (9 kasu). Haurdunaren infekzioa detektatzea zaila izan liteke, sintoma inespezifikoak
|
eragiten
ditu-eta (digestio aparatuarekin lotutako sintomak eta sukarra), baina umekiarengan ondorio kaltegarriak izan ditzake (abortu septikoa, goiztiartasuna). Lan honetan aztertutako kasu gehienetan haurdunak sukarrarekin agertu ziren eta kasu gehienetan erditze goiztiarra gertatu zen.
|
|
|
2 irudia. Saguei estres soziala
|
eragiteko
kontaktu sentsorialaren eredua.
|
|
|
Emaitzen arabera, tumoreak aldaketak
|
eragingo
lituzke serotoninaren sintesian. Tumoredun saguek triptofano gutxiago erabili dute hipokanpoan serotoninaren sintesirako, eta horren azalpena triptofanoa kinureninaren bidetik degradatu izana litzateke.
|
|
|
Estresak, berriz, hipokanpoko serotoninaren metabolitoen (5 HIAA) maila handitu duenez, bertan serotonina aktibitatea areagotu egin duela esan genezake. Estresak berak, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik
|
eragin
, baina estresaren aurrean izandako jokaerak, hau da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan. Sagu pasiboek 3 HK maila altuagoa azaldu dute KIN mailarekiko, eta horrek, tumoreak bezala, estrategia pasiboa izateak bide toxikoa aktibatu duela adierazten du.
|
|
|
Sagu pasiboek 3 HK maila altuagoa azaldu dute KIN mailarekiko, eta horrek, tumoreak bezala, estrategia pasiboa izateak bide toxikoa aktibatu duela adierazten du. Hortaz, jokaera aktiboagoak garunean neurotoxizitate maila baxuagoa izatea
|
eragingo
luke.
|
|
|
Tumoreek zein estresak garunean
|
eragindako
aldaketa batzuk aztertu ostean, garuneko egitura horietan eta odolean zitokina mailak zehaztea da hurrengo urratsa, datorren hilabeteetan egingo duguna. Horrekin, aztertu ahal izango dugu zer erlazio duten zitokinek garunean zein jokabidean ikusitako aldaketekin.
|
|
|
Gainera, tumorea garunean aldaketa neurokimikoak eta jokaera mailako aldaketak
|
eragiteko
gai den arren, minbizia duten guztiek ez dute depresio nahastea garatzen. Hortaz, gaixotasuna izanda ere, subjektuen arteko desberdintasunek depresio jokaerak garatzea edo ez garatzea eragin dezakete.
|
|
|
Gainera, tumorea garunean aldaketa neurokimikoak eta jokaera mailako aldaketak eragiteko gai den arren, minbizia duten guztiek ez dute depresio nahastea garatzen. Hortaz, gaixotasuna izanda ere, subjektuen arteko desberdintasunek depresio jokaerak garatzea edo ez garatzea
|
eragin
dezakete. Hori horrela izanik, subjektuen banakotasunak jokaera depresiboen garapenean duen eraginean sakontzea litzateke beste urrats garrantzitsu bat.
|
|
|
Hori horrela izanik, subjektuen banakotasunak jokaera depresiboen garapenean duen eraginean sakontzea litzateke beste urrats garrantzitsu bat. Hau da, buru nahasteak garatzeko aukerak areagotzea edo murriztea zein ezaugarrik
|
eragingo
luketen aztertzea.
|
|
|
Depresioak lotura estua du minbiziarekin eta estres sozialarekin, baina harreman hori
|
eragiten
duten mekanismoen inguruko informazioa ez dago erabat osatuta. Hori dela-eta, tumoreek eta estresak garunaren aktibitatean duten eragina aztertzea izan du helburu ikerketa honek.
|
|
|
Hori dela-eta, tumoreek eta estresak garunaren aktibitatean duten eragina aztertzea izan du helburu ikerketa honek. Horretarako, Oncins France 1 (OF1) sagu arrei B16F10 melanoma zelulak inokulatu eta azpitalde bati estres soziala
|
eragin
zaio. Tumoreak garuneko serotonina maila murriztu eta 3 HK neurotoxikoaren maila handitu du.
|
|
|
XXI. mendeko buru nahasterik ohikoena depresioa da. Bizi erritmo frenetikoak eta gizarte eskakizun altuek depresio nahasteen areagotzea
|
eragin
dute herritarrengan. Osasunaren Munduko Erakundearen azken datuen arabera, 2015ean munduko biztanleriaren% 4,4k depresio nahasteren bat zuen.
|
|
|
Garai bereko gaitz bat aipatzekotan, berriz, minbizia nabarmenduko genuke. Munduan hildako gehien
|
eragiten
duen bigarren gaitza da. 2015ean 8,8 milioi heriotza eragin zituen, hau da, 6 heriotzatik 1 kantzerrak eragin zuen.
|
|
|
Munduan hildako gehien eragiten duen bigarren gaitza da. 2015ean 8,8 milioi heriotza
|
eragin
zituen, hau da, 6 heriotzatik 1 kantzerrak eragin zuen. Gainera datozen bi hamarkadetan, kasu berrien kopurua% 70 haziko omen da (2).
|
|
|
Munduan hildako gehien eragiten duen bigarren gaitza da. 2015ean 8,8 milioi heriotza eragin zituen, hau da, 6 heriotzatik 1 kantzerrak
|
eragin
zuen. Gainera datozen bi hamarkadetan, kasu berrien kopurua% 70 haziko omen da (2).
|
|
|
Hori azaltzen duten hainbat aldagai daude. Alde batetik, ezin da ahaztu minbiziaren diagnosiak
|
eragindako
estres egoerak depresio jokabidea garatzeko aukerak areagotu egiten dituela, baina badira beste arrazoi biologiko batzuk. Minbiziari aurre egiteko, organismoak immunitate sistema aktibatu eta hanturazko zitokinak jariatzen ditu.
|
|
|
Estresaren eta depresioaren arteko harremana ere oso estua da, batez ere, estres soziala bada. Hainbat autorek diotenaren arabera, estres egoeretan askatutako glukokortikoideen erregulazio okerra gauzatzean, depresio jokabidea
|
eragingo
luketen prozesu biologikoak areagotu egiten dira (10). Hala ere, estres egoeren aurrean ez dugu denok berdin erantzuten, eta norbanakoen estrategia ezberdinek uste dugun baino zerikusi handiagoa izan dezakete gure garunean, estresak eragiten dituen ondorioak baldintzatu baititzakete (11).
|
|
|
Hainbat autorek diotenaren arabera, estres egoeretan askatutako glukokortikoideen erregulazio okerra gauzatzean, depresio jokabidea eragingo luketen prozesu biologikoak areagotu egiten dira (10). Hala ere, estres egoeren aurrean ez dugu denok berdin erantzuten, eta norbanakoen estrategia ezberdinek uste dugun baino zerikusi handiagoa izan dezakete gure garunean, estresak
|
eragiten
dituen ondorioak baldintzatu baititzakete (11).
|
|
|
Zitokinek zenbait bidetatik
|
eragin
ditzakete jokabide aldaketak:
|
|
|
HPA ardatzaren jarduera handia atzeman da depresio nahastea duten pertsonengan. Zitokinek ardatzaren aktibitatea handitu eta horren funtzionamendu okerra
|
eragiten
dute. Gainera, bertan jariatzen den kortikotropina askatzailearen hormona depresio nahasteekin erlazionatuta dago, eta honako eragin hauek ditu:
|
|
|
Neurotransmisioa: depresioaren inguruko lehen ikerketek ondorioztatu zuten depresioa setononina mailaren beherakadak
|
eragiten
zuela (13). Geroago burututako beste ikerketek, ordea, neurotransmisore horren hartzaile eta garraiatzaileei egotzi zieten jokaera aldaketen ardura (14).
|
|
|
Horien ondorioz, serotonina eta haren aurrendari den triptofanoaren maila baxuagoak atzeman dira depresio nahastea duten pertsonengan (15). Zitokinek
|
eragin
zuzena dute serotoninaren gutxitzean, molekula horiek indolamina 2,3 dioxigenasa (IDO) entzima aktibatuz (16), triptofanoa kinureninaren deribatuetan degradatzea eragiten baitu (17). Hortaz, triptofano kopuru murritzagoa izango da serotonina sintetizatzeko, serotoninaren beheraka eraginez.
|
|
|
Horien ondorioz, serotonina eta haren aurrendari den triptofanoaren maila baxuagoak atzeman dira depresio nahastea duten pertsonengan (15). Zitokinek eragin zuzena dute serotoninaren gutxitzean, molekula horiek indolamina 2,3 dioxigenasa (IDO) entzima aktibatuz (16), triptofanoa kinureninaren deribatuetan degradatzea
|
eragiten
baitu (17). Hortaz, triptofano kopuru murritzagoa izango da serotonina sintetizatzeko, serotoninaren beheraka eraginez.
|
|
|
Zitokinek eragin zuzena dute serotoninaren gutxitzean, molekula horiek indolamina 2,3 dioxigenasa (IDO) entzima aktibatuz (16), triptofanoa kinureninaren deribatuetan degradatzea eragiten baitu (17). Hortaz, triptofano kopuru murritzagoa izango da serotonina sintetizatzeko, serotoninaren beheraka
|
eraginez
.
|
|
|
funtzio babeslea duen azido kinurenikoa eta neurotoxikoa den azido kinolinikoa. Azken horrek garunaren neurodegenerazioan eragina du, jokabide aldaketak
|
eraginez
(19).
|
|
|
Norabide horretan esku hartuko luketen farmako berriak aurkitzeko zailtasun nagusia zera da: zitokinek depresioa
|
eragiteko
duten prozeduren inguruko informazio osatua falta izatea. Hori dela-eta, mekanismo horien inguruko ikerketa gehiago lirateke.
|
|
|
Aurretikoak kontuan hartuta, ikerketa honek tumoreak eta estres sozialak depresio jokabidean dituzten eraginak aztertzea du helburu. Gainera, aldagai horiek garunean
|
eragiten
dituzten aldaketak eta horiek jarraituko duten bidea zehaztu nahi da. Horretarako, honako helburu zehatz hauek landuko dira:
|
|
|
– Zitokinek depresioan
|
eragiteko
erabiltzen dituzten mekanismoak aztertzea: horretarako, hipokanpoko eta nukleo estriatuko serotonina (5 HT), haren aurrendaria den triptofanoa (TRIP), eta haien metabolitoak; azido 5 hidroxiindoleazetikoa (5 HIAA), kinurenina (KIN) eta 3 hidroxikinurenina (3 HK) zehaztea da helburua.
|
|
|
OF1 sagu arren talde bati B16F10 melanoma tumorearen zelulak inokulatu zitzaizkion eta 6 egun geroago, azpitalde bati estres soziala
|
eragin
zitzaion kontaktu sentsorialaren ereduaren bidez. Horretarako, saguak agresibitate maila altuko beste sagu baten kaxan sartu ziren 24 orduz. Denbora horretan, zuzeneko interakzioa jasan zuten 5 minutuko 3 saiotan, eta saio batetik besterako tartean, eraso fisikoetatik babestuta egon ziren zulatutako metakrilatozko bereizle batekin, zeinak kontaktu sentsoriala mantentzea ahalbidetu zuen.
|
|
|
Izan ere, gaixotasun psikiatrikoen zeinu eta sintomak hizkuntzaren bidez adierazten dira nagusiki. Gaixotasun psikiatriko gehienek, gainera, mintzairari
|
eragiten
diote. Berezitasun horien adibide argia eskizofrenia da.
|
|
|
Izan ere, gaixotasun psikiatrikoen zeinu eta sintomak hizkuntzaren bidez adierazten dira, ez dago, osasunaren beste alor batzuekin alderatuta, bestelako proba osagarri diagnostikorik. Gaixotasun psikiatriko gehienek, gainera, mintzairari
|
eragiten
diote. Berezitasun horien adibide argia eskizofrenia da; izan ere, gaixoaren jokabidean ere isla daitezkeen arren, sintoma psikotikoak hizkuntzaren bidez adierazten dira nagusiki.
|
|
|
Del Castillo-k 1970ean (7) 5 gaixo eskizofrenikok osatutako kasu sorta batean, sintoma psikotiko larriagoak ama hizkuntzan adierazten zituztela deskribatu zuen. Bigarren hizkuntzan hitz egitearen esfortzuak emozioei arreta gehiago eskaintzea
|
eragiten
zuela proposatu zuen, horrek errealitateari lotuta mantentzen laguntzen zielarik, eta hori dela-eta, sintomen adierazpena arinagoa zela.
|
|
|
Gaixoak entzutezko haluzinazio mehatxagarriak deskribatu zituen ingelesez, hau da, bere bigarren hizkuntzan. Antikolinergikoek
|
eragindako
delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen. Psikosi toxikoak eragindako arousal maila baxuak gaztelania erabiltzeko gaitasuna bakarrik mantentzea eragin zezakeela proposatu zuten egileek, etiologia ezberdineko psikosi egoera bi horietan sumatu ziren ezberdintasunak azaltzeko.
|
|
|
Antikolinergikoek eragindako delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen. Psikosi toxikoak
|
eragindako
arousal maila baxuak gaztelania erabiltzeko gaitasuna bakarrik mantentzea eragin zezakeela proposatu zuten egileek, etiologia ezberdineko psikosi egoera bi horietan sumatu ziren ezberdintasunak azaltzeko.
|
|
|
Antikolinergikoek eragindako delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen. Psikosi toxikoak eragindako arousal maila baxuak gaztelania erabiltzeko gaitasuna bakarrik mantentzea
|
eragin
zezakeela proposatu zuten egileek, etiologia ezberdineko psikosi egoera bi horietan sumatu ziren ezberdintasunak azaltzeko.
|
|
|
Badirudi, izan ere, hizkuntza ezberdinen erabileran garunaren eremu ezberdinak erabiltzen direla; egile batzuek hemisferio lateralizazio ezberdinaz hitz egiten dute. Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa
|
eragiten
baitute. Gainera, ama hizkuntzan prozesu automatikoak, hau da, batez ere prozedura oroimena, erabiltzen den bitartean, bigarren hizkuntzaren erabilerak esfortzudun kontrola eta memoria deklaratiboaren erabilera behar dituela azaltzen du ikertzaile horrek; lehen ere aipatu bezala, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa, hizkuntza igorpenean arreta gehiago ipintzea ekarriko lukeena.
|
|
|
Pankreatitis akutua pankrearen hanturak
|
eragindako
gaixotasun onbera da. Haren eragile nagusiak behazun bideetako kalkuluak eta alkohola dira (1), eta mundu mailan haren intzidentzia gorantz doa, obesitateari loturik batik bat (2).
|
|
|
Haren eragile nagusiak behazun bideetako kalkuluak eta alkohola dira (1), eta mundu mailan haren intzidentzia gorantz doa, obesitateari loturik batik bat (2). Uneotan, ospitaleratzea
|
eragiten
duten digestio aparatuko patologien artean nagusiena da (3, 4).
|
|
|
Pankreatitis akutuaren bilakaera klinikoak bi fase ditu (5). Lehen astean, Hanturazko Erantzun Sistemikoaren Sindromea garatu liteke, nekrosiak
|
eragindako
bitartekariak direla-eta. Behin egun horiek pasa eta gero, nekrosiak konplikazio lokalak eragin ditzake, nekrosi infektatua, hesteen zulaketa eta hemorragia akutua batez ere.
|
|
|
Lehen astean, Hanturazko Erantzun Sistemikoaren Sindromea garatu liteke, nekrosiak eragindako bitartekariak direla-eta. Behin egun horiek pasa eta gero, nekrosiak konplikazio lokalak
|
eragin
ditzake, nekrosi infektatua, hesteen zulaketa eta hemorragia akutua batez ere.
|
|
|
Pazientearen hidratazioa hasi (14). Pankreatitis akutuan hipobolemia egoera eman ohi da sarritan, pazienteak edateko arazoak dituelako, eta sabelaldeko hirugarren espazioak bolumen galera
|
eragin
dezakeelako. Shock egoeran badago, hidratazio indartsua hasi dugu, serum isotonikoa emanez, hainbat adituk dioenez orduko 300 mL-ko erritmoan.
|
|
|
– Hemorragia akutua, nekrosiak
|
eragindako
pseudoaneurismen ondorioz. Erradiologia interbentzionista bidez konpontzen dira (31).
|
|
|
Maskuri barruko presioa neurtuz egiten da, uretrako zunda bat erabiliz. Pankreatitisa larria bada, sabelaldeko presioa igo egingo da, kasurik larrienetan arnas gutxiegitasuna eta giltzurrun gutxiegitasuna
|
eraginez
(25). Haren neurketa kasu guztietan gomendagarria bada ere, organo gutxiegitasunen bat garatzen ari den pazientean ezinbestekoa da (26).
|
|
|
Atzeranzko kolangiopankreatografia endoskopikoa geroz eta gutxiago erabiltzen den baliabidea da. Haren indikazioak pankreatitis biliarrean bakarrik gertatzen dira, kalkulu batek koledokoaren estasia edo/ eta kolangitisa
|
eragiten
baditu (27).
|
|
|
– Pankreatitisa behazuneko kalkuluek
|
eragindakoa
denean, pazienteari kolezistektomia bat egin zaio, behin hantura pasa eta gero, pankreatitisaren agerraldi berririk gerta ez dadin (28).
|
|
|
Ongi ezagutzen da arazo honek osagai heredagarri garrantzitsua duela (batez besteko% 79), baina faktore genetikoez gain gaixotasunean
|
eragin
dezaketen beste hainbat ingurune faktore deskribatu dira: burualdeko traumatismoak, NSZko infekzioak, entzefalopatia hipoxiko iskemikoa, jaiotzean pisu baxua, erditze goiztiarrak, zilbor hestearen prolapsoa, preeklampsia, haurdunaldian zeharreko gernubideetako infekzioak, alkohol kontsumoa, amaren estresa, baldintza sozioekonomikoak, etab. (1).
|
|
|
Horrela, haurdunaldian tabakoa erretzea, ADHNa pairatzeko arrisku faktore garrantzitsua dela aurkitu dute hainbat ikerketak. Baina horren harira, eztabaida ugari dago asoziazio hori tabakoak umetoki barnean
|
eragiten
dituen efektuengatik ote den (4). Aurretik egindako hainbat ikerlanen arabera, haurdunaldian zeharreko tabakoaren kontsumoak (batez ere amarenak) ADHNaren garapenean eragina zuela ikusteaz gain, tabakoren kontsumoak ez ezik, nikotina txaplatek ere eragina zutela argitu zen (5, 6).
|
|
|
Horregatik, azetilkolinaren agonista exogenoa izanik, hartzaileari lotzen bazaio, azetilkolinaren funtzioa oztopatuko da. Horrek burmuinaren garapenean
|
eragingo
luke eta, aurrerago, aipatutako ADHNa bezalako portaera azaroak izateko arriskua handituko litzateke (8). Gainera, arratoietan egindako ikerketetan ikusi zenez, tabakoaren kearen eraginpean egondako arratoiek (zigarro pakete bat egunean, edo gutxiago) hiperaktibitatea eta agresibitatea bezalako portaera arazoak azaltzen zituzten (batez ere arratoi arrek) (15).?
|
|
|
Baina lotura hori soilik mantentzen da aitak erretzen zuen familietan; hau da, ez dago ADHNa izateko arrisku handiagorik amak erretzen duen kasuan soilik. Horrek oinarri genetikoaren alde jotzen du, aitak ez baitu
|
eragiten
umetoki barneko ingurunean, baina elkarrekin banatzen ditu geneak eta beste ingurumen faktore batzuk. Horrela, beste ikerketek tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazio hori indargabetzen dute.
|
|
|
Horretaz gain, gure ikerketan ez da aurkitu haurdunaldiko tabako esposizioaren eta ADHNa garatzeko arriskuaren arteko erlazio esanguratsurik. Beste ikerketa batzuek azaldu duten harreman hori familia barnean parte hartzen duten nahaste faktore ugarik azal dezakete, baina ez tabakoak umetoki barnean izan dezakeen
|
eraginagatik
. Horrela, ADHNaren eta haurdunaldiko tabako kontsumoaren artean lotura baldin badago ere, txikia dela erakusten du gure ikerketak.
|
|
|
Beraz, haurdun batek erretzen duenean, nikotinaren kontzentrazio handiagoa dago fetuan, amarengan baino. Nikotinaren esposizioak fetuarengan
|
eragin
ditzakeen kalteak ez dira berdinak haurdunaldiko hilabete guztietan. Izan ere, azken hiruhilekoan tabakoa kaltegarriagoa dela ikusi dute hasierako hiruhilekoetan baino (6, 10).
|
|
|
Ezaugarri sedatzaile eta loa
|
eragiten
duen ikerketa gehien duen sendabelarra baleriana (Valeriana officinalis) da. Loezina tratatzeko erabilgarriak diren landareak 1 taulan biltzen dira; eta loezina tratatzeko erabilgarriak izan daitezkeen landareak, ordea, 2 taulan.
|